Γράμμα σε "Πονηρό Πολιτευτή" για το Ρεύμα

Αγαπητέ Πονηρέ Πολιτευτή,

Θέλεις λοιπόν να έχεις αγορά στο ηλεκτρικό ρεύμα. Γιατί έχεις πεισθεί είτε ότι θα είναι καλύτερα από το σοβιετικό σύστημα "εντολής και ελέγχου" που κατέρρευσε πριν 40 χρόνια είτε γιατί αξιολόγησες ως μη λειτουργικό πλέον το κρατικοδίαιτο μοντέλο που οι λάθος αμερικανοί (New Dealers θαυμαστές του Μουσολίνι και του Λένιν στον μεσοπόλεμο) επέβαλαν στην χώρα σου πριν 70 χρόνια.  Φοβάμαι όμως ότι δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Απλώς απεκδύεσαι την ευθύνη να σκεφτείς για τον εαυτό σου και προχωράς με βάση τις οδηγίες τρίτου - της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έχει πάρει τις αποφάσεις πίσω από τις οποίες μπορείς να κρυφτείς όταν χρειαστεί.

Παρ' ότι φαίνεται εύκολο δεν είναι - ούτε καν να κρυφτείς. Δεν μπορείς να σχεδιάσεις και να πείσεις για κάτι που δεν κατανοείς ή δεν έχεις τον τρόπο καν να σκεφτείς για αυτό. Είσαι ο Έλληνας πολιτικάντης του οποίου ή άγνοια είναι τόσο πλήρης, που δεν μπορεί να προωθήσει ούτε τα σωστά "λαϊκιστικά" μέτρα. Και χρειάζεται να μάθεις την αλφαβήτα. Να σε βοηθήσουμε λοιπόν. Όχι γιατί σε συμπαθούμε ή σου χρωστάμε κάτι αλλά γιατί σε αντίθεση με σένα, από την αγορά αυτή περιμένουμε να ζήσουμε. Θέλουμε συνεπώς - οι πολλοί - στοιχειώδεις κανόνες. 

Αλφα λοιπόν (αρχίζουμε από τα εύκολα): Οι αγορές επιζούν μόνο όταν υπάρχει προστασία της περιουσίας. Αυτό μεταξύ άλλων σημαίνει ότι η κλοπή αγαθού ή η μη πληρωμή για αγαθό που καταναλώθηκε αποθαρρύνεται έντονα - δηλαδή απαγορεύεται και τιμωρείται. Αν ο καταναλωτής δεν πληρώνει για ρεύμα δεν έχει ρεύμα. Αυτό ισχύει για όλους - ιδιοκτήτες βίλας στην Κηφισιά, μπαράκια στο Ηράκλειο Κρήτης, ή παραγωγούς νικελίου. Αυτό είναι σε ατομικό επίπεδο δεοντολογική πρόταση και σε συλλογικό επίπεδο η αναγνώριση πραγματικότητας. Πρώτη σου μέριμνα λοιπόν  να πληρώνεται το ρεύμα - στην ώρα του. Μην ξεχνάς ότι οι διακοπές του ρεύματος που δεν σε αφήνουν να κοιμηθείς είναι αποτέλεσμα του προβλήματος της μη πληρωμής. Να το επαναλάβουμε: αν δεν πληρώνουμε για ρεύμα δεν έχουμε ρεύμα.

Βήτα. Όσο πιο μεγάλη σε μέγεθος είναι η αγορά τόσο πιο μεγάλες οι οικονομίες κλίμακας άρα πιο φθηνό το αγαθό που παράγεται (έχεις ακούσει ίσως για κάποιον Adam Smith ακόμα και στην ΑΣΟΕΕ να πήγες - αυτός το πρωτοείπε πριν περίπου 250 χρόνια και κανείς δεν το έχει αντικρούσει ακόμα- ούτε οι σοβιετικοί προγραμματιστές). Τι σημαίνει αυτό για τον ηλεκτρισμό; Ότι όπως το εμπόριο διευκολύνεται με αυτοκινητόδρομους, λιμάνια και αεροδρόμια, το εμπόριο στο ρεύμα διευκολύνεται με διεθνή δίκτυα - με διασυνδέσεις. Δεύτερο μέλημα λοιπόν οι διεθνείς διασυνδέσεις - όχι η Κρήτη που την υπόσχονται οι Έλληνες πολιτικοί από το 1987. Οι διασυνδέσεις με τους βόρειους γείτονες και γιατί όχι με τους ανατολικούς (αν καταφέρεις να κάνεις και την διασύνδεση με τους Ιταλούς να δουλεύει θα σε παραδεχθώ!).

