Το Δίκτυο Ηλεκτρισμού και οι Πυρκαγιές - στην Καλιφόρνια!

Είναι καλύτερο να ασχολούμαστε με πυρκαγιές - και συγκεκριμένα αυτές που πιθανόν προκαλούνται από ηλεκτρικά δίκτυα - τους χειμωνιάτικους μήνες. Αυτό γιατί σκεφτόμαστε με ηρεμία και όχι υπό την επήρεια πανικού που προκαλείται τους καλοκαιρινούς μήνες από σχετικά συμβάντα. Ακόμα καλύτερο είναι να ασχολούμαστε με πυρκαγιές στην Καλιφόρνια, γιατί αν εστιάσουμε στην ελληνική πραγματικότητα, κινδυνεύουμε να μας στείλει εξώδικο η υπό κρατικό έλεγχο Δεσπόζουσα Επιχείριση του κλάδου (η ΔΕΗ). Τι νέα λοιπόν από την Καλιφόρνια; 

Μια πρόσφατη ανάρτηση στο ιστολόγιο του Energy Institute του Haas Business School του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Berkeley* (που συνοψίζει τα ευρήματα επιστημονικής έρευνας), με τίτλο "Fighting Fires in the Power Sector" παρέχει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το ερώτημα: Ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα των πυρκαγιών που είναι πιθανό να προκληθούν από ηλεκτρικά δίκτυα;

Αρχικά εντυπωσιάζει το μέγεθος του προβλήματος (η έρευνα εστιάζει στην PG&E την μονοπωλιακή ιδιωτική επιχείριση που εξυπηρετεί στην Βόρεια Καλιφόρνια περίπου 16 εκατομμύρια καταναλωτές). Η εταιρεία αναγκάστηκε να αυξήσει πρόσφατα τον μέσο μηνιαίο λογαριασμό των καταναλωτών της κατά 34 δολάρια γιατί υλοποιεί πρόγραμμα υπογείωσης 1.200 μιλίων δικτύου διανομής με κόστος περίπου 3 εκατομμύρια δολάρια το μίλι. Έχοντας μέχρι τον 12/23 υπογειοποιήσει τα 600 μίλια, με στόχο στο μέλλον να υπογειοποιήσει 10.000 από τα 25.000 μίλια που θεωρούνται "επικίνδυνα" για πρόκληση πυρκαγιών. Το ποσό είναι θηριώδες - 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια για τα 1.200 μίλια (1.920 χιλιόμετρα) και 30 δισεκατομμύρια δολάρια για το συνολικό πρόγραμμα.

Ακριβώς επειδή το κόστος είναι τεράστιο και δεν μπορεί να υπογειοποιηθεί όλο το "επικίνδυνο" δίκτυο, η PG&E εφαρμόζει παράλληλα πολλές εναλλακτικές μεθόδους για την αποφυγή πυρκαγιών. Τις μεθόδους αυτές αναλύει και αξιολογεί το επιστημονικό πόνημα. Οι εναλλακτικές μέθοδοι είναι:

• Διακοπή τροφοδοσίας για λόγους δημόσιας ασφάλειας (Public Power Shutoff). Αυτή είναι η τυπική μαζική μη προγραμματισμένη διακοπή που εφάρμοζε η εταιρεία με προειδοποίηση σε περιπτώσεις πυρκαγιών - η τακτική αυτή εδώ και μερικά χρόνια έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί.
  
• Ταχεία προληπτική διακοπή τροφοδοσίας (Fast Trip enabled shutoff). Απρογραμμάτιστη απροειδοποίητη ταχύτατη διακοπή - σε δέκατα του δευτερολέπτου - μέσω ευαίσθητων αισθητήρων ώστε να αποφευχθεί η ανάφλεξη. Η πρακτική αυτή χρησιμοποιείται από το 2021. Η εφαρμογή της απαλλάσσει την εταιρία από την υποχρέωση προειδοποίησης και λειτουργεί παράλληλα με διακόπτες επαναφοράς (reclosers)
  
• Μόνωση αγωγών (Covered conductor)
  
• Υπογείωση (Underground)
  
• Ενισχυμένη Διαχείριση Πράσινου (Enhanced vegetation management). Συντήρηση με κλάδεμα ώστε να τηρείται απόσταση 12 ποδιών (περίπου 3,5 μέτρων) από τις εναέριες γραμμές.
  

Η μελέτη αναλύει την αποτελεσματικότητα τριών από τις μεθόδους με βάση ιστορικά στοιχεία της PG&E. Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την μόνωση των αγωγών, οπότε τα ευρήματα περιορίζονται σε τρεις βασικές μεθόδους. Πόσο μειώνουν αυτές την πιθανότητα ανάφλεξης;

Η διαχείριση πρασίνου μειώνει την πιθανότητα ανάφλεξης κατά 57%, η ταχεία προληπτική διακοπή τροφοδοσίας κατά 72% και η υπογείωση κατά 100%. Πιο σημαντικό όμως είναι το ερώτημα. Ποιο είναι το κόστος κάθε μιας από τις μεθόδους για την αποφυγή μιας ανάφλεξης;

Τα αποτελέσματα δημιουργούν μια μικρή έκπληξη. Η χειρότερη από πλευράς κόστους μέθοδος είναι η (ενισχυμένη) διαχείριση του πράσινου - δηλαδή το κλάδεμα. Η καλύτερη - με διαφορά -  είναι η ταχεία διακοπή τροφοδοσίας (για την αξιολόγηση της οποίας έχει ληφθεί υπόψιν  και η απώλεια φορτίου λόγω των διακοπών - που είναι όμως αμελητέα). Με βάση τη εμπειρία αυτή η PG&E έχει μειώσει δραστικά το πρόγραμμα κλαδέματος που εφάρμοζε παραδοσιακά!

Η υπογείωση έχει μεγαλύτερο κόστος από την ταχεία διακοπή επειδή όμως λύνει το πρόβλημα μακροχρόνια έχει καλύτερη επίδοση από το κλάδεμα. Οι μελετητές πάντως σημειώνουν ότι οι εταιρείες έχουν κίνητρο να προτιμήσουν την υπογείωση γιατί η επένδυση αυξάνει την ρυθμιζόμενη βάση παγίων τους και συνεπώς την επιτρεπόμενη απόδοση κεφαλαίων. Η οποία (οι μελετητές υπολογίζουν ότι) είναι υψηλότερη από το κόστος κεφαλαίου της αγοράς (συμβαίνουν και στην Εσπερία!).

Οι μελετητές προσπάθησαν να εκτιμήσουν και το κόστος κάθε μεθόδου όχι μόνο ανά αποφευχθείσα ανάφλεξη αλλά και σε σχέση με τις ζημιές που θα μπορούσαν να προκληθούν από τις πυρκαγιές. Τα αποτελέσματά τους δεν άλλαξαν. Συνοψίζουν τα συμπεράσματά τους ως εξής: Η απόφαση είναι μεταξύ του να μειωθούν δραστικά οι πυρκαγιές με χαμηλό κόστος μέσω της μεθόδου της ταχείας διακοπής ή να  μηδενιστούν με πολύ υψηλότερο κόστος μέσω υπογείωσης. Το ερώτημα αυτό - χωρίς καμία υπερβολή - το ονομάζουν "The billion dollar question".

Επειδή η χώρα μας έχει πολλά κοινά με την Καλιφόρνια (εύκρατο κλίμα, όμορφες παραλίες, σεισμούς, καλό κρασί, αλλά και πολλές πυρκαγιές και κατά κεφαλή εξυπνάδα) καλό θα ήταν να μάθουμε με ποιο τρόπο οι ντόπιοι αρμόδιοι απαντούν (ή έχουν απαντήσει ή προτίθενται να απαντήσουν) στο δικό μας "The billion euro question".

*Fowlie, Meredith. “Fighting Fires in the Power Sector” Energy Institute Blog, UC Berkeley, February 20, 2024, https://energyathaas.wordpress.com/2024/02/20/fighting-fires-in-the-power-sector/

Δύσκολο Να Μάθεις σε Γέρικο Σκυλί Νέα Κόλπα...

Η επιχείρηση που διατηρούσε το κρατικό μονοπώλιο στον κλάδο του Ηλεκτρισμού μέχρι το 2001, η γνωστή ΔΕΗ, εφάρμοζε συστηματικά την τακτική της σταυροειδούς επιδότησης. Χρέωνε τους βιομηχανικούς και εμπορικούς πελάτες με υψηλότερες τιμές από ότι τους οικιακούς παρότι το κόστος που αυτοί επέφεραν στο ηλεκτρικό σύστημα ήταν χαμηλότερο. Η πρακτική αυτή,  συνεχίστηκε με την ΔΕΗ υπό κρατικό έλεγχο και δεσπόζοντα Πάροχο μετά την "απελευθέρωση" της αγοράς και εγκαταλείφθηκε μόλις το 2010. Χρειάστηκε όμως για να γίνει αυτό η προτροπή - εντολή της "Τρόικας" (ή αλλιώς των "Θεσμών"). 

Προκαλεί έκπληξη λοιπόν το ότι, σύμφωνα με πρόσφατη Έκθεση της Eurostat για τις τιμές ρεύματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση*, το φάντασμα της σταυροειδούς επιδότησης στην Ελλάδα εμφανίζεται ξανά. Η τιμή για τους οικιακούς καταναλωτές το 2023 στην Ελλάδα ήταν στα 23,3 λεπτά την κιλοβατώρα** - χαμηλότερη από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο των 29,0 λεπτών την κιλοβατώρα. Για τους εμπορικούς- βιομηχανικούς πελάτες*** όμως η τιμή ήταν στα 27,2 λεπτά την κιλοβατώρα, υψηλότερη από την τιμή για τους οικιακούς και υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 24,2 λεπτών την κιλοβατώρα. 

Το πιθανότερο είναι ότι η εικόνα αυτή οφείλεται στο ότι η επιδότηση μέσα στο 23 - χρονιά κρίσης - εστιάστηκε στους οικιακούς καταναλωτές, δεν αποτελεί αυτό όμως ελαφρυντικό στην κατηγορία της παραπλάνησης. Ότι κερδίζουν οι πολίτες από το "φθηνότερο" ρεύμα, το πληρώνουν ως καταναλωτές με τις αυξημένες τιμές ρεύματος που επιρρίπτουν οι επιχειρήσεις στα υπόλοιπα αγαθά. Φαίνεται ότι η λαϊκή σοφία έπεσε μέσα ακόμα μια φορά προβλέποντας σωστά την αδυναμία των γέρικων σκυλιών να μάθουν νέα κόλπα.

Η έκθεση της Eurostat περιέχει και ορισμένα άλλα στοιχεία που έχουν ενδιαφέρον. Σταχυολογούμε ορισμένα από αυτά.

• Το ρεύμα στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκε κατά 28,4% τα τελευταία 10 χρόνια (από το 2014). Στην Ελλάδα ο ρυθμός ήταν λίγο μεγαλύτερος (+31%).
• Η γειτονική μας Βουλγαρία είχε (το 2023) την χαμηλότερη τιμή ρεύματος σε όλη την Ευρώπη με 11,4 λεπτά την κιλοβατώρα. Κάτι καλό κάνουν οι γείτονες - μήπως να μας το πουν και σε εμάς (ή να μας δώσουν λίγο από το δικό τους); Δεύτερη χαμηλότερη η Ουγγαρία με 11,6 λεπτά την κιλοβατώρα.
• Αντίθετα η Ρουμανία είχε την  τρίτη υψηλότερη τιμή στη Ευρώπη (και την υψηλότερη σε όρους αγοραστικής δύναμης) στα 41 λεπτά την κιλοβατώρα και όχι μόνο για τους μικρούς καταναλωτές- έχουν την  υψηλότερη τιμή στη  Ευρώπη και για τους εμπορικούς βιομηχανικούς στα 38 λεπτά την κιλοβατώρα. Πως το αντέχουν αυτό οι Ρουμάνοι; Ίσως και αυτοί έχουν  κάτι να μας μάθουν. Με την ευκαιρία - τι επίπτωση έχει άραγε αυτό στην νεοεισελθούσα στην ρουμανική αγορά Βαλκανική πρωταθλήτρια ΔΕΗ;
• Οι Γερμανοί έχασαν την πρώτη θέση στην ακρίβεια - την κέρδισαν οι Ολλανδοί οι οποίοι πλήρωσαν το 2023 την κιλοβατώρα με 47,5 λεπτά, έναντι μόλις 41,2 λεπτών των Γερμανών.
• Τέλος, σύμφωνα με τη Eurostat η Ελλάδα δεν ήταν η πρωταθλήτρια στις επιδοτήσεις. Η Ιρλανδία με 82%(!)  επιδότηση της τιμής, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία με 44% ήταν πιο γενναιόδωρες.
  

Το 2023 ήταν μια χρονιά κρίσης για την Ευρώπη. Όλες οι χώρες μέλη αναγκάστηκαν να πάρουν μέτρα για να μειωθεί η επίπτωση στους μικρούς κυρίως καταναλωτές. Ο τρόπος που οι περισσότερες το έκαναν ήταν να μειώσουν τους φόρους και τα τέλη που επιβαρύνουν την τιμή του ρεύματος. Στον μέσο όρο η επιβάρυνση αυτή μειώθηκε από το 36% της τελικής τιμής στο 15%  το 2022 και στο 19% το 2023.

Ένα στοιχείο που δεν περιλαμβάνεται στην Έκθεση της Eurostat*** είναι ότι η τιμή του ρεύματος στις ευρωπαϊκές χώρες είναι στον μέσο όρο διπλάσιες από αυτές στις ΗΠΑ. Αυτό όμως είναι ένα ζήτημα για μια άλλη μέρα. 

* Πηγή:  https://strom-report.com/strompreise-europa/

** Η τιμή των 23,3 λεπτών την κιλοβατώρα για το 2023 της Eurostat για την Ελλάδα είναι ακριβώς η ίδια (23,3) με το μέσο όρο του Δείκτη Τιμών ρεύματος που υπολογίζει κάθε μήνα το allazorevma.gr για την ίδια περίοδο. Έτυχε ή πέτυχε;

*** Η Eurostat τους ορίζει ως Εμπορικούς και Βιομηχανικούς καταναλωτές με ετήσια κατανάλωση από 20 έως 500 Μεγαβατώρες. 

Το allazorevma.gr Βαθμολογεί τα Τιμολόγια

Τα τιμολόγια ρεύματος είναι πλέον χρωματιστά με κρατική απόφαση! Το allazorevma.gr αποφάσισε και να τα βαθμολογεί! Παρουσιάζει πλέον στα αποτελέσματα της σύγκρισης των τιμολογίων, εκτός από την χρηματική ωφέλεια και μια βαθμολόγηση των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών. 

Η βαθμολογία έχει στόχο να συνοψίσει τα χαρακτηριστικά του κάθε τιμολογίου που, αφενός δεν είναι εύκολο να αποτιμηθούν σε χρήμα, αφετέρου περιλαμβάνονται σε "μικρά γράμματα" των συμβάσεων στα οποία ο καταναλωτής δεν δίνει συνήθως σημασία. Για παράδειγμα:

• Παίρνουν καλύτερο βαθμό τιμολόγια  που η τιμή δεν υπολογίζεται μετά από έκπτωση ή δώρα. Αν υπάρχει έκπτωση, "επιδοτούνται" βαθμολογικά τιμολόγια που την αποδίδουν γρηγορότερα
• Αν υπάρχει έκπτωση, βαθμολογούνται υψηλότερα αυτά στα οποία αυτή ΔΕΝ δίνεται ως έκπτωση συνέπειας.
• Τυχόν δεσμεύσεις και ποινές αποχώρησης χαμηλώνουν τη  βαθμολογία καθώς και υψηλές εγγυήσεις ή προκαταβολές.
• Αντίθετα επιβραβεύονται τιμολόγια με μεγαλύτερη διάρκεια σταθερότητας της τιμής.
  
• Τέλος, βαθμολογούνται υψηλότερα διευκολύνσεις σχετικά με την ηλεκτρονική διεκπεραίωση συναλλαγών, ποσοστό "πράσινης" ενέργειας κλπ.

Η βαρύτητα των ποιοτικών χαρακτηριστικών των τιμολογίων στην συνολική βαθμολόγηση αποφασίστηκε από τους ειδικούς του allazorevma.gr με βάση την πολυετή εμπειρία τους. Στο μέλλον, αν οι χρήστες μας το απαιτήσουν, θα τους  δοθεί η δυνατότητα να επιλέγουν οι ίδιοι τους συντελεστές βαρύτητας των χαρακτηριστικών. Θα είναι μια ακόμα πρωτοποριακή υπηρεσία από το allazorevma.gr, που υπηρετεί καινοτομώντας τους καταναλωτές ρεύματος από το 2015!

Μια Πρώτη Αξιολόγηση των Πολιτικών για την Ενεργειακή Κρίση

Το ελληνικό κράτος συγκέντρωσε κατά την διάρκεια της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης (28 μήνες από 9/21 έως 12/23) το πρωτοφανές ποσό των 9 δισεκατομμυρίων ευρώ και το χρησιμοποίησε για να επιδοτήσει οριζόντια την κατανάλωση ρεύματος. Η επιδοματική αυτή πολιτική ήταν από τις πιο γενναιόδωρες ανάμεσα στις χώρες μέλη τη Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι η επιδότηση αυτή α) ήταν μεγαλύτερη από ότι χρειαζόταν αν στόχος ήταν η ανακούφιση των ¨ευάλωτων" β) έδινε αντικίνητρα ή λάθος κίνητρα τόσο στους καταναλωτές (εξοικονόμηση ενέργειας) όσο και τους παραγωγούς/προμηθευτές και γ) χρηματοδοτήθηκε με κοντόθωρες πολιτικές που προκάλεσαν στρέβλωση στις αγορές τόσο την χονδρική (κυρίως) όσο και την λιανική, υπονομεύοντας την μακροπρόθεσμη εξέλιξή τους. Ο πίνακας παρακάτω παρέχει το πλαίσιο για την επιχειρηματολογία αυτή.

Που βρέθηκαν τα 9 δισεκατομμύρια για την επιδότηση του ρεύματος; Ένα ποσό περίπου 2 δισεκατομμυρίων περίσσεψε από τις ΑΠΕ. Χωρίς οι εγγυημένες τιμές τους να αλλάξουν ούτε προφανώς η παραγωγή τους (που δεν την ελέγχουν!) ο λογαριασμός που τις επιδοτεί έγινε πλεονασματικός δεδομένου ότι το κόστος την χονδρικής με υπαίτιο το φυσικό αέριο εκτοξεύτηκε στην διάρκεια της κρίσης. Το κράτος δεν χρειάστηκε να κάνει κάτι. Οι Έλληνες καταναλωτές απόλαυσαν για πρώτη (και ίσως τελευταία) φορά μια βραχύβια ανακούφιση έναντι της θυσίας που εδώ και  20 χρόνια κάνουν (και θα κάνουν για πολλά ακόμα) για την κατασκευή των ΑΠΕ. 

Το πλεόνασμα λόγω ΑΠΕ ήταν αρκετά μεγάλο ώστε τα ποσά που πληρώνουν οι παραγωγοί με φυσικό αέριο και λιγνίτη για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO2 να μην χρειάζονται πλέον για την επιδότηση τους. Το κράτος κατεύθυνε τα ποσά αυτά, που υπολογίζονται για την διάρκεια της κρίσης γύρω στα 2,8 δις ευρώ, στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης δηλαδή την επιδότηση.

Δεν έβγαινε όμως το κράτος με αυτά. Γι αυτό αποφάσισε να καταργήσει την  χονδρική αγορά για την διάρκεια της κρίσης. Εφαρμόστηκε διατίμηση στους παραγωγούς. Στην πράξη τους εξομοίωσε όλους με τις ΑΠΕ. Σ' αυτούς που δεν λειτουργούσαν με φυσικό αέριο - τους λιγνίτες και τα νερά, κατάσχεσε όλα τα "υπερκέρδη" που προέρχονταν από το γεγονός ότι τα κόστη τους ήταν πολύ μικρότερα από αυτά των παραγωγών με φυσικό αέριο. Η επιχείριση που υπέστη την μεγαλύτερη ζημία από την πολιτική αυτή δεν ήταν άλλη από την υπό κρατικό έλεγχο δεσπόζουσα εταιρεία στον κλάδο - την ΔΕΗ. Η οποία μάλιστα διαφήμιζε ότι έκανε την ανάγκη φιλοτιμία. Με την επέμβαση στην λιανική μετριάστηκε η ζημία αυτή όπως αναλύεται παρακάτω.

Η πολιτική αυτή μηδένισε το κίνητρο της ΔΕΗ να παράγει (αν το ήθελε και μπορούσε) με λιγνίτη και νερά δεδομένου ότι τα κέρδη της από την παραγωγή αυτή θα εξανεμίζονταν. Το αποτέλεσμα ήταν αντίστροφο από αυτό που επιδιώκετο. Η χώρα εν μέσω εκρηκτικής αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου εξακολουθούσε να το χρησιμοποιεί για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 40% κρατώντας την λιγνιτική παραγωγή στο 10%. Την  ίδια περίοδο στην Γερμανία τα ποσοστά  ήταν αντίστροφα. Η Λιγνιτική  και Ανθρακική  παραγωγή συμμετείχε με 40% στο μείγμα και η παραγωγή με φυσικό αέριο με 10%. Το κράτος πυροβολούσε το πόδι του. Έδινε κίνητρο για αύξηση της χονδρικής που με τη σειρά της απαιτούσε αύξηση της επιδότησης στους καταναλωτές. Τα 3 δισεκατομμύρια που κατάσχεσε το κράτος μπήκαν και βγήκαν από τον λογαριασμό για την επιδότηση επιφέροντας συγχρόνως ένα ισχυρό πλήγμα στην αξιοπιστία της χονδρικής αγοράς ρεύματος.

Ευτυχώς στην διάρκεια της κρίσης ήρθε να βοηθήσει η Κρήτη. Η παραγωγή στο νησί είναι με μαζούτ, που ήταν στην "καυτή" περίοδο φθηνότερο από το φυσικό αέριο. Ο λογαριασμός λοιπόν (ΕΛΥΚΩ - Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας) μέσω του οποίου επιδοτείται η Κρήτη (και όλα τα διασυνδεδεμένα νησιά) για πρώτη (και ίσως μοναδική) φορά έγινε πλεονασματικός και συνεισέφερε στο ταμείο της ενεργειακής μετάβασης ένα μικρό σχετικά ποσό της τάξεως των 0,4 δις ευρώ (ο λογαριασμός επανήλθε ήδη στην "κανονική" του κατάσταση - ελλειμματικός).

Τέλος χρειάστηκε να παρέμβει και ο Έλληνας φορολογούμενος και να συνεισφέρει από τον κρατικό προϋπολογισμό ένα δις ευρώ για να του δοθεί ως επιδότηση του ρεύματος που καταναλώνει. Ποσό που δεν θα χρειαζόταν αν το κράτος αποφάσιζε τον μηδενισμό στους λογαριασμούς ρεύματος (έστω και για την περίοδο της κρίσης μόνο που θα συνεισέφερε περίπου 1,4 δις ευρώ) του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων - του περίφημου ΕΤΜΕΑΡ (όπως έκαναν οι Γερμανοί!)

Το κράτος επενέβη και στην λιανική του ρεύματος. Εφαρμόζοντας μια πλήρως ελεγχόμενη διαδικασία στην οποία ο δεσπόζων προμηθευτής καθόριζε την τιμή στην αγορά με βάση την πρόβλεψή του για την χονδρική του επόμενου μήνα. Το κράτος, υποπτευόμενο ίσως την τιμή αυτή, καθόριζε σε δεύτερο χρόνο την απαιτούμενη επιδότηση (την οποία πιθανόν και ο δεσπόζων Πάροχος υποπτευόταν ότι θα υπάρξει όταν  καθόριζε την τιμή του!!) ώστε η λιανική τιμή να μείνει σε ένα σταθερό επίπεδο (περίπου 40% υψηλότερο από αυτό προ της κρίσης). Το αποτέλεσμα ήταν ότι ειδικά στην  περίοδο που η μεταβλητότητα της χονδρικής ήταν έντονη, οι προμηθευτές και κυρίως ο δεσπόζων είδαν τα μικτά περιθώρια τους να εκτινάσσονται (και το κράτος αμέσως αποφάσισε να φορολογήσει τα "ουρανοκατέβατα" κέρδη). 

Το κράτος έκανε επίσης λάθος στο σχεδιασμό της επιδότησης. Η οριζόντια επιδότηση στην κιλοβατώρα ήταν αντίστροφα αναδιανεμητική και έδινε αντικίνητρο για εξοικονόμηση ενέργειας. Αν είχε δοθεί με την μορφή ισόποσης σταθερής επιδότησης σε όλους τους καταναλωτές θα μείωνε την δαπάνη για πρόσβαση σε μια ελάχιστη κατανάλωση για τους "ευάλωτους" και θα διατηρούσε το κίνητρο για εξοικονόμηση για τους μεγάλους καταναλωτές. Οι υπολογισμοί του γράφοντος είναι ότι θα απαιτείτο πολύ μικρότερο συνολικό ποσό επιδότησης για να επιτευχθούν οι "κοινωνικοί" στόχοι.

Δεