Μήπως η Κυβέρνηση Μοιράζει "Μέρισμα Άνθρακα" με την Επιδότηση στο Ρεύμα;

Ο γράφων υποστηρίζει εδώ και χρόνια την άποψη ότι η βέλτιστη πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι η επιβολή ενός Φόρου Άνθρακα στην κατανάλωση όλων των προϊόντων και υπηρεσιών στον βαθμό που παράγονται με διαδικασίες που εκπέμπουν CO2. Ο φόρος αυτός, που είναι η πρώτη επιλογή της συντριπτικής πλειοψηφίας των οικονομολόγων, θα πρέπει να είναι στην ιδανική του εφαρμογή παγκόσμιος (ακόμα και στο ύψος του) και το σύνολο των εσόδων από αυτόν να επιστρέφονται στους πολίτες. Με την μορφή της μείωσης άλλων φόρων ή απλώς την πληρωμή περιοδικού ισόποσου επιδόματος σε κάθε οικογένεια. Και την ονομασία "Μέρισμα Άνθρακα".

Λοιπόν αυτό που κάνει η ελληνική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης από τον Σεπτέμβριο του 2021 μοιάζει πολύ με ένα "Μέρισμα Άνθρακα". Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση επιστρέφει με την μορφή επιδότησης στο ρεύμα το κόστος της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών CO2 από τους παραγωγούς ρεύματος (το κόστος αυτό ισοδυναμεί προφανώς με φόρο). Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα λιγότερο καλά νέα είναι ότι είναι μόνο ένα πρώτο βήμα προς την βέλτιστη πολιτική. 

Το πρώτο πρόβλημα είναι ότι το "Μέρισμα" δίνεται στο ρεύμα με την μορφή επιδότησης της τιμής της κιλοβατώρας. Αυτό δημιουργεί δύο ανεπιθύμητες καταστάσεις. Μειώνει το κόστος της πρόσθετης κιλοβατώρας πράγμα που είναι αντίθετο με την προσπάθεια εξοικονόμησης αλλά και αποφυγής της κλιματικής αλλαγής. Επίσης είναι άδικο γιατί επιδοτεί με το ίδιο ποσοστό την δαπάνη άνισων εισοδημάτων (Ο περιορισμός της επιδότησης στις 300 κιλοβατώρες τον μήνα αρχικά και η μείωση της επιδότησης πάνω από τις 150 κιλοβατώρες από τον Ιανουάριο και μετά διορθώνουν κάπως τα πράγματα).

Το σημαντικότερο πρόβλημα (ή μάλλον η διαφορά από έναν ιδανικό Φόρο Άνθρακα) όμως είναι ότι η επιδότηση δίνεται μόνο στο ρεύμα. Ο Φόρος Άνθρακα στην θεωρητικά σωστή του εφαρμογή επιβάλλεται σε όλα τα αγαθά που παράγονται με "χρήση" CO2. Με τον περιορισμό στο ρεύμα, σημαντικοί τομείς της οικονομίας όπως για παράδειγμα οι μεταφορές, η θέρμανση κτιρίων και η αγροτική οικονομία μένουν έξω από την βάση εσόδων του Φόρου και οδηγούν σε υπερβολική επιβάρυνση της κατανάλωσης ενέργειας. Περιορίζει συνεπώς την δυνατότητα των καταναλωτών να βελτιστοποιήσουν τις επιλογές τους σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους. Στην σωστή του εφαρμογή ο Φόρος επιβάλλεται γενικά στην "κατανάλωση" CO2 και επιστρέφεται με την μορφή γενικής επιδότησης  ή καλύτερα "μερίσματος".

Ένα πρόσθετο πρόβλημα της παρούσας κατάστασης είναι ότι το ποσό που πρέπει να εισπραχθεί μέσω του Φόρου Άνθρακα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να καλυφθεί και η επιδότηση των ΑΠΕ. Σε ένα ιδανικό Φόρο Άνθρακα οι επιδοτήσεις αυτές πρέπει να είναι μηδενικές. Πράγμα που δεν πρέπει να είναι πρόβλημα αν είναι αληθής η άποψη πολλών πνευματικών ανθρώπων και πολιτικών ότι οι ΑΠΕ είναι πλέον ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής ρεύματος (ένα πρόσθετο πλεονέκτημα του Φόρου Άνθρακα είναι ότι απλοποιεί πολύ την λειτουργία του κράτους. Καταργεί την ανάγκη για προγράμματα όπως το "εξοικονομώ" και την επιδότηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων)

Ο Φόρος Άνθρακα για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να είναι παγκόσμιος. Η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει κάτι γι' αυτό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως έχει ήδη προγραμματίσει να επιβάλει ένα "Διορθωτικό" φόρο στις εισαγωγές από τρίτες χώρες με βάση την "περιεκτικότητα" των προϊόντων σε χρήση CO2 για την παραγωγή τους. Το Cross Border Adjustment θα αφορά ορισμένους μόνο ενεργοβόρους κλάδους στην αρχή αλλά είναι προς την σωστή κατεύθυνση της "παγκοσμιοποίησης" του Φόρου.

Δεν είναι μόνο η ΕΕ που έχει αρχίσει να κατευθύνεται προς τον Φόρο Άνθρακα. Η Γερμανική κυβέρνηση τον επέβαλε ήδη στις μεταφορές και την θέρμανση καταργώντας παράλληλα την επιδότηση των ΑΠΕ μέσω των λογαριασμών (απόφαση που την επιτάχυναν πρόσφατα κατά ένα χρόνο). Η διανομή Μερίσματος Άνθρακα όμως δεν έχει γίνει ακόμα πράξη ούτε στην ΕΕ ούτε στις ΗΠΑ. Η κρίση όμως που περνάμε ειδικά στην Ευρώπη φανέρωσε το πρόβλημα. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα κοστίσει πολύ και οι πολιτικοί δεν ήταν πρόθυμοι μέχρι σήμερα να ενημερώσουν τους ψηφοφόρους τους σχετικά. Αντέδρασαν με παροχές και επιδοτήσεις. Δεν είναι προς θάνατον. Μια όμως που βρέθηκαν στην ανάγκη ας το κάνουν σωστά.

Πόσο Στοιχίζει η Χαμένη Κιλοβατώρα από τις Διακοπές του Ρεύματος;

Λίγοι καταναλωτές γνωρίζουν πόσο κοστίζει η κιλοβατώρα του ρεύματος που καταναλώνουν. Η σχετικά πρόσφατη απελευθέρωση του κλάδου ίσως αύξησε τον αριθμό αυτών που γνωρίζουν ότι το ρεύμα κοστίζει (τώρα με την κρίση) περίπου 28 λεπτά την κιλοβατώρα. Μετά την πρόσφατη κακοκαιρία στην Αττική, όπου χιλιάδες νοικοκυριά έμειναν πολλές μέρες χωρίς ρεύμα έγινε επίκαιρο το ερώτημα: Πόσο κοστίζει η κιλοβατώρα που δεν καταναλώθηκε; Η "χαμένη" κιλοβατώρα; Επειδή διαβάσαμε στον Τύπο ότι το Υπουργείο εξετάζει την περίπτωση να αποζημιωθούν οι πληγέντες καταναλωτές προσπαθούμε να βοηθήσουμε. 

