Το Κράτος Ορίζει τον Μισό Λογαριασμό Ρεύματος! Οδηγός για Ψηφοφόρους

Ο μισός λογαριασμός του ρεύματος είναι δαπάνη για αγορά της ενέργειας που καταναλώνουν τα νοικοκυριά. Υπάρχει αγορά γι' αυτή την δαπάνη. Αγορά (χονδρική και λιανική) με αρκετές στρεβλώσεις όπου η τιμή καθορίζεται (λίγο-πολύ) από την προσφορά και την ζήτηση (γρήγορα στο allazorevma.gr!). Ο άλλος μισός λογαριασμός καθορίζεται από πολιτικές αποφάσεις - από το κράτος. Είναι ενδιαφέρον νομίζουμε οι πολίτες να κατανοήσουν ποιες είναι αυτές οι αποφάσεις ώστε όταν εξασκούν το δικαίωμα της ψήφου (ή της φωνής ή ακόμα και της εξόδου!) να το κάνουν με επίγνωση των επιπτώσεων.

Ο μισός λογαριασμός για τον οποίο αποφασίζει το κράτος (για καταναλωτή με 3.500 κιλοβατώρες τον χρόνο) είναι περίπου 250 ευρώ και περιλαμβάνει στη ουσία τέσσερα ποσά:

• Τις χρεώσεις για τα Δίκτυα (μεταφοράς και διανομής) - 100 ευρώ τον χρόνο
• Την χρέωση για την επιδότηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΕΤΜΕΑΡ) - 90 ευρώ τον χρόνο
• Την  χρέωση για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (ΥΚΩ) - 25 ευρώ τον χρόνο
• Τον φόρο προστιθέμενης αξίας 6% - 35 ευρώ τον χρόνο

Γιατί πληρώνονται αυτά τα χρήματα; Είναι πολλά ή λίγα;

Οι χρεώσεις των δικτύων (θεωρητικά) αντιστοιχούν στο κόστος (κεφαλαίου και λειτουργίας) της μεταφοράς του ρεύματος από τα εργοστάσια παραγωγής στο σπίτι μας. Η δραστηριότητα  αυτή έχει χαρακτηριστικά φυσικού μονοπωλίου - δηλαδή δεν μπορεί να υπάρξει αγορά και ανταγωνισμός. Το κράτος συνεπώς αποφασίζει την τιμή της. Με ποιο στόχο όμως; Ο στόχος είναι ένα επίπεδο συνέχειας στην παροχή του ρεύματος υπό τον περιορισμό του ελάχιστου αναγκαίου κόστους. 

Οι πολιτικοί στην Ελλάδα έχουν αποτύχει παταγωδώς να λύσουν το πρόβλημα. Πρώτον, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ο στόχος για το επίπεδο συνέχειας της ηλεκτροδότησης. Δεύτερον, η χώρα έχει τις χειρότερες επιδόσεις στους δείκτες συνέχειας της ηλεκτροδότησης από όλη την ΕΕ εξαιρουμένων ορισμένων (όχι όλων) χωρών μελών πρώην συμμάχων της Σοβιετικής Ένωσης. Τρίτον έχουν αποτύχει στο να καθιερώσουν μηχανισμό κοστολογικού ελέγχου ώστε να υπάρχουν κίνητρα στην επιχείριση που κάνει την δουλειά να την κάνει με το μικρότερο δυνατό κόστος. Το χειρότερο είναι ότι η χρέωση για τα δίκτυα στην Ελλάδα (όπως γίνεται) καταλήγει να είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον είναι πιθανό να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τριτοκοσμικές καταστάσεις. Αυτό βολεύει βραχυπρόθεσμα τους αρμοδίους (και τους πολιτικούς) γιατί, υπερηφανευόμενοι για το χαμηλό κόστος, είναι ελεύθεροι να οραματίζονται τις επενδύσεις του μέλλοντος σε "έξυπνα" δίκτυα και άλλα μεγαλόστομα.

Συμπέρασμα: Πληρώνουμε για τα δίκτυα λίγα (λιγότερα από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους)  αλλά α) δεν ελέγχει κανείς αν ακόμα και αυτά τα λίγα πιάνουν τόπο και β) την οικονομία που κάνουμε τώρα τρώγοντας από τα έτοιμα θα την πληρώσουμε στο μέλλον γιατί θα τρέχουμε να αγοράσουμε γεννήτριες επειδή οι διακοπές θα έχουν γίνει συχνότερες.

H χρέωση για την επιδότηση των ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ) είναι εξ ορισμού μεγαλύτερη από όσο έπρεπε, δεδομένου  ότι η ορθολογική απόφαση θα ήταν να είναι μηδενική. Τα χρήματα που εισπράττονται από την χρέωση αυτή μεταφέρονται στους παραγωγούς ρεύματος από ΑΠΕ (κυρίως αιολικά και φωτοβολταϊκά). Οι παραγωγοί αυτοί έχουν εγγυημένες τιμές για μεγάλα χρονικά διαστήματα (μέχρι και 25 χρόνια) που τους δόθηκαν για να αποφασίσουν να κτίσουν τις εγκαταστάσεις τις οποίες χωρίς επιδότηση δεν θα κατασκεύαζαν ποτέ. Αυτό είναι μια πολιτική απόφαση με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τυχαίνει όμως να είναι με διαφορά από τους ακριβότερους τρόπους για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι πολιτικοί προσπαθούν, χωρίς να το διατυμπανίζουν να πάρουν πίσω τις επιδοτήσεις για τις καινούργιες αλλά οι ήδη λειτουργούσες εγκαταστάσεις έχουν φορτώσει τον λογαριασμό των καταναλωτών για τα επόμενα πολλά χρόνια.

Συμπέρασμα; Πληρώνουμε πολλά για τις ΑΠΕ (αν και λιγότερα από τους Γερμανούς!) και για τον λάθος λόγο. Το ελάχιστο που θα ανέμενε κανείς από τους πολιτικούς είναι να κάνουν ένα μέρος του ΕΤΜΕΑΡ εθελοντικό με την προώθηση των "πράσινων" τιμολογίων - ώστε να δοθεί η ευκαιρία στους ευαισθητοποιημένους περιβαλλοντικά Έλληνες να εκφράσουν τη ευαισθησία τους αυτή στην πράξη μειώνοντας ταυτόχρονα έστω και λίγο, την καταναγκαστική χρέωση των υπολοίπων.

Η χρέωση για υπηρεσίες κοινής ωφέλειας είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό η επίπτωση της πολιτικής απόφασης να υπάρχει ενιαίο κόστος του ρεύματος σε όλη  τη επικράτεια. Δεδομένου ότι το κόστος στα νησιά μας είναι πολύ υψηλότερο, αυτή η πολιτική μεταφράζεται σε επιδότηση της κατανάλωσης ρεύματος  των κατοίκων τους από τους υπόλοιπους Έλληνες. Δεν μπορεί κανείς εύκολα να διαφωνήσει με την απόφαση αυτή. Απλώς να παρατηρήσει ότι σε πολλές άλλες χώρες (μέλη της ΕΕ αλλά όχι μόνο) υπάρχει διαφοροποίηση του κόστους (των δικτύων για παράδειγμα) μεταξύ γεωγραφικών περιοχών στα όρια του ίδιου κράτους.

Είναι λοιπόν η χρέωση για τα ΥΚΩ μεγάλη ή μικρή; Κατ΄αρχήν εξαρτάται από την απόφαση για το ενιαίο κόστος. Το οποίο μπορεί να μειωθεί αν τα νησιά μας διασυνδεθούν με το ηπειρωτικό σύστημα με υποβρύχια καλώδια. Δύο παρατηρήσεις σχετικά: α) (μεταξύ αστείου και σοβαρού) Θα μπορούσαμε να μειώσουμε το κόστος με μικρή  επένδυση διασυνδέοντας τα νησιά μας του Ανατολικού Αιγαίου με την....Τουρκία! και β) Η περίφημη διασύνδεση της Κρήτης θα μειώσει όπως διαφημίζουν οι πολιτικοί μας τα ΥΚΩ κατά πολύ. Ξεχνούν όμως ότι θα αυξηθεί η χρέωση δικτύου. Η διασύνδεση της Κρήτης θα κοστίσει όσο έχει κοστίσει (σε ιστορικές τιμές)  όλο το υπάρχουν δίκτυο μεταφοράς της χώρας. Συνολικά η μείωση των λογαριασμών μας από την διασύνδεση (της Κρήτης) εκτιμούμε ότι θα είναι της τάξεως των 2 έως 5 ευρώ τον χρόνο (πάντα για τον μέσο καταναλωτή των 3,500 κιλοβατωρών).

Τέλος ο ΦΠΑ. Η κυβέρνηση τον μείωσε, ακολουθώντας τις συμβουλές του allazorevma.gr εδώ και δυο περίπου χρόνια, από 13 σε 6%. Καλή κίνηση. Ο πονηρός πολιτευτής όμως δεν πρόσεξε ότι εμείς προτείναμε την μείωση ΜΟΝΟ για τους οικιακούς πελάτες. Γι αυτούς ο ΦΠΑ είναι κόστος. Αυτός το μείωσε και για τις επιχειρήσεις επιβαρύνοντας τις χρηματοροές τους. Πονηρό ε;

Μετρητές Νυκτερινού - Είναι και Αυτοί Έξυπνοι!

Ο Διαχειριστής του Δικτύου Ηλεκτρισμού στην Ελλάδα έχει αποφασίσει (εδώ και χρόνια) να εγκαταστήσει 7 εκατομμύρια "έξυπνους" μετρητές με κόστος που έχει υπολογίσει σε περισσότερα από 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Την ίδια στιγμή δεν μπορεί να ικανοποιήσει τα αιτήματα των καταναλωτών σε μετρητές με δυνατότητα διπλού - δηλαδή νυκτερινού τιμολογίου.

Είναι κρίμα, γιατί χάνεται η δυνατότητα να αξιοποιηθεί η "εξυπνάδα" του νυκτερινού τιμολογίου. Ίσως πρέπει, ξεκινώντας από την αλφαβήτα να εξηγηθεί και πάλι σε τι συνίσταται αυτή η εξυπνάδα. Να το πούμε απλοϊκά. Ο νυκτερινός μετρητής "καταλαβαίνει" ότι τις βραδυνές ώρες η ζήτηση για ρεύμα είναι μειωμένη ενώ η προσφορά (τα εργοστάσια παραγωγής και τα δίκτυα) παραμένει διαθέσιμη αλλά ανενεργή. Γι αυτό και μειώνει την τιμή έτσι ώστε η ζήτηση των καταναλωτών να ανέβει για να χρησιμοποιήσει την διαθέσιμη προσφορά. 

Αυτός ο απλός μηχανισμός δημιουργεί ένα κοινωνικό πλεόνασμα που το μοιράζονται οι παραγωγοί και οι καταναλωτές. Οι πρώτοι γιατί καλύπτουν ένα μέρος του σταθερού κόστους τους με τα νυκτερινά έσοδα και οι δεύτεροι γιατί μειώνεται  η μέση τιμή της κιλοβατώρας που καταναλώνουν. Το μέγεθος (και η κατανομή) του κοινωνικού πλεονάσματος εξαρτάται από την δυνατότητα και θέληση των καταναλωτών να αλλάξουν συνήθειες μεταφέροντας κατανάλωση στις νυκτερινές ώρες και των παραγωγών να την ικανοποιήσουν (την ελαστικότητα της ζήτησης και της προσφοράς έναντι της τιμής).

Το ενδιαφέρον είναι ότι το κοινωνικό πλεόνασμα που επιτυγχάνεται με τον απλό μετρητή νυκτερινού είναι το μεγαλύτερο ποσοστό από το κοινωνικό πλεόνασμα που αναμένεται να επιτευχθεί με την εγκατάσταση των "έξυπνων" μετρητών. Η πρόσθετη ωφέλεια που θα προσφέρει η "εξυπνάδα" της επένδυσης του 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ είναι λιγότερη από αυτή που ήδη μπορεί να προσφέρει ο απλός φθηνός συμβατικός μετρητής διπλής χρέωσης.

Το προφανές ερώτημα είναι: Πώς το ξέρουμε αυτό; Η πρώτη απάντηση είναι ότι το ξέρουν οι συντάκτες της μελέτης κόστους ωφέλειας για την εγκατάσταση των 7 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών στην Ελλάδα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η μελέτη, αν υπάρχει, δεν είναι δημόσια διαθέσιμη. Η δεύτερη απάντηση είναι η μελέτη κόστους/ωφέλειας των Γερμανών που (σε αντίθεση με την ελληνική) είναι δημόσια διαθέσιμη. Η μελέτη αυτή προτείνει να τοποθετηθούν "έξυπνοι" μετρητές μόνο στους καταναλωτές που έχουν ετήσια κατανάλωση πάνω από 6 MWh. Αυτό στην Ελλάδα θα ισοδυναμούσε σε σχεδόν μηδενικό αριθμό οικιακών και μικρών εμπορικών μετρητών. Σ' αυτούς η γερμανική μελέτη προτείνει σταδιακή αντικατάσταση των υπαρχόντων μετρητών με τον συνήθη ρυθμό τεχνολογικής ανανέωσης - δηλαδή περίπου 15 χρόνια. 

Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρει λέει  ο σοφός λαός μας. Ενώ ονειρευόμαστε το "έξυπνο " δίκτυο δεν βλάπτει να τοποθετούμε και μετρητές διπλού τιμολογίου - δεδομένου άλλωστε ότι και αυτούς τους χρεώνουμε στους καταναλωτές. Στο μεταξύ - είμαστε σίγουροι ότι θέλουμε να δώσουμε 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ για 7 εκατομμύρια μετρητές; Βρήκαμε την περίπτωση που οι Γερμανοί κάνουν το σωστό για να σταματήσουμε να τους αντιγράφουμε;