Το Ρεύμα τον Χρόνο που Πέρασε

Το μηνιαίο δελτίο του ΛΑΓΗΕ του Δεκεμβρίου μας δίνει την συνολική εικόνα του κλάδου του ηλεκτρισμού με αριθμούς για όλο το 2015. Το Παρατηρητήριο Λιανικής Aγοράς Ηλεκτρισμού του allazorevma.gr κάνει τον παρακάτω σχολιασμό γιατί αξίζει τον κόπο οι αριθμοί να γίνονται κατανοητοί στους πολίτες γιατί τους αφορούν - δεδομένου ότι αυτοί (και μόνο αυτοί) πληρώνουν τον ...λογαριασμό.

Σχόλιο Πρώτο: Καταναλώσαμε το 2015 ρεύμα λίγο περισσότερο απο ότι το 2014 (αύξηση 1,34%). Την ίδια περίοδο αναμένεται να έχουμε μείωση του ΑΕΠ. Τι συμβαίνει? Υποκαταστήσαμε με ηλεκτρισμό άλλη πηγή ενέργειας (για θέρμανση?). Επενδύσαμε εν μέσω κρίσης σε κλιματιστικά με την λογική ότι η φτώχεια θέλει καλοπέραση?  Πάντως, ενώ η οικιακή και επαγγελματική χρήση είχαν αύξηση, η "μεγάλη" βιομηχανία μας (στην υψηλή τάση) είχε μείωση σην κατανάλωσή της.

Σχόλιο Δεύτερο:  Η μέγιστη ζήτηση έκανε την έκπληξη με δύο τρόπους. Αφ΄ενός αυξήθηκε κατά 10% περίπου σε σχέση με το 2014, αφ΄ετέρου επανεμφανίστηκε σε θερινή ώρα (αντι σε χειμερινή όπως το 2014). Τα κλιματιστικά που λέγαμε? Η αύξηση κατά 10% της μέγιστης ζήτησης σε μια χρονιά πάντως είναι μη αναμενόμενη υπό κανονικές συνθήκες. Χρειάζεται μελέτη. 

Σχόλιο Τρίτο. Εισάγουμε περίπου το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουμε. Είναι μάλιστα πιθανό ότι αν υπήρχε η δυνατότητα θα είχαμε μεγαλύτερο ποσοστό εισαγωγών. Το περιορίζει η χωρητικότητα των διασυνδέσεων με τις όμορες χώρες. Θα είχαμε περισσότερες εισαγωγές γιατί το ρεύμα είναι πιο φθηνό στις χώρες αυτές. Αυτό μας φέρνει στο....

Σχόλιο Τέταρτο. Το κόστος του ρεύματος στην ελληνική χονδρική αγορά είναι πολύ πιο ακριβό απο αυτό που παράγεται στην Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια. Η διαφορά φθάνει τα 20 ευρώ την μεγαβατώρα (52 - 33). Συμφέρει συνεπώς να εισάγει κανείς απο Βορρά αγοράζοντας στα 33 ευρώ και πουλώντας σε 52 (αφού ο-υπο ιδιωτικοποίηση- ΑΔΜΗΕ εισπράξει ως διόδια την μερίδα του λέοντος).

Σχόλιο Πέμπτο. Παρ' όλο που η χονδρική τιμή στο ελληνικό σύστημα είναι υψηλότερη απο την ευρωπαική, παρατηρούμε ότι το 2015 κατακρημνίστηκε. Για κάθε μήνα του 2015 η οριακή τιμή του συστήματος ήταν απο 5 έως 20% χαμηλότερη απο την προηγούμενη χρονιά.  Η ΡΑΕ έχει πολλή δουλειά να ερευνήσει αν η μείωση αυτή των τιμών χονδρικής "πέρασε" στην λιανική (Μην ξεχνάμε ότι το 2015 ήταν η χρονιά που οι προμηθευτές δεν επιβαρύνθηκαν με το κόστος των εργοστασίων φυσικού αερίου για να υπάρχουν αντί για να παράγουν - με τα περίφημα Αποδεικτικά Διαθεσιμότητος Ισχύος). Εμείς πάντως θα μπορούσαμε να διαβεβαιώσουμε την ΡΑΕ ότι δεν πέρασε. Αυτό γιατί δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Που μας φέρνει στο...

