Φαινόμενα Παρενταλισμού στην Αγορά Ρεύματος

Χαρακτηρίζουμε, συνήθως απαξιωτικά, ως Πατερναλισμό την συμπεριφορά του Κράτους έναντι των υπηκόων του. Όταν συμπεριφέρεται σ' αυτούς σαν να είναι ανήλικα παιδιά. Ο όρος αυτός όμως δεν περιγράφει σωστά την συμπεριφορά των εμπλεκόμενων - του κράτους και των επιχειρήσεων του κλάδου - στην διαδικασία αναθεώρησης του Κανονισμού Προμήθειας στην αγορά ρεύματος. Γιατί στην περίπτωση αυτή είναι οι ενήλικοι υπήκοοι που φέρονται σαν παιδιά και αποζητούν τον πατρικό έλεγχο. Ο νομπελίστας οικονομολόγος James Buchanan* δημιούργησε ένα νέο όρο για να χαρακτηρίσει την συμπεριφορά αυτή. Τον "Παρενταλισμό". Όπου οι υπήκοοι δεν υφίστανται αλλά αντίθετα αποζητούν την πατρική καθοδήγηση. Παραδείγματα: 

Οι επιχειρήσεις ζητούν από το κράτος να επιβάλει αυστηρούς κανόνες για να περιορίζονται οι αλλαγές παρόχων από κακοπληρωτές. Προσπαθούν έτσι να λύσουν το πρόβλημά τους μέσω κρατικής επιβολής. Πρόβλημα για το οποίο είναι αυτοί υπεύθυνοι. Που δεν θα υπήρχε αν ακολουθούσαν όλοι στοιχειώδεις διαδικασίες πιστωτικού ελέγχου των νέων πελατών τους. Διαδικασίες που είναι αυτονόητες σε κάθε (ιδιωτική) επιχείρηση - κάθε είδους. Είναι χαρακτηριστικό (και ελπιδοφόρο) ότι η δικαιοσύνη έθεσε εμπόδια σε κρατική παρέμβαση παλιότερα. Οι επιχειρήσεις όμως φαίνεται ότι επαναφέρουν το αίτημα με εφηβική επιμονή. Πως εξηγείται αυτή η επιμονή; Πιθανόν από τον φόβο ότι αν ο πατερούλης δεν βάλει τους κανόνες θα υπάρξουν "παίκτες" που θα εκμεταλλευθούν τις καταστάσεις και θα "καταστρέψουν" την αγορά χαλαρώνοντας την εμπορική τους πολιτική. Ο παίκτης αυτός όμως που θα αποφασίσει να "καταστρέψει" την αγορά "καταστρέφει" τον εαυτό του. Η ζωή έχει δείξει ότι κανένας εναλλακτικός Πάροχος (από τους σημερινούς επιζώντες τουλάχιστον) δεν έχει εφαρμόσει τέτοια λογική. Είναι αλήθεια ότι στο παρελθόν ο φόβος ήταν βάσιμος δεδομένου ότι για μεγάλη περίοδο η χαλαρότητα στις εισπράξεις ήταν η βασική και μόνη εμπορική πολιτική του δεσπόζοντα παρόχου, της Κρατικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (γνωστής ως ΔΕΗ). Τα πράγματα όμως έχουν αλλάξει. Η ΚΕΗ λειτουργεί (εδώ και καιρό) περισσότερο ως ιδιωτική εταιρεία σε σχέση με τις εισπράξεις και σε κάθε περίπτωση η ρίζα του προβλήματος δεν είναι η συμπεριφορά της στο συγκεκριμένο θέμα αλλά η δεσπόζουσα θέση της στην αγορά. Θέμα για το οποίο περιέργως οι εναλλακτικοί Πάροχοι - "Ανταγωνιστές" της δεν φαίνεται να ανησυχούν ιδιαίτερα. 

Η εφηβική (παρενταλιστική!) νοοτροπία όμως περιέχει και χαρακτηριστικά υποκρισίας. Αυτό φαίνεται στο περίφημο πρόβλημα του "ενεργειακού τουρισμού". Οι Πάροχοι παραπονιούνται ότι με την απαγόρευση των ποινών πρόωρης αποχώρησης (από τον Αύγουστο του 2022) οι καταναλωτές ενεργούν ως "τουρίστες" - αλλάζουν Πάροχο τόσο συχνά που όχι μόνο δεν επιτρέπουν στον Πάροχο να "αποσβέσει" το κόστος πρόσκτησης αλλά αφήνουν και χρέη. Παραπονιούνται την ίδια στιγμή που (ορισμένοι από αυτούς) καθιερώνουν την τακτική να ανακοινώνουν τιμές κάθε μήνα που ισχύουν μόνο για νέους πελάτες. Οι οποίοι πελάτες τον επόμενο μήνα που δεν είναι πλέον νέοι πελάτες ψάχνουν τον άλλο προμηθευτή που επίσης προφέρει προνομιακές τιμές σε νέους πελάτες. Αυτό διευκολύνεται από το ότι είναι πολύ ευκολότερο να αλλάξει Πάροχο ο καταναλωτής από το να προσπαθήσει να πείσει τον τρέχοντα Πάροχό του (αν πείθεται) να τον βάλει στο νέο ευνοϊκότερο τιμολόγιο. Προφανώς αυτό μεγαλώνει και το πρόβλημα των απλήρωτων λογαριασμών γιατί ακόμα και ένας καλοπληρωτής βάζει σε δεύτερη μοίρα την πληρωμή του τελικού λογαριασμού του προηγούμενου Παρόχου του.

Οι παρατηρήσεις περί "Παρενταλισμού" δεν γράφονται με σκοπό να ηθικολογήσει ο γράφων. Γράφονται με μια ελαφρά χροιά διακωμώδησης της διαδικασίας αναθεώρησης του Κανονισμού Προμήθειας ηλεκτρισμού για να υποδείξει τον υπαρκτό κίνδυνο η όλη προσπάθεια να καταλήξει σε χειροτέρευση της παρούσας κατάστασης. Η αγορά ηλεκτρισμού περνάει την εφηβική της ηλικία**. Οι υπερβολικές κρατικές - πατρικές δεσμεύσεις είναι πολύ πιθανό να στρεβλώσουν ακόμα περισσότερο την ανάπτυξή της. Να την κρατήσουν  σε μόνιμη εφηβεία. Η άποψη του γράφοντος είναι ότι η πρώτη προτεραιότητα του κράτους είναι η προστασία και η ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρισμού. Αυτό θέλει πολύ λιγότερο κόπο και θα έχει τεράστιο όφελος σε σχέση με την αναθεώρηση του Κανονισμού Προμήθειας. Εργασία που ο γράφων προτείνει είτε να αναβληθεί (οριστικά!) είτε - στην ιδανική περίπτωση - να ολοκληρωθεί άμεσα με ένα νόμο και ένα άρθρο. Που θα προβλέπει την κατάργησή του.  

*James M. Buchanan: Afraid to be free: Dependency as desideratum. Center for Study of Public Choice, George Mason University. Springer, March 2005
** Υπάρχει ένα γεγονός - σημάδι που θα υποδείκνυε ότι η αγορά ενηλικιώθηκε. Όταν απαιτήσει από το κράτος την πλήρη ιδιωτικοποίηση της εγκατάστασης και διαχείριση από τους Παρόχους  των "έξυπνων" μετρητών. 

Τα Δίκτυα της ΔΕΗ και οι Φωτιές - η Ασφάλεια Στοιχίζει

Έχουν κυκλοφορήσει πληροφορίες  ότι η καταστροφική φωτιά στην Ανατολική Αττική ξεκίνησε από το δίκτυο ηλεκτρισμού. Προφανώς δεν έχουμε καμία λεπτομερή πληροφόρηση για το συγκεκριμένο συμβάν και ίσως -βραχυπρόθεσμα - δεν πρέπει να βγάζουμε συμπεράσματα πριν υπάρξει (αν υπάρξει!) η σχετική έρευνα.

Το πρόβλημα όμως είναι υπαρκτό και σημαντικό. Το δίκτυο ηλεκτρισμού στην χώρα κατασκευάστηκε σε χρόνο - παγκόσμιο ρεκόρ μεταξύ 1955 -1975 με αμερικανικές προδιαγραφές δικτύων αγροτικού εξηλεκτρισμού - όσο φθηνότερα ήταν δυνατόν. Υπάρχει η εύλογη ανησυχία ότι, εκτός των φτωχών προδιαγραφών κατά την κατασκευή του, έχει γεράσει και ότι δεν συντηρείται σωστά. Η σχέση με την φωτιά; Σε μια ιδανική κατάσταση, όλα τα καλώδια που περνούν από δασικές περιοχές θα πρέπει να είναι μονωμένα.

Να σημειωθεί ότι η χρέωση δικτύου στους λογαριασμούς μας είναι το 50% της (ανάλογης) χρέωσης των Γερμανών καταναλωτών για το δικό τους δίκτυο. Η ανάλυση του allazorevma.gr έχει δείξει ότι οι Έλληνες πληρώνουν περίπου 3,5 λεπτά/κιλοβατώρα (17% του συνολικού λογαριασμού) για το δίκτυο ενώ οι αριθμοί στην Γερμανία είναι 7,5 και 27% αντίστοιχα.

Η μόνωση των καλωδίων (και περισσότερο η υπογείωσή τους) στοιχίζει. Μπορούμε και θέλουμε να υποστούμε το επί πλέον κόστος; Ποιος και πότε θα ξεκινήσει την συζήτηση;

Πως τα Πάει η Κρατική Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (γνωστή ως ΔΕΗ);

Διαβάζοντας τα διθυραμβικά σχόλια των Λειτουργών του Τύπου με αφορμή τα αποτελέσματα εξαμήνου της ΚΕΗ, προκαλείται στον αναγνώστη η αίσθηση ότι η κατάσταση της επιχείρησης, έτσι όπως παρουσιάζεται, είναι "πολύ καλή για να είναι αληθινή". Δημιουργείται λοιπόν το κίνητρο "να ρίξουμε μια ματιά". 

Μια πρώτη έκπληξη είναι ότι το .pdf που είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της ΚΕΗ φέρει τον τίτλο STET Hellas. Προσπερνώντας την ελαφριά σύγχυση (μήπως οι συντάκτες υπονοούν κάτι;) και αφού επιβεβαιώσει κανείς ότι πρόκειται για τα αποτελέσματα της ΚΕΗ και όχι αυτά της πάλαι ποτέ εταιρείας κινητών τηλεπικοινωνιών, έχει στην διάθεσή του περισσότερες από 100 σελίδες (116 για την ακρίβεια) για να διαμορφώσει άποψη. Προφανώς δεν υπάρχει χρόνος για ερασιτέχνες όπως ο γράφων να τις μελετήσει σε λεπτομέρεια. Παρ' όλ' αυτά κατάφερε να βγάλει το δικό του γενικό συμπέρασμα: α) οι Λειτουργοί του Τύπου υπερβάλουν κάπως - ίσως γιατί δεν έχουν ούτε την ερασιτεχνική δυνατότητα να αξιολογήσουν τις δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες (και αυτή είναι η καλοήθης εξήγηση) και β) ότι τα οικονομικά αποτελέσματα εξακολουθούν να θέτουν το ερώτημα: Για ποιόν δουλεύει η ΚΕΗ; Ακολουθούν ορισμένες παρατηρήσεις που ο γράφων δεν συνάντησε σε κανένα σχόλιο δημοσιογράφου ή "αναλυτή" μέχρι τώρα.

Η ΚΕΗ στο Α' εξάμηνο του 2023 "έκαψε" περίπου 0,7 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα 0,23 για την λειτουργία της και τα 0,44 για επενδύσεις. Τα ταμειακά της διαθέσιμα μειώθηκαν συνεπώς κατά 700 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν πολύ καλύτερο από το Α' εξάμηνο του 2022 όταν η  ΚΕΗ είχε "κάψει" περίπου 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ (1,22 για την λειτουργία και 0,28 για επενδύσεις) ποσό που αντισταθμίστηκε από την είσπραξη των 1,3 δισ. ευρώ από την πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ στην Macquarie*.

Παρά το ότι η ΚΕΗ "καίει" ρευστό τα τελευταία δύο χρόνια, εξακολουθεί να έχει στο ταμείο της 2,5 δισ. ευρώ - ποσό τεράστιο για τις λειτουργικές της ανάγκες. Είναι στο μεγαλύτερο μέρος τα έσοδα από την αύξηση κεφαλαίου του Νοεμβρίου του 2021 (και επιπλέον δανεισμός το 2022). Επί δύο χρόνια η ΚΕΗ κάθεται πάνω στο τεράστιο αυτό απόθεμα ρευστού και έχει δηλώσει ήδη που θα ξοδέψει το μεγαλύτερο μέρος του: στην εξαγορά στην Ρουμανία. Επένδυση που δεν είναι στα συμφέροντα της ελληνικής οικονομίας. Είναι εμφανές στον γράφοντα ότι οι ιδιώτες μεγαλομέτοχοι συναίνεσαν στην απομάστευση της ΚΕΗ κατά την διάρκεια της κρίσης για να λυθεί το πολιτικό πρόβλημα της κυβέρνησης και τώρα περιμένουν την ανταμοιβή τους. Τόσο οι μέτοχοι της ΚΕΗ όσο και ο μέτοχος του ΔΕΔΔΗΕ.

Μιλώντας για τους μετόχους του ΔΕΕΔΗΕ: Μια ευχάριστη νότα για τις προοπτικές της ΚΕΗ (και της Macquarie)  είναι ότι πήρε μέρισμα (για πρώτη φορά;) από τον ΔΕΔΔΗΕ. Σίγουρα λεφτά από μια ρυθμιζόμενη δραστηριότητα η οποία, αν κρίνει κανείς από τις πρόσφατες αποφάσεις της ΡΑΑΕΥ έχει ευοίωνο μέλλον. Ενέκρινε πρόσφατα αύξηση κατά 25% του απαιτούμενου εσόδου του ΔΕΔΔΗΕ (πρωτοφανή στα χρονικά) αλλά και αύξηση του επιτρεπόμενου μέσου κόστους κεφαλαίου σε επίπεδο πολύ ψηλότερο από αυτό που είχε συμφωνηθεί στην διάρκεια της πώλησης στην Macquarie. To WACC του ΔΕΔΔΗΕ ξεπέρασε το 7,5% - υψηλότερο κατά 100 μονάδες βάσης σε σχέση με τις προσδοκίες των Αυστραλών επενδυτών όταν αποφάσισαν να αγοράσουν (Οι αποφάσεις αυτές ελήφθησαν ταυτόχρονα με άλλες που αυξάνουν την χρέωση δικτύου διανομής από 1/5/23 οδηγώντας σε αύξηση γύρω στο 7% στην τιμή του ρεύματος για τον μέσο καταναλωτή)

Ευχάριστα είναι τα νέα και για τα υψηλόβαθμα στελέχη της ΚΕΗ. Η επιχείρηση έχει συγκεντρώσει στο χαρτοφυλάκιό της ένα ποσοστό των μετοχών της επιχείρησης (treasury stock) που φθάνει το 3% (2,88 για την ακρίβεια) με σκοπό (νομοτύπως αποφασισμένο) να τα μοιράσει ως μπόνους στα στελέχη της**. Είναι αξιοσημείωτο ότι το μεγαλύτερο μέρος των αγορών αυτών έγιναν στην διάρκεια του εξαμήνου σε τιμές 6,6 και 8,2 ευρώ την μετοχή (που σήμερα πλησιάζει τα 11 ευρώ). Η Διοίκηση της ΚΕΗ αποδεικνύεται ότι είναι ο πιο πετυχημένος διαχειριστής χαρτοφυλακίου μετοχών της ΚΕΗ. Πραγματικά εντυπωσιακό!

Η παραπάνω δειγματοληψία αρκεί κατά την άποψη του γράφοντος για να τεκμηριωθεί επαρκώς το ότι η ΚΕΗ έχει σαφείς προτεραιότητες. Λειτουργεί προς το συμφέρον της (εκάστοτε) κυβέρνησης, των ιδιωτών μεγαλομετόχων της, των πολιτικά διορισμένων υψηλόβαθμων στελεχών της, των (μονίμων) εργαζομένων της και ορισμένες φορές των "ανταγωνιστών"*** της. Οι καταναλωτές ρεύματος και η ελληνική οικονομία γενικότερα είναι πιο χαμηλά στις προτεραιότητές της. 

Η λύση πρέπει να είναι ριζοσπαστική. Η πλήρης αποκοπή από τον ομφάλιο λώρο του κράτους (με πρώτο βήμα τον πλήρη διαχωρισμό - αποξένωση - της ΚΕΗ από τον ΔΕΔΔΗΕ) και την δραστική ρυθμιστική παρέμβαση για να μειωθεί το βάρος της στην αγορά (σε ποσοστό κάτω από το 35%). Περιλαμβανόμενης της αλλαγής του ονόματος - γιατί δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ούτε το παραπλανητικό "ΔΕΗ" ούτε το (ομολογουμένως κακόηχο) "ΚΕΗ" που δεν θα ανταποκρίνεται στην νέα πραγματικότητα. 

* Ένα ερώτημα αφορά τον λογαριασμό "Μη Τιμολογημένα ΄Έσοδα". Αυτό γιατί η αντιστροφή του λογαριασμού αυτού (από -230 εκατομμύρια το 2022 σε +123 το 2023) είναι υπεύθυνη για το 65% της βελτίωσης των λειτουργικών χρηματοροών πριν τον υπολογισμό του κεφαλαίου κίνησης. Πήρε η ΚΕΗ κάποιες μεγάλες προκαταβολές; Από ποιόν και γιατί; Το κείμενο δεν διαφωτίζει τον αναγνώστη. Όσο για τα κέρδη των 280 εκατομμυρίων ευρώ, τα μισά από αυτά (141) είναι "υπεραξία" από την πώληση κάποιου ορυχείου από το δεξί χέρι της ΚΕΗ στο αριστερό.

** Ο γράφων δεν βρήκε πληροφορίες σχετικά με την διαδικασία με την οποία θα κατανεμηθούν τα μπόνους και κάτω από ποιους όρους. Η ΚΕΗ είχε δηλώσει παλιότερα ότι σχεδιάζει το σύστημα αξιολόγησης και αμοιβής (έχοντας ήδη διανείμει μπόνους με πρόχειρους υπολογισμούς). Δεν είναι σαφές σε ποιο σημείο έχει φθάσει ο σχεδιασμός. Θα εκτιμούσα την σχετική πληροφόρηση από όποιον τυχόν γνωρίζει

***Είναι προφανές ότι η υπονόμευση του ανταγωνισμού στην λιανική ρεύματος από την πλευρά της ΚΕΗ οδηγεί σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στον κλάδο. Τελικός στόχος το παραδοσιακό "ελληνικό σύστημα" του ενός κρατικού και των τριών κρατικοδίαιτων (τραπεζικών, τηλεπικοινωνιακών, μέσων μαζικής ενημέρωσης, και στο μέλλον ενεργειακών) παικτών. Παλιότερα είχε σε υψηλή προτεραιότητα και τους προμηθευτές της - συνήθεια που φαίνεται ότι απώλεσε τελευταία.

Δείκτης Τιμών Ιουλίου: Δουλεύει Λοιπόν Επιτέλους ο Ανταγωνισμός;

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Ιουλίου 2023 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, εμφάνισε ελαφρά μείωση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Ιουνίου 2023. Ο Δείκτης Τιμών από 233,64 μειώθηκε στα 230,12 ευρώ την μεγαβατώρα.  

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 15 ευρώ την  μεγαβατώρα (για τον Ιούλιο - ίδια με τον Ιούνιο), έμεινα σταθερά στα 70,78 ευρώ την μεγαβατώρα.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ συνέχισε την πτωτική του τάση και μειώθηκε από 149,6 σε 146,31 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 96,70 έως 154,15 με μέσο όρο τα 112,74 ευρώ την μεγαβατώρα μειωμένο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (119,01) Συνολικά, σε 12μηνη βάση (7/22-7/23), η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων (πριν τις επιδοτήσεις) μειώθηκε κατά 74% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ μειώθηκε κατά 68%. 

Στο πρώτο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΚΕΗ (γνωστής ως ΔΕΗ) τους τελευταίους 12 μήνες. Στον Δεύτερο Πίνακα παρουσιάζεται συνοπτικά το τι θα πλήρωναν οι καταναλωτές με και χωρίς την επιδότηση από την αρχή της κρίσης μέχρι σήμερα. 

Τον Ιούλιο η χονδρική τιμή είχε μετά από καιρό αύξηση (+15%) σε σχέση με τον Ιούνιο. Παρ' όλ' αυτά, ο Δείκτης Τιμών Λιανικής είχε ελαφριά μείωση: -2,23%. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της μείωσης των ανταγωνιστικών τιμών από την πλευρά των εναλλακτικών παρόχων (-5,27% στον μέσο όρο). Άξια επισήμανσης: a) Η αύξηση του μικτού περιθωρίου της ΚΕΗ (γνωστής ως ΔΕΗ) λόγω διατήρησης της ίδια τιμής. β) Το αρνητικό περιθώριο των εναλλακτικών παρόχων που - είτε από πρόθεση είτε από λάθος - ήταν πολύ επιθετικοί στην τιμολογιακή τους πολιτική. Στους επόμενους μήνες θα φανεί αν αυτό είναι σημάδι ότι άρχισε να δουλεύει ο ανταγωνισμός.