  

Γάμμα. Με το που εξασφάλισες επαρκείς διασυνδέσεις, άφησε τις δυνάμεις της αγοράς να αποφασίσουν αν η Ελλάδα είναι μια χώρα που έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ηλεκτρισμού. Αυτό το έχει πεί ένας Άγγλος, ο David Ricardo, λίγα χρόνια μετά τον Adam Smith - δεν ξέρω αν φτάσατε σ' αυτόν στην ΑΣΟΕΕ. Αν σε βοηθάει λίγο αυτό είναι και το νόημα της Ευρωπαϊκής ενοποίησης τουλάχιστον στο οικονομικό πεδίο. Προσοχή εδώ όμως - γιατί υπάρχει πιθανότητα έκπληξης. Το συγκριτικό πλεονέκτημα να μειώνεται καθώς μεγαλώνουν οι διασυνδέσεις. Οπότε θα έχεις πιθανόν πολιτικά προβλήματα. Εσύ όμως επέλεξες να γίνει πολιτικός - στα δύσκολα σε θέλουμε 

Δέλτα. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να βρίσκεται οποιοσδήποτε συμμετέχων στην αγορά ηλεκτρισμού υπό κρατική ιδιοκτησία. Οι κρατικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεις δρουν προς το συμφέρον των πολιτικών/ιδιοκτητών τους, των προμηθευτών τους και των εργαζομένων σ΄αυτές και όχι των πελατών τους (υποθέτω ότι δεν έγινες πολιτικός για να πάρεις την ΔΕΗ στην ιδιοκτησία σου-σωστά;). Παντού και πάντα. Δεν μπορώ να θυμηθώ ποιος μεγάλος στοχαστής το είπε καλύτερα και φοβάμαι ότι δεν σας το είπαν καν στην ΑΣΟΕΕ. Το έχει δείξει η ζωή όμως. Μην διστάσεις λοιπόν να πουλήσεις όλα τα ασημικά που βρήκες στην ιδιοκτησία σου όσο πιο γρήγορα γίνεται. Κριτήριο στην πώληση δεν είναι τα λεφτά που θα πάρεις αλλά το κοινωνικό πλεόνασμα από την ιδιωτική εκμετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων και τον ανταγωνισμό σε βάθος χρόνου. Ότι και να εισπράξεις (ακόμα και αν χρειαστεί να πληρώσεις) είναι μηδαμινής αξίας μπροστά το κοινωνικό αυτό πλεόνασμα πίστεψέ με (Δεν επεκτείνομαι σε θέματα φυσικού μονοπωλίου και δικτύων γιατί αυτό φαίνεται ότι είναι μάθημα που ήδη έχεις εμπεδώσει). 

Έψιλον Έχεις πρόβλημα μετάβασης. Παρέλαβες μια αγορά με κυρίαρχο τον κρατικό (συλλογικά) ηλίθιο παίκτη - με ποσοστό 75% της αγοράς. Πρώτον: μη φοβάσαι (και σταμάτα να το επαναλαμβάνεις δημοσίως) ότι θα πάθει κάτι αν το μερίδιό του πέσει κάτω από 50%. Στην πραγματικότητα μακάρι να πέσει στο μηδέν (0%) γιατί οι πελάτες του τον κάνουν ζημιογόνο (δες Άλφα παραπάνω). Δεύτερον: Θα του βάλεις στόχο το μερίδιό του να πέσει στο 35% σε τρία χρόνια από τώρα δίνοντάς του ταυτόχρονα την διαταγή να μην έχει ζημιές στην περίοδο αυτή σε καμία από τις αγορές (χονδρική ή λιανική). Δίνοντας την εντολή αυτή δεν θα ξαναμιλήσεις για το ανταγωνιστικό μέρος των τιμολογίων του ρεύματος. Ποτέ. Σκασμός! Σε όσους σε ρωτούν θα λες ότι ο πολιτικός σου στόχος για τα επόμενα 4 χρόνια είναι  να έχει η λιανική αγορά ηλεκτρισμού "συντελεστή  Herfindahl κάτω από το 0,20". Θα τους αφήσεις όλους έκθαμβους και τρομαγμένους.