Σχόλιο έκτο: Η λέξη "ανταγωνισμός" στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού μοιάζει με κρύο ανέκδοτο. Το μερίδιο των εναλλακτικών παρόχων είναι στό 4,3%. Αυξημένο βέβαια σε σχέση με το 2014 (περίπου στο 3%) αλλά ακόμη "ανέκδοτο". Αυτό είναι το μισοάδειο ποτήρι. Το μισογεμάτο είναι η προοπτική να ενεργοποιηθεί η αγορά (δεδομένων των μεγάλων περιθωρίων κέρδους των προμηθευτών) και να δεί ο καταναλωτής χαρά στο πορτοφόλι του. Τολμούμε να εισηγηθούμε ότι η λιανική τιμή του ανταγωνιστικού μέρους των οικιακών τιμολογίων που αυτή την στιγμή κυμαίνεται στα 9,5 λεπτά την κιλοβατώρα έχει περιθώριο να πέσει μέχρι και στα 8,0 λεπτά στην διάρκεια του 2016. Τώρα που θα έχουμε και την είσοδο νέων ισχυρών και φιλόδοξων παρόχων.  

Πρέπει το Δίκτυο Διανομής να μείνει "Δημόσιο"?

Διαβάσαμε με προσοχή την συνέντευξη του κυρίου Χατζηαργυρίου, Διευθύνοντος Συμβούλου του ΔΕΔΔΗΕ, στην εφημερίδα των συντακτών που αναδημοσιεύτηκε ευρέως. Ο κύριος Χατζηαργυρίου είναι μια από τις σπάνιες περιπτώσεις ηγετών δημοσίων οργανισμών που κατά τεκμήριο αντιπροσωπεύουν την αρχή "ο κατάλληλος άνθρωπος στην  κατάλληλη θέση". Γι' αυτό με ιδιαίτερο σεβασμό θα θέλαμε να σημειώσουμε ορισμένες παρατηρήσεις μας στα λεγόμενά του.

Ο κύριος Χατζηαργυρίου υποστηρίζει ότι τα δίκτυα πρέπει να μείνουν στην ιδιοκτησία του δημοσίου.  Ένας λόγος που δικαιολογεί την άποψη του αυτή είναι η ανεξαρτησία και διαφάνεια του ΔΕΔΔΗΕ σε σχέση με την  αγορά προμήθειας ηλεκτρισμού. Ερώτημα:  Γιατί είναι πιο ανεξάρτητος από τους προμηθευτές ένας οργανισμός διαχείρισης δικτύου στον οποίο ο κυρίαρχος προμηθευτής είναι μέτοχος κατά 100%?  Δεν υπονοούμε κάτι σχετικά με την  συμπεριφορά του ΔΕΔΔΗΕ - ιδιαίτερα υπό την ηγεσία του κυρίου Χατζηαργυρίου. Απλώς σημειώνουμε ότι το επιχείρημα ότι η ανεξαρτησία προαπαιτεί δημόσια ιδιοκτησία δεν μας φαίνεται πειστικό. 

Ένας δεύτερος λόγος - που αν και δεν αναφέρεται ρητά, υπονοείται-  είναι ότι τα δίκτυα είναι μονοπωλιακά και βρίσκονται υπό καθεστώς αυστηρού ρυθμιστικού ελέγχου. Ερώτημα: Αν η μονοπωλιακή αυτή δραστηριότητα ανήκε σε ιδιώτες δεν θα βρισκόταν υπό καθεστώς αυστηρού ρυθμιστικού ελέγχου?  Με βάση την Ευρωπαϊκή εμπειρία η απάντηση είναι ότι η ρύθμιση θα ήταν πολύ αυστηρότερη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο περίφημος Κώδικας Διαχείρισης Δικτύου Διανομής που επιβάλει όρους ποιότητας εξυπηρέτησης και κοστολογικό έλεγχο στον ΔΕΔΔΗΕ έχει μείνει ανεφάρμοστος (στο μεγαλύτερο μέρος του) εδώ και πολλά (10?) χρόνια.

