Γιατί οι Καταναλωτές Δεν Μαζεύουν 200 ευρώ Πεταμένα στο Πεζοδρόμιο;

Το 80% των οικιακών καταναλωτών ρεύματος στην χώρα βρίσκονται σε μεταβλητά (πράσινα και κίτρινα) τιμολόγια, σύμφωνα με τα στοιχεία της  ΡΑΑΕΥ του περασμένου Μαΐου (πότε άραγε θα βγάλει τα πιο πρόσφατα;). Το πρόβλημα είναι ότι τα τιμολόγια αυτά είναι ακριβά. Ένας μέσος καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει ποσά της τάξεως των 200 ευρώ ετησίως αν επιλέξει ένα φθηνό τιμολόγιο από αυτά που προσφέρονται στην αγορά - και συνήθως αυτό είναι όχι μόνο φθηνότερο αλλά και σταθερής τιμής - για ένα 12μηνο τουλάχιστον.

Οι καταναλωτές θυμίζουν το ανέκδοτο με τον οικονομολόγο "πανεπιστημιακό" που περπατάει παρέα με τον φοιτητή του στο προαύλιο της σχολής - και όταν ο φοιτητής του φωνάζει: "Κύριε καθηγητά! Κοιτάξτε ένα 100ρικο πεταμένο στο πεζοδρόμιο!", απαντά χωρίς να καταδεχθεί καν να ρίξει το βλέμμα του : "Αποκλείεται φίλε μου, αν υπήρχε κάποιος θα το είχε ήδη μαζέψει".

Γιατί οι καταναλωτές φέρονται όπως ο καθηγητής στο ανέκδοτο; Μήπως η αναπάντεχη αντίδρασή του έχει βάση; Μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό το σημαντικό πρόβλημα; Δεδομένου ότι η αδράνεια στοιχίζει συνολικά στους καταναλωτές ποσά που εκτιμούμε ότι φθάνουν στο επίπεδο των εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο;

Πρώτα απ' όλα τα καλά νέα ή τουλάχιστον τα νέα της παρηγοριάς. Δεν είναι μόνο οι Έλληνες καταναλωτές που αδιαφορούν για την ευκαιρία να εξοικονομήσουν στην αγορά ρεύματος. Για παράδειγμα το 40% των Βρετανών καταναλωτών παραμένουν σε ένα Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο (Standard Variable Rate - κάτι σαν το δικό μας πράσινο) και ένα ίδιο ποσοστό Γερμανών καταναλωτών δεν έχει αλλάξει Πάροχο - ποτέ μέχρι τώρα. Παραμένουν στο Βασικό τιμολόγιο (Grundversogung) του τοπικού τους Παρόχου (υπάρχουν περισσότεροι από 1.000). 

Το φαινόμενο συνεπώς της αδράνειας των καταναλωτών είναι γενικό. Οι οικονομολόγοι έχουν προσπαθήσει να το εξηγήσουν με την υπόθεση ότι το κόστος και η προσπάθεια που απαιτείται για την έρευνα αγοράς είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Φαίνεται ότι οι καταναλωτές χρειάζονται ένα φιλικό "σπρώξιμο". Αυτό προσπαθούν να κάνουν όλα τα πολιτισμένα κράτη στην ΕΕ. Αντίθετα, στην χώρα μας έχουμε την αίσθηση ότι το κράτος σπρώχνει συστηματικά τους καταναλωτές προς την λάθος κατεύθυνση - αυτή της αδράνειας. Να πώς:

Με την υπόθαλψη της αναξιοπιστίας των Παρόχων στα μάτια των καταναλωτών.  Αυτό είναι έμμεσο αποτέλεσμα της έλλειψης ανταγωνισμού στην αγορά. Η ασυμμετρία στην ισχύ μεταξύ της δεσπόζουσας επιχείρησης και των εναλλακτικών παρόχων (ιδιαίτερα στο κόστος πρόσκτησης νέων πελατών) τους οδηγεί σε πρακτικές παραπλάνησης του κοινού. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την δυσφήμιση της αγοράς (που ενισχύει την ήδη υπάρχουσα αρνητική προδιάθεση των πολιτών). Οι καταναλωτές δεν διαθέτουν το χρόνο τους για να συμμετάσχουν σε ένα παιχνίδι που το θεωρούν - καλώς ή κακώς - στημένο εκ των προτέρων.

Με την προώθηση πολιτικών που στην  πράξη ενισχύουν την σύγχυση για τους καταναλωτές. Παράδειγμα ο χρωματισμός των τιμολογίων και η προώθηση (μέχρι πρόσφατα οπότε η ρητορική άλλαξε) από το κράτος των πράσινων (μεταβλητών) τιμολογίων - τα οποία τυχαίνει να είναι και τα ακριβότερα στην αγορά - παρά το ότι αυτά ωφελούνταν από τις κατά καιρούς επιδοτήσεις. Η ίδια η τακτική των επιδοτήσεων - ακόμα και η υπόσχεση / δημόσια δέσμευση  γι' αυτές - είναι προφανές ότι μειώνει ακόμα περισσότερο το ήδη χαμηλό ενδιαφέρον των καταναλωτών για έρευνα της αγοράς.

Με την ανεξήγητη απαξίωση των προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για την ύπαρξη ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών ενέργειας. Η ΡΑΑΕΥ εδώ και 8 χρόνια έχει αποτύχει να αναπτύξει μια εφαρμογή που να είναι χρήσιμη για τους καταναλωτές. Ταυτόχρονα αρνείται να πιστοποιήσει ιδιωτικές σελίδες που εδώ και 10 χρόνια εξυπηρετούν το καταναλωτικό κοινό σε επίπεδο αντίστοιχο των καλύτερων διεθνών πρακτικών με ανεξαρτησία, αντικειμενικότητα και αξιοπιστία - όπως το allazorevma.gr. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εφαρμογή της ΡΑΑΕΥ σήμερα δεν δίνει την δυνατότητα στον χρήστη να συγκρίνει σταθερά έναντι μεταβλητών τιμολογίων παρά μόνο για διάρκεια ενός μήνα. Απευθύνεται δηλαδή μόνο σε ενεργειακούς τουρίστες.

Ήτανε στραβό το κλήμα το 'φαγε και ο γάιδαρος που λέει και ο λαός. Σε μια κοινωνία δύσπιστη στην αγορά, το κράτος  δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε η δυσπιστία αυτή να ενισχυθεί. Με αποτέλεσμα η πλειοψηφία των καταναλωτών να χάνει 200 ευρώ τον χρόνο χωρίς λόγο. Έλα μωρέ πως κάνεις έτσι - θα πει κανείς! Είναι χουβαρντάδικο το ελληνικό μας κράτος. Στις πλάτες των υπηκόων του.

Συνεισφορά στο Συνέδριο του ΙΕΝΕ Νοέμβριος 2025- Α. Γκίκας

(στο κείμενο που ακολουθεί παρατίθενται συνοπτικά απαντήσεις μου - σε bold - στα ερωτήματα που τέθηκαν από τους διοργανωτές σχετικά με τη λιανική αγορά ρεύματος)

Συνεδρία V: Ανταγωνισμός και Αγορά Ηλεκτρισμού – Retail Market

Η λιανική αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα έχει περάσει μέσα από έντονες διακυμάνσεις

τα τελευταία χρόνια: από την ενεργειακή κρίση και τις υψηλές διεθνείς τιμές, έως τις

ρυθμιστικές αλλαγές, την εφαρμογή των «χρωματιστών» τιμολογίων και την ανάγκη για

μεγαλύτερη διαφάνεια και ανταγωνισμό. Παράλληλα, ζητήματα όπως οι ανεξόφλητοι

λογαριασμοί, το έλλειμμα του ΕΛΥΚΩ, οι ρευματοκλοπές και η είσπραξη ρυθμιζόμενων

χρεώσεων συνεχίζουν να διαμορφώνουν το περιβάλλον λειτουργίας των προμηθευτών.

Ερωτήσεις

1. Μετά και τις πρόσφατες αλλαγές στα τιμολόγια και τους μηχανισμούς αγοράς, οι

καταναλωτές βλέπουν ακόμη έντονες διακυμάνσεις στις τιμές και συχνά

δυσκολεύονται να συγκρίνουν προϊόντα. Τι χρειάζεται για να ενισχυθεί ο

πραγματικός ανταγωνισμός στην αγορά προμήθειας, να αυξηθεί η διαφάνεια και

τελικά να πετύχουμε χαμηλότερες και πιο σταθερές τιμές;

• Οι διακυμάνσεις στην λιανική μειώνονται - να σταματήσει το μηνιαίο άγχος με την χονδρική. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι τα ρυθμιζόμενα. 
• Η έλλειψη ανταγωνισμού (ίσως στο χαμηλότερο επίπεδο στην ΕΕ μετά την Μάλτα)  κοστίζει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως στους καταναλωτές.
• Κοστολογικός έλεγχος των τιμολογίων της ΔΕΗ μέχρι το μερίδιο της να πέσει κάτω από το 35% σε μετρητές.