Ζήτα. Μετρητές. Θα σου φάνε το κεφάλι ότι πρέπει να πληρώσουμε 1,5 δισ. ευρώ για να βάλουμε 7 εκατομμύρια έξυπνους μετρητές δηλαδή στο σύνολο των καταναλωτών στα επόμενα 3 χρόνια. Θα σου πούνε ότι έτσι λέει η Ευρώπη. Όχι δεν λέει αυτό - απλώς θέλει να έχει μια ανάλυση σκοπιμότητος για τον ρυθμό της κάλυψης. Οι Γερμανοί ήδη αποφάσισαν να μη βάλουν στους μικρούς πελάτες δηλαδή στη συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών παρά μόνο με τον ρυθμό της προγραμματισμένης αντικατάστασης λόγω τεχνολογικής απαξίωσης στα 14 χρόνια. Θα σου πουν ότι θα μειωθούν οι ρευματοκλοπές - είναι αστείο. Ένας έξυπνος μετρητής παρακάμπτεται τόσο εύκολα όσο και ένας συμβατικός. Ίσως βοηθήσει στο Άλφα (θυμάσαι το Άλφα έτσι δεν είναι;) αν χρησιμοποιηθεί ως μετρητής προπληρωμής για τους δύστροπους πελάτες. Σε περιορισμένη έκταση - όχι βέβαια τα 7 εκατομμύρια. Θα σου πουν τέλος στην απελπισία τους ότι οι έξυπνοι μετρητές είναι το μέλλον και θα έχουν κάποιο δίκιο. Εσύ θα τους απαντήσεις: "Ότι πει η αγορά". Και θα δώσεις την απόφαση για την εγκατάσταση των έξυπνων μετρητών στους ιδιώτες προμηθευτές (λογαριάζω ότι σ΄αυτούς θα περιλαμβάνεται και η ιδιωτική πλέον ΔΕΗ κατά προτίμηση με νέα ονομασία όπως πχ Τιτανικός ΑΕ). Να τους βάλουν εκεί που προκύπτει πλεονέκτημα γι αυτούς και τους πελάτες τους.

Ήτα.  Ερχόμαστε τώρα στα δύσκολα. Οι φτωχοί Έλληνες καταναλωτές πληρώνουν τον χρόνο περίπου 2 δισεκατομμύρια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (ίσως κάτι παραπάνω από το 1% του ετήσιου ΑΕΠ). Μέσω των λογαριασμών του ρεύματος. Ξέρω είναι απόφαση της Ευρώπης και - τι να κάνουμε - πρέπει να προσαρμοστούμε. Δεν έχεις όμως μια υποχρέωση να εξηγήσεις στους καταναλωτές τι ακριβώς αγοράζουν με τα χρήματα αυτά; Ένα είδος ασφαλιστικής κάλυψης; Για πιο κίνδυνο; Είναι επαρκές το ασφάλιστρο ή μήπως είναι λίγο υπερβολικό; Η είναι απλώς το κόστος για ένα συγχωροχάρτι; Για ποια αμαρτήματα; Δεν είμαι σίγουρος ότι έχεις επαρκή κατάρτιση ή αρκετό πολιτικό θάρρος για να αντιμετωπίσεις αυτά τα ερωτήματα. Μπορείς όμως να κάνεις κάτι. Να δηλώσεις "στην Πόλη και την Οικουμένη" ότι η μόνη επιβάρυνση που δέχεσαι για την κλιματική αλλαγή είναι ένας παγκόσμιος φόρος άνθρακα. Τέρμα οι επιδοτήσεις σε "ανανεώσιμες" πηγές ενέργειας που είναι ο ακριβότερος τρόπος να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα. Και αν θέλεις να γίνεις ήρωας θα σου προτείνω και δυο ιδέες για γενναίους: 1) Το "μέρισμα άνθρακα" δηλαδή να γυρίζεις στους πολίτες σε ρευστό τα χρήματα που πληρώνονται από παραγωγούς (γενικά υπόχρεους) για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών και 2) Να δημιουργήσεις ένα ταμείο που θα δανειστεί για να πληρώνει τους ΑΠΕτζήδες μέχρις ότου η τιμή της αγοράς (μετά 20 χρόνια;) να γίνει μεγαλύτερη από τις επιδοτήσεις τους οπότε θα αρχίσει να αποπληρώνει τα δανεικά.