Ίσως δεν είναι προφανές, αλλά η "χαμένη" κιλοβατώρα κοστίζει δεκάδες φορές περισσότερο από την καταναλωθείσα. Στην περίπτωση της Ελλάδος έχει υπολογιστεί σε 4,24 ευρώ την κιλοβατώρα - περισσότερο από 15 φορές το κόστος της. Ποια είναι η λογική; Είναι απλό: η κιλοβατώρα που χάθηκε θα χρησιμοποιείτο για να παραχθεί (ή καταναλωθεί) ένα αγαθό του οποίου η αξία είναι πολύ μεγαλύτερη από το κόστος της. Είτε αυτό ήταν κατανάλωση ή ακόμα και διασκέδαση για τους ιδιώτες είτε προϊόν και υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις. Αυτή είναι η αξία που πρέπει να αποζημιωθεί. Εναλλακτικά αν το δει κανείς αυτό είναι το ποσό που θα έδινε κάποιος για να αποφύγει την διακοπή (στην πραγματικότητα είναι κάπως μικρότερο αλλά δεν θα επεξηγηθεί αυτό στο παρόν).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι μια ομάδα πολιτισμένων προηγμένων χωρών (και στην οποία ανήκει η Ελλάς), αναγνωρίζοντας την πραγματικότητα αυτή έχει πρόσφατα (το 2018) μέσω του Οργανισμού για την συνεργασία των Ευρωπαίων Ρυθμιστών (ACER - όπου βέβαια συμμετέχει και η δική μας Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) αναθέσει σχετικές μελέτες και έχει υπολογίσει την αξία του απολεσθέντος φορτίου (Value of Lost Load-VoLL) για όλες τις χώρες και για κάθε κλάδο της οικονομίας. Το ποσό που προαναφέρθηκε αφορά τους οικιακούς καταναλωτές στην Ελλάδα και είναι 4,24 ευρώ την κιλοβατώρα. Ας κάνουμε λοιπόν τον υπολογισμό για ένα καταναλωτή που καταναλώνει 3.750 κιλοβατώρες τον χρόνο και είχε διακοπή 72 ωρών. Με την συντηρητική υπόθεση ότι η κατανάλωσή του είναι ομαλή στον χρόνο, μέσα σε 72 ώρες θα κατανάλωνε (72/8.760)Χ3.750 = 31 κιλοβατώρες. Συνεπώς θα έπρεπε να αποζημιωθεί με το ποσό των 31Χ 4,24=131,44 ευρώ.

Αυτή είναι η μέθοδος για να υπολογιστεί το ποσό που δικαιούνται οι πληγέντες. Αναμένουμε τις αποφάσεις του Υπουργείου.

Energy Watch: Όσα Θέλατε να Μάθετε για το Ρεύμα και Φοβόσαστε να Ρωτήσετε

Ο Woody Allen ανέλαβε με την ταινία του ("Όσα θέλατε να μάθετε για το σεξ και φοβόσαστε να ρωτήσετε") το μακρινό 1972 να ενημερώσει τους Αμερικανούς για το Σεξ. Οι Έλληνες σήμερα δεν έχουν (μάλλον) ανάγκη να ενημερωθούν για το σεξ, αλλά είναι σε σύγχυση και άγνοια σχετικά με το ρεύμα, το αέριο, τα καύσιμα γενικότερα και τις τιμές τους.  Η Watt+Volt λοιπόν, ίσως ο πιο δημιουργικός εναλλακτικός προμηθευτής ρεύματος και αερίου στην χώρα, αποφάσισε να αναπτύξει μια ιστοσελίδα, το energywatch.gr, όπου μπορεί ο χρήστης να ενημερωθεί με πλήρη διαφάνεια και ευκρίνεια για το πως διαμορφώνονται και πως εξελίσσονται το κόστος και οι τιμές της ενέργειας στην χώρα. Επιπρόσθετα υπάρχουν οι τιμές ρεύματος χονδρικής στην Ευρώπη και η υπόσχεση ότι θα παρουσιαστούν στο άμεσο μέλλον και πλούσια στατιστικά στοιχεία για τις αγορές.

Δεν μπορούμε παρά να επιδοκιμάσουμε την πρωτοβουλία αυτή της Watt+Volt, η οποία αποτελεί κοινωνική προσφορά. Ελπίζουμε ότι δεν είναι παρά μόνο η αρχή στην προσπάθεια να ενημερωθεί και να εκπαιδευτεί το καταναλωτικό κοινό, ξεκινώντας από του ενδιάμεσους - τους δημοσιογράφους. Γιατί  η ονομαζόμενη "πράσινη μετάβαση" θα απαιτήσει μεγάλες καινοτομίες στον τρόπο που κοστολογείται και τιμολογείται το ρεύμα και η ενέργεια γενικότερα.  

Θα αναρωτηθεί κανείς βέβαια: Είναι δουλειά της Watt+Volt (και του allazorevma.gr) να ενημερώνει και να εκπαιδεύει τους καταναλωτές; Εξαρτάται από το πως εννοεί κανείς την "δουλειά". Μερικοί την ευχαριστιούνται.

Ο σύνδεσμος για την ιστοσελίδα: https://energywatch.gr/

Μήπως το Παρακάναμε με την Επιδότηση στο Ρεύμα;

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Δεκεμβρίου 2021 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε σημαντική μείωση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Νοεμβρίου. Ο Δείκτης Τιμών κατέβηκε από τα 187,37 στα 162,58 ευρώ την μεγαβατώρα. Η μείωση οφείλεται στο ότι η κρατική επιδότηση των 165 ευρώ την μεγαβατώρα για τον μήνα Δεκέμβριο όχι μόνο αντιστάθμισε αλλά ανέτρεψε την επίπτωση από την συνεχιζόμενη αύξηση των ανταγωνιστικών χρεώσεων.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 165 ευρώ την  μεγαβατώρα (για τον Δεκέμβριο), μειώθηκαν από -74,17 σε -109,17 (!!) ευρώ την μεγαβατώρα - έγιναν δηλαδή έντονα πιστωτικές. Αντίθετα ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ αυξήθηκε από 248,10 σε 262,55 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 200,00 έως 258,03 με μέσο όρο τα 234,28 ευρώ την μεγαβατώρα μειωμένο κατά 3,7% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (243,16). Συνολικά, από την αρχή του έτους, η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων αυξήθηκε κατά 183,03% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 167,84%. 

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Είναι εμφανής η εκρηκτική αύξηση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας και των τιμών λιανικής η οποία από τον Σεπτέμβριο και μετά όχι μόνο έχει απορροφηθεί από την επιδότηση αλλά έχει αντιστρέψει και την άνοδο του  Δείκτη (μπλε γραμμή στον Πίνακα). Ένδειξη ίσως ότι η κυβέρνηση έχει υπερβάλει κάπως με την γενναιοδωρία της στους μικρούς καταναλωτές οι οποίοι όμως, λόγω των καθυστερήσεων στις αποφάσεις δεν έχουν δεί ακόμα αυτή την γενναιοδωρία να αντανακλάται στους λογαριασμούς τους.

Ενδιαφέροντες Καιροί : Η Αγορά Ρεύματος, η ΔΕΗ και το allazorevma.gr

Η Clarus ενημερώνει τους χρήστες του allazorevma.gr και το ευρύ καταναλωτικό κοινό:

H Clarus Εταιρεία Ενεργειακών Υπηρεσιών που διαχειρίζεται το allazorevma.gr απέστειλε την 1η Νοεμβρίου 2021 επιστολή στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (με κοινοποίηση στην Επιτροπή Ανταγωνισμού για πληροφόρησή της) στην οποία παρέθεσε στοιχεία που κατά την άποψή της αποτελούν ισχυρές ενδείξεις ότι η ΔΕΗ χρησιμοποιεί πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού ειδικά στην τιμολόγηση των σταθερών της προγραμμάτων (MyHome Online και MyHome Enter). Μεταξύ άλλων η Clarus στην επιστολή της εξέφρασε την ανησυχία ότι η ΔΕΗ λειτουργεί με ζημιές. 

-Η ΔΕΗ ανακοίνωσε τις οικονομικές της καταστάσεις για τους πρώτους εννέα (9) μήνες του 2021 στις 30 Νοεμβρίου  2021. Στην περίοδο αυτή η ΔΕΗ παρουσίασε ζημιές προ φόρων ύψους 85 εκατομμυρίων ευρώ. 

-Σχεδόν ταυτόχρονα με την δημοσίευση των οικονομικών καταστάσεων του 9μήνου, η ΔΕΗ ανακοίνωσε αυξήσεις από 1η Δεκεμβρίου 2021 στα σταθερά της τιμολόγια (αυτά που αναφέρονται στην επιστολή της Clarus στην ΡΑΕ). Το ποσοστό της αύξησης αυτής (από 10 σε 17 λεπτά την κιλοβατώρα περίπου) ήταν το μεγαλύτερο που έχει παρατηρηθεί στην αγορά ρεύματος από οποιονδήποτε προμηθευτή μέχρι τώρα.

- Η Επιτροπή Ανταγωνισμού ανακοίνωσε στις 20 Δεκεμβρίου 2021 ότι ξεκινά "αυτεπάγγελτη" έρευνα στην αγορά ρεύματος (ειδικά σε πελάτες Χαμηλής Τάσης, δηλαδή οικιακούς και μικρούς επαγγελματικούς) μεταξύ άλλων για πιθανή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης ("δεσπόζων" Πάροχος στην αγορά είναι βέβαια η ΔΕΗ).

-Η Clarus στις 22 Δεκεμβρίου 2021 δημοσίευσε ανοιχτή επιστολή στην οποία προτείνει στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας να πάρει τις κατάλληλες πρωτοβουλίες ώστε να εξασφαλιστεί  μακροπρόθεσμα η ύπαρξη ανταγωνισμού. Με τελικό στόχο το μερίδιο αγοράς της ΔΕΗ να μειωθεί από το 65% σήμερα σε λιγότερο από το 35% τα επόμενα 2- 3 χρόνια. 

-Αναμένουμε λοιπόν (με κομμένη την ανάσα!) τα αποτελέσματα της έρευνας της Επιτροπής Ανταγωνισμού και την παρέμβαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. 

Όπως βλέπετε στη αγορά του ρεύματος ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς - για περισσότερους από έναν λόγους. Καλή Τύχη στην επιλογή παρόχου!

Εναλλακτική Λύση για την Κλιματική Αλλαγή : Προσαρμογή*

Η ενεργειακή κρίση που βιώνουμε επικεντρώνεται κυρίως στην Ευρώπη και είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της αδυναμίας των πολιτικών της ΕΕ να πείσουν τις αγορές ότι έχουν σχέδιο εφαρμόσιμο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η κύρια κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ είναι η αποτροπή - δηλαδή  η απανθρακοποίηση της κοινωνίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της πολιτικής αυτής είναι ότι η υπόλοιπη υφήλιος, που εκπέμπει το 92% του CO2 και κυρίως οι αναπτυσσόμενες χώρες που εκπέμπουν το 65%, διστάζουν να δεσμευθούν. Αυτό καθιστά την πολιτική αποτροπής στην πράξη σχεδόν ουτοπική.  Συνεπώς, εκτός από το τι μπορούμε και τι πρέπει να κάνουμε για να αποτρέψουμε τον κίνδυνο, πρέπει να σκεφτούμε και πως θα προσαρμοστούμε σ' αυτόν. Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οι πολιτικές αντιμετώπισης της αυτού του είδους, έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα:

Δεν χρειάζεται καταρχάς να βασίζονται σε καμιά υπόθεση σχετικά με την αιτία του φαινομένου. Είτε είναι ανθρωπογενές είτε είναι φυσικό, θα αναγκαστούμε να το αντιμετωπίσουμε με τον τρόπο που προετοιμαζόμαστε (παραδείγματος χάριν) για τους σεισμούς. Έστω και αν κάποτε πιστεύαμε ότι προκαλούντο από τους Θεούς. Συγχρόνως απαλλασσόμαστε από την ψυχολογική φθορά που προκαλούν οι αλληλοκατηγορίες περί επιστημοσύνης ή θρησκευτικού φανατισμού στις οποίες αρέσκονται οι πνευματικοί μας ηγέτες.

Είναι σημαντικό ότι οι πολιτικές προσαρμογής είναι ανάλογες με τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η κοινωνία και αλλάζουν εύκολα όταν αλλάζει η πιθανότητα και το μέγεθος των επιπτώσεών τους. Ξεκινάμε με μικρές αλλαγές και τις τροποποιούμε καθώς το κλίμα μεταβάλλεται με μικρότερο ή μεγαλύτερο του αναμενομένου ρυθμό.

Πολύ σημαντικό είναι ότι οι πολιτικές προσαρμογής είναι επικεντρωμένες τοπικά. Αυτό γιατί οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν θα είναι οι ίδιες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Έχουν δε το πλεονέκτημα ότι αντανακλούν τις προτεραιότητες των τοπικών πληθυσμών πράγμα που τις κάνει πολιτικά πιο εύκολα αποδεκτές. Δεν χρειάζεται να υπάρξει η ομόφωνη συναίνεση σε παγκόσμιο επίπεδο που είναι απαραίτητη για τις πολιτικές αποτροπής. 

Ακόμα καλύτερα, ορισμένες πρωτοβουλίες προσαρμογής μπορούμε βάσιμα να ελπίσουμε ότι θα είναι αυθόρμητες. Δεν θα χρειαστεί καν να τις σχεδιάσουμε με κρατική παρέμβαση. Οι άνθρωποι πάντα έπαιρναν τις συλλογικές πρωτοβουλίες που απαιτούντο για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους. Οι κάτοικοι της Ολλανδίας για παράδειγμα, χτίζουν εδώ και αιώνες φράγματα για να διεκδικήσουν γη από την Βόρεια θάλασσα.

Τέλος οι πολιτικές προσαρμογής είναι αποτελεσματικές.  Οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν ανθίσει σε περιβάλλοντα από τον αρκτικό κύκλο μέχρι τους τροπικούς. Η προσαρμογή στις αλλαγές του κλίματος βοηθάει στην μείωση των επιπτώσεων σε σχέση με το ποιες θα ήταν χωρίς τις παρεμβάσεις μας. Δεν υπάρχει συλλογική πρόθεση να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα. Αντίθετα η ιστορία δείχνει ότι έχουμε πετύχει βελτίωση των όρων διαβίωσης των ανθρώπων στον πλανήτη.

Οι πολιτικές προσαρμογής δεν συζητούνται επαρκώς. Οι πολίτες υφίστανται θυσίες για να σωθεί ο πλανήτης μέσω πολιτικών αποτροπής χωρίς να εξηγηθεί ότι αυτές είναι εντελώς άκαρπες αν δεν υπάρξει ομοφωνία για αυτές σε παγκόσμιο επίπεδο και μηχανισμός επιβολής της απόφασης. Από την άλλη μεριά αναρωτιούνται για το πόσο καλά προστατεύονται από τους πραγματικούς (πιθανούς) κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.  Με άλλα λόγια, οι πολίτες βομβαρδίζονται καθημερινά με αναφορές στους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή χωρίς συγχρόνως να πληροφορούνται ότι οι θυσίες στις οποίες υποβάλλονται δεν συνεισφέρουν στην αντιμετώπισή τους. 

Είναι αναγκαίο να αποκατασταθεί η ισορροπία στον δημόσιο διάλογο. Που έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί και πρέπει να γίνει τοπικά εδώ στην Ελλάδα, γιατί τόσο το κόστος όσο και τα οφέλη των εναλλακτικών λύσεων μας αφορούν άμεσα. Μήπως πρέπει να μεταφέρουμε πόρους (που δεν είναι απεριόριστοι!) από πολιτικές αποτροπής σε υποδομές προσαρμογής; Ίσως το ερώτημα πρέπει να τεθεί επειγόντως -  πριν οι πολίτες αρχίσουν να αισθάνονται ότι εμπαίζονται.

* Το παρόν κείμενο είναι ερμηνεία και προσαρμογή από τον γράφοντα στην "ελληνική πραγματικότητα" απόψεων του Steven Koonin όπως αυτές διατυπώνονται στο βιβλίο του "Unsettled  - What Climate Science Tells us, What it Doesn't and Why it Matters". Συνεπώς έχει την ευθύνη ότι κατάλαβε σωστά.