Ας μην λησμονούμε ότι έναντι των αναφερθέντων μειονεκτημάτων - τα οποία όπως προαναφέραμε είναι μάλλον πλεονεκτήματα της ιδιωτικοποίησης του ΔΕΔΔΗΕ, πρέπει να αντιπαρατεθούν  τα 3-4 δισεκατομμύρια ευρώ που θα εισέπραττε το ελληνικό κράτος από την ιδιωτικοποίηση της επιχείρισης. Όπως έχει επίσης δείξει η διεθνής εμπειρία, τα δίκτυα είναι το καλύτερο κομμάτι του ενεργητικού των εταιρειών ηλεκτρισμού προς πώληση. Ας μην υποτιμούμε επίσης το γεγονός ότι ιδιωτικοποίηση χωρίς Κανονισμό Διαχείρισης Δικτύου δεν θα ήταν δυνατόν να προχωρήσει.

Ο κύριος Χατζηαργυρίου όμως σε άλλο σημείο της συνέντευξής του δίνει έμμεσα ένα ακόμα επιχείρημα - αυτή την φορά υπέρ της ιδιωτικοποίησης. Παραδέχεται ότι ο ΔΕΔΔΗΕ δεν έχει τα χρήματα να επενδύσει σε "έξυπνο" δίκτυο και εξετάζει την χρηματοδότηση του φιλόδοξου προγράμματος μέσω Συμπράξεων με τον Ιδιωτικό Τομέα (ΣΔΙΤ).  Αυτό είναι - όπως πολλοί αντίθετοι σε κάθε μορφής ιδιωτικοποίηση  μπορούν να του εξηγήσουν - ιδιωτικοποίηση από την πίσω πόρτα. 

Κατά την άποψή μας αυτή είναι και η σημαντικότερη πλευρά του θέματος. Το ελληνικό δίκτυο διανομής κατασκευάστηκε στο μεγαλύτερο μέρος του στις δεκαετίες του 60 και του 70 και αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη μοναδική επένδυση που έγινε ποτέ στην χώρα. Είναι όμως ένα δίκτυο κατασκευασμένο ταχύτατα και φθηνά - συνεπώς χαμηλής ποιότητας (για παράδειγμα έχει εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό υπογείωσης σε σχέση με τα άλλα δυτικοευρωπαικά δίκτυα). Οι στατιστικές των ποιοτικών του χαρακτηριστικών το τοποθετούν χαμηλότερα όχι μόνο από όλα τα δίκτυα των δυτικοευρωπαικών χωρών, αλλά και από δίκτυα ορισμένων χωρών νυν ευρωπαικών αλλά πρώην μελών του σοβιετικού μπλόκ (Ουγγαρία, Σλοβενία, Τσεχία).

Το δίκτυο συνεπώς χρειάζεται επενδύσεις - ιδιαίτερα αν θέλουμε να το κάνουμε "έξυπνο". Οι επενδύσεις αυτές θα χρηματοδοτηθούν πιο εύκολα αν το δίκτυο ιδιωτικοποιηθεί. Όσο πιο γρήγορα τόσο καλύτερα.

Σημείωση: Οι στατιστικές των ποιτικών χαρακτηριστικών του δικτύου προέρχονται απο αναφορά του Council of European Energy Regulators "Benchmarking report 5.2 on the continuity of electricity supply, Data update, 12 February 2015"

O Διάβολος των Διακοπτόμενων Τιμολογίων Κρύβεται στις Λεπτομέρειες

Η σημαντικότερη παράμετρος στον σχεδιασμό ενός προγράμματος διακοπής φορτίου είναι ο καθορισμός του φορτίου που θα είχε ο καταναλωτής αν δεν συμμετείχε στο πρόγραμμα. Αυτό γιατί η αμοιβή του είναι ίση με την τιμή της διακοπτόμενης ισχύος (ίσως και ενέργειας) επι την διαφορά ανάμεσα στην ζήτηση που θα είχε αν δεν συμμετείχε στο πρόγραμμα (στην αγγλική ορολογία baseline) μείον την πραγματική του ζήτηση την ώρα της διακοπής. Είναι προφανές ότι η baseline ζήτηση είναι αποτέλεσμα που χρειάζεται φαντασία, δημιουργικότητα και ιστορικά στοιχεία για να υπολογιστεί. Επίσης καλή στατιστική ανάλυση αλλά και λίγη...τύχη.

Γιατί τύχη? Ας φανταστούμε ένα πρόγραμμα που για το 2016 αμείβει τους συμμετέχοντες στην διάρκεια όλης της χρονιάς με "Baseline" την μέση τιμή της ζήτησης που είχαν τα τελευταία πέντε χρόνια. Επίσης ας φανταστούμε ότι (ατυχώς) αυτό υλοποιείται σε μια χώρα που τα τελευταία πέντε χρόνια η βιομηχανική παραγωγή μειώνεται συνεχώς. Υπάρχει πιθανότητα το αποτέλεσμα με τη μέθοδο αυτή να είναι να αμείβονται πολλές βιομηχανίες κάνοντας ....τίποτα σχετικά με την ζήτησή τους όταν τους ζητείται διακοπή. Η για να το περιγράψουμε αλλιώς. Συμμετέχοντας στις μηνιαίες δημοπρασίες (για τον καθορισμό της τιμής) όσο πιο μειωμένη δραστηριότητα έχουν τόσο χαμηλότερες προσφορές δίνουν σε διακοπτόμενη ισχύ - γιατί δεν έχουν τίποτα να διακόψουν. Τροφή για σκέψη.

Τα παραπάνω δεν έχουν καμμία σχέση με συγκεκριμένη χώρα ή πρόγραμμα. Είναι εμπνευσμένα απο την αμερικανική εμπειρία. Περισσότερες σχετικές πληροφορίες απο την EnerNoc, την εταιρεία που πρωτοπορεί στις ΗΠΑ εδώ και χρόνια στην αγορά διαχείρισης της ζήτησης (demand response).

Περί Διακοψιμότητας και Αλλων ....Δεινών

Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον την συζήτηση σχετικά με τα θεσμοθετηθέντα  πρόσφατα διακοπτόμενα τιμολόγια. Αυτό γιατί η Clarus ESCo έχει μελετήσει το θέμα (Demand Response) στα πλαίσια έργου που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ και το οποίο διεξήχθη από τον Σεπτέμβριο του 2012 μέχρι τον Μάρτιο του 2014 (Οι μελέτες που ετοιμάστηκαν από ομάδα 3 επιστημόνων εκ των οποίων οι δύο με διδακτορικό, είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα www.clarusesco.com) Οι παρατηρήσεις μας:

• Είναι προφανές ότι ο νέος θεσμός δεν δημιουργήθηκε με πρώτο στόχο την αποτελεσματική λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος αλλά την επιδότηση ορισμένων μεγάλων βιομηχανικών καταναλωτών. Δεν πρωτοτυπούμε σ΄αυτό - το ίδιο κάνουν και οι Γερμανοί. Μάλιστα η σχετική χρέωση (6 ευρώ την μεγαβατώρα) είναι διαφανής στα τιμολόγια των υπόλοιπων πελατών (στο ρυθμιζόμενο κομμάτι). Έτσι ίσως εξηγείται το πως παρακάμφθηκαν οι αντιρρήσεις της ΕΕ στην ελληνική ανάλογη πατέντα. Οι Γερμανοί πάντως δεν τόλμησαν να χρεώσουν το κόστος στους παραγωγούς από ανανεώσιμες πηγές.
• Η απόφαση να επιτρέπεται στον ΑΔΜΗΕ να ζητά 2 GW διακοπτόμενης ισχύος είναι υπερβολή. Ακόμα και οι πιο ενθουσιώδεις υποστηρικτές του Demand Response υπολογίζουν ότι το μέγιστο δυναμικό για τον "πόρο" αυτό δεν υπερβαίνει το 10% της αιχμής (στις ΗΠΑ όπου υπάρχει η πιο ανεπτυγμένη αγορά είναι σε μέσο όρο 7%). Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτό μεταφράζεται σε λιγότερο από 1 GW. Θα παρατηρήσει κανείς ότι αν δεν χρειάζεται η εφεδρεία από διακοπή ο ΑΔΜΗΕ απλώς δεν θα την ζητά. Αυτό όμως δεν λύνει το πρόβλημα που είναι: Ποιός παραγωγικός πόρος είναι φθηνότερος για να καλύψει τις ανάγκες εφεδρείας (δεδομένου ότι πράγματι η διακοπή φορτίου μπορεί να είναι τεχνικά ισοδύναμη με διαθέσιμη ισχύ)?
• Αποφασίστηκε συνεπώς η διεξαγωγή μηνιαίων δημοπρασιών για να δοθεί επίφαση διαφάνειας. Οι δημοπρασίες αυτές όμως δίνουν βέλτιστη κατανομή μεταξύ διακοπτόμενων  φορτίων και όχι μεταξύ όλων των εναλλακτικών πόρων εφεδρείας. Στην πραγματικότητα, ο ΛΑΓΗΕ διεξάγει ημερήσιες δημοπρασίες μεταξύ των (συμβατικών) παραγωγών ακριβώς για την παροχή υπηρεσιών εφεδρείας. Η ορθή λύση λοιπόν θα ήταν να συμμετάσχουν τα διακοπτόμενα φορτία στην ημερήσια δημοπρασία μαζί με όλους τους συμβατικούς παραγωγούς. Με τον τρόπο αυτό θα λυνόταν αυτομάτως και το πρόβλημα του ΑΔΜΗΕ - "πόση εφεδρεία διακοπτόμενου χρειάζομαι?"  Η αγορά θα έδινε την απάντηση. Ο τρόπος που επελέγη δεν θέλει να εφαρμόσει την ετυμηγορία της αγοράς και αυτό είναι κρίμα δεδομένου ότι το κόστος εφεδρείας μέσω διακοπής φορτίου (πραγματικής όμως και όχι "ιδεατής") είναι πολύ μικρότερο από την παραγωγή των συμβατικών μονάδων αιχμής. Το πιο πιθανό θα ήταν ότι σε περίπτωση "συνολικής" δημοπρασίας θα εξαντλούντο οι πόροι διακοπτόμενου φορτίου πριν ανατεθεί εφεδρεία σε συμβατικό σταθμό. 
• Να παρατηρήσουμε σχετικά με το προηγούμενο σημείο ότι το διακοπτόμενο φορτίο (όπως τουλάχιστον αυτό ορίζεται στην υπουργική απόφαση) είναι υποκατάστατο της βραχυπρόθεσμης εφεδρείας και όχι της μακροπρόθεσμης η οποία αμείβεται με τα περίφημα ΑΔΙ (Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος). Άλλη δημοπρασία αυτή - κάποτε θα γίνει και στην Ελλάδα. Σ'αυτήν θα συμμετέχει ελπίζουμε ισότιμα και το διακοπτόμενο φορτίο αλλά πιο σημαντικό θα είναι να συμμετέχουν οι διασυνδέσεις (άλλο θέμα).
• Τέλος τα ελάχιστα όρια συμμετοχής - στα 5 ή στα 3 MW. Εδώ είναι εμφανές περισσότερο από οπουδήποτε αλλού το "φωτογραφικό" της υπόθεσης. Δεν έχουμε επαρκή στοιχεία αλλά στοιχηματίζουμε ότι οι έχοντες δικαίωμα συμμετοχής στις δημοπρασίες δεν είναι εκατοντάδες αλλά (λίγες) δεκάδες καταναλωτών. Αν επισκεφθεί κανείς ιστοσελίδες αμερικανικών εταιρειών ηλεκτρισμού θα δεί να προσφέρονται μέσες αμοιβές της τάξεως των 7 δολαρίων τo ΚW τον μήνα  για διακοπτόμενο φορτίο από 100 ΚW και πάνω (2 δολάρια τον χειμώνα - 12 το καλοκαίρι στο Σαν Ντιέγκο, που είναι εξαίρεση - η μέση τιμή στις ΗΠΑ είναι 3,5 δολάρια). Μεγάλα συμβόλαια διακοπής έχουν σταματήσει να προσφέρονται (ένας λόγος είναι ότι οι συμβατικοί παραγωγοί τα πολέμησαν μέχρι το Ανώτατο δικαστήριο και κέρδισαν).

Η Clarus ESCo πάντα πίστευε ότι εμείς στην Ελλάδα έχουμε εν δυνάμει πλεονέκτημα γιατί λόγω της καθυστέρησης μπορούμε να μαθαίνουμε από τις επιτυχίες και τα λάθη των προηγμένων κοινωνιών. Πώς καταφέρνουμε να αντιγράφουμε μόνο τα λάθη είναι ανεξήγητο.