Θήτα (και τελευταίο προς το παρόν γιατί φοβάμαι ότι σε κούρασα). Η μείωση του ΦΠΑ στο 6% (που έγινε από τους προηγούμενους) και η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ (που υποσχέθηκες) ήταν προεκλογικές εξαγγελίες και του γράφοντος - εδώ και χρόνια. Well Done (Καλώς καμωμένο - ευτυχώς εσύ νομίζω κατέχεις την αγγλική). Περιμένω βέβαια να δώ πόση θα είναι η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ (έχω προτείνει 50%). Διαφωνώ όμως, όπως φαίνεται από τα παραπάνω, με το τάξιμο να ισοφαριστεί η αύξηση των τιμολογίων της ΔΕΗ από την μείωση του ΕΤΜΕΑΡ. Ο πρώτος λόγος είναι αυτός που προείπα. Θα πρέπει να βγάλεις τον σκασμό για ότι έχει να κάνει με το ανταγωνιστικό μέρος των τιμολογίων. Ο δεύτερος είναι ότι η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ πρέπει να πάει στα δίκτυα, που δεν σ΄αφήνουν να κοιμηθείς και δικαίως, γιατί είναι σε κακή κατάσταση. Και στις (βόρειες) διασυνδέσεις.

Σε φιλώ
(με κατανόηση - γιατί είναι μια βρώμικη δουλειά και κάποιος πρέπει να την κάνει)
Αθανάσιος Γκίκας

Σημείωση: Θεωρώ δεδομένο ότι μόνο πονηροί πολιτευτές θα δουν τον εαυτό τους ως αποδέκτη του γράμματος. Οι υπόλοιποι ας το αγνοήσουν  - δεν τους αφορά.

Μετρητές Προπληρωμής - μια Λύση για το Πιο Σημαντικό Πρόβλημα

Το σημαντικό πολιτικό πρόβλημα στον κλάδο του ηλεκτρισμού, ή καλύτερα η ριζική αιτία όλων των προβλημάτων, δεν αντιμετωπίστηκε  ουσιαστικά από τις μέχρι τώρα δηλώσεις των νέων πολιτικών αρχόντων της χώρας. Αναφερόμαστε στην αδυναμία ή την άρνηση ενός μεγάλου μέρους των καταναλωτών να πληρώσουν τους λογαριασμούς του ρεύματος.

Το πρόβλημα του κλάδου (και ο κλάδος δεν είναι πλέον μόνο η ΔΕΗ) δεν είναι ούτε οι δημοπρασίες ΝΟΜΕ, ούτε η μείωση του μεριδίου αγοράς του δεσπόζοντα παρόχου, η οποία, εκτός από μνημονιακός στόχος, είναι ένας τρόπος εξυγίανσης του. Η ΔΕΗ δεν είναι ένας οργανισμός φτιαγμένος για να έχει πελάτες. Είχε μάθει όμως, στα εξήντα χρόνια της λειτουργίας της, να κάνει κάτι καλά, μέχρι την κρίση: Να είναι καλός εισπράκτορας. Να συλλέγει τα χρήματα από την κατανάλωση ρεύματος, προς όφελος δικό της αλλά και παράπλευρων κρατικών οντοτήτων. Με την κρίση έχασε κι αυτή την ικανότητα. 

