Ιδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ: Ένα (και Μισό) Σύν και (τουλάχιστον) Πέντε Πλήν

Η κυβέρνηση προχωρά στην μερική ιδιωτικοποίηση του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού της χώρας πουλώντας μερίδιο 49%. Η σημαντική αυτή απόφαση, που έχει καθυστερήσει πολλές δεκαετίες (η γειτονική Τουρκία έχει πωλήσει το δίκτυο διανομής εδώ και πολλά χρόνια), αξιολογείται στο σημείωμα που ακολουθεί. Η συνολική αξιολόγηση είναι αρνητική και η σύσταση είναι να μην προχωρήσει η διαδικασία όπως έχει σχεδιαστεί.

Κατ΄αρχήν ένα θετικό σημείο: Η απόφαση για ιδιωτικοποίηση είναι σωστή γιατί δεν υπάρχει λόγος το δίκτυο (ή οποιοδήποτε μέρος του ηλεκτρικού συστήματος) να είναι υπό κρατική ιδιοκτησία. Γιατί η κρατική ιδιοκτησία οδηγεί σε συγκρουόμενα συμφέροντα. Το κράτος είναι ιδιοκτήτης και συγχρόνως ελεγκτής της επιχείρησης. Η κρατική ιδιοκτησία καταλήγει να είναι στην πράξη μια ιδιότυπη αδιαφανής ιδιωτικοποίηση προς όφελος πολιτικά ισχυρών ομάδων συμφερόντων (πολιτικών κομμάτων, ισχυρών πελατών, προμηθευτών, των εργαζομένων σ΄αυτήν, ακόμα και ανταγωνιστών). Έχουν οι Έλληνες καταναλωτές την αίσθηση ότι τους "ανήκει" ο ΔΕΔΔΗΕ; Με ποιο τρόπο; Η ιδιωτικοποίηση κόβει τον ομφάλιο λώρο. Και οι Έλληνες μαθαίνουν την αλήθεια: ότι δεν τους ανήκει ο ΔΕΔΔΗΕ και δεν υπάρχει λόγος να τους ανήκει. Απαιτούν απλώς από το κράτος να τον ελέγξει - αυστηρά. Η πιθανότητα αυτό να γίνει πραγματικότητα είναι μεγαλύτερη. Γιατί ο ιδιοκτήτης και ο ελεγκτής του - το κράτος βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές. 

Μπορούμε, με δυσκολία βέβαια, να διακρίνουμε ένα ακόμα θετικό στοιχείο στη διαδικασία που ακολουθείται. Το ότι πριν προχωρήσει η διαδικασία πώλησης υπήρξε φροντίδα να σταθεροποιηθεί το ρυθμιστικό περιβάλλον. Πώληση δικτύου, δηλαδή ρυθμιζόμενης από την φύση της οικονομικής δραστηριότητος χωρίς σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο δεν νοείται. Η κυβέρνηση λοιπόν φαίνεται ότι έκανε το προφανές και αυτονόητο. Ο μισός βαθμός δίνεται γιατί στην χώρα μας το αυτονόητο δεν είναι πάντα προφανές.

Δυστυχώς τα θετικά σημεία τελειώνουν εδώ. Η όλη προσπάθεια πάσχει τόσο για δομικούς λόγους όσο και για λόγους διαδικαστικούς. Πρώτα τα δομικά προβλήματα. 

Αυτή η πώληση του 49% (με "ισχυρά δικαιώματα διοίκησης" στον επενδυτή), είναι αποδεδειγμένα από την εμπειρία της ίδιας της ΔΕΗ εντελώς λανθασμένη καθώς εκμηδενίζει στην πράξη το μοναδικό θετικό πλεονέκτημα της ιδιωτικοποίησης- τον διαχωρισμό του ιδιοκτήτη από τον ελεγκτή. Η πώληση πρέπει να είναι για πλειοψηφικό πακέτο. Μια ενδιάμεση λύση, που δεν προτείνεται αλλά μπορεί να σώσει τα προσχήματα, είναι αυτή που εφάρμοσε πριν από 35 χρόνια η Βαρώνη Θάτσερ στην Μ Βρετανία. Κράτησε (για περιορισμένο χρονικό διάστημα) ορισμένες "χρυσές" μετοχές με ειδικά δικαιώματα για το κράτος για συγκεκριμένους λόγους δημοσίου συμφέροντος (φαίνεται όμως ότι θα έπρεπε να πάρουμε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν είναι προφανές ότι θα την παίρναμε ).

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απόφαση να πωληθεί ολόκληρο το δίκτυο διανομής. Η προτιμότερη λύση θα ήταν να σπάσει σε 5-7 γεωγραφικά ορισμένα κομμάτια (π.χ. τις σημερινές "Περιφέρειες") τα οποία να πωληθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αυτή δεν είναι μια "τρελή" ιδέα. Είναι ο τρόπος που ήδη εφαρμόζεται για το δίκτυο φυσικού αερίου. Γιατί όχι και στον ηλεκτρισμό; Η πώληση του δικτύου σε κομμάτια θα δημιουργήσει ένα επιχειρηματικό τοπίο που θα μοιάζει περισσότερο με την δομή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Γερμανία για παράδειγμα υπάρχουν εκατοντάδες τοπικές εταιρείες ηλεκτρισμού  διαχειριστές των τοπικών  δικτύων διανομής (η Τουρκία πώλησε το δίκτυο διανομής σε 21 κομμάτια). Αν στην Γερμανία δεν υπάρχουν θέματα οικονομιών κλίμακας στη διανομή του ρεύματος γιατί υπάρχουν στην Ελλάδα; Το σπάσιμο του δικτύου σε αυτόνομες επιχειρήσεις θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα:

• Θα δημιουργούσε συνθήκες ιδεατού ανταγωνισμού (yardstick competition) μεταξύ των επιχειρήσεων διανομής. Ιδεατού μεν αλλά με πρακτικά αποτελέσματα στην αξιολόγηση των επιδόσεών τους από τον ρυθμιστή. Όχι όμως μόνο ιδεατού. Η τάση προς καινοτομία θα ενισχυόταν σημαντικά (στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει εμπειρία δεκαετιών στο yardstick competition).
• Θα βελτίωνε θεαματικά την ανταπόκριση των επιχειρήσεων στις τοπικές ανάγκες της περιοχής που εξυπηρετούν. Ισορροπώντας καλύτερα την ποιότητα εξυπηρέτησης. Άλλες ανάγκες αδιάλειπτης τροφοδότησης έχει μια τουριστική περιοχή, άλλες μια ορεινή εκμετάλλευση ζωικού κεφαλαίου. 
• Θα έδινε τη δυνατότητα μαζί με το δίκτυο να πωληθούν και οι πελάτες της ΔΕΗ στην περιοχή τους. Αυτό θα δημιουργούσε υπεραξία για την ΔΕΗ δεδομένης της χαμηλής ποιότητας του χαρτοφυλακίου της. Από την πώληση πελατών δεν θα έπρεπε να αποκλειστούν υπάρχοντες προμηθευτές. Με αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού.  

Ένα ερώτημα σχετικά με τις παραπάνω προτάσεις είναι εάν η εφαρμογή τους θα οδηγούσε σε μικρότερα έσοδα για την ΔΕΗ και τον ιδιοκτήτη της το κράτος. Η απάντηση δεν είναι εύκολη αν και πωλώντας πλειοψηφικό πακέτο η τιμή θεωρητικά τουλάχιστον θα ήταν υψηλότερη. Αλλά το πιο σημαντικό ερώτημα είναι: ποιος είναι ο στόχος του κράτους; Η άμεση είσπραξη από την πώληση των ασημικών ή η μακροπρόθεσμη κοινωνική ωφέλεια; Αν είναι το δεύτερο τότε ισχυριζόμαστε ότι οι εναλλακτικές που προτείνονται είναι προτιμότερες. 

Η αξιολόγηση συνεπώς των αποφάσεων της κυβέρνησης σε δομικό επίπεδο είναι αρνητική. Δυστυχώς η αξιολόγηση της διαδικασίας είναι επίσης αρνητική.

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι αποφάσισε να μην εκμεταλλευτεί τη ευκαιρία της ιδιωτικοποίησης για να μοιράσει στο ευρύ κοινό ένα μέρος των μετοχών της επιχείρισης πράγμα που είχε κάνει η Βαρώνη Θάτσερ το 1989 (με την περίφημη διαφημιστική καμπάνια που πρότεινε στους θεατές να πουν το μυστικό στον Sid-κάτι σαν τον Θανάση στα καθ' ημάς). Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία. Είναι γνωστό ότι οι μετοχές σ' αυτού του είδους τις επιχειρήσεις υποδομών είναι οι καλύτερες για να ενισχύσουν τη λαϊκή συμμετοχή στο χρηματιστήριο γιατί οι αποδόσεις τους είναι χαμηλές μεν αλλά σχετικά  σταθερές - μετοχές για "χήρες και ορφανά" τις αποκαλούν οι κυνικοί Αμερικάνοι (Ας σημειωθεί ότι ο Sid, αν κράτησε τις μετοχές του μέχρι σήμερα έχει δεκαπλασιάσει την αξία της επένδυσής του-μετοχές κατάλληλες για τον "τρίτο πυλώνα" του ασφαλιστικού!).

Σχετικά τώρα με τους όρους του ρυθμιστικού περιβάλλοντος. Η κυβέρνηση φέρεται με τρόπο που δεν δείχνει να έχει  επαφή με το περιβάλλον. Δεν αξιοποιεί την εμπειρία δεκαετιών - τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες σε χώρες που έχουν προηγηθεί. Κατασκεύασε μια λύση με ελληνικό χρώμα και οσμή. Πιο λαϊκά: Να βρούμε τους κουτόφραγκους να τους τα αρπάξουμε τάζοντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Και να μείνει και το μαγαζί δικό μας.

Διαφημίζεται εντόνως, με μια σχεδόν παιδική αφέλεια από τον ελληνικό τύπο ότι εξασφαλίζεται στον επενδυτή σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου 6,7% για μια περίοδο 5 ετών. Την στιγμή που στις πολιτισμένες χώρες του κόσμου η απόδοση αυτή είναι στο 3%. Σημειωτέον ότι 6,7% σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου σημαίνει (με μια μόχλευση του 50%) μια εντυπωσιακή απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξης του 13%. Υπάρχουν πιθανόν λόγοι που αναγκάζουν την κυβέρνηση να υποσχεθεί τις υψηλές αυτές αποδόσεις. Ένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι η αναξιοπιστία των πελατών του ΔΕΔΔΗΕ, κυρίως της μητρικής ΔΕΗ που έχει την συνήθεια να τον φεσώνει. Ένα άλλος λόγος είναι η κακή κατάσταση του δικτύου (με μια από τις χειρότερες στην Ευρώπη επιδόσεις στην ποιότητα τεχνικής εξυπηρέτησης) και η συνεπαγόμενη ανάγκη σοβαρής αναβάθμισης του δικτύου. Όλα αυτά είναι κατανοητά αλλά κάποιος πρέπει να τα διευκρινίσει. Έχουμε όμως την εντύπωση ότι ακόμα και αν όλες οι δικαιολογίες έχουν βάση, θα είναι πολύ δύσκολο να δικαιολογηθεί η υψηλή αυτή απόδοση με οποιαδήποτε άλλη εξήγηση από την "πρεμούρα" να πωληθούν τα ασημικά.

Ακόμα χειρότερα, η πώληση γίνεται με την έμμεση υπόσχεση ότι η μεγάλη επένδυση των "έξυπνων" μετρητών θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Η υπόσχεση αυτή από μόνη της μπορεί να εκτινάξει την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων ακόμα ψηλότερα. Τα χρήματα αυτά έχουν κόστος ευκαιρίας για την ελληνική κοινωνία. Η ενίσχυση των επενδυτών του ΔΕΔΔΗΕ δεν είναι προφανές ότι είναι η βέλτιστη αξιοποίησή τους.    

Ένας  τρόπος για να διορθωθούν οι εντυπώσεις τουλάχιστον από την γενναιόδωρη απόδοση κεφαλαίου θα ήταν η επιβολή του κανόνα CPI-X στις λειτουργικές δαπάνες της επιχείρισης. Αυτός ήταν ο βρετανικός/θατσερικός τρόπος. Απλός και διαφανής. Για τα επόμενα 5 χρόνια οι λειτουργικές σου δαπάνες θα αυξάνονται με τον πληθωρισμό - το CPI (Consumer Price Index) μείον ένα συντελεστή αύξησης της παραγωγικότητας, το Χ. Ρήτρες επίτευξης στόχων έχουν περιληφθεί βέβαια και στο ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι μόνοι που τις καταλαβαίνουν (ελπίζει κανείς) είναι οι σχεδιαστές τους. Το ερώτημα είναι: Γιατί δεν επελέγη το εξαιρετικά πετυχημένο βρετανικό σύστημα, το οποίο μάλιστα θα μπορούσε να βελτιωθεί με βάση την πολύχρονη εμπειρία από την εφαρμογή του; 

Τέλος δεν μπορεί κανείς να μην σχολιάσει την επικοινωνιακή πολιτική του όλου εγχειρήματος. Που έχει σχεδιασθεί χωρίς να έχει αποφασιστεί ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται: Οι επενδυτές ή η κοινή γνώμη; Αυτό οδηγεί σε αστείες καταστάσεις γιατί προσπαθώντας να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη δημιουργεί προβλήματα στην προσέγγιση των επενδυτών (βέβαια το προφανές ερώτημα είναι γιατί να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη - την στιγμή που δεν προσκαλεί "τους πολλούς" να συμμετάσχουν στη ιδιωτικοποίηση). 

Κατ' αρχήν η  προχειρότητα φαίνεται από τα προφανή λάθη. Ο ΔΕΔΔΗΕ σύμφωνα με μια αφίσα του πουλάει 41 γιγαβατώρες - υποτιμώντας κατά χίλιες (1.000) φορές τις επιδόσεις της επιχείρησης (Βεβαίως δεν τις πουλάει - διόδια εισπράττει). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ περηφανεύεται ότι έχει 7 εκατομμύρια πελάτες. Δεν είναι πελάτες - είναι χρήστες του δικτύου του. Πελάτες του είναι οι προμηθευτές ρεύματος που είναι μόνο 20 και εξ αυτών ο ένας και μεγαλύτερος του χρωστάει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια (ξεγελάστηκαν οι επενδυτές;). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ διατρανώνει ότι θα κάνει δισεκατομμύρια επενδύσεων τα επόμενα χρόνια. Αυτό είναι σίγουρα για να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη γιατί αν οι επενδυτές το έπαιρναν στα σοβαρά θα απείχαν από τη  διαδικασία - οι νέες επενδύσεις δεν αρέσουν στους επενδυτές ειδικά αν είναι Funds υποδομών (γιατί μειώνουν τις "ελεύθερες" χρηματοροές). 

Η υιοθέτηση - αντιγραφή των καλύτερων διεθνών πρακτικών και η προσαρμογή τους στις τοπικές συνθήκες ήταν ο τρόπος με τον οποίο πολλά κράτη τα τελευταία 70 χρόνια πλούτισαν. Μέχρι ενός σημείου και η Ελλάδα. Δυστυχώς εδώ και καιρό δεν μπορούμε ούτε να αντιγράψουμε σωστά. Αυτό είναι κακός οιωνός για την χώρα γιατί στην κατάσταση που έχει φθάσει δεν αρκεί μόνο να αντιγράφει. Πρέπει να ρίξει μια πάσα-προσευχή για να πετύχει το γκόλ στην παράταση (το Hail Mary pass για τους πραγματικά αμερικανοθρεμένους της κυβέρνησης).

Πόσοι και Ποιοι Πελάτες Έχουν Φύγει από την ΔΕΗ; Και που Πήγαν;

Με αργό, βασανιστικό και γεμάτο προχειρότητα τρόπο οι κρατικοδίαιτοι οργανισμοί του κλάδου του ηλεκτρισμού δίνουν στη δημοσιότητα στοιχεία. Σας να τους βγάζουν το δόντι. Μπορούμε όμως τώρα να απαντήσουμε σε ορισμένα βασικά ερωτήματα που πιθανόν ενδιαφέρουν τους οικιακούς και μικρούς επαγγελματικούς πελάτες, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών. Να ορισμένα από αυτά και οι απαντήσεις που δίνουν οι δημοσιευμένοι αριθμοί:

Πόσοι καταναλωτές έχουν φύγει από την ΔΕΗ μέχρι σήμερα (30 Σεπτεμβρίου 2020 για την ακρίβεια); Μετά από 20 χρόνια από την απελευθέρωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού, το 20% των μετρητών είναι τώρα σε άλλο πάροχο (ο ελληνικός στόχος του 20/20/20!). Αυτό σε αριθμό μετρητών μικρών πελατών (χαμηλής τάσης) που είναι περίπου 6,8 εκατομμύρια στο σύνολο. Στους μεγάλους (βιομηχανικούς) πελάτες η ΔΕΗ έχει χάσει το 40% των πελατών/μετρητών, αλλά αυτοί είναι στο σύνολό τους μόνο 11 χιλιάδες.

Στο σύνολο των 6,8 εκατομμυρίων μετρητών "Χαμηλής Τάσης" λοιπόν, η ΔΕΗ είχε την 30/9/20 5,4 εκατομμύρια πελάτες και οι εναλλακτικοί είχαν 1,4 εκατομμύρια.

Ενώ όμως η ΔΕΗ έχει χάσει το 20% των πελατών της, συγχρόνως έχει χάσει (στην Χαμηλή Τάση) το 30% των πωλήσεων της σε κιλοβατώρες. Αυτό σημαίνει ότι έχουν  φύγει οι καταναλωτές με μεγαλύτερη κατανάλωση. Κυρίως επαγγελματικοί και μεγάλοι οικιακοί. Η μέση κατανάλωση ενός πελάτη της ΔΕΗ είναι γύρω στις 4 μεγαβατώρες τον χρόνο ενώ η μέση κατανάλωση των πελατών των εναλλακτικών παρόχων φθάνει τις 7 μεγαβατώρες τον χρόνο.

Αυτό είναι αναμενόμενο, δεδομένου ότι οι εναλλακτικοί πάροχοι στοχεύουν με πρώτη προτεραιότητα  τους μεγάλους καταναλωτές, είτε οικιακούς (με τιμολόγια που έχουν υψηλό πάγιο και χαμηλή τιμή κιλοβατώρας για παράδειγμα) είτε επαγγελματικούς. Από την άλλη μεριά η κατάσταση αυτή αποτελεί πρόκληση για σκέψη, δεδομένου ότι οι μικροί οικιακοί καταναλωτές φαίνεται ότι δεν έχουν επαρκές κίνητρο (ή πληροφόρηση) για να εκμεταλλευθούν την ευκαιρία χαμηλότερων τιμών στην αγορά.

Ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι περίπου ένα 10% των μετρητών που δεν είναι στην ΔΕΗ (περίπου 140 χιλιάδες στους 1,4 εκατομμύριο) έχουν πάει στον πάροχο με την ονομασία "Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας" - τον ΠΚΥ. Ο πολύ πετυχημένος αυτός πάροχος έχει κερδίσει τους πελάτες ..... που δεν θέλει κανείς άλλος. Προφανώς γιατί δεν έχουν ή δεν θέλουν να πληρώσουν. Αυτός είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου οι πάροχοι αδιαφορούν για την είσπραξη των λογαριασμών των δύστροπων ή αδύναμων πελατών και περιμένουν να πληρωθούν από τους υπόλοιπους καταναλωτές μέσω των χρεώσεων για τις περίφημες "Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας" στους λογαριασμούς τους.

Αν εξαιρέσουμε τους 140 χιλιάδες του ΠΚΥ, αυτό σημαίνει ότι 1,2 εκατομμύρια  πελάτες/μετρητές είναι τώρα σε εναλλακτικούς παρόχους. Πόσοι είναι αυτοί οι πάροχοι; Τυπικά είναι δέκα οκτώ (18) αλλά ενεργοί και ανεξάρτητοι στην πράξη είναι δέκα πέντε (15). Από αυτούς οι οκτώ (8) μεγαλύτεροι έχουν (εκπροσωπούν όπως είναι η επίσημη έκφραση) το 85% των μετρητών δηλαδή το 1 από τα 1,2 εκατομμύρια. Ο μεγαλύτερος έχει 227.000 πελάτες (ο ΠΚΥ, είναι ο έκτος μεγαλύτερος σε αριθμό μετρητών!)

Αναφερθήκαμε παραπάνω στο γεγονός ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού άνοιξε πριν 20 χρόνια - συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 2001. Στην πραγματικότητα το άνοιγμα της αγοράς για τους πολλούς καταναλωτές άρχισε πριν περίπου 5 χρόνια  - μετά από τραυματικές εμπειρίες και επίτευξη πολλών αυτογκόλ. Η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού είναι ακόμα μακριά από τους στόχους που επέβαλαν τα μνημόνια αλλά κυρίως από τον στόχο που η ίδια η χώρα θα έπρεπε να έχει θέσει ώστε να υπάρξει αποτελεσματικός ανταγωνισμός και λειτουργία της αγοράς ρεύματος ανάλογη με αυτή των υπόλοιπων χωρών της ΕΕ - τουλάχιστον αυτών που ήσαν μέλη της Κομεκόν στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν .

Οι Μικροί και...Τρελοί Καινοτομούν και στο Ρεύμα

Η καινοτομία είναι η σημαντικότερη πηγή νέου πλούτου δηλαδή της "ανάπτυξης". Δεν είναι το περισσότερο κεφάλαιο, οι περισσότεροι εργαζόμενοι ή ... το καλύτερο κλίμα. Ούτε καν το "καλύτερο" κράτος (υποθέτοντας ότι υπάρχει "καλό" κράτος). Παρά μόνο στον βαθμό που αυτοί οι συντελεστές της παραγωγής ενσωματώνονται σε καινοτομικές επενδύσεις. Η καινοτομία (νέες ιδέες και νέοι κανόνες) είναι ο μοναδικός παραγωγικός συντελεστής του οποίου η απόδοση δεν μειώνεται καθώς αυξάνεται το απόθεμα του στην κοινωνία.

Υπάρχουν ισχυρότατες ιστορικές ενδείξεις ότι το καλύτερο περιβάλλον για να ανθίσει η καινοτομία είναι η οργάνωση της οικονομικής δραστηριότητας που ονομάζουμε ελεύθερη αγορά ή καπιταλισμό. Η οργάνωση αυτή που βασίζεται στην θεσμοθέτηση και προστασία δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας, ανταγωνισμού και εθελούσιων συναλλαγών. Για λόγους που δεν έχουν να κάνουν κατ΄ανάγκη με την εφεύρεση καθεαυτή αλλά με την ταχύτατη διάχυση και ενσωμάτωση της καινοτομίας στη οικονομία. Παρατηρούμε επίσης ότι σε ένα περιβάλλον ελεύθερης αγοράς αυτοί που συνήθως καινοτομούν είναι οι μικροί (όχι μόνο από άποψη ηλικίας αλλά και οικονομικής επιφάνειας) και αυτοί που έχουν το στομάχι για να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο δηλαδή....οι τρελοί.

Οι σκέψεις αυτές προκλήθηκαν από πρόσφατες εξελίξεις στον κλάδο του ηλεκτρισμού.  Ο οποίος μέχρι πρότινος εθεωρείτο (και ήταν) ο πιο συντηρητικός κλάδος της οικονομίας. Μέχρι του σημείου οι άνθρωποι του ηλεκτρισμού να υποψιάζονται ότι ο ... Θωμάς Έντισον δεν θα εντυπωσιαζόταν αν έβλεπε το σημερινό ηλεκτρικό σύστημα (σε αντίθεση με τις τηλεπικοινωνίες που θα έμενε άναυδος).

Ο νυσταλέος επί ένα αιώνα ηλεκτρισμός πρέπει μέσα στα λίγα επόμενα χρόνια να αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις (θέλοντας και μη). Να αλλάξει τον τρόπο παραγωγής των προϊόντων του, να αλλάξει τον τρόπο πώλησης τους, να αλλάξει ριζικά τον τρόπο διανομής τους εκμεταλλευόμενος την συνέργεια με τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Ταυτόχρονα, να αντιμετωπίσει την ριζική αλλαγή που θα απαιτήσουν νέες χρήσεις των προϊόντων του και την σχετική διαχείριση των πελατών του.

Να λοιπόν που ξεσπούν μικρές επαναστάσεις. Ένας μικρός προμηθευτής ρεύματος στο Τέξας (Griddy) προσφέρει στους πελάτες του δυναμικά τιμολόγια. Με τιμή που παρακολουθεί την χονδρική τιμή σε πεντάλεπτα διαστήματα. Στην πραγματικότητα είναι ενεργός εδώ και τρία χρόνια (έχοντας καταφέρει να πείσει μόνο 30 χιλιάδες καταναλωτές) και ήδη πρόλαβε να υποστεί μια μεγάλη αβαρία - σχεδόν χρεοκοπία. Επέζησε όμως και επιμένει υπό νέα διοίκηση. Ένας άλλος προμηθευτής στην Μ. Βρετανία, μικρός και αυτός (Octopus) - πολύ μικρότερος από τους κυρίαρχους 6 της αγοράς, προσφέρει όχι μόνο δυναμικά τιμολόγια αλλά, σε όσους έχουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο την δυνατότητα να πωλήσουν υπηρεσίες (μέσω της μπαταρίας) του στο δίκτυο ηλεκτρισμού.

Αυτό που είναι σημαντικό σχετικά με τις προσπάθειες αυτές είναι ότι η τεχνολογία που απαιτείται για να προσφερθούν τα επαναστατικά αυτά προϊόντα ήταν διαθέσιμη εδώ και δεκαετίες. Σε ένα κλάδο όμως που αποτελείτο από κρατικοδίαιτες ή υπό έντονο ρυθμιστικό έλεγχο τεραστίων διαστάσεων επιχειρήσεις που δεν αντιμετώπιζαν κανένα ανταγωνισμό κανείς δεν έπαιρνε την πρωτοβουλία να προωθήσει νέες ιδέες. Έπρεπε να έρθει το γερό σκούντημα της θατσερικής ιδιωτικοποίησης (που υιοθετήθηκε και αντιγράφτηκε ταχύτατα σε παγκόσμιο επίπεδο) αλλά κυρίως η παγκόσμια έγνοια για την κλιματική αλλαγή για να ξυπνήσει ο κλάδος. 

Δεν είναι σίγουρο ότι οι επαναστάσεις των μικρών θα πετύχουν. Το πιθανότερο μάλιστα είναι ότι θα αποτύχουν. Την πρώτη φορά. Την  δεύτερη μερικές από αυτές θα επιζήσουν. Θα αλλάξουν την δική μας ζωή και αυτές θα μεγαλώσουν. Και θα προσλάβουν δικηγόρους για να προστατεύσουν τα μονοπώλια τους από τους επόμενους επαναστάτες. Το κέρδος όμως για το κοινωνικό σύνολο θα είναι τεράστιο και αναπαλλοτρίωτο.

Ο Δρόμος προς την Δυναμική Τιμολόγηση είναι Γεμάτος Λακκούβες-η περίπτωση της Griddy

Το Ιερό Δισκοπότηρο του ηλεκτρισμού από τον καιρό που γεννήθηκε ως τεχνολογία είναι η δυναμική τιμολόγηση. Δηλαδή να αλλάζει η τιμή του ρεύματος για τον καταναλωτή σε τέλειο συντονισμό με την αλλαγή του κόστους παραγωγής του - δηλαδή σχεδόν από λεπτό σε λεπτό. Ώστε να διορθωθεί το εκ γενετής μειονέκτημα της τεχνολογίας - ότι το ρεύμα δεν αποθηκεύεται (ακόμα) με οικονομικό τρόπο.

Για περισσότερο από ένα αιώνα, μέχρι περίπου την δεκαετία του 1980, το Ιερό Δισκοπότηρο παρέμενε απλησίαστο όνειρο. Κυρίως γιατί δεν υπήρχε η τεχνολογία για να καταμετρηθεί, συλλεχθεί, μεταδοθεί και αξιοποιηθεί ο τεράστιος όγκος της πληροφορίας που χρειάζεται για να γίνει δυνατή η τιμολόγηση ανά λεπτό - η δυναμική τιμολόγηση για την μάζα των καταναλωτών. Εδώ και 30 χρόνια όμως η τεχνολογία υπάρχει και μάλιστα σε προσιτές τιμές. Οι μικρο - υπολογιστές (που κάνουν τους μετρητές "έξυπνους") και τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών.  

Παρ΄όλο που η τεχνολογία είναι πλέον διαθέσιμη, η προσφορά δυναμικών τιμολογίων στους καταναλωτές είναι ακόμα μηδαμινή. Πρόσφατα, με την κατανόηση ότι τα δυναμικά τιμολόγια είναι προϋπόθεση για την διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο, τα κράτη αποφάσισαν να προωθήσουν την τεχνολογική υποδομή  - τους έξυπνους μετρητές. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από το 60% των Αμερικανών έχουν εγκατεστημένο έξυπνο μετρητή. Ελάχιστοι όμως έχουν δυναμικά τιμολόγια.

Ο συμβατικοί προμηθευτές ρεύματος δεν έχουν τα κίνητρα να πείσουν  τους πελάτες τους, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι διστακτικοί. Όλοι εκτός από την Griddy (www.griddy.com) και τους μερικές δεκάδες χιλιάδες τολμηρούς πελάτες της στο Τέξας των ΗΠΑ.

H Griddy προσφέρει εδώ και τρία χρόνια στο Τέξας δυναμικά τιμολόγια. Πραγματικά φουτουριστικά. Η σχέση του πελάτη με τον πάροχο, δηλαδή την Griddy, διεκπεραιώνεται μέσω μιας εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο. Από το κινητό εγγράφεσαι ως συνδρομητής ("αλλάζεις πάροχο"), από το κινητό πληρώνεις αυτόματα, στο κινητό παίρνεις πληροφορίες για την τρέχουσα τιμή (ώστε να αλλάξεις τον θερμοστάτη του κλιματιστικού, να κλείσεις τον φούρνο ή να φορτίσεις το αυτοκίνητο) και από το κινητό τερματίζεις την συνεργασία. Υπάρχει ένα μηνιαίο πάγιο περίπου 10 ευρώ και τιμολογείσαι ηλεκτρονικά με την λογική του προπληρωμένου λογαριασμού. Κάθε μήνα σου παίρνουν αρκετά χρήματα ώστε να διατηρείς ένα υπόλοιπο 40 δολαρίων στον λογαριασμό. Η τιμή που πληρώνεις αλλάζει κάθε πεντάλεπτο και αντικατοπτρίζει πλήρως την χονδρική τιμή της αγοράς κάθε στιγμή-την "Οριακή τιμή συστήματος". (Γιατί στο Τέξας; Γιατί οι πρώην καουμπόυδες νυν πετρελαιάδες, με πληθυσμό γύρω στα 27 εκατομμύρια, είναι η Πολιτεία με το μεγαλύτερο ποσοστό εγκατεστημένων έξυπνων μετρητών στις ΗΠΑ)

Μια πανέμορφη ιστορία παρ΄όλο που οι τολμηροί πελάτες δεν ήταν πολλοί - μερικές δεκάδες χιλιάδες ανάμεσα στα εκατομμύρια των καταναλωτών στην πολιτεία του Τέξας. Που έπεσε όμως το καλοκαίρι του 2019 σε λακκούβα. Μέσα στον Αύγουστο, το ηλεκτρικό σύστημα βρέθηκε σε ανισορροπία (φταίγανε ως συνήθως τα αιολικά - το Τέξας έχει περισσότερα αιολικά κατά κεφαλή από την Γερμανία). Η χονδρική τιμή του ρεύματος εκτινάχθηκε στα 9.000 δολάρια την μεγαβατώρα. Οι πελάτες του Griddy χρεώθηκαν για κάμποσες ώρες με  τιμή 9 δολάρια την κιλοβατώρα (η μέση τιμή για οικιακούς πελάτες είναι γύρω στα 0,12 δολάρια την κιλοβατώρα). ¨Όπου φύγει -φύγει.

Η Griddy όμως επέζησε. Τα πρόσφατα νέα είναι ότι εξακολουθεί να υπάρχει, αποζημιώνοντας χωρίς να είναι υποχρεωμένη, αρκετούς πελάτες και συνεχίζει την λειτουργία με νέα διοίκηση - αφού προφανώς άλλαξε και ιδιοκτησία. Μια από τις πρώτες υποσχέσεις της νέας διοίκησης είναι ότι θα βάλει πάνω όριο στις δυναμικές χρεώσεις. Επίσης ότι θα ελαχιστοποιήσει την διαφήμιση προτιμώντας να αποκτήσει πελάτες μέσω των συστάσεων σε φίλους και γνωστούς των ήδη πελατών της. Ανακοίνωσε μάλιστα την επέκταση του επιχειρηματικού μοντέλου και σε άλλες πολιτείες όπου έχει προχωρήσει η εγκατάσταση "έξυπνων" μετρητών.

Η παροιμία στις ΗΠΑ λέει ότι κανείς δεν παίρνει στα σοβαρά έναν επιχειρηματία που δεν έχει χρεοκοπήσει τουλάχιστον μια φορά. Αν είναι έτσι, τότε έχοντας την εμπειρία της Griddy, θα πρέπει να ευχηθούμε πολλές και καλές χρεοκοπίες στους Ευρωπαίους αλλά και - γιατί όχι - Έλληνες επιχειρηματίες που θα φέρουν στην Ευρώπη και στην χώρα μας τα δυναμικά τιμολόγια. Ελπίζοντας βέβαια ότι ο ΔΕΔΔΗΕ θα βρει τα λεφτά για να τους βάλει τους έξυπνους μετρητές που χρειάζονται - χωρίς να χρεοκοπήσει αυτός πρώτα. 

 

 

Το Ρεύμα ως "Κοινωνικό Αγαθό"

Το ρεύμα δεν είναι "δημόσιο αγαθό" (με τον ορισμό που δίνουν οι οικονομολόγοι - γιατί έχει κόστος και κάποιος που δεν το πληρώνει μπορεί να αποκλειστεί από την κατανάλωσή του) αλλά έχει γίνει - και όχι μόνο στην Ελλάδα - "πολιτικό αγαθό". Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν σε μεγάλο βαθμό για την κατανομή της σχετικής δαπάνης στους καταναλωτές. Και αυτό γίνεται παραβαίνοντας την στοιχειώδη οικονομική λογική. Ο τρόπος με τον οποίο τιμολογείται το ρεύμα στους καταναλωτές δεν είναι "κοστοστρεφής" επειδή η οριακή κατανάλωση χρεώνεται με πολύ μεγαλύτερη τιμή από το κόστος της. Το θέμα είναι σημαντικό και επίκαιρο, γιατί με τις αλλαγές στο παραγωγικό δυναμικό που έρχονται με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και πιθανόν των πυρηνικών, θα χρειαστούν θαρραλέες πολιτικές αποφάσεις. Οι πολιτικοί λοιπόν είναι καλό από τώρα να κατανοήσουν την έννοια του "κοινωνικού αγαθού". Αλλά πρώτα να περιγράψουμε την λογική της παρούσας κατάστασης.

Συνοπτικά και προσεγγιστικά: Το 80% του κόστους του ρεύματος είναι σταθερό (π.χ αποσβέσεις και απόδοση κεφαλαίου, αμοιβές προσωπικού) και μόνο το 20% μεταβλητό (πχ καύσιμα, απώλειες). Αντίθετα στον λογαριασμό μας το 80% της χρέωσης είναι μεταβλητή ("ογκομετρική" - ανά  κιλοβατώρα) και το 20% σταθερή (πάγια). Αυτή η στρέβλωση δίνει λανθασμένα μηνύματα στην αγορά - μεταξύ άλλων αποθαρρύνει την υποκατάσταση άλλων μορφών ενέργειας από το ρεύμα (πχ για κίνηση) αλλά κυρίως υπονομεύει τις επενδύσεις σε καθαρή μορφή ενέργειας που είναι από την φύση τους εντάσεως κεφαλαίου.   

Ποιο πλεονέκτημα έχει η παραδοσιακή τιμολόγηση; Στις  επιχειρήσεις ηλεκτρισμού άρεσε γιατί κάθε ευρώ αύξησης των πωλήσεων πήγαινε σχεδόν ολόκληρο στα κέρδη - όσο τουλάχιστον υπήρχε αύξηση. Και υπήρχε αύξηση, η κατανάλωση ηλεκτρισμού μέχρι σχετικά πρόσφατα αυξανόταν με ταχύτατους ρυθμούς - υψηλότερους από το ΑΕΠ ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ. Στους πολιτικούς άρεσε επίσης η δομή αυτή γιατί έκανε την  δαπάνη για ρεύμα λιγότερο οπισθοδρομική. Για να γίνει κατανοητό, ας  φανταστούμε ότι η χρέωση για ρεύμα είναι 80% σταθερή,  όπως απαιτείται για να είναι "κοστοστρεφής". Τότε οι πλούσιοι και οι φτωχοί θα πλήρωναν το ίδιο συνολικό ποσό (ανεξάρτητα από την κατανάλωσή τους) αλλά αυτό θα ήταν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος των φτωχών από ότι των πλουσίων. Η τιμολόγηση με μεταβλητά τιμολόγια συνεπώς είναι μέθοδος αναδιανομής. Προφανώς αναδιανεμητικές πολιτικές προτιμούνται από τους πολιτικούς. Επιχειρήσεις και πολιτικοί συμφωνούσαν. Μέχρι τώρα. 

Αυτή η ισορροπία θα κλυδωνιστεί γιατί η αναδιανεμητική πολιτική στην δομή των τιμολογίων, που ήδη δημιουργεί προβλήματα γιατί η κατανάλωση ρεύματος πέφτει αντί να αυξάνεται, έρχεται σε σύγκρουση με τους στόχους για καθαρές μορφές ενέργειας. Ο οποίες έχουν στη πράξη μόνο σταθερό κόστος. Το πολιτικό πρόβλημα που υπήρχε γίνεται μεγαλύτερο. Το σταθερό κόστος του μελλοντικού συστήματος παραγωγής δεν θα είναι 80% του κόστους, αλλά 90-95%. Ο ανασχεδιασμός της δομής των τιμολογίων δεν θα μπορεί να καθυστερήσει πολύ αν θέλουμε τις επενδύσεις καθαρής ενέργειας που είναι εντάσεως κεφαλαίου.

Αν όμως επιβληθεί η σωστή από οικονομικής πλευράς σταθερή χρέωση, τότε ο φτωχοί θα πληρώνουν ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος τους από ότι οι πλούσιοι για ρεύμα. Την κατάσταση θα πρέπει να την σώσουν ο πολιτικοί. Μια ιδέα είναι να υιοθετήσουν την ιδέα του "κοινωνικού" αγαθού. Το γεγονός είναι ότι η κατανάλωση του συγκεκριμένου αγαθού δεν διαφέρει πολύ μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Για παράδειγμα ένας πλούσιος καταναλώνει ίσως 2 φορές περισσότερο ρεύμα από ένα φτωχό αλλά έχει 10 φορές μεγαλύτερο εισόδημα. Το ίδιο δεν ισχύει για κανένα άλλο καταναλωτικά αγαθό - ακόμα και για αυτά που θα θεωρούνταν βασικής ανάγκης (καύσιμα κλπ). Η δαπάνη για όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι εξ ορισμού οπισθοδρομική αλλά η δαπάνη για το ρεύμα περισσότερο από όλες τις άλλες.

Ένας τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα είναι να υπάρχει μια "σταυροειδής" επιδότηση που να είναι ανάλογη με τα εισοδήματα (means tested) των καταναλωτών. Επιδότηση της (υψηλότερης) πάγιας χρέωσης και όχι της μεταβλητής όπως στο δικό μας κοινωνικό τιμολόγιο.

Να μια συνοπτική περιγραφή της λύσης που προτείνει ο καθηγητής Severin Borenstein του Energy Institute στο Haas Βusiness school στην Καλιφόρνια: Tα νοικοκυριά θα πληρώνουν το ρεύμα με μια υψηλή σταθερή χρέωση κάθε μήνα και στις ετήσιες φορολογικές τους δηλώσεις θα δίνουν τα στοιχεία των πληρωμών που έκαναν στο πάροχο ηλεκτρισμού. Αυτή η δήλωση θα ενεργοποιεί μια επιστροφή όλου ή μέρους της σταθερής χρέωσης σε ποσό ανάλογο των εισοδημάτων του καταναλωτή. Κατόπιν το κράτος θα εισπράττει από τον πάροχο το συνολικό ποσό των επιστροφών που πίστωσε.

Η λύση αυτή έχει στόχο  να εξομαλύνει το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα που είναι αναγκαία για την μεγαλύτερη διείσδυση νέων μορφών ενέργειας. Η πρόταση του γράφοντος είναι να εφαρμοστεί μια τέτοιου είδους λύση για το τέλος ανανεώσιμων πηγών (ΕΤΜΕΑΡ). Να γίνει πάγια χρέωση και μέρος του να επιστρέφεται στους καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα. Δεν χρειάζεται πολύ φιλολογία. Ο πονηρός πολιτευτής θα μιλάει για το "ρεύμα ως Κοινωνικό Αγαθό". Κανείς δε χρειάζεται να καταλάβει την λογική. Αρκεί η υπόσχεση για επιστροφή της δαπάνης. 

Αναφορά: Reinventing Fixed Charges, Severin Borenstein, Haas Business School, Energy Institute https://energyathaas.wordpress.com/2020/11/16/reinventing-fixed-charges/

Προσοχή! Αναταράξεις στην Χονδρική Ρεύματος - Αύξηση Τιμών στην Λιανική;

Από τις αρχές Νοεμβρίου η χονδρική αγορά ρεύματος στην χώρα λειτουργεί με νέες διαδικασίες με σκοπό να προσαρμοσθεί στις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης - το περίφημο "Μοντέλο Στόχος". Οι αλλαγές αυτές, που προαναγγέλθηκαν ως βήμα προς την μείωση των τιμών, οδήγησαν από τις πρώτες μέρες σε ... αύξηση των τιμών χονδρικής. Αυτό σημαίνει ότι οι Πάροχοι, έχουν ανάγκη και κίνητρο να μεταφέρουν όλο ή μέρος του αυξημένου κόστους των αγορών τους στους πελάτες τους λιανικής. Ευτυχώς (για αυτούς!) έχουν ήδη εγκατεστημένο τον μηχανισμό στις συμβάσεις τους. Τις περίφημες ρήτρες οριακής τιμής συστήματος. 

Το allazorevma.gr  εκτιμά συνεπώς ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ενεργοποιηθούν οι ρήτρες οριακής τιμής και να έχουμε απότομες αυξήσεις μετά από τον σχεδόν μηδενισμό τους λόγω της πανδημίας. Επαναλαμβάνουμε την σύσταση για επιλογή σταθερών τιμολογίων έστω και εάν αυτά φαίνονται λιγότερο ελκυστικά επί του παρόντος.

Για τους φίλους μας που θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για το τι συνέβη παρουσιάζουμε την δική μας ερμηνεία με βάση τις αποσπασματικές πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στον τύπο. 

Η διαχείριση του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας μοιάζει με ... οδήγηση αυτοκινήτου. Ανάλογα με τον δρόμο ο οδηγός χρησιμοποιεί ελαφρά πατήματα στο γκάζι και το φρένο για να αντιμετωπίσει τις ανωμαλίες - τις δικές του(!) των άλλων οδηγών ή του δρόμου. Έτσι και ο διαχειριστής του συστήματος χρειάζεται εργοστάσια που του δίνουν μικρές αλλά ταχύτατες (της τάξεως  δευτερολέπτων) αντιδράσεις για να ισορροπήσει η παραγωγή και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Στο ηλεκτρικό σύστημα το ρόλο αυτό παίζουν συνήθως υδροηλεκτρικά εργοστάσια και μικρές στροβιλογεννήτριες (στο μέλλον οι μπαταρίες!)

Πως δημιουργήθηκε το πρόβλημα; Πριν το "Μοντέλο Στόχος" την λειτουργία του γκαζιού/φρένου την έπαιζαν εργοστάσια της ΔΕΗ - όπως το έκαναν εδώ και 60 χρόνια. Η αμοιβή τους καθοριζόταν διοικητικά - δεν υπήρχε αγορά. Από 1η Νοεμβρίου όμως, άρχισε να λειτουργεί αγορά και για αυτές τις υπηρεσίες (αγορά "εξισορρόπησης"). Η ΔΕΗ λοιπόν, προφανώς χρησιμοποιώντας την μονοπωλιακή της θέση στην αγορά αυτή (κανείς άλλος δεν έχει υδροηλεκτρικά!), αποφάσισε να κερδοσκοπήσει. Αυξάνοντας την τιμή της συγκεκριμένης υπηρεσίας από 3 ευρώ την μεγαβατώρα σε ....20 (ερωτήσεις του τύπου "καλά δεν το είχαν προβλέψει;" δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε).

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι αυτή την στιγμή οι πάροχοι εργάζονται πυρετωδώς για να αλλάξουν τους όρους των συμβάσεων τους που προβλέπουν την μετακύλιση της οριακής τιμής συστήματος. Το allazorevma.gr θα τηρεί τους φίλους του ενήμερους αμέσως όταν δημοσιοποιούνται οι αλλαγές. 

Προς το παρόν η συμβουλή μας είναι: Εξακολουθεί να είναι συμφέρον να φύγετε από την ΔΕΗ - για να ελαχιστοποιήσετε όμως τον κίνδυνο εκπλήξεων επιλέξτε σταθερά τιμολόγια.   

ΔΕΗ και ΑΠΕ- Σύγκρουση Συμφερόντων

Η έντονη δραστηριοποίηση της ΔΕΗ στις ΑΠΕ, την οποία σχεδιάζει η παρούσα διοίκησή της, δημιουργεί πρόβλημα σύγκρουσης συμφερόντων. Γιατί ο ιδιοκτήτης της επιχείρισης, δηλαδή το ελληνικό κράτος, είναι ο ίδιος που αποφασίζει για το ύψος και τον τρόπο της αμοιβής των επενδύσεων σε ΑΠΕ. Υπάρχουν δυο εναλλακτικές λύσεις. Η πρώτη είναι να απαγορευτεί στην ΔΕΗ η επένδυση σε ΑΠΕ. Η δεύτερη είναι να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως η ΔΕΗ. Η δεύτερη λύση είναι προτιμότερη.

Πρόσθετα ερωτήματα μπορούν να τεθούν:

Ανταγωνισμός:  στον βαθμό που οι ΑΠΕ αναμένεται να συμμετάσχουν (έστω και με premium τιμές) στον ανταγωνισμό στην χονδρική αγορά ηλεκτρισμού γιατί πρέπει να επεκταθεί μια επιχείριση της οποίας την κυρίαρχη θέση στις αγορές προσπαθούμε ανεπιτυχώς να μειώσουμε εδώ και 20 χρόνια; Σε πιο πρακτικό επίπεδο: πως θα ελεγχθεί ότι η ΔΕΗ δεν τυγχάνει "ιδιαίτερου χειρισμού" στην διαδικασία για την απόκτηση αδειών και την εύρεση "ηλεκτρικού χώρου" για τις εγκαταστάσεις της; Δεδομένου ότι οι αποφάσεις αυτές επηρεάζονται από "μελέτες" των θυγατρικών της;

Επιχειρηματική πρακτική. Θα κατανοούσε κάποιος ότι μια επιχείρηση με παράδοση μεγαλύτερη του μισού αιώνα στον ηλεκτρισμό, που απασχολεί εκατοντάδες μηχανικούς και χιλιάδες τεχνίτες θα ήταν λογικό να θέλει να επεκταθεί στον κλάδο της. Με έκπληξη όμως βλέπουμε να σχεδιάζει να αναθέσει με το κλειδί στο χέρι την κατασκευή φωτοβολταικών σταθμών. Η παινεμένη "μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας" φέρεται σαν αεριτζής κερδοσκόπος. Είναι ντροπή για τους εργαζομένους της που θα έπρεπε να έχουν επαναστατήσει.

Δεν έχουμε την ψευδαίσθηση  ότι παρατηρήσεις αυτού του είδους θα ανιχνευθούν από τα ραντάρ του τύπου και του πολιτικού συστήματος. Ούτε καν από τις εκθέσεις για την ανάπτυξη της χώρας που υπογράφουν Νομπελίστες. Οι οποίοι γενικά και αόριστα μιλούν για έλλειψη ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων. Χωρίς να αναφέρουν τίποτα συγκεκριμένο. Και οι οποίοι παραδίδοντας την έκθεσή τους δηλώνουν: "Εμείς τα είπαμε - η κυβέρνηση πρέπει τώρα να πάρει τις αποφάσεις". Ποιες αποφάσεις ακριβώς, αναρωτιόμαστε εμείς; 

Οι Αγορές Μειώνουν την Τιμή του Ρεύματος και οι Κυβερνήσεις την Αυξάνουν

Το ευρύ κοινό, είτε ως φορολογούμενοι πολίτες είτε ως καταναλωτές, είναι καλό να κατανοούν ορισμένα θεμελιώδη δεδομένα, ώστε να είναι σε θέση να κάνουν, με οποιαδήποτε από τις δύο ιδιότητες, τις επιλογές τους με βάση τις προσωπικές αξίες του καθενός. Ελπίζει κανείς ότι αυτό θα βοηθήσει στο να απαιτήσουν την εφαρμογή πολιτικών που είναι εμπεριστατωμένες (αυτή είναι η μετάφραση στα ελληνικά του όρου "evidence based policies" που έγινε πρόσφατα της μόδας μεταξύ των Αγγλοσαξώνων και ορισμένων Ελλήνων διανοουμένων).

Στον κλάδο του ηλεκτρισμού, που παράγει έναν αγαθό που αφορά το σύνολο της κοινωνίας, ένα θεμελιώδες δεδομένο είναι το επίπεδο και η τάση των τιμών του ρεύματος. Που συνοψίζεται στα ερωτήματα: Πόσο κάνει το ρεύμα; Ακριβαίνει ή γίνεται φθηνότερο; Γιατί; Τι προβλέπεται στο μέλλον;

Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά βασιζόμενοι σε δημόσια διαθέσιμα στοιχεία της Γερμανικής και όχι της Ελληνικής αγοράς. Ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι η Γερμανία έχει τεράστιο ειδικό βάρος στην Ευρώπη. Ο δεύτερος πιο σημαντικός είναι ότι (όπως έχει επισημανθεί στο παρελθόν), είναι πολύ πιο εύκολο να βρει κανείς διαθέσιμα στοιχεία οποιασδήποτε άλλης αγοράς ηλεκτρισμού πολιτισμένης χώρας ή και πολιτείας των ΗΠΑ, από αυτά της ελληνικής.

Πόσο κάνει λοιπόν το ρεύμα; Απάντηση: Στη Γερμανία (την χώρα με το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη) το ρεύμα (για οικιακούς καταναλωτές) στοιχίζει σχεδόν τρεις φορές από όσο στοιχίζει κατά μέσο όρο στις ΗΠΑ.

Ακριβαίνει ή φθηναίνει το Ρεύμα; Απάντηση: Το ρεύμα στην Γερμανία από το 2010 και μέχρι το 2020 έχει γίνει ακριβότερο κατά 33% δηλαδή "τρέχει" με ρυθμό περίπου τρεις φορές όσο ο δείκτης τιμών καταναλωτή στη ίδια περίοδο (περίπου 10%).

Γιατί ακριβαίνει το ρεύμα στην Γερμανία; Απάντηση: Γιατί η γερμανική κυβέρνηση επιβάλει φόρους και τέλη στο ρεύμα με σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έτσι, ενώ το κόστος της παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρισμού έχει μείνει πρακτικά σταθερό σε ονομαστικές τιμές (έχει μειωθεί σε πραγματικές τιμές), οι φόροι και τα τέλη έχουν αυξηθεί δραματικά.

Οι αριθμοί φαίνονται στο Πίνακα που ακολουθεί.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα, η παραγωγή/προμήθεια του ρεύματος κοστίζει λιγότερο το 2020 (7,05 λεπτά την KWh) από ότι το 2010 (8,05 λεπτά/KWh). Αυτή είναι μια τάση που θα περίμενε κάποιος που έχει επίγνωση της ιστορίας του κλάδου. Η τιμή του ρεύματος ιστορικά έτεινε πάντα μειούμενη. 

Το Δίκτυο κοστίζει περισσότερο το 2020 από ότι το 2010. Πέραν του ότι το Γερμανικό δίκτυο είναι το καλύτερης ποιότητας στη Ευρώπη, ένα μεγάλο μέρος της αύξησης του κόστους του οφείλεται στις επενδύσεις που ήταν αναγκαίες για να υποστηρίξουν τη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα.

Οι φόροι και τα τέλη  όμως, είναι στην ουσία ο μοναδικός λόγος για την αύξηση της τιμής του ρεύματος στην Γερμανία τα τελευταία 10 χρόνια. Από τα 7,78 λεπτά του ευρώ της αύξησης, τα 6,78 λεπτά του ευρώ, δηλαδή το 87%, οφείλεται σε αυτή την κατηγορία εξόδων ("μοναδικός" γιατί στην πραγματικότητα η αύξηση στο κόστος του δικτύου είναι αποτέλεσμα της ενίσχυσης των ΑΠΕ)  

Τα στοιχεία του Πίνακα απαντούν κατά την γνώμη μας με πειστικό τρόπο στα ερωτήματα που τέθηκαν - τουλάχιστον όσον αυτά αφορούν την Γερμανική αγορά ηλεκτρισμού. Είναι εμφανές ότι, κρίνοντας από την Γερμανία τουλάχιστον, στον ηλεκτρισμό οι αγορές μειώνουν τις τιμές του αγαθού και οι κυβερνήσεις τις αυξάνουν. 

Παραμένει το τελευταίο ερώτημα: Τι προβλέπεται για το μέλλον; Είναι γενικά επικίνδυνο να κάνει κανείς προβλέψεις. Εάν όμως οι γερμανικές κυβερνήσεις  προσπαθήσουν να πετύχουν τους στόχους τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, είναι πιθανό ότι οι Γερμανοί καταναλωτές θα πουν το ρεύμα .....  ρευματάκι (πράγμα που πρέπει να ομολογήσουμε ότι μέχρι στιγμής δεν τους ανησυχεί καθόλου σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις).

Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι "πολιτικά" ή "ιδεολογικά" φορτισμένο. Είναι τα πραγματικά στοιχεία. Ώστε να διευκολυνθεί η οποιαδήποτε ερμηνεία τους και η αξιολόγηση εναλλακτικών πολιτικών. Αναμένουμε την ανάλογη ανάλυση για την ελληνική αγορά από κάποιον που έχει πρόχειρα τα στοιχεία (την ΡΑΕ;)

Σημείωση; Η πηγή των στοιχείων του Πίνακα είναι το www.strom-report.de  

Να Σταματήσουν Αμέσως οι Επιδοτήσεις στην Ηλεκτροκίνηση!

Οι πολιτικοί έχουν αποφασίσει για λογαριασμό μας (ακόμα και η φτωχή ελληνική κυβέρνηση) χωρίς να μας δώσουν πολλές εξηγήσεις, να επιδοτήσουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Αυτό είναι τραγικό λάθος πολιτικής. Ένα αυτογκόλ μεγάλων διαστάσεων - μεγαλύτερων από ότι εκτιμούσαμε μέχρι τώρα. Γιατί η τεχνολογία φαίνεται ότι είναι πλέον ώριμη ώστε να κάνει την αγορά και λειτουργία ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου οικονομικά ορθολογική απόφαση - χωρίς την ανάγκη επιδότησης. Γιατί το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, ή καλύτερα η μπαταρία του, μπορεί να αποτελέσει πηγή εσόδου για τον ιδιοκτήτη του. Με την παροχή υπηρεσιών εφεδρείας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Από το όχημα στο δίκτυο - η περίφημη τεχνολογία Vehicle to Grid (V2G), που μελετάται τουλάχιστον 20 χρόνια τώρα, είναι εδώ! Εμπορικά διαθέσιμη σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία*. 

Πως γίνεται αυτό; Απλοποιώντας τα πράγματα: Τα ιδιωτικά αυτοκίνητά μας βρίσκονται σταθμευμένα περίπου το 95% του χρόνου. Η μπαταρία συνεπώς που έχουν τα ηλεκτρικά (γνήσια ή υβριδικά) είναι (σχεδόν πάντα) διαθέσιμη να δώσει ή και να πάρει ρεύμα προς/από το δίκτυο. Το δίκτυο χρειάζεται αυτό το ρεύμα κυρίως για να ισορροπήσει την παραγωγή και την ζήτηση. Έχει ανάγκη από εφεδρείες που να ανταποκρίνονται άμεσα (διαθέσιμες σε λεπτά της ώρας), ευέλικτες, (να αντιδρούν ακόμα και σε δευτερόλεπτα) και ταχύτατες (με γρήγορη αύξηση της ισχύος). Συνήθως αυτές τις υπηρεσίες τις αγοράζει σήμερα από υδροηλεκτρικά εργοστάσια ή από μικρά εργοστάσια φυσικού αερίου - ή ακόμα και πετρελαίου. Οι μπαταρίες έχουν τεχνικά χαρακτηριστικά που είναι καλύτερα και από τις δυο αυτές συμβατικές εναλλακτικές λύσεις για αυτό το είδος των υπηρεσιών εφεδρείας.

Τα πράγματα βέβαια στην πράξη είναι κάπως πιο πολύπλοκα. Για να είναι οικονομικά αποδοτική η παροχή υπηρεσιών εφεδρείας στο δίκτυο θα πρέπει να ομαδοποιηθούν χιλιάδες μπαταρίες αυτοκινήτων. Αυτό προϋποθέτει την εγκατάσταση "έξυπνων" μετρητών συνδεδεμένων σε ένα σύστημα επιτήρησης και ελέγχου. Για παράδειγμα, το σύστημα πρέπει να ξέρει σε κάθε στιγμή πόση από την δυναμικότητα κάθε μπαταρίας είναι διαθέσιμη έτσι ώστε να δώσει τις αναγκαίες εκ του μακρόθεν εντολές για φόρτιση ή αποφόρτιση σε κάθε μια από αυτές. 

Με βάση μελέτες που έχουν γίνει παλιότερα στις ΗΠΑ, με στοιχεία των αγορών ηλεκτρισμού σε διάφορες περιοχές της χώρας αυτής, έχει εκτιμηθεί ότι η αξία των υπηρεσιών εφεδρείας (έλεγχος συχνότητας - frequency regulation και στρεφόμενης εφεδρείας - spinning reserve) μπορεί να φθάσει στο ύψος των 3.000 δολαρίων τον χρόνο για ένα αυτοκίνητο με μπαταρία των 10 KW. Εκτιμούμε ότι ένα τέτοιο ποσό (ετησίως για όλο το χρόνο ζωής της μπαταρίας) είναι περισσότερο από επαρκές για να υποκαταστήσει τις κρατικές επιδοτήσεις.

Ποιο είναι το συμπέρασμα σχετικά με την πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί; Να φύγει το κράτος από την μέση. Η τεχνολογία και η αγορά θα λύσουν το πρόβλημα της επέκτασης της ηλεκτροκίνησης χωρίς άδικη και αναποτελεσματική μεταφορά πόρων από τους φτωχούς στους πλούσιους. Αυτοί που μπορούν και πρέπει να κινητοποιηθούν (με σκοπό το κέρδος) και να παίξουν τον σημαντικότερο ρόλο είναι οι Προμηθευτές/Πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας. Οι οποίοι (όλοι και όχι μόνο ο δεσπόζων κρατικοδίαιτος) πρέπει να αφεθούν να οδηγήσουν την διαδικασία εγκατάστασης έξυπνων μετρητών και όλης της υπόλοιπης υποδομής που απαιτείται και η Ρυθμιστική Αρχή που πρέπει να καθορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού. Οι επιδοτήσεις τέρμα. Είναι άχρηστες και άδικες.

* Όπως μας ενημέρωσε σε πρόσφατο άρθρο της  η κυρία Νεκταρία Καρακατσάνη, στέλεχος της ΡΑΕ

Σταθερότητα του Δείκτη Τιμών Ρεύματος τον Οκτώβριο

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Οκτωβρίου που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε μικρή αύξηση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Σεπτεμβρίου. Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων τον Οκτώβριο ανέβηκε από 93,07 ευρώ την μεγαβατώρα σε 94,37 ευρώ την μεγαβατώρα (περίπου +1,4%).

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ αυξήθηκε από 157,64 σε 159,03 ευρώ την μεγαβατώρα.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 60,76 έως 88,84 με μέσο όρο τα 76,00 ευρώ την μεγαβατώρα - σταθερός (ο μέσος όρος) σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.

Στη χονδρική αγορά είχαμε μικρή αύξηση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα ήτοι 47,22 ευρώ/μεγαβατώρα.  Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) έμειναν σταθερά. Το μέσο μικτό περιθώριο των εναλλακτικών παραμένει λίγο κάτω από το επίπεδο των 30 ευρώ την μεγαβατώρα.

Ο Δείκτης δείχνει σταθερότητα η οποία όμως προβλέπουμε ότι δεν πρόκειται να διαρκέσει. Ένας από τους λόγους είναι η αστάθεια στην χονδρική αγορά που οφείλεται στη εφαρμογή του "μοντέλου στόχου" από την 1η Νοεμβρίου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η εφαρμογή του μοντέλου ενισχύει την θέση των παραγωγών ρεύματος έναντι των προμηθευτών. Συνεπώς θα πρέπει να αναμένονται εξελίξεις στην λιανική. 

Το allazorevma.gr πάντως προβλέπει ότι τα σταθερά τιμολόγια (χωρίς ρήτρες) θα είναι στο εγγύς μέλλον η βασική πρόταση των παρόχων δεδομένου ότι η νέα αγορά τους διευκολύνει στην  εξουδετέρωση του κινδύνου από τις μεταβολές στην χονδρικής. Δεν βλάπτει όμως και οι καταναλωτές να τους πιέζουν προς την κατεύθυνση αυτή προτιμώντας από τώρα σταθερά τιμολόγια.

Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Η Επίπτωση των Νέων Μέτρων στους Καταναλωτές (Το Χάσαμε το ΥΚΩ Πατριώτη!)

Την Παρασκευή 13/11 το απόγευμα η κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα για να αντιμετωπισθεί το έλλειμμα του λογαριασμού μέσω του οποίου επιδοτούνται οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το allazorevma.gr συνοψίζει τις επιπτώσεις στον λογαριασμό των καταναλωτών (οικιακών και μικρών εμπορικών).

Πρώτη επίπτωση: Χρεώνονται για την επόμενη χρονιά (2021) οι Προμηθευτές ρεύματος με 2 ευρώ την μεγαβατώρα. Η επίπτωση στους λογαριασμούς εξαρτάται από την απόφαση των Προμηθευτών για το αν θα την μετακυλίσουν στους πελάτες τους. Η ΔΕΗ (όπως είχε προβλέψει το allazorevma.gr) ήδη ανακοίνωσε ότι δεν θα την μετακυλίσει. Αν μετακυλισθεί η χρέωση στο σύνολο της, αυτό θα σημάνει μια ετήσια επιβάρυνση της τάξεως των 6-7 ευρώ για ένα μέσο οικιακό καταναλωτή - δηλαδή μια αύξηση περίπου 4%. Αναμένουμε την απόκριση των εναλλακτικών προμηθευτών. Αν και προβλέπουμε ότι θα χαθεί, ως συνήθως, μέσα τον μεγάλο κουβά των ρητρών οριακής τιμής.

Δεύτερη επίπτωση: Οι καταναλωτές χάνουν την ελπίδα ότι θα μειωθούν οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις λόγω της διασύνδεσης της Κρήτης - όπως υποσχόταν μέχρι σήμερα το κράτος. Και την χάνουν για πάντα γιατί αποφασίστηκε ότι οποιαδήποτε μείωση των Υπηρεσιών Καθολικής Υπηρεσίας προκύψει στο μέλλον (από τα οφέλη της διασύνδεσης) θα μεταφέρεται στον λογαριασμό επιδότησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Για το 2021 το ποσό της μείωσης θα είναι αμελητέο αλλά στα επόμενα χρόνια θα είναι μεγαλύτερο. Να μην ξεχνάμε βέβαια ότι η διασύνδεση έχει και κόστος και αυτό θα φανεί στη αύξηση των χρεώσεων δικτύου. (Tο allazorevma.gr έχει υπολογίσει ότι η συνολική ωφέλεια από τις διασυνδέσεις θα κυμαίνεται μεταξύ 2 και 7 ευρώ τον χρόνο για ένα μέσο καταναλωτή. Με την πρόσφατη απόφαση αυτό το ποσό θα πηγαίνει στο ΕΤΜΕΑΡ, την επιδότηση των ΑΠΕ).

Τα υπόλοιπα μέτρα που ανακοινώθηκαν δεν αφορούν  άμεσα τους καταναλωτές ρεύματος. Ένα μέρος αφορά τους αυτοκινούμενους με ντήζελ. Για λόγους που μόνο το ελληνικό κράτος καταλαβαίνει, αυτοί επελέγησαν να πληρώσουν κάτι παραπάνω για να γεμίσει ο Πίθος των Δαναίδων.

Το γενικό συμπέρασμα του allazorevma.gr: Το κράτος αυξάνει τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις όποτε θέλει και όσο θέλει με τρόπο αναξιόπιστο και ανεξέλεγκτο. Ένας τρόπος να προστατευθεί ο καταναλωτής είναι να φύγει από τον ακριβότερο πάροχο, την ΔΕΗ, ώστε να αντισταθμίσει όσο μπορεί τις κρατικές επιδρομές στον λογαριασμό του.

Η Χρέωση Προμηθευτή Κάνει Κακό στον Ανταγωνισμό

Επιδοτούμε τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Τα χρήματα όμως δεν φθάνουν και πρέπει να αυξήσουμε την επιδότηση. Την οποία βέβαια πληρώνουν οι καταναλωτές μέσω των λογαριασμών του ρεύματος. Μέχρι τώρα την πλήρωναν μέσω των "ρυθμιζόμενων" χρεώσεων - δηλαδή ανεξάρτητα από το ποιος ήταν ο προμηθευτής τους. Τώρα οι πολιτικοί μας ηγέτες σκέφτονται να μεταφέρουν ένα μέρος της χρέωσης στο ανταγωνιστικό μέρος του λογαριασμού - να πληρώνει συνεπώς ο προμηθευτής. Ο οποίος και θα αποφασίσει αν θα την περάσει στους πελάτες του - ή όχι.

Αν όλοι οι προμηθευτές αποφασίσουν να την περάσουν, τότε ο πολιτικός που πήρε την απόφαση έχει κοροϊδέψει τους καταναλωτές. Η χρέωση άλλαξε θέση στον λογαριασμό αλλά έμεινε η ίδια. Άλλαξε ο Μανωλιός...

Αν κάποιος προμηθευτής όμως αποφασίσει να μην την περάσει η να περάσει μόνο μέρος της; Αυτό θα έσωζε τον πολιτικό από την κατηγορία για παραπλάνηση των καταναλωτών. Υπάρχει τρόπος να πείσει κάποιον καλοκάγαθο τέτοιο προμηθευτή ο πολιτικός; Δυστυχώς υπάρχει γιατί είναι de facto ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου και κυρίαρχου προμηθευτή στην αγορά - της ΔΕΗ. Μπορεί να κάνει ένα νόημα στην ΔΕΗ να μην περάσει την χρέωση - τουλάχιστον ολόκληρη. 

Υπάρχει πρόβλημα μ' αυτό; Υπάρχει, γιατί αν η ΔΕΗ δεν μετακυλίσει την χρέωση θα υποχρεώσει τους ανταγωνιστές της να μην την μετακυλίσουν και αυτοί. Αυτό θα στραγγαλίσει τα περιθώρια τους ακόμα περισσότερο (ή θα κάνει τις τιμές τους λιγότερο ανταγωνιστικές) και θα μειώσει έτσι τις πιθανότητες επιβίωσής τους και το επίπεδο του ανταγωνισμού.

Με τον τρόπο αυτό ο πολιτικός μέσω της ΔΕΗ θα λύσει το δικό του πρόβλημα της στιγμής και θα υπονομεύσει την λειτουργία της αγοράς - δηλαδή την εξασφάλιση της μακροπρόθεσμης κοινωνικής ωφέλειας. Υπάρχουν τέτοιοι πολιτικοί; Θα το μάθουμε σύντομα.

 

Πως Διαβάζουμε τον Δείκτη Τιμών του allazorevma.gr

Ορισμένες παρατηρήσεις σχετικά με τον δείκτη τιμών που υπολογίζει το allazorevma.gr  ώστε να βοηθηθούν οι φίλοι μας να τον κατανοήσουν καλύτερα.

Πρώτη παρατήρηση: Κανένας καταναλωτής δεν πληρώνει τον δείκτη. Ο δείκτης είναι ένας σταθμισμένος μέσος όρος ανάμεσα στους πελάτες της ΔΕΗ και των εναλλακτικών παρόχων. Σήμερα, οι πελάτες της ΔΕΗ είναι περίπου το 70% του συνόλου και πληρώνουν ανταγωνιστική χρέωση 10,5 λεπτά και το 30% είναι πελάτες των εναλλακτικών και πληρώνουν 7,5 λεπτά την κιλοβατώρα. Ο σταθμισμένος μέσος όρος, γύρω στα 9,5  λεπτά, είναι μόνο ένας δείκτης - που δεν τον πληρώνει κανείς! Όσο μικραίνει το μερίδιο της ΔΕΗ, ο δείκτης πέφτει - και αυτό περιγράφει σωστά την πραγματικότητα γιατί σημαίνει ότι περισσότεροι καταναλωτές εκμεταλλεύονται τις χαμηλότερες τιμές των εναλλακτικών. Με άλλα λόγια, παρ΄όλο που κανείς δεν πληρώνει τον δείκτη, αυτός είναι η καλύτερη εκτίμηση του πόσο πληρώνουν ΣΥΝΟΛΙΚΑ τα νοικοκυριά για ρεύμα.

Δεύτερη παρατήρηση: Στον Πίνακα παρακάτω φαίνεται η εξέλιξη των αριθμών από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2020. Δείτε ότι μια από τις σειρές δεδομένων, η "Μέση Οριακή Τιμή" είναι πιο ευμετάβλητη από όλες τις υπόλοιπες. Δεδομένου ότι το μικτό περιθώριο κέρδους των παρόχων είναι η διαφορά ανάμεσα στο ανταγωνιστικές χρεώσεις (πράσινη γραμμή) και την μέση οριακή τιμή (γκρι γραμμή), ο πίνακας παρουσιάζει παραστατικά μια από τις υπηρεσίες που παρέχουν (ή πρέπει να παρέχουν!) οι πάροχοι. Εξομαλύνουν τις τιμές έτσι ώστε οι τελικοί καταναλωτές να μην υφίστανται τις απότομες μεταβολές της χονδρικής (Μέσης Οριακής) τιμής. Βέβαια αυτό που ενδιαφέρει μακροχρόνια είναι το πόσο μεγάλη είναι αυτή διαφορά - το μικτό κέρδος των παρόχων. Γιατί αυτό είναι ένας δείκτης της έντασης του ανταγωνισμού. Αυτό θα το σχολιάσουμε όταν έχουμε περισσότερα δεδομένα.

Συγκρατήθηκε ο Δείκτης το Σεπτέμβριο Λόγω... Μεριδίου ΔΕΗ

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Σεπτεμβρίου που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε μικρή πτώση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Αυγούστου. Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων τον Σεπτέμβριο έπεσε από 95,48 ευρώ την μεγαβατώρα σε 93,07 ευρώ την μεγαβατώρα (περίπου 2,4%).

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ μειώθηκε από 160,19 σε 157,64 ευρώ την μεγαβατώρα.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 68,91 έως 96,91 με μέσο όρο τα 76,00 ευρώ την μεγαβατώρα (στο ίδιο επίπεδο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα).

Στη χονδρική αγορά είχαμε σταθερή σχεδόν τιμή σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα ήτοι 46,62 ευρώ/μεγαβατώρα.  Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) μειώθηκαν ελαφρά.Το μέσο μικτό περιθώριο των εναλλακτικών έμεινε σταθερό στο επίπεδο των 30 ευρώ την μεγαβατώρα.

Η πτώση του Δείκτη λιανικών τιμών οφείλεται στην σημαντική, σε σχέση με προηγούμενους μήνες πτώση του μεριδίου της ΔΕΗ. Αν συνεχιστεί η πτώση του μεριδίου της ΔΕΗ, αυτό θα αντισταθμίσει στον Δείκτη την αύξηση των τιμών των εναλλακτικών παρόχων λόγω της επίδρασης των ρητρών οριακής τιμής στους επόμενους μήνες που περιμένουμε να  γενικευθεί.  

Το allazorevma.gr επαναλαμβάνει την σύσταση προς το καταναλωτικό κοινό ότι η καλύτερη επιλογή την περίοδο αυτή είναι τα σταθερά τιμολόγια - αυτά δηλαδή που δεν χρεώνουν ρήτρα οριακής τιμής.

Τι Είναι το "Μοντέλο Στόχος" και Γιατί (Δεν) Αφορά τους Καταναλωτές;

Η τιμή μιας BMW στην Ελλάδα δεν διαφέρει σημαντικά από την τιμή της στην Γερμανία. Ίσως επιβαρύνεται με το κόστος μεταφοράς - αλλά αυτό δεν είναι σημαντικό. Λόγω της υποδομής σε μεταφορές - αυτοκινητόδρομους, λιμάνια και σιδηροδρόμους. Η τιμή του ρεύματος όμως και συγκεκριμένα η χονδρική τιμή (ή η "τιμή παραγωγού") διαφέρει σημαντικά. Η τιμή αυτή στην Ελλάδα είναι περίπου κατά 20% ακριβότερη από αυτή της Γερμανίας (και της Κεντρικής Ευρώπης γενικότερα). Ο λόγος είναι ότι για το ρεύμα - σε αντίθεση με τα αυτοκίνητα- δεν υπάρχει επαρκής υποδομή για να το εισάγουμε σε αρκετές ποσότητες από την Γερμανία ώστε να εξισωθούν οι τιμές - όπως με τα αυτοκίνητα. 

Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται δύο ειδών υποδομές. Η διασύνδεση των δικτύων είναι η φυσική υποδομή, ο "εξοπλισμός", το Hardware- κατ΄αναλογίαν των αυτοκινητόδρομων. Για να υπάρξει όμως εμπόριο μεταξύ συνόρων χρειάζεται και λογισμικό - Software. Αυτό μεταξύ άλλων είναι η ομογενοποίηση (ή καλύτερα κατάργηση) των φόρων, η τυποποίηση και οι προδιαγραφές ποιότητος για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που είναι αντικείμενα εμπορίας, η διαφάνεια και αξιοπιστία των συναλλαγών, κλπ. Αυτό το δεύτερο, δηλαδή το Software, είναι αυτό που η κυβέρνηση με πολλή περηφάνια ανακοίνωσε ότι εγκαθίσταται από την πρώτη Νοεμβρίου στην Ελλάδα. Τελευταία από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το λογισμικό αυτό, το "Μοντέλο Στόχος" της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσμοθετήθηκε για να επιτευχθεί η εξίσωση σε χαμηλότερο επίπεδο των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος σε όλη την Ευρώπη. Προϋποθέτει όμως την  ύπαρξη της φυσικής υποδομής. Των διασυνδέσεων. Υπάρχουν σήμερα οι διασυνδέσεις; Ναι υπάρχουν αλλά δεν είναι επαρκείς για να διευκολύνουν την σύγκλιση των τιμών με την Κεντρική Ευρώπη. Σήμερα εισάγουμε περίπου το 20% του ρεύματος που καταναλώνουμε και αυτό συμβάλει στο να μας κοστίζει λιγότερο. Όχι όμως αρκετά ώστε να εξισωθεί η τιμή με αυτή της Κεντρικής Ευρώπης.

Πόσο θα ωφελούνταν οι Έλληνες καταναλωτές αν η χονδρική τιμή του ρεύματος ήταν ίση με αυτή της Κεντρικής Ευρώπης; (που σημαίνει να εισάγουμε το 50-60% του ρεύματος αντί του 20% σήμερα). Περίπου 10 ευρώ την μεγαβατώρα ήτοι 30-35 ευρώ τον χρόνο για ένα μέσο οικιακό καταναλωτή. Δηλαδή περίπου 5% της συνολικής ετήσιας δαπάνης (που είναι περίπου στα 650 ευρώ). 

Η θεωρητική αυτή ωφέλεια είναι πολύ μικρή στο σύνολο της δαπάνης. Ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση η θετική επίπτωση στον καταναλωτή θα είναι σχεδόν αμελητέα. Η τιμή του ηλεκτρισμού έχει (σε όλη την Ευρώπη) αποσυνδεθεί από το κόστος παραγωγής του. Οι επιδοτήσεις, οι φόροι και τα τέλη κυριαρχούν. 

Αλλά ακόμα και αν η ωφέλεια είναι μικρή η ερώτηση παραμένει. Πόσο πιθανή είναι; Όσο πιθανό είναι οι ελληνικές κυβερνήσεις να αποφασίσουν να ενισχύσουν (πχ διπλασιάσουν) τις διασυνδέσεις με όμορα κράτη ώστε να ενταθεί ο ανταγωνισμός. Οι πολιτικοί μας ευλόγως θα σκεφθούν ότι υπάρχει λόγος που δεν κατασκευάζονται BMW στην Ελλάδα. Ας αφήσουμε την αγορά να αποφασίσει αν υπάρχει λόγος να παράγεται - και πόσος - ηλεκτρισμός.

Πράσινο Ρεύμα; Ας Τολμήσουμε να Ρωτήσουμε τους Καταναλωτές (2η έκδοση ανανεωμένη)

Το παρακάτω είναι άρθρο που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2016. Είναι πάλι επίκαιρο. Διορθώθηκαν μόνο οι αριθμοί. Η 3η έκδοση θα δημοσιευθεί μετά από 4 χρόνια - το 2024. 

Ο Λογαριασμός των επιδοτήσεων για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έχει πάλι έλλειμμα. Η λύση (λέγεται ότι) βρέθηκε από την πολιτική μας ηγεσία. Θα πληρώσουν οι προμηθευτές ρεύματος μια και έχουν κερδοσκοπήσει τόσο καιρό λόγω της πτώσης της τιμής χονδρικής. Δεν είναι έτσι. Οι προμηθευτές δεν θα πληρώσουν τίποτα (εξ΄άλλου πόσο να μειώσουν τα περιθώρια). Θα τα πληρώσουν οι καταναλωτές. Η μόνη διαφορά είναι το εάν θα τα πληρώσουν με την θέλησή τους ή όχι. 

Όπως είναι η κατάσταση σήμερα, οι Έλληνες καταναλωτές (οικιακοί και επιχειρήσεις) πληρώνουν θέλουν δεν θέλουν περίπου 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ ακριβότερο το ρεύμα τους για να υποστηρίξουν την παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές. Δεν έχουν άλλη επιλογή. Δεν προσφέρονται στην αγορά "πράσινα τιμολόγια" μέσω των οποίων ένας οικολογικά ευαίσθητος καταναλωτής (ιδιώτης ή επιχείριση) θα μπορούσε να επιλέξει να πληρώσει λίγο παραπάνω για να σώσει τον πλανήτη από την καταστροφή. Το ειδικό τέλος για την στήριξη των ΑΠΕ, το ΕΤΜΕΑΡ, επιπίπτει επί "δικαίων και αδίκων" κατανεμημένο με απόφαση της ΡΑΕ. "Πονηρή" απόφαση γιατί οι επιχειρήσεις το μετακυλίουν στους πελάτες τους δηλαδή τους οικιακούς καταναλωτές. Αφού πρώτα οι μεγαλύτερες και ισχυρότερες πάρουν πίσω ένα κομμάτι με κατάλληλα αδιαφανείς κανονισμούς.

Εναλλακτικά προτείνεται οι παραγωγοί ΑΠΕ να αναγκασθούν να πωλούν ένα μέρος της ετήσιας παραγωγής τους όχι στον Διαχειριστή της Αγοράς (όπου αμείβονται με τις εγγυημένες τιμές) αλλά κατευθείαν στην αγορά. Σε προμηθευτές που θα μεταπωλούν σε τελικούς καταναλωτές την παραγωγή αυτή με την μορφή πράσινων τιμολογίων σε οικολογικά ευαίσθητους καταναλωτές. Η παραγωγή των ΑΠΕ αναμένεται φέτος να είναι περίπου 12 εκατομμύρια μεγαβατώρες τον χρόνο που θα κοστίσουν περίπου 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ. Αν ένα 20% πωλούνταν στην  αγορά, αυτό θα σήμαινε μείωση του ελλείμματος του λογαριασμού επιδότησης των ΑΠΕ κατά περίπου 300 εκατομμύρια (όσο περίπου προβλέπεται να φθάσει στο τέλος του 2020). Οι 2,400,000 μεγαβατώρες πράσινης ενέργειας (20% των 12 εκατομμυρίων) που θα πωλούντο στους προμηθευτές και μέσω αυτών σε τελικούς καταναλωτές είναι περίπου το 5% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Θα βρίσκονταν καταναλωτές να αγοράσουν την ποσότητα αυτή της πράσινης ενέργειας σε λίγο υψηλότερες τιμές ώστε να καλυφθεί η διαφορά από τις εγγυημένες; Ας τολμήσουμε να τους ρωτήσουμε. Ίσως εκπλαγούμε ευχάριστα.

Η ΔΕΗ Αναστήθηκε! Τι Συνέβη;

 Ήταν πραγματικά εντυπωσιακό! Η ΔΕΗ μέσα σε ένα χρόνο από ζημίες γύρισε σε κέρδη. Τι ακριβώς συνέβη και από υποψήφια για χρεωκοπία έγινε μια επιχείριση που βλέπει πλέον με αισιοδοξία το μέλλον; Με βάση την Οικονομική Έκθεση για το Α εξάμηνο του 2020 η απάντηση είναι απλή και ολοφάνερη: Κατ΄αρχήν αύξησε τις τιμές της! Αντιγράφουμε από την Έκθεση:

.."Ο κύκλος εργασιών, μειώθηκε το α΄ εξάμηνο 2020 κατά € 55,6 εκατ. ή 2,4% λόγω του μειωμένου όγκου πωλήσεων κατά 2.913 GWh ή 15,5%, συνεπεία της απώλειας μεριδίου αγοράς και της πτώσης της ζήτησης, η οποία σε μεγάλο βαθμό αντισταθμίστηκε από τα μέτρα που ελήφθησαν από τον Σεπτέμβριο του 2019".

Τα "μέτρα του Σεπτεμβρίου 2019" δεν είναι άλλα από την αύξηση των τιμολογίων σε ποσοστό που πλησίαζε το 20%. Το μερίδιο αγοράς έπεσε, ο κορονοιός χτύπησε την ζήτηση, όλα τα κακά του κόσμου έπεσαν στο κεφάλι της αλλά η ηρωική ΔΕΗ είχε σχεδόν τα ίδια έσοδα με την προηγούμενη χρονιά - πουλώντας 15% λιγότερο προϊόν. Αυξάνοντας τις τιμές της.

Σαν να μην έφθανε αυτό, οι τιμές των πρώτων υλών της κατακρημνίστηκαν το 2020. Επίσης από την Οικονομική  Έκθεση:

"Οι προ αποσβέσεων λειτουργικές δαπάνες το α΄ εξάμηνο 2020, μειώθηκαν κατά € 503,6 εκατ. (ή κατά 21,9%) σε € 1.792,3 εκατ. έναντι € 2.295,9 εκατ. το α΄ εξάμηνο 2019, ως αποτέλεσμα των μειωμένων δαπανών για καύσιμα, αγορές ενέργειας και δικαιώματα εκπομπών CO2". 

Αυτά είναι μεγάλα μαθήματα για μανατζαραίους του ιδιωτικού τομέα: Αυξάνεις στα ουράνια τις τιμές σου και περιμένεις την καλή σου τύχη οι τιμές των πρώτων υλών να πέσουν από μόνες τους. Α! Να μην το ξεχάσουμε: Οι αμοιβές των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και των ανωτάτων στελεχών της ΔΕΗ αυξήθηκαν από 960 σε 1.354 χιλιάδες ευρώ μεταξύ των πρώτων εξαμήνων του 2019 και του 2020. Κατά 40%. Και αυτό από την Οικονομική Έκθεση του Α εξαμήνου. 

Η ΡΑΕ Πρέπει να Ελέγχει τις Τιμές της ΔΕΗ

Υποστηρίζουμε εδώ και πολλά χρόνια - από τις πρώτες στιγμές της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού ότι για να υπάρξει απελευθέρωση πρέπει να ελέγχονται οι τιμές τη ΔΕΗ. Μέχρι το μερίδιο της να πέσει στο επίπεδο που θα επιτρέπει επαρκή ανταγωνισμό. Αυτό το μερίδιο δεν μπορεί - αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί - να είναι μεγαλύτερο του 35%. Ο έλεγχος θα πρέπει να συνίσταται σε ένα όριο κάτω από το οποίο θα απαγορεύεται η ΔΕΗ να τιμολογεί για τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση της αγοράς ή μέχρι να πέσει το μερίδιο της στο 35%. Συγχρόνως, η ΔΕΗ και ειδικά η λειτουργία της προμήθειας θα πρέπει να μην έχει ζημίες στα οικονομικά της αποτελέσματα κατά την ίδια περίοδο. 

Υπάρχει ένα λόγος για την ρυθμιστική αυτή παρέμβαση σε πρώην μονοπωλιακές αγορές κατά την μετάβαση προς την απελευθέρωση. Ο λόγος είναι απλός και μπορεί να τον καταλάβει και ένας κοινός θνητός. Ο πρώην μονοπωλητής ξεκινάει στον ανταγωνισμό με ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Τα σταθερά του κόστη τα μοιράζει σε εκατομμύρια πελάτες (και όντας καθετοποιημένος τα κρύβει στην ανάντι δραστηριότητα) - ενώ ο νεοεισελθείς σε μερικές χιλιάδες. Έχει λοιπόν την δυνατότητα να στραγγαλίσει το περιθώριο του νεοεισελθόντα για όσο χρόνο χρειαστεί να τον πετάξει έξω από την αγορά. Αυτό δεν είναι θεωρητικό. Περιγράφει την εμπειρία στην Ελλάδα στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών στην αρχή του τρέχοντος αιώνα.

Το ελληνικό κράτος και το αρμόδιο όργανό της, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, έχουν μείνει μέχρι τώρα απλοί παρατηρητές του προβλήματος. Ποια είναι τα αποτελέσματα; Το σημαντικότερο και προφανές είναι ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού είναι μακρινός ουραγός στο άνοιγμα της αγοράς μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ. Ακόμα χειρότερα, η νέα κυβέρνηση - υποτίθεται ευνοϊκότερα προσκείμενη στον θεσμό των αγορών - κάνει αγώνα να ανέβει ο (μνημονιακός) στόχος του μεριδίου της ΔΕΗ από 50 σε 60%. Δημοσιοποιεί μάλιστα με περηφάνια τον "αγώνα" της.

Στην πραγματικότητα και οι δυο πρόσφατες ελληνικές κυβερνήσεις (και η ΡΑΕ) αδιαφορούν για τον ανταγωνισμό η καθεμία με τον δικό της τρόπο.

• Η προηγούμενη κυβέρνηση επέτρεψε στην ΔΕΗ να δουλεύει με ζημίες. Αυτές προέρχονταν από την αδυναμία είσπραξης των λογαριασμών (που οι ίδιοι οι πολιτικοί υπέθαλψαν με δημόσιες δηλώσεις τους) και από μια "παράλογα" επιθετική εκπτωτική πολιτική της τότε διοίκησης της ΔΕΗ.
• Η σημερινή κυβέρνηση ξεκίνησε με μια γενναία αύξηση (περίπου 20%) των ανταγωνιστικών τιμών της ΔΕΗ. Πρόσφατα όμως γίναμε μάρτυρες νέας επιθετικής εμπορικής πολιτικής της ΔΕΗ που την θέτει και πάλι σε τροχιά ζημιών. Εξαιρετικά ανησυχητικό δεδομένης άλλωστε και της περίεργης θέσης της κυβέρνησης ότι το μερίδιο στόχος της ΔΕΗ πρέπει να μείνει στο 60%

Ένα λογικό ερώτημα είναι το πως, παρά τα προβλήματα αυτά, άνοιξε η αγορά ρεύματος - στον βαθμό που άνοιξε. Η απάντηση είναι ότι οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ επέζησαν παραπλανώντας ανερυθρίαστα του πελάτες τους με το ελληνικής προέλευσης εύρημα των "ρητρών οριακής τιμής" που με τρόπο πολύπλοκο και σιωπηρό ανέβαζαν (και συνεχίζουν να ανεβάζουν από ότι φαίνεται) τις τιμές με τις οποίες προσέλκυαν του πελάτες τους έως και κατά 20%. Μειώνοντας έτσι την ωφέλειά τους από την αλλαγή. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, έχει αποτύχει να αντιμετωπίσει ακόμα και αυτό το πρόβλημα της παραπλάνησης. Ένα πρόβλημα που δεν δημιουργήθηκε εχθές - υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια!

Ποιο είναι το ζοφερό μέλλον που μας περιμένει αν δεν υπάρξει ανταγωνισμός στην αγορά ηλεκτρισμού; Ας φανταστούμε μια αγορά με έναν μονίμως άρρωστο και παχουλό ελέφαντα στη μέση (όπως είναι κάθε επιχείριση που ελέγχεται από το Δημόσιο) και δύο-τρεις ευκίνητους ολιγοπωλητές γύρω του να κερδίζουν χωρίς κόπο από την αδυναμία του. Δεν χρειάζεται να το φανταστούμε. Η χώρα μας το έχει ξαναδεί το έργο - στην πραγματικότητα το βλέπει εδώ και δεκαετίες. Στους "στρατηγικούς" τομείς, τις τράπεζες και τις τηλεπικοινωνίες. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο αυτοί κλάδοι παρέχουν συστηματικά τις υπηρεσίες τους στις ψηλότερες τιμές μεταξύ των ομολόγων τους στην ΕΕ. Αυτό μας περιμένει και στο ρεύμα. Ελπίζουμε και ευχόμαστε να κάνουμε λάθος.

Οι Τιμές Άρχισαν την Ανοδική τους Πορεία - Αυξημένος ο Δείκτης του allazorevma.gr

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Αυγούστου που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είναι αυξημένος σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Ιουλίου. Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων τον Αύγουστο αυξήθηκε από 94,30 ευρώ την μεγαβατώρα σε 95,47 ευρώ την μεγαβατώρα (περίπου 1%).

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ αυξήθηκε από 158,99 σε 160,19 ευρώ την μεγαβατώρα.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 68,03 έως 96,91 με μέσο όρο τα 76,03 ευρώ την μεγαβατώρα (αυξημένο κατά περίπου 1,8% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα).

Στη χονδρική αγορά είχαμε συνέχιση της αύξησης από 41 ευρώ την μεγαβατώρα σε 46 δηλαδή περίπου 12%. Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) συνεπώς μειώθηκαν. Το μέσο περιθώριο των εναλλακτικών είναι στα επίπεδα των 30 ευρώ την μεγαβατώρα βαίνοντας συνεχώς μειούμενο.

Η αύξηση των λιανικών τιμών οφείλεται στην μικρή αύξηση του μεριδίου της ΔΕΗ αλλά κυρίως στην επίδραση των ρητρών οριακής τιμής ορισμένων παρόχων. Η πρόβλεψη είναι ότι η αύξηση αυτή θα γίνει ακόμα μεγαλύτερη τους επόμενους μήνες καθώς η οριακή τιμή ανεβαίνει (ήδη με στοιχεία Σεπτεμβρίου) με αποτέλεσμα η χρέωση ρητρών από τους παρόχους να γενικευθεί.  

Το allazorevma.gr έχει ήδη προειδοποιήσει το καταναλωτικό κοινό ότι η καλύτερη επιλογή την περίοδο αυτή είναι τα σταθερά τιμολόγια - αυτά δηλαδή που δεν χρεώνουν ρήτρα οριακής τιμής.

Χρηματοδότηση του Ασφαλιστικού με τον Φόρο Άνθρακα

Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι τώρα είναι η στιγμή των μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα είμαστε σε αναμονή πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κίνδυνος είναι ότι θα επικεντρωθούμε (πάλι) στην διαδικασία διανομής των δώρων και θα αποφύγουμε τις δύσκολες αποφάσεις για μεταρρυθμίσεις. Είναι ανάγκη συνεπώς να διατυπώνονται, να προωθούνται και να συζητούνται ιδέες που μπορούν να υλοποιηθούν με ίδια μέσα - χωρίς τα δώρα από του κουτόφραγκους. Στην κατάσταση που έχουμε φτάσει μάλιστα δεν πρέπει να περιοριστούμε μόνο σε κοινοτοπίες αλλά να αναζητήσουμε και προτάσεις που σε πρώτη ματιά ακούγονται "τρελές". Ιδού λοιπόν μια "τρελή" πρόταση.

Να επιβληθεί ένας γενικός Φόρος Άνθρακα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τα έσοδα από τον φόρο αυτό να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για την μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (ή αλλιώς την χρηματοδότηση του "Τρίτου Πυλώνα¨). Με την εφαρμογή της πρότασης αυτής με ένα σμπάρο πετυχαίνουμε δυο τρυγόνια: Συμβάλουμε, όπως έχουμε υποχρέωση, στην αντιμετώπιση του παγκόσμιου προβλήματος με τον οικονομικά αποτελεσματικότερο τρόπο και βοηθούμε στην αντιμετώπιση της μεγαλύτερης μακροπρόθεσμης πρόκλησης της ελληνικής οικονομίας με πολιτικά διαχειρίσιμο τρόπο.

Το ότι ο Φόρος Άνθρακα (σε παγκόσμιο επίπεδο) είναι η οικονομικά αποτελεσματικότερη λύση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι κάτι στο οποίο πλέον συμφωνούν όλοι οι ανεξάρτητα σκεπτόμενοι, ενημερωμένοι άνθρωποι και όχι μόνο οι επιστήμονες ή οι διανοούμενοι- ακόμα κι αν διαφωνούν με το πόσο μεγάλο και επείγον είναι το πρόβλημα. Υπάρχουν προτάσεις ακόμα και για το αρχικό ύψος του (το "Κοινωνικό Κόστος του CΟ2") αλλά και για την διαφανή και αντικειμενική ("επιστημονική"- βασισμένη στις παρατηρήσεις) μέθοδο διακύμανσης του στον χρόνο. 

Για να είναι όμως οικονομικά αποτελεσματικός ο Φόρος Άνθρακα, πρέπει να υποκαταστήσει όλες τις υπόλοιπες πολιτικές/ρυθμιστικές παρεμβάσεις που έχουν σκοπό την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τέρμα οι επιδοτήσεις στις ΑΠΕ, τέρμα τα "Εξοικονομώ". Τέρμα οι στόχοι 30-30-30. Τέρμα οι στόχοι "net zero". Οι πολίτες πρέπει να ενημερωθούν ότι οι πολιτικές αυτές έχουν αποτύχει οικτρά. Προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα εδώ και 30 χρόνια μ΄αυτές σε παγκόσμιο επίπεδο και η συγκέντρωση του CΟ2 στην ατμόσφαιρα (που είναι η ρίζα του προβλήματος και όχι οι εκπομπές) αυξάνεται σταθερά όλα αυτά τα χρόνια κατά περίπου 2 ppm τον χρόνο. Τζίφος.

Αυτό φαντάζει πολιτικά ανέφικτο. Για τον βασικό λόγο ότι οι υπάρχουσες ρυθμιστικές παρεμβάσεις έχουν δημιουργήσει ένα πλέγμα ιδιωτικών συμφερόντων που θα υφίσταντο (ή θα θεωρήσουν ότι θα υποστούν) ζημίες από την κατάργηση των παρεμβάσεων αυτών. Τα συμφέροντα αυτά, σε συμμαχία με τους ιδεολογικά φανατικούς έχουν (όπως η σύμπραξη "λαθρεμπόρων και βαπτιστών" στην ποτοαπαγόρευση) την πολιτική δύναμη να αποτρέψουν τις μεταρρυθμίσεις.

Η χρησιμοποίηση των εσόδων από τον Φόρο Άνθρακα για την ελάφρυνση του ασφαλιστικού είναι ίσως μια ιδέα που θα μπορούσε αν όχι να λύσει, τουλάχιστον να καταστήσει διαχειρίσιμο πολιτικά το πρόβλημα. Ένας εύελπις μεταρρυθμιστής πολιτικός θα μπορούσε να βρεί τα λόγια να εξηγήσει στους Έλληνες γιατί πληρώνουν 2 δισεκατομμύρια περισσότερα στο ρεύμα τους (ή ακόμα περισσότερα αν ο φόρος γενικευθεί, όπως πρέπει, στην κατανάλωση ενέργειας). Για να βοηθήσει αφενός τους πολίτες να εξοικονομήσουν ενέργεια, συμβάλλοντας στην σωτηρία της ανθρωπότητας αλλά συγχρόνως να λύσει το γόρδιο δεσμό του ασφαλιστικού. Που είναι ένα απαράδεκτα άδικο, βλακώδες σύστημα. Που παίρνει από την εργασία των νέων για να επιδοτηθούν οι συνταξιούχοι. Που σπρώχνει την οικονομία σε δίνη αφού η επιβάρυνση του κόστους της εργασίας οδηγεί σε ανεργία. Η οποία μικραίνει το ποσό που είναι διαθέσιμο για τους συνταξιούχους. Φαύλος κύκλος.

Επίμετρο: Ορισμένες διευκρινίσεις σχετικά με τα παραπάνω

Ο Φόρος Άνθρακα πρέπει να είναι ουδέτερος ως προς τα φορολογικά έσοδα. Ορισμένοι προτείνουν τα έσοδα του να μοιράζονται με τη μορφή σταθερού ετήσιου ποσού (lump sum) σε κάθε οικογένεια. Άλλοι οικονομολόγοι ισχυρίζονται αντίθετα ότι η μείωση των εισφορών μισθοδοσίας είναι οικονομικά πιο αποτελεσματική. Ειδικά για την Ελλάδα είναι με διαφορά νομίζω η προτιμητέα λύση. Να σημειωθεί ότι οι Γερμανοί, που είναι ίσως οι κύριοι υπεύθυνοι για την καταστροφική πολιτική σχετικά με το κλίμα στην ΕΕ, αποφάσισαν  να επιβάλουν ΚΑΙ φόρο άνθρακα - για τους λάθος λόγους και με τον λάθος τρόπο.

Μια προφανής ερώτηση είναι το αν η πρόταση για Φόρο Άνθρακα μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα κράτος μόνο. Η γενική απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, αρκεί να συνδεθεί με μια διαδικασία διόρθωσης στις εξαγωγές/εισαγωγές από άλλες χώρες (carbon adjustement) ώστε να αποφεύγεται η "διαρροή άνθρακα". Στην ελληνική περίπτωση το πρόβλημα βέβαια είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί η χώρα ως μέλος της ΕΕ έχει απεμπολήσει το δικαίωμα να ακολουθεί ανεξάρτητη πολιτική στο θέμα (οι αμερικανικές πολιτείες έχουν μεγαλύτερη ευελιξία σχετικά). Ο γράφων δεν έχει την ικανότητα και τις γνώσεις για να προτείνει κάτι σχετικά. Έχει ακούσει όμως ότι η Ελλάδα είναι παραδοσιακά πρωταθλήτρια στις καθυστερήσεις στη εφαρμογή των ευρωπαϊκών κατευθύνσεων.

Όλα τα παραπάνω είναι απλουστευμένες ιδέες τρίτων που ο γράφων (νομίζει ότι) κατανοεί και εμπιστεύεται. Βιβλιογραφία είναι διαθέσιμη σε τυχόν ενδιαφερόμενους.  

Σταθερός ο Δείκτης Τιμών τον Αύγουστο Αλλά Προβλέπεται ...Άνοδος

 Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, παρουσίασε σταθερότητα σε σχέση με τον δείκτη του Ιουλίου. Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων τον Αύγουστο μειώθηκε ελαφρά από 94,57 ευρώ την μεγαβατώρα σε 94,30 ευρώ την μεγαβατώρα (πρακτικά σταθερός).

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ μειώθηκε  από 159,23 σε 158,99 ευρώ την μεγαβατώρα.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 68,03 έως 82,40 με μέσο όρο τα 74,68 ευρώ την μεγαβατώρα (πρακτικά σταθερές στον μέσο όρο με τον προηγούμενο μήνα).

Στη χονδρική αγορά όμως είχαμε αύξηση και μάλιστα σημαντική-από 34 ευρώ/μεγαβατώρα στα 41 δηλαδή περίπου 20%. Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) συνεπώς μειώθηκαν. Το μέσο περιθώριο των εναλλακτικών είναι στα επίπεδα των 33 ευρώ την μεγαβατώρα παραμένοντας σε χαμηλότερο αλλά υγιές επίπεδο.

Η πρόβλεψη είναι όμως ότι, με βάση τις πρόσφατη ταχύτατη άνοδο της οριακής τιμής, οι τιμές λιανικής θα αυξηθούν αρχίζοντας ίσως και από τον Σεπτέμβριο. Αυτό γιατί οι ρήτρες οριακής τιμής των συμβάσεων των καταναλωτών θα ξεπεράσουν τα άνω τους όρια και με αυτόματο τρόπο θα επιφέρουν αυξήσεις στην χρέωση της κιλοβατώρας. Η περίοδος των μηδενικών ρητρών που ζήσαμε τους τελευταίους τρεις μήνες είναι μάλλον παρελθόν.  

Έπεσε Ελαφρά ο Δείκτης Τιμών του allazorevma.gr του Ιουλίου

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, παρουσίασε μείωση σε σχέση με τον δείκτη του Ιουνίου. Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων μειώθηκε από 97,99 ευρώ την μεγαβατώρα σε 94,57 ευρώ την μεγαβατώρα (ήτοι κατά 3,6%). Αυτή η μείωση οφείλεται :

• στην ελαφριά αύξηση του μεριδίου αγοράς της ΔΕΗ στην χαμηλή τάση (σε όρους όγκου πωλήσεων-κιλοβατωρών)
• στην μειωμένη τιμή του νέου προϊόντος της ΔΕΗ (My Home Online) που επέδρασε σημαντικά στον δείκτη δεδομένου ότι η ΔΕΗ έχει με διαφορά το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ μειώθηκε  από 162,86 σε 159,23 ευρώ την μεγαβατώρα ήτοι κατά 2,3%.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 68,03 έως 91,03 με μέσο όρο τα 75,54 ευρώ την μεγαβατώρα (πρακτικά σταθερές στον μέσο όρο με τον προηγούμενο μήνα).

Η μείωση των ανταγωνιστικών τιμών λιανικής (3,6%) συνέπεσε με μικρή μείωση της χονδρικής (0,7%). Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) παρέμειναν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα της τάξεως των 61 ευρώ την μεγαβατώρα. Το μέσο περιθώριο των εναλλακτικών είναι στα επίπεδα των 41 ευρώ την μεγαβατώρα σε εξαιρετικά υψηλό ιστορικά επίπεδο. Ισχυρή ένδειξη ότι ο ανταγωνισμός στην λιανική δεν λειτουργεί όπως πρέπει. Ας ελπίσουμε ότι θα λειτουργήσει τους επόμενους μήνες όταν αναμένεται η χονδρική τιμή να πάρει την ανιούσα.

Λάθος Λύση στο Μεγάλο Πρόβλημα της Αγοράς Ρεύματος

Τα τελευταία χρόνια-τον καιρό της κρίσης, η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού κατρακύλησε σε πρακτικές που θυμίζουν τρίτο κόσμο. Αυτό γιατί ένα σημαντικό μέρος των καταναλωτών σταμάτησε να πληρώνει τους λογαριασμούς του. Η πολιτική ηγεσία όχι μόνο δεν έθεσε ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση του προβλήματος αλλά έμμεσα συνέβαλε στην χειροτέρευση του φαινομένου. Γιατί είναι τόσο σημαντικό το πρόβλημα αυτό; Γιατί όπως υποδεικνύει η λογική και επιβεβαιώνει η πράξη (στον τρίτο κόσμο και στις χώρες της πρώην σοβιετικής ένωσης μετά την  κατάρρευση) όταν δεν πληρώνεις για ρεύμα καταλήγεις να μην έχεις ρεύμα. Θα υπάρξει αντίλογος: Μα εμείς στην Ελλάδα το καταφέραμε: έχουμε ρεύμα χωρίς να πληρώνουμε.  Η απάντηση είναι ότι τρώμε από το έτοιμα. Είμαστε σαν τον ατυχή που, πέφτοντας από την ταράτσα, αναφωνεί : μέχρι στιγμής όλα καλά!

Το ελληνικό δαιμόνιο όμως βρήκε το παυσίπονο. Λέγεται Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας. Κατασκευάζουμε ένα νέο πάροχο, στον οποίο φορτώνουμε όλους τους κακοπληρωτές. Αυτοί συνεχίζουν να καταναλώνουν ρεύμα χωρίς να πληρώνουν και το κόστος του το κοινωνικοποιούμε. Γιατί το χρεώνουμε στους υπόλοιπους καταναλωτές μέσω της ρυθμιζόμενης χρέωσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας - των γνωστών ΥΚΩ. Με τον τρόπο αυτό όλοι είναι ευχαριστημένοι. Οι κακοπληρωτές συνεχίζουν να μην πληρώνουν και οι πάροχοι δεν τους ενοχλούν με απειλές διακοπής γιατί θα εισπράξουν το κόστος της εξυπηρέτησης τους μέσω των χρεώσεων ΥΚΩ.

Δεν υπάρχει πιο εφιαλτικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι πάροχοι και οι κακοπληρωτές έχουν εντελώς λάθος ιδιωτικά κίνητρα που αντιστρατεύονται το γενικό συμφέρον. Για να κατανοήσει κανείς τον εφιάλτη αρκεί να σκεφτεί ότι με τον μηχανισμό αυτό οι καταναλωτές που εξακολουθούν να πληρώνουν το ρεύμα τους δρουν μη ορθολογικά. Οδηγώντας σε ένα μέλλον που, δρώντας ο καθένας για δικό του συμφέρον θα γίνουμε όλοι πελάτες του Παρόχου Καθολικής Υπηρεσίας. Ποιος θα μείνει να πληρώνει το ρεύμα; 

Είναι αυτό υπερβολή; Τα δεδομένα λένε όχι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΡΑΕ, ο πάροχος που "κέρδισε" τους περισσότερους πελάτες (περίπου 100.000) μέσα στο 2019 ήταν ο Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας. Είναι πλέον ένας από στους πρώτους 5 "εναλλακτικούς" παρόχους σε αριθμό μετρητών στην χώρα (ανάμεσα στους 20 ενεργούς). Υπολογίζουμε ότι οι 133.000 καταναλωτές/πελάτες του ΠΚΥ θα στοιχίζουν πλέον πάνω από 100 εκατομμύρια τον χρόνο σε χρεώσεις ΥΚΩ. Είναι κρίμα γιατί αυτά είναι λίγο πολύ τα χρήματα (από τις ΥΚΩ) που θα σώσουμε με το υποβρύχιο καλώδιο της Κρήτης (αναμένουμε βέβαια τον επίσημο υπολογισμό για το τελευταίο).

Ποια είναι η λύση; Μια λύση που έχει προταθεί εδώ και πολλά χρόνια από τον υπογράφοντα είναι οι προπληρωμένοι μετρητές. Αντί οι δύστροποι πελάτες να μεταφέρονται στον Πάροχο Καθολικής Υπηρεσίας να υποχρεώνονται στην εγκατάσταση προπληρωμένου μετρητή. Λύση δοκιμασμένη για πολλές δεκαετίες σε χώρες, κυρίως αγγλοσαξωνικές (ή τις αποικίες τους), για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων ή δομικών προβλημάτων (πολέμους, οικονομικές κρίσεις, εκτεταμένο δίκτυο, περιοχές άβατα). Αλλά λύση δοκιμασμένη και πιο κοντά μας  - στις τηλεπικοινωνίες! Με μπόνους την μείωση (έως και μηδενισμό) του κόστους καταμέτρησης και του κόστους διακοπών ηλεκτροδότησης. Κάνουμε λοιπόν την πρόταση ακόμα μια φορά: Ας δοκιμάσουμε τους μετρητές προπληρωμής! Το λιγότερο που περιμένουμε είναι να υπάρξει κάποια αντίδραση-αντίρρηση!

Μπορεί να Καταργηθεί η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας;

Η απάντηση είναι όχι. Δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς αυτή. Αυτό όμως δεν είναι γιατί είναι χρήσιμη ή απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία των ενεργειακών αγορών. Αλλά γιατί επί του παρόντος η κατάργησή της είναι  ανέφικτη για πολιτικούς λόγους. Σ' αυτό η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Σε καμία χώρα του δυτικού κόσμου δεν γνωρίζουμε να έχει υπάρξει τέτοια εξέλιξη - παρ΄όλο που υπήρξε ρυθμιστής (στην Μ Βρετανία) την δεκαετία του '80 που μόλις ανέλαβε την θέση διακήρυξε ότι στόχος του ήταν να την καταργήσει (Δεν την κατάργησε).

Αν όμως δεν μπορούμε να την καταργήσουμε μήπως θα μπορούσαμε να περιορίσουμε την δραστηριότητά της. Χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες ώστε να μην μας πάρουν είδηση τα κατεστημένα συμφέροντα και οι πολιτικοί; Πράγματι υπάρχει αυτή η θεωρητική δυνατότητα  - που είναι περισσότερο υλοποιήσιμη από ότι θα φανταζόταν κανείς. Αξίζει να διερευνηθεί γιατί οι ιδέες είναι καλό να διατυπώνονται και να συζητούνται πριν έρθει η ώρα τους - συνήθως μέσα από μια επόμενη κρίση ή ευκαιρία.

Επικεντρωνόμαστε στα δίκτυα (διανομής και μεταφοράς). Αυτό γιατί τα δίκτυα είναι το κομμάτι της αλυσίδας του ηλεκτρισμού (και του φυσικού αερίου ) όπου η αγορά υποτίθεται ότι δεν λειτουργεί ομαλά. Υπάρχει το πρόβλημα του "φυσικού μονοπωλίου". Η υπόλοιπη αλυσίδα της διαδικασίας παραγωγής και προμήθειας των ενεργειακών προϊόντων δεν απαιτεί ειδική μεταχείριση - αρκεί η εποπτεία του ανταγωνισμού στις αγορές παραγωγής και προμήθειας. Αυτό μπορεί (και ίσως πρέπει) να το κάνει η επιτροπή ανταγωνισμού- τουλάχιστον μετά από μια μεταβατική περίοδο. Συνεπώς τα δίκτυα αποτελούν την μοναδική ρυθμιστική δραστηριότητα που δικαιολογεί την ύπαρξη της ΡΑΕ.

Δεν την δικαιολογεί λοιπόν επαρκώς. Από το 1968, ο Harold Demsetz (o κατά γενική ομολογία σημαντικότερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα που δεν τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ), με το άρθρο του "Why Regulate Utilities?", υποστήριξε ότι η συνθήκη φυσικού μονοπωλίου δεν αποτελεί επαρκή δικαιολόγηση της ρυθμιστικής παρέμβασης, γιατί μια κατάλληλα σχεδιασμένη αγορά μπορούσε να δώσει την λύση. Που στην ουσία της ήταν απλούστατη. Περιοδικές δημοπρασίες του δικαιώματος διανομής του ρεύματος σε ενδιαφερόμενες ιδιωτικές εταιρείες. Είναι η λύση αυτή εντελώς θεωρητική; Καθόλου. Μοιάζει με την δημοπρασία φάσματος για τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας. Η Επιτροπή τηλεπικοινωνιών δεν ελέγχει τις τιμές των παρόχων. Τους πουλάει το φάσμα (για 15 χρόνια) έναντι ενός σταθερού ποσού (lump sum) και αυτοί μετακυλίουν το κόστος στους πελάτες τους. Το πρόβλημα, αν υπάρχει, είναι στον ανταγωνισμό στην λιανική και όχι στο κόστος του κοινού πόρου (δηλαδή του φάσματος).

Η βασική ιδέα του Demsetz μπορεί να βελτιωθεί. Η λύση που έχει προταθεί (από τους L. Kiesling και F.Boffa που εργάσθηκαν με βάση στις πρωτοποριακές ιδέες του Vernon Smith Νόμπελ Οικονομικών το 2002) είναι η κοινή ιδιοκτησία ή συγκατοίκηση (cotenancy)  όλων των προμηθευτών του συστήματος διανομής. Σε μια Ανταγωνιστική Κοινή Σύμπραξη (Competitive Joint Venture). Όπου οι πάροχοι ηλεκτρισμού θα είναι ταυτοχρόνως χρήστες /πελάτες του δικτύου και ιδιοκτήτες του (κατά το ποσοστό τους στην λιανική αγορά).  Η ανάλυση της οργανωτικής αυτής δομής αποδεικνύεται ότι καταλήγει  (με την βασική υπόθεση της ελεύθερης εισόδου/εξόδου στην αγορά) σε αποτελεσματική αλλά και ευσταθή ισορροπία (Νash Equilibrium). Το αόρατο χέρι της αγοράς εξασφαλίζει τόσο ότι διανέμεται η κοινωνικά βέλτιστη ποσότητα προϊόντος (ρεύματος) στην σωστή τιμή όσο και ότι οι επενδύσεις στο δίκτυο είναι οικονομικά βέλτιστες. Χωρίς ο Ρυθμιστής να κάνει τίποτα άλλο από το να εξασφαλίζει την τήρηση των κανόνων ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων χρήσης.

Πάντως τα παραπάνω δεν συζητούνται με (κύριο) σκοπό την κατάργηση της ΡΑΕ (κατά μια άποψη δεν υπάρχει και κάτι να καταργηθεί). Γράφονται γιατί ο ριζικός ανασχεδιασμός της διαχείρισης των δικτύων είναι τόσο σημαντικός  για τον κλάδο του ηλεκτρισμού όσο η διαχείριση του φάσματος για τις τηλεπικοινωνίες. Για το δεύτερο φαίνεται να υπάρχει πλήρης ομοφωνία. Το πρώτο δεν έχει αρχίσει να συζητιέται καν - ως προϋπόθεση για την  μετάβαση στην κατανεμημένη (δημοκρατική και πράσινη!!) παραγωγή ρεύματος. Θα το αφήσουμε εδώ. Ας το σηκώσουν οι ακαδημαϊκοί  μας ταγοί.

Βιβλιογραφία 

1. Why Regulate Utilities? Harold Demsetz   Journal of Law and Economics, Vol. 11, No. 1, (Apr., 1968), pp. 55-65
2. Network Regulation through Ownership Structure: An Application to the Electric Power Industry  Federico Boffα,  Lynne Kiesling

Ποια είναι η Δουλειά της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας;

Με την ευκαιρία της αλλαγής της ηγεσίας της ΡΑΕ, υπήρξαν δημοσιεύματα από ανθρώπους που είναι σε θέση να ξέρουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τα θέματα σχετικά με την λειτουργία της Αρχής στο παρελθόν και είναι κατά τεκμήριο ίσως οι ικανότεροι να προτείνουν κατευθύνσεις για το μέλλον. Ο υπογράφων είναι κοινός θνητός του οποίου η δραστηριότητα επηρεάζεται από την λειτουργία της ΡΑΕ. Όπως επηρεάζεται - χωρίς ίσως να το κατανοούν - η ζωή όλων των πολιτών.  Αισθάνεται συνεπώς ότι οφείλει στον εαυτό του αλλά και στο κοινωνικό σύνολο να παρουσιάσει προς συζήτηση μια εκλαϊκευμένη άποψη για τον κρατικό αυτό θεσμό. Όχι για το παρελθόν. Δεν έχει νόημα να κλαίμε πάνω από το χυμένο γάλα. Αλλά για το μέλλον. Προτάσεις που οδηγούν σε μετρήσιμους στόχους. Σε απλά ελληνικά.

Η ΡΑΕ λοιπόν έχει ένα λόγο ύπαρξης: Να υποστηρίζει τους Έλληνες καταναλωτές ενέργειας και την οικονομία της χώρας γενικότερα ώστε να έχουν στην διάθεσή τους επαρκή και ασφαλή τροφοδοσία σε ενέργεια στις χαμηλότερες δυνατές αλλά συγχρόνως ανταγωνιστικές τιμές σε σχέση με διεθνή μέτρα και σταθμά. Ο τρόπος που η ΡΑΕ προσπαθεί να το κάνει αυτό είναι να θέτει τους αναγκαίους κανόνες σε αγορές. Οι αγορές χρειάζονται κανόνες και την έξωθεν επιβολή τους για δύο κυρίως λόγους: Την ύπαρξη φυσικών μονοπωλίων (στα δίκτυα) και τις πολιτικές αποφάσεις στρέβλωσης τους για λόγους κοινωνικούς (κλιματική αλλαγή, προστασία αδυνάτων).

Παρατήρηση πρώτη: Η ύπαρξη καθεαυτή "ρύθμισης" επιβεβαιώνει την θεμελιώδη απόφαση (που έχει ληφθεί σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο έστω και χωρίς να το έχουν κατανοήσει ή να έχουν συμφωνήσει σ' αυτό όλοι) ότι ο κλάδος θα λειτουργεί κατά βάση με τους κανόνες της "ελεύθερης αγοράς". Αυτό σημαίνει ότι η πρώτη επιλογή για την λύση προβλημάτων σχετικών με την παραγωγή, διανομή κλπ των προϊόντων είναι ο σχεδιασμός, υλοποίηση και παρακολούθηση μηχανισμών αγοράς. Λογικό επακόλουθο αυτού είναι ότι, μακροπρόθεσμα, αν ο ρυθμιστής κάνει καλά την δουλειά του, το αποτέλεσμα θα είναι η κατάργηση της ανάγκης για ρύθμιση και συνεπώς του ρυθμιστικού οργάνου. Αυτός υπήρξε άλλωστε ο διακηρυγμένος στόχος του ρυθμιστή στο Ηνωμένο Βασίλειο επί Θάτσερ κυρίου Stephen Littlechild (πρέπει να ομολογήσουμε ότι απέτυχε).

Παρατήρηση δεύτερη: Για την ΡΑΕ οι πολιτικές αποφάσεις για την στρέβλωση των αγορών προς επίτευξη κοινωνικών στόχων είναι περιορισμοί και όχι δικοί της στόχοι. Περιορισμοί των οποίων την  επίπτωση πρέπει να ελαχιστοποιήσει για λογαριασμό των καταναλωτών. Η ΡΑΕ δεν είναι υπεύθυνη ούτε για την θέσπιση των στόχων ούτε για την επίτευξή τους  - για παράδειγμα σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Είναι υπεύθυνη για την υλοποίηση των πολιτικών αποφάσεων μέσω κανόνων που έχουν τις μικρότερες δυνατές αρνητικές επιπτώσεις/στρεβλώσεις στην αποδοτική λειτουργία των αγορών.

Η ΡΑΕ λοιπόν είναι στην υπηρεσία των καταναλωτών. Παρακολουθεί (και σχεδιάζει όταν χρειαστεί) τις αγορές (ή μηχανισμούς που προσομοιώνουν αγορές) ώστε αυτές να μεγιστοποιούν την κοινωνική ευημερία. Οι αγορές αυτό το κάνουν με δύο τρόπους. Εξασφαλίζουν κατ' αρχήν την βραχυπρόθεσμη κοινωνικά βέλτιστη ισορροπία μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης μέσω του μηχανισμού των τιμών. Ταυτόχρονα όμως, ίσως το σημαντικότερο, εκπέμπουν σήματα ανισορροπίας που δημιουργούν οι καινοτομίες, οι οποίες καταλήγουν σε αύξηση της παραγωγικότητας και τελικά του "πλούτου των εθνών".  

Εάν τα παραπάνω είναι αποδεκτά, τότε μπορεί κανείς - έστω και κοινός θνητός με επίγνωση των περιορισμένων γνώσεων και εμπειρίας του, να παρουσιάσει ως λογική τους συνέπεια, ένα κατάλογο με δράσεις/πολιτικές που  θα μπορούσαν να είναι στην ημερήσια διάταξη της ΡΑΕ τα επόμενα χρόνια. Ιδού ο κατάλογος:

Ο νομπελίστας οικονομολόγος Vernon L. Smith (πειραματικά οικονομικά) έχει γράψει ότι οι καταναλωτικές αγορές κάνουν θαύματα υπό δύο όρους: Οι καταναλωτές να πληρώνουν για αυτό που αγοράζουν και οι πωλητές να μην παραπλανούν τους πελάτες τους. Στην ελληνική αγορά έχουμε πετύχει δύο στα δύο. Αλλά από την ανάποδη. Η χαμηλή εισπραξιμότητα είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής αγοράς (ακόμα και σήμερα). Βασικός δείκτης επιτυχίας της διοίκησης της ΡΑΕ είναι η επαναφορά της εισπραξιμότητας σε επίπεδα πρώτου κόσμου. Μια μέθοδος που δεν έχει δοκιμαστεί μέχρι σήμερα είναι η χρήση (έξυπνων!) μετρητών προπληρωμής που θα μείωνε τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.  Όσον αφορά την παραπλάνηση, η ΡΑΕ αρκεί να δώσει κίνητρα μέσω πιστοποίησης σε οικονομικές οντότητες που έχουν συμφέρον να μειώνουν το κόστος πρόσκτησης της πληροφορίας για τους καταναλωτές παρουσιάζοντας αντικειμενικά και αξιόπιστα τις τιμές στην λιανική. Λέγονται ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών και λειτουργούν με επιτυχία εδώ και 5 χρόνια (ο υπογράφων είναι ιδιοκτήτης μιας από αυτές). Αυτό άλλωστε αποτελεί και υποχρέωσή της να το κάνει με βάση την Οδηγία 944/2019 μέχρι 31/12/2020.

Με την προϋπόθεση ότι θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της είσπραξης των λογαριασμών, η ΡΑΕ θα είναι σε θέση να θέσει φιλόδοξους στόχους για την μείωση του μεριδίου αγοράς της ΔΕΗ στην λιανική αγορά - ίσως Herfidahl index στο 0,200 στα επόμενα 2-3 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι το μερίδιο αγοράς του δεσπόζοντα παρόχου θα είναι στο 35% περίπου. Ο δοκιμασμένος τρόπος είναι η τοποθέτηση κατώτατου ορίου στα τιμολόγια της ΔΕΗ μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος του 35%. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι ότι η  ΔΕΗ χρεώνει υψηλότατες τιμές στους συνεπείς της πελάτες οι οποίοι επιδοτούν έτσι τους κακοπληρωτές. Αυτή η πρακτική δεν οδηγεί πουθενά γιατί δίνει λάθος κίνητρα σε όλους τους εμπλεκόμενους.

Ο κλάδος του ηλεκτρισμού έχει αποδεχθεί από την γέννησή του μια ασυμμετρία ανάμεσα στο κόστος τους προϊόντος που είναι σε μεγάλο βαθμό σταθερό και την δομή των τιμολογίων πώλησης που είναι κυρίως ογκομετρικά - μεταβλητά. Στα  πρώτα βήματα του κλάδου με τις μεγάλες αυξήσεις των πωλήσεων αυτό ήταν καλό για τις επιχειρήσεις γιατί κάθε ευρώ (δολάριο!) αύξησης των πωλήσεων πήγαινε κατευθείαν στα κέρδη. Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει. Οι πάροχοι ευρίσκονται μπροστά όχι μόνο σε σχεδόν μηδενικές αυξήσεις πωλήσεων αλλά ίσως και μειώσεις - που θα μειώνουν πλέον κατευθείαν τα κέρδη. Ένας πρόσθετος λόγος είναι η κυριαρχία στο προβλεπτό μέλλον μονάδων παραγωγής με 100% σχεδόν σταθερό κόστος (ΑΠΕ και ίσως πυρηνικά!). Μια πρώτη σημαντική κίνηση της ΡΑΕ θα ήταν η αύξηση της χρέωσης των δικτύων με βάση την εγκατεστημένη ισχύ και η μείωση αυτής που είναι ανάλογη των κιλοβατωρών. Σήμερα αντισταθμίζεται η απώλεια εσόδων του ΔΕΔΔΗΕ από την υπο- απορρόφηση του κόστους μέσω των τιμολογίων. Αυτό όμως δημιουργεί αντικίνητρο για τους φιλόδοξους ανταγωνιστές/υποκατάστατα του δικτύου - την αποθήκευση! Συμφωνούμε συνεπώς με τον πανεπιστημιακό πρώην πρόεδρο της ΡΑΕ ότι είναι καιρός οι καταναλωτές να αρχίζουν να συνηθίζουν την χρέωση για εγκατεστημένη (και εγγυημένη) ισχύ και όχι την κιλοβατώρα. Να πουν όμως από σήμερα στους πολιτικούς ότι αυτό θα κάνει τα τιμολόγια κάπως πιο "αντιστρόφως προοδευτικά". Πρακτικά  η πρόταση είναι η ΡΑΕ να αντιστρέψει το σημερινό 80%-20% υπέρ των ογκομετρικών χρεώσεων στα δίκτυα στο αντίστροφο και πιο "κοστοστρεφές" 20%-80%

Γενικά η κατάσταση των δικτύων διανομής είναι ένα από τα μεγαλύτερα αδιαφανή προβλήματα του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος. Έχει τεράστια ανάγκη επενδύσεων - όχι σε έξυπνους μετρητές αλλά σε αντικατάσταση/αναβάθμιση του μεγαλύτερου μέρους του δικτύου που έχει κατασκευαστεί πριν 50 χρόνια. Οι δείκτες τεχνικής εξυπηρέτησης του είναι οι χειρότεροι στην ΕΕ με εξαίρεση ορισμένες χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ. Εισηγούμαστε στην ΡΑΕ να προτείνει τον ριζικό ανασχεδιασμό του κλάδου. Ο ΔΕΔΔΗΕ πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως αφού σπάσει το λιγότερο σε 7 περιφερειακές επιχειρήσεις χωρίς να αποκλείονται μικρότερες κλίμακες (όπως δήμοι, επιχειρήσεις οργανωμένης δόμησης κλπ). Ακόμα καλύτερα να του αφαιρεθεί η λειτουργία της διαχείρισης των μετρητών και να ιδιωτικοποιηθεί με την σειρά της. Όσον αφορά τους έξυπνους μετρητές,  η απόφαση για την εγκατάστασή τους σε μικρούς πελάτες πρέπει να ανατεθεί στους προμηθευτές όπου αυτό είναι στο κοινό συμφέρον με τους πελάτες τους (οι "μεγάλοι" πελάτες έχουν ήδη έξυπνους μετρητές οι οποίοι παραμένουν μέχρι στιγμής σε αχρηστία). Δεν αναφερόμαστε στις πρόσφατες ανακοινώσεις περί αμοιβής βάσει απόδοσης και μερική ιδιωτικοποίηση γιατί θεωρούμε ότι είναι σε λάθος κατεύθυνση και σε κάθε περίπτωση πολύ λίγα και πολύ αργά για τον δημόσιας ιδιοκτησίας ΔΕΔΔΗΕ.

Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που πρέπει να αντιμετωπίσει ο Ρυθμιστής είναι η σημαντική επιβάρυνση τους κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας από τις επιδοτήσεις των ΑΠΕ. Η αλήθεια είναι ότι το κόστος των ΑΠΕ μειώνεται με τον χρόνο και οι σχετικές επιδοτήσεις για νέες εγκαταστάσεις επίσης. Το πρόβλημα εστιάζεται κυρίως στο legacy cost δηλαδή το κόστος των συμβάσεων που έχουν συναφθεί στο παρελθόν και θα συνεχίσουν επιβαρύνουν τον καταναλωτή για πολλά χρόνια ακόμα. Μια λύση είναι να δανείζεται ο ΔΑΠΕΕΠ το ποσό (ή ένα μέρος) των υποχρεώσεων του προς τις ΑΠΕ για όσα χρόνια η χονδρική τιμή συστήματος είναι χαμηλότερη των επιδοτούμενων και να αποπληρώσει το δάνειο στο μέλλον - όταν η χονδρική τιμή ανέβει σε σχέση με την επιδότηση. Αυτή είναι μια ιδέα από την Γερμανία όπου ο προβληματισμός για το αντίστοιχο ΕΤΜΕΑΡ είναι έντονος (περίπου 65 ευρώ την μεγαβατώρα για οικιακούς πελάτες σε σύγκριση με το δικό μας 17). Από την άλλη μεριά η ΡΑΕ νομίζουμε ότι πρέπει να προτείνει ένα μέρος του κόστους της επιδότησης για τις ΑΠΕ να μετατραπεί από υποχρεωτικό σε εθελοντικό. Δεν κατανοούμε γιατί δεν δίνεται η ευκαιρία στους Έλληνες καταναλωτές να αναλάβουν τουλάχιστον ένα μέρος της δαπάνης για την σωτηρία του πλανήτη με προσωπική τους ευθύνη. Eνα εθελοντικό ΠΧΦΕΛ (μέσω "πράσινων τιμολογίων").

Η χονδρική αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα είναι από τις ακριβότερες στην Ευρώπη. Η βιομηχανία παραπονείται γι' αυτό συνεχώς. Η λύση είναι η ενίσχυση των διασυνδέσεων με τις όμορες χώρες. Αυτή άλλωστε είναι και η λογική του περίφημου target model της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΡΑΕ συνεπώς πρέπει να εξαντλήσει τις δυνατότητες επιρροής της για να δοθεί προτεραιότητα στις διασυνδέσεις ώστε όσο το δυνατόν γρηγορότερα οι ελληνικές τιμές χονδρικής να συγκλίνουν με αυτές της Κεντρικής Ευρώπης. 

Βασική υποδομή για την αγορά ηλεκτρισμού είναι η θεσμοθέτηση και λειτουργία αγοράς δυναμικότητας (capacity market) το συντομότερο δυνατό. Στο μέλλον η αγορά αυτή θα αποτελέσει και τον κύριο μηχανισμό για την εισαγωγή νέας δυναμικότητας στο σύστημα και ανανέωσης της υπάρχουσας. Τα αποτελέσματα της δημοπρασίας, όπου θα πωλούνται δικαιώματα (και υποχρεώσεις) διαθεσιμότητας για μια περίοδο μετά από 2-3 χρόνια θα οδηγούν στην πράξη σε κλείσιμο εργοστασίων που δεν κέρδισαν στην δημοπρασία και την κατασκευή νέων με βάση τα συμβόλαια ισχύος που τους κατακυρώθηκαν στην ίδια διαδικασία. Οι δημοπρασίες του είδους αυτού στην Μ. Βρετανία αποτελούν εξαιρετικό υπόδειγμα προς μίμηση καθώς λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια με εξαιρετικά αποτελέσματα. Ήδη στις βρετανικές δημοπρασίες συμμετέχουν διασυνδέσεις, παραγωγοί με μείγμα  μονάδων συμπεριλαμβανομένων ΑΠΕ αλλά και συστήματα απόκρισης ζήτησης. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η αγορά αυτή θα μας είχε σώσει με ταχύτητα αποτελεσματικότητα, διαφάνεια και αντικειμενικότητα από το θρίλερ της "απολιγνιτοποίησης" (ή τουλάχιστον τα ψέμματα των πολιτικών) . Επίσης θα μας είχαν γλυτώσει από τις "τρέλες" του παρελθόντος- όταν τα ΑΔΙ στην Ελλάδα τιμολογούνταν στα 40 χιλιάδες ευρώ το μεγαβάτ τον χρόνο και η βρετανική δημοπρασία έδινε τιμές  26 χιλιάδες ευρώ το μεγαβάτ τον χρόνο και η πιο πρόσφατη 8 χιλιάδες ευρώ το μεγαβάτ τον χρόνο. Αλλά είπαμε, ότι έγινε, έγινε - κοιτάμε μπροστά.

Αυτές είναι ορισμένες από τις προτάσεις για την ημερήσια διάταξη των θεμάτων για την ΡΑΕ το επόμενο διάστημα. Θα υπάρξουν κι άλλες αν χρειαστεί. Υπάρχουν όμως και ορισμένες απλές χειρονομίες που θα μας έκαναν ευτυχείς πέρα και πάνω από όλα:

Θα ευχαριστούσαμε την καλή μας τύχη αν τα Πεπραγμένα της ΡΑΕ για το 2019 εκδίδονταν μέσα στο 2020. Αλλά θα μας ανέβαζαν στα ουράνια τα Πεπραγμένα του 2020 μέσα στον Γενάρη του 2021 (31/1) οργανωμένα ως εξής: μικρή εισαγωγή (1/2 σελίδα), σύνοψη (1,5 σελίδα), 25 καλογραμμένες σελίδες παρουσίαση δράσεων συν κάποια παραρτήματα όπου θα φαινόταν η πρόοδος στην υλοποίηση των παραπάνω προτάσεων με αριθμούς.

....και κάτι ακόμα -  για το βίτσιο μας: Στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας ένα σημάδι με τίτλο : "σε απλά ελληνικά" ως δείγμα της επέμβασης γνωστού φιλολόγου - γλωσσολόγου στο κείμενο.