2. Σήμερα μεγάλο μέρος των νοικοκυριών παραμένει σε κυμαινόμενα τιμολόγια,

άρα επωμίζεται ουσιαστικά το ρίσκο διακύμανσης της χονδρεμπορικής αγοράς.

Είναι σωστό αυτό το μοντέλο; Ή χρειάζεται μια πιο ισχυρή ενθάρρυνση

σταθερών τιμολογίων ώστε να υπάρχει προβλεψιμότητα και προστασία των

καταναλωτών και με ποιο τρόπο;

• Καμία ρυθμιστική ενθάρρυνση - απλώς η ΡΑΑΕΥ να κάνει το εργαλείο σύγκρισής της να συγκρίνει σταθερά με μεταβλητά
• Να πιστοποιηθούν από την ΡΑΑΕΥ ιδιωτικές σελίδες σύγκρισης
• Να σταματήσει το ανέκδοτο με τα "κόκκινα" - καλύτερα κατάργηση των χρωμάτων

3. Τα τελευταία χρόνια οι Πάροχοι επισημαίνουν ότι το φαινόμενο των απλήρωτων

λογαριασμών παραμένει, ενώ παράλληλα το έλλειμμα του ΕΛΥΚΩ παραμένει

ανοιχτή πληγή με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις για τον κλάδο. Πώς

αξιολογείτε σήμερα το πρόβλημα; Χρειάζεται θεσμική παρέμβαση για την

είσπραξη – και τι μοντέλο θεωρείτε βιώσιμο;

• Πιο σημαντικό πρόβλημα από τις ρευματοκλοπές
• Προπληρωμή  μέσω των έξυπνων μετρητών
• Ιδιωτικοποίηση της διαδικασίας είσπραξης-υπάρχει περιθώριο για καινοτομία

4. Οι ρευματοκλοπές παραμένουν υψηλές, με σημαντικό οικονομικό κόστος για όλη

την αλυσίδα. Πού βρισκόμαστε σήμερα και ποια επιπλέον μέτρα (τεχνολογικά,

ρυθμιστικά, επιχειρησιακά) χρειάζονται ώστε να μειωθεί δραστικά το φαινόμενο;

• Οι ρευματοκλοπές είναι πολύ μικρότερο πρόβλημα  από ότι παρουσιάζεται
• Οι έξυπνοι μετρητές δεν θα το μειώσουν (μελέτη κόστους/οφέλους ΔΕΔΔΗΕ)
• Να αναλάβει το κόστος ο ΔΕΔΔΗΕ και να ελέγχεται ως μέρος του επιτρεπόμενου εσόδου

5. Η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών θεωρείται θεμέλιο για μια σύγχρονη και

ανταγωνιστική αγορά λιανικής. Σε ποια φάση βρίσκεται το rollout; Ποιο είναι το

ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα και πώς θα διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές και οι

προμηθευτές θα έχουν άμεσα οφέλη από την υλοποίηση; Ποια θα είναι αυτά τα

οφέλη;

• Η διαχείριση του rollout είναι εντυπωσιακά προβληματική. Δεν υπάρχει λόγος πάντως να βιαζόμαστε
• Να μην είναι υποχρεωτική η εγκατάσταση -μόνο με συμφωνία και με τον Πάροχο
• Τουλάχιστον να μην αλλάζει η χρέωση δικτύου αν δεν το θέλει ο καταναλωτής
• Τα οφέλη έχουν υπερεκτιμηθεί - η πολυετής πλέον διεθνής εμπειρία είναι ότι τα δυναμικά τιμολόγια δεν είναι δημοφιλή.
• Ένδειξη το "μεσημβρινό" τιμολόγιο - τι απέγινε;

Ανταγωνισμός στην Λιανική Ρεύματος; Μόνο Ένας Θεός Μπορεί να μας Σώσει*

Ακολουθεί ένα σημείωμα που συνοψίζει τις απόψεις μου σχετικά με την λιανική αγορά ρεύματος. Υπόμνημα κατάλληλο για υψηλά ισταμένους αρμοδίους με περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή τους.

Ποιο είναι ο επίπεδο του ανταγωνισμού στην λιανική ρεύματος στην χώρα;

• Επίπεδο δυοπωλίου - στάσιμο εδώ και μια δεκαετία με δυσμενή πρόγνωση. Το κυριότερο πρόβλημα η δεσπόζουσα θέση του υπό κρατικό έλεγχο παρόχου.

Πως συγκρίνεται (ο ανταγωνισμός στην λιανική) με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ;

• Καλύτερος - με σιγουριά - μόνο από την  Μάλτα (με βάση επεξεργασία στοιχείων της Eurostat)

Πόσο κοστίζει η έλλειψη ανταγωνισμού στους καταναλωτές και στην κοινωνία γενικότερα;

• Η εκτίμηση μου σε τάξη μεγέθους είναι εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως - περίπου μισό δισεκατομμύριο.
• Απώλεια αξιοπιστίας του θεσμού των αγορών
• Έλλειψη καινοτομίας (ή καινοτομία μόνο σε μεθόδους παραπλάνησης των καταναλωτών την οποία υποθάλπει η ΡΑΑΕΥ με τα ¨κόκκινα" τιμολόγια)

Προτάσεις για την δομή της αγοράς

• Τοποθέτηση κάτω ορίου (κατωφλίου) στις τιμές του δεσπόζοντα παρόχου μέχρι το μερίδιο του να πέσει κάτω από το 35% σε μετρητές. 
• Εναλλακτικά ορισμός ανώτατου ορίου για πράσινα με βάση κοστολόγηση από ΡΑΑΕΥ με επαρκές περιθώριο για νεοεισερχόμενους (Standard Variable Rate).
• Αποχώρηση του δεσπόζοντα Παρόχου από τον ΔΕΔΔΗΕ.
• Ιδανικά ιδιοκτησιακός διαχωρισμός Προμήθειας για όλους τους καθετοποιημένους (απαγόρευση ιδιοκτησίας προμηθευτή από παραγωγό) μέχρι να επιτευχθεί επαρκής ανταγωνισμός. Κατ' ελάχιστο λογιστικός.
• Δραστική μείωση άλλων εμποδίων σε νεοεισερχόμενους (π.χ. πρόβλημα ΕΛΥΚΩ)
• Ίσως δεν θα έβλαπτε (με τη λογική του στοιχήματος του Πασκάλ) και μια Προσευχή στον Παντοδύναμο να μας φωτίσει.

* Martin Heidegger στην συνέντευξή του στο Spiegel to 1966

Ο Καθένας Δικαιούται την Άποψή του Αλλά Όχι τα Δικά του Δεδομένα

Είναι η φράση που έγινε διάσημη από τον Αμερικανό γερουσιαστή από την Νέα Υόρκη Patrick Moynichan θέτοντας μια θεμελιώδη προϋπόθεση για τον δημόσιο διάλογο. Με τις μικρές του δυνάμεις το allazorevma.gr, η ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος που υπηρετεί τους καταναλωτές από το 2015, προσπαθεί να συνεισφέρει στον δημόσιο διάλογο σχετικά με το κλάδο του ηλεκτρισμού και πιο συγκεκριμένα της λιανικής αγοράς, καταρτίζοντας σε μηνιαία βάση ένα Δείκτη τιμών ηλεκτρισμού.

Μετράει όμως το allazorevma.gr σωστά τα νούμερα; Πως θα το επιβεβαιώσουμε ότι κάνει καλά την δουλειά του; Ότι δεν παράγει το αντίστοιχο των Greek Statistics για τις τιμές του ρεύματος; Ο καλύτερος τρόπος είναι να συγκρίνουμε τα αποτελέσματά του με αυτά ενός καθιερωμένου, επίσημου, ανεξάρτητου διεθνή οργανισμού. Ποιος θα μπορούσε να είναι καλύτερος από την Eurostat;

Στον Πίνακα παρακάτω παρουσιάζεται η σύγκριση μεταξύ των στοιχείων της Eurostat και αυτών του allazorevma.gr για τις τιμές του ρεύματος στην Ελλάδα από το 2ο εξάμηνο 2020 μέχρι το 1ο του 2025. Οι δύο χρονοσειρές έχουν βαθμό συσχέτισης 96% ενώ ο μέσος όρος της διαφοράς τους στο χρονικό διάστημα των 10 εξαμήνων είναι σε ποσοστό 0,02% ή 0,03 λεπτά την κιλοβατώρα!

Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα - γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε; Τα Greek Statistics του allazorevma.gr, ένα προϊόν παραγόμενο εγχώρια, εκτός του ότι δημοσιεύεται κάθε μήνα και έξη τουλάχιστον μήνες νωρίτερα,  είναι εξίσου αξιόπιστο με αυτό της eurostat. 

Μπορούμε τώρα με ασφάλεια να ξεκινήσουμε τον διάλογο αφού βεβαιωθήκαμε ότι έχουμε τα ίδια δεδομένα. Για παράδειγμα. Κυκλοφορεί ο ισχυρισμός ότι οι τιμές "γύρισαν στα επίπεδα πριν την κρίση". Για να το δούμε: Η eurostat λέει ότι οι τιμές αυξήθηκαν σε ονομαστικούς όρους κατά 37% μεταξύ 1ου εξαμήνου του 2021 και του 2ου εξαμήνου του 2023. Πόσο είναι το ποσοστό αύξησης σύμφωνα με τον Δείκτη του allazorevma.gr; Ω του θαύματος! Το ίδιο 37%! Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός καταρρίπτεται. Ο επόμενος.

Δείκτης Τιμών Οκτωβρίου '25: Αποσύνδεση Λιανικής από Χονδρική

To allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην χώρα, δημοσιεύει τον μηνιαίο Δείκτη Τιμών Ρεύματος που καταρτίζει, για τον Οκτώβριο του 2025. Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος τον Οκτώβριο έμεινε πρακτικά  σταθερός σε σχέση με τον δείκτη Σεπτεμβρίου '25. Από 227,64 πήγε στα 226,93 ευρώ την μεγαβατώρα. 

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις του Σεπτεμβρίου '25 παρέμειναν σταθερές επίσης στα 80,62 ευρώ την μεγαβατώρα.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών για οικιακούς καταναλωτές, έμεινε σταθερός στα 133,66 ευρώ την μεγαβατώρα έναντι 134,32 τον Σεπτέμβριο. Οι τιμές των εναλλακτικών Παρόχων τον  Οκτώβριο σε μέσο όρο ήταν στα 125,15 ευρώ την μεγαβατώρα, πρακτικά σταθερές σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (126,70 ευρώ την μεγαβατώρα). Οι τιμές της ΔΕΗ είχαν επίσης σταθερές στα 140,62 ευρώ την μεγαβατώρα. σε σχέση με τον Σεπτέμβριο.

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. 

Τον Οκτώβριο η χονδρική τιμή είχε σημαντική αύξηση (+21%) για δεύτερο συνεχή μήνα μετά τον Αύγουστο. Οι Εναλλακτικοί Πάροχοι δεν πέρασαν (σε σταθμισμένο μέσο όρο) την αύξηση της χονδρικής στις λιανικές τιμές (-1,22%). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανταγωνιστικές τιμές στην λιανική έμειναν σταθερές στην διάρκεια δυο μηνών κατά τους οποίους η χονδρική είχε σημαντικές αυξήσεις - Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Αναμενόμενο για τα σταθερά τιμολόγια. Το ίδιο όμως παρατηρήθηκε και στα μεταβλητά τιμολόγια. Με αποτέλεσμα να υπάρξει  συνολικά σε όλη την διάρκεια του 2025 μέχρι τώρα αποσύνδεση της χονδρικής από την λιανική τιμή. Ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των δύο δεικτών (Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο και Χονδρική) για το διάστημα Ιανουάριο έως Οκτώβριο του '25 είναι αρνητικός: -13%.

Το Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο για τον Οκτώβριο του 2025 έμεινε σταθερό στα 267 ευρώ την μεγαβατώρα. Το ΤΚΤ αποτελεί μια εκτίμηση της τιμής που πληρώνουν στην μεγάλη πλειοψηφία τους οι Έλληνες καταναλωτές που είναι ακόμα σε πράσινο τιμολόγιο και είναι υψηλότερο κατά 40 ευρώ την μεγαβατώρα από τον Δείκτη Τιμών του allazorevma.gr ο οποίος καταρτίζεται με βάση τον σταθμισμένο μέσο όρο των φθηνότερων τιμολογίων που προσφέρονται στην αγορά. Η ετήσια δαπάνη για ρεύμα ενός μέσου καταναλωτή που θα παραμείνει το επόμενο 12μηνο σε πράσινο τιμολόγιο εκτιμάται ότι θα είναι 1.001 ευρώ - δηλαδή περίπου 235 ευρώ υψηλότερη από ότι θα ήταν (766 ευρώ) αν επέλεγε το φθηνότερο τιμολόγιο.

Ας Σταματήσει Επιτέλους το Ανέκδοτο με τα "Κόκκινα" Τιμολόγια

Με κομμένη την ανάσα περιμένει η αγορά να βγει λευκός καπνός από το αρχηγείο της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων κλπ. (ΡΑΑΕΥ) σχετικά με τα νέα "ευέλικτα" τιμολόγια. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, οι ανεπίσημες και αδιαφανείς διαβουλεύσεις μεταξύ των αρμοδίων της ΡΑΑΕΥ και των Παρόχων συνεχίζονται με συναντήσεις που γίνονται εν κρυπτώ και παραβύστω. Για τις οποίες το κοινό στο οποίο θα επιβληθούν οι αποφάσεις έχει πρόσβαση μόνο μέσω διαρροών από Λειτουργούς του Τύπου με ιδιαίτερα ευαίσθητη ακοή. Η κατάσταση θυμίζει ανέκδοτο αλλά έχει και την τραγική της πλευρά. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ιλαροτραγωδία. 

Το allazorevma.gr, διακινδυνεύοντας να χαλάσει το κέφι των παρατηρητών της ιλαροτραγωδίας, προτείνει να τερματιστεί η παράσταση που δίνεται υποτίθεται για τους καταναλωτές χωρίς να ερωτώνται.  Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να προστεθεί ένα νέο χρώμα στα τιμολόγια. Δεν θα διευκολύνει ούτε τους καταναλωτές ούτε τους Παρόχους. Δεν έχει όμως και καμία πρακτική σημασία. 

Τα τιμολόγια σταθερής δαπάνης είναι και τιμολόγια σταθερής τιμής - είναι μπλε. Θα λέγαμε ότι είναι πιο μπλε από τα μπλε. Οποιαδήποτε πρόσθετη "ευελιξία" προσφέρουν αφορά τον καταναλωτή και την συμπεριφορά του και την  οποία ευελιξία (π.χ. κλίμακα χρέωσης) ο ίδιος μπορεί να αγνοήσει ή να αξιοποιήσει - όπως έκανε με το νυκτερινό και τις κλίμακες κατανάλωσης του δεσπόζοντα Παρόχου (ή των ΥΚΩ) τόσα χρόνια. 

Αν υπάρχει ένα αγκάθι στην όλη υπόθεση είναι η επιλογή του Παρόχου που εισήγαγε την καινοτομία να ενσωματώνει (και έτσι να αποκρύπτει) στις προτάσεις του τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις. Αυτό μπορεί να λυθεί με μια ευγενική υπόδειξη από την ΡΑΑΕΥ  η οποία θα έπειθε τον καινοτόμο Πάροχο υπενθυμίζοντάς του ότι ο μεγάλος ανταγωνιστής - συναγωνιστής του σχεδίασε και προσφέρει ακριβώς το ίδιο προϊόν διαχωρίζοντας τα ρυθμιζόμενα. Είμαστε σίγουροι ότι ο Καινοτόμος Πάροχος θα θυσίαζε μέρος της καινοτομικής του έξαρσης για το κοινό καλό.

Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα της απόφασης να μην προστεθεί ένα ακόμα χρώμα στα τιμολόγια είναι κατά την γνώμη μας ότι έτσι όχι μόνο θα αποφευχθεί η σύγχυση στους καταναλωτές αλλά θα διευθετηθεί αυτόματα και το πρόβλημα της μετάβασης - καταργώντας το. Τα "ευέλικτα" τιμολόγια που η ΡΑΑΕΥ ανακάλυψε μήνες αφού είχαν αρχίσει να πωλούνται (και συνεχίζουν απρόσκοπτα να πωλούνται) και τα οποία οι Πάροχοι χαρακτηρίζουν ως μπλε, θα πρέπει να αλλάξουν χρωματισμό. Δεν είναι προφανές πως αυτό μπορεί να υλοποιηθεί εύκολα. Η τουλάχιστον χωρίς να τραυματιστεί η αξιοπιστία που έχει απομείνει στο κράτος (εκπροσωπούμενο από την ΡΑΑΕΥ) δεδομένου ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να δώσει σε τυχόν κακόπιστους την εικόνα του ευπειθούς ακόλουθου των Παρόχων.

Μετά από την αποτυχημένη διαχείριση και αυτού του θέματος, η ΡΑΑΕΥ πρέπει επιτέλους να αποδεχθεί ότι κάθε φορά που επεμβαίνει στην λιανική αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, ενεργώντας με τις καλύτερες προθέσεις, χειροτερεύει τα πράγματα. Επαναλαμβάνουμε την παλιότερη πρότασή μας να ακολουθήσει και στην συγκεκριμένη περίπτωση την σοφή στρατηγική: Μην  Κάνεις Τίποτα - Do Nothing.

Η Πράσινη Μετάβαση ως Δημιουργική Καταστροφή

Με την ευκαιρία της απονομής του βραβείου Νόμπελ για την οικονομική επιστήμη του 2025 σε ερευνητές που εστίασαν στην ανάπτυξη μέσω της διαδικασίας της "δημιουργικής καταστροφής", ορισμένοι ευφάνταστοι ζηλωτές της "πράσινης μετάβασης" αισθάνθηκαν -και το δήλωσαν- δικαιωμένοι: "Να! Το λένε και οι επιστήμονες! Φέρνουμε την επανάσταση που θα δώσει φτερά στην ανάπτυξη". Είτε από άγνοια είτε από πρόθεση κάνουν λάθος. Η δημιουργική καταστροφή που υποστηρίζουν είναι πράγματι καταστροφική αλλά είναι δημιουργική μόνο με την έννοια που έδωσε ο Στάλιν στην εκβιομηχάνιση της Ρωσίας την δεκαετία του '30 του περασμένου αιώνα.  

Οι διαφορές μεταξύ των πενταετών πλάνων του Στάλιν και του σημερινού Net Ζero της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σημαντικές αλλά μόνο ποσοτικές. Ο Στάλιν θυσίασε εκατομμύρια κουλάκους στην προσπάθεια για την δόμηση του σοσιαλισμού και από τους υπόλοιπους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης "ρούφηξε" υπεραξία σε πρωτόγνωρο βαθμό ακόμα και σε σύγκριση με τον πιο σκληρό καπιταλιστή. Υπεραξία που επενδύθηκε σε πολεμική βιομηχανία, η οποία επέτρεψε στην Σοβιετική Ένωση να κερδίσει τον πόλεμο αλλά καταδίκασε δύο ακόμα γενεές Ρώσων σε ένδεια. Ο Στάλιν κέρδισε τον πόλεμο αλλά έχασε την ειρήνη. Ήττα που επισφραγίστηκε το 1989.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μιμούνται τον πενταετή στόχο για την παραγωγή ατσαλιού του Στάλιν με τον στόχο για την μείωση τω εκπομπών CO2. Η καταστροφή που με τον τρόπο αυτό επιτελείται στην οικονομία των χωρών μελών έχει πλέον γίνει εμφανής. Η συνέχισή της προβλέπεται ότι θα φέρει νέα δεινά. Όπως ο Στάλιν, οι σημερινοί ηγέτες της ΕΕ επικαλούνται την επιστήμη. Οι κουλάκοι και οι θαμώνες του Γκουλάγκ στην ΕΣΣΔ δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν ότι ο σοσιαλισμός είναι η μοναδική επιστημονικά τεκμηριωμένη θεωρία για μια ορθολογική (και δίκαιη!) κοινωνική οργάνωση. Στην σημερινή ΕΕ, οι αμόρφωτες μάζες πρέπει να διαφωτιστούν για τον επικείμενο παγκόσμιο όλεθρο που υποτίθεται ότι προβλέπει η επιστήμη.  Η ομοιότητα μεταξύ της θεωρίας του Στάλιν για την νίκη του σοσιαλισμού σε ένα μόνο κράτος και της μονομερούς δέσμευσης της ΕΕ για την επίτευξη στόχων μείωσης εκπομπών CO2 φέρνει ανατριχίλα. Η ΕΕ, όπως και ο Στάλιν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο εναντίον του CO2 αλλά η πιθανότητα να χάσει την ειρήνη είναι πλέον ορατή (και ο Στάλιν είχε ίσως κάποιο δίκιο με τον πόλεμο). 

Αν οι ζηλωτές της πράσινης μετάβασης ήθελαν πραγματικά να κατανοήσουν τις απόψεις των τιμημένων με το Νόμπελ επιστημόνων, θα έπρεπε να ακολουθήσουν το νήμα της επιστημονικής σκέψης σχετικά με το πρόβλημα της ανάπτυξης. Αρχικό σημείο το θεμελιώδες ερώτημα: Τι συνέβη και τα τελευταία 250 χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας ώστε να υπάρξει πρωτοφανής και αλματώδης βελτίωση του επιπέδου ζωής του ανθρώπου (ένα πραγματικό hockey stick); Η πρώτη αφελής απάντηση ήταν η συγκέντρωση και αξιοποίηση των κύριων πλουτοπαραγωγικών πόρων: του κεφαλαίου και της εργασίας. Καθώς συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερες ποσότητες όμως, τόσο το κεφάλαιο όσο και η εργασία έχουν μειούμενες αποδόσεις. Για να εξηγηθεί συνεπώς η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εφευρέθηκε το "Άλφα". Μια παράμετρος που πολλαπλασίαζε το αποτέλεσμα του κεφαλαίου και της εργασίας συμπυκνώνοντας την άγνοια των επιστημόνων. Ήταν ένας άγνωστος παράγοντας που τον ονόμασαν γενικά "τεχνολογία". Οι νέοι νομπελίστες διερεύνησαν την υπόθεση (και δεν είναι οι μόνοι) ότι ο Άλφα είναι "ενδογενής". Ότι μπορεί να εξηγηθεί από τις συνθήκες της κοινωνικής εξέλιξης. Με στόχο να ανακαλυφθεί το μαγικό κλειδί που οι πολιτικοί μας θα χρησιμοποιήσουν για να μην είναι η ανάπτυξη στα χέρια της μοίρας (εξωγενής) αλλά των κοινωνιών (ενδογενής).

Ένας  τρόπος για να ανακαλύψουν τι προκαλεί την ανάπτυξη είναι προφανής. Δεν είχαν ιστορικά όλες οι κοινωνίες την ίδια ανάπτυξη. Ίσως η συγκριτική μελέτη της πορείας των πιο πετυχημένων (πλούσιων) με τις φτωχότερες θα μπορούσε να βοηθήσει να κατανοηθεί ό ενδογενής μηχανισμός - αν υπήρχε. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αναλυθεί η πορεία μιας μόνο χώρας (κοινωνίας γενικότερα) διαχρονικά. Πότε και γιατί άρχισε σ' αυτές η αναπτυξιακή έκρηξη; 

Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Ούτε οι νέοι Νομπελίστες υποθέτω θα υποστήριζαν ότι βρήκαν την αλήθεια. Αν ήθελε πάντως κανείς να συνοψίσει την επιστημονική συμφωνία (consensus) των ημερών μας που βασίζεται στο απτό, καλά τεκμηριωμένο γεγονός της ιστορικής πρωτοκαθεδρίας της Δύσης στην αναπτυξιακή διαδικασία, θα το διατύπωνε κάπως έτσι: Η οικονομική ανάπτυξη επηρεάζεται σημαντικά από τους κανόνες που οι κοινωνίες υιοθετούν (και εσωτερικεύουν τα μέλη τους - ιδιαίτερα τους άτυπους κανόνες που είναι μέρος της κουλτούρας) με σκοπό τον συντονισμό της προσπάθειας για ατομική και συλλογική επιβίωση. Το consensus αυτό στην οικονομική θεωρία υποβαθμίζει την σημασία της ύπαρξης φυσικών πόρων ως προϋπόθεση ανάπτυξης. Και στη θέση τους τοποθετεί το ανθρώπινο και το θεσμικό κεφάλαιο. Το τελευταίο θεωρείται και το πιο σημαντικό: Προστασία της ιδιοκτησίας, ελευθερία των συναλλαγών, ελευθερία της σκέψης και του δημόσιου λόγου, κοινωνική αποδοχή των καινοτομιών (και των καινοτόμων), αμερόληπτη δικαιοσύνη, διαφάνεια και αναίμακτος ανταγωνισμός στις διαδικασίες διαχείρισης των κοινών.  Πως δημιουργείται όμως αυτό το "καλής ποιότητας" θεσμικό κεφάλαιο;  Αυτό είναι το δύσκολο ερώτημα. Είναι αποτέλεσμα μιας αυτόνομης εξελικτικής διαδικασίας των κοινωνιών ανάλογη με αυτήν της βιολογικής; Σε ποιο βαθμό είναι σε θέση να επηρεάσουν την εξέλιξη ιδέες και πράξεις ατόμων ή ομάδων; Έχουν δοθεί απαντήσεις - καμία πλήρως πειστική. Έχουν αντίθετα απορριφθεί πολλές. Μεταξύ αυτών το ότι η αυταρχική εφαρμογή ουτοπικών ιδεών -ακόμα και αν γίνεται με αγαθές προθέσεις- βοηθάει μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη.

Θεωρητικά η ΕΕ, σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ του Στάλιν, διαθέτει το θεσμικό κεφάλαιο που θα μπορούσε να μετριάσει την καταστροφή που επέρχεται λόγω του ουτοπικού Νet Ζero.  Λέγεται Δημοκρατία - δηλαδή αναίμακτος ανταγωνισμός για την εξουσία και ελευθερία της σκέψης και του δημόσιου λόγου. Τα πρώτα δείγματα πολιτικών που όντες βασιλικότεροι του βασιλέως στην προώθηση της πράσινης ατζέντας είδαν πρόσφατα το φως το αληθινό - δηλαδή ότι η πράσινη μετάβαση είναι μεν καταστροφή αλλά όχι αναγκαστικά δημιουργική - είναι ενθαρρυντικά.