Για να επανακτήσει την ικανότητα είσπραξης υπάρχει ένας τρόπος που δεν έχει δοκιμαστεί μέχρι τώρα. Αυτός είναι η υποχρεωτική τοποθέτηση μετρητών προπληρωμής σε δύστροπους πελάτες. Είναι δοκιμασμένη λύση σε αγγλοσαξωνικές κυρίως χώρες και μάλιστα έχει τις ρίζες της σε περιόδους που οι χώρες αυτές είχαν κρίσεις ή αντιμετώπιζαν ειδικές καταστάσεις. Παραδείγματα η Μεγάλη Βρετανία αμέσως μετά τον πόλεμο, οι ΗΠΑ σε προγράμματα αγροτικού εξηλεκτρισμού, (όπου μεταφερόταν στους καταναλωτές το τεράστιο κόστος καταμέτρησης), η Νότια Αφρική για την  είσπραξη από περιοχές - άβατα όπως το Σοβέτο.

Η εφαρμογή των προπληρωμένων μετρητών είναι συνεπώς μια λύση που πρέπει να διερευνηθεί και αποτελεί κατά την γνώμη μας εύκολη πολιτική απόφαση. Τα πλεονεκτήματα είναι τουλάχιστον δύο:

• Είναι μια ενδιάμεση "πολιτισμένη" λύση ανάμεσα στην αδιαφορία για ένα απαράδεκτο κοινωνικό φαινόμενο και τον αυταρχισμό των δικαστικών διώξεων και της απειλής διακοπής της ρευματοδότησης.
• Είναι μια ευκαιρία προώθησης, για πρακτικούς σημαντικούς στόχους, του προγράμματος που εξαγγέλλεται εδώ και χρόνια για τους έξυπνους μετρητές. Ας είναι η λειτουργία της προπληρωμής η πρώτη σε προτεραιότητα εφαρμογή τους. Θα τολμούσε κανείς να προτείνει (στο όνειρό του) ότι η μείωση των ανεξόφλητων και η βελτίωση των χρηματορροών από την εγκατάστασή τους σε δύστροπους καταναλωτές θα βοηθούσε και στην χρηματοδότηση της επένδυσης. 

Η κατάσταση έφθασε στην περίοδο της κρίσης σε επίπεδο τριτοκοσμικό στην μη πληρωμή του ρεύματος. Για να επανέλθουμε χρειάζεται δημιουργικότητα και θέληση για καινοτομία. Πάμε λοιπόν για προπληρωμή. Όλοι μας ξέρουμε ένα τουλάχιστον πελάτη (και μάλιστα Υψηλής Τάσεως) που θα μπορούσε να επωφεληθεί άμεσα από την καινοτομία αυτή.

Σωτήρες της ΔΕΗ μην σπρώχνεστε! Χρειάζεται Βασικό Τιμολόγιο Πρώτα!

Δεν είναι μόνο οι πολιτικοί. Είναι οι συνήθεις (συνδικαλιστές) αλλά και μη αναμενόμενοι (οι ανταγωνιστές της) που ανησυχούν  γι' αυτή σφόδρα και θέλουν να την σώσουν. Επίσης ο Διοικητής της που 4 χρόνια μετά βρήκε επιτέλους την λύση στα προβλήματά της. Να μπούμε λοιπόν κι εμείς στον χορό. Δεν κοστίζει τίποτα!

Για να επιβιώσει η ΔΕΗ (και να μην καταρρεύσει όλη η αγορά ηλεκτρισμού) πρέπει να αυξηθούν οι τιμές του ρεύματος, που αυτή την στιγμή πωλείται κάτω του κόστους. Πράγμα που είναι προφανές, εφόσον ο κυρίαρχος πάροχος έχει ζημιές. Αλλά να αυξηθούν με τον σωστό τρόπο.

Θεσμοθετείται ένα βασικό ρυθμιζόμενο τιμολόγιο που περιλαμβάνει ρήτρες μεταβολής κόστους. Είναι ένα μεταβλητό, καθαρό, χωρίς εκπτώσεις (τέρμα το 10% για έγκαιρη πληρωμή) τιμολόγιο που προσφέρεται ως βασική (default) επιλογή σε όλους τους Έλληνες καταναλωτές και έχει αρκετά ψηλή τιμή ώστε να εξασφαλίζει ότι η ΔΕΗ είναι κερδοφόρα στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού. Στην Μ Βρετανία το λένε Standard Variable Rate στη Γερμανία Grundversogung. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι σημερινοί πελάτες της ΔΕΗ αυτόματα κατατάσσονται στο τιμολόγιο αυτό.

Έχουν συνεπώς ένα κίνητρο να φύγουν. Αλλά όχι μόνο προς εναλλακτικούς παρόχους. Μπορούν να ζητήσουν από την ΔΕΗ να τους κάνει μια καλύτερη προσφορά. Για παράδειγμα μια έκπτωση καλής πληρωμής! Υπάρχει βέβαια ο φόβος ότι η ΔΕΗ θα το παρακάνει με τις εκπτώσεις. Γι αυτό η ρυθμιστική αρχή θα της επιβάλει τον εξής περιορισμό: Απαγορεύεται να πουλάς σε τέτοιες τιμές που να σου προκαλούν ζημιές (στην λειτουργία της Εμπορίας) για τα επόμενα 5 χρόνια ή μέχρι το μερίδιο σου στην αγορά να πέσει κάτω από το 35%.

Η πρόταση αυτή είναι το αυγό του Κολόμβου. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα του πολιτισμένου κόσμου στην οποία δεν εφαρμόζεται στην μεταβατική φάση της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού. Τα πλεονεκτήματα είναι πολλά:

• Η ΔΕΗ αυξάνει τα έσοδά της άμεσα, σε πρώτη τουλάχιστον φάση βελτιώνοντας τα οικονομικά της
• Σε δεύτερη φάση αρχίζει να χάνει πελάτες αλλά με ελεγχόμενο από την ίδια τρόπο. Δεν δίνει πλέον το 15% σε όλους τους πελάτες  παρά μόνο σε αυτούς που το ζητούν απειλώντας να φύγουν. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι το 40% των πελατών της δεν θα φύγει ποτέ από το Βασικό Τιμολόγιο.
• Από την άλλη μεριά ελέγχεται από την ΡΑΕ ότι δεν θα ακολουθήσει τις φιλολαϊκές πολιτικές εκπτώσεων του πρόσφατου παρελθόντος με τα τραγικά αποτελέσματα (Προφανώς η μεταβλητότητα του τιμολογίου υπάρχει για να ελαχιστοποιηθεί  κίνδυνος ζημιών από την ΔΕΗ).
• Η αγορά θα γίνει διαφανής και οι εναλλακτικοί πάροχοι θα δίνουν εκπτώσεις σε ένα διαφανές αλλά μεταβλητό/κυμαινόμενο τιμολόγιο με πρώτο τρόπο διαφοροποίησης την σταθερότητα της τιμής.
• Τέλος επιτυγχάνονται με ελεγχόμενο τρόπο οι στόχοι του μνημονίου. Το οποίο θύμιζε με την εντολή της μείωσης των ποσοστών κακοσχεδιασμένο σταλινικό σχέδιο κάλυψης της νόρμας στην παραγωγή ατσαλιού. Καθιστά συγχρόνως την ανάγκη των ΝΟΜΕ δευτερεύουσα για τον ανταγωνισμό στην λιανική.

Η χώρα μας δεν είναι αυτή την εποχή μια κανονική χώρα του πρώτου κόσμου. Είναι για παράδειγμα πιθανό να χρειαστεί μια μεταβατική λύση για το θέμα των κακοπληρωτών (να κοινωνικοποιηθεί το κόστος όπως οι ρευματοκλοπές και να γίνει χρήση προπληρωμένων  μετρητών ). Ας προσπαθήσουμε όμως να γυρίσουμε στον πρώτο κόσμο κάνοντας τουλάχιστον τα στοιχειώδη και εύκολα. Το Βασικό Τιμολόγιο είναι το απαραίτητο πρώτο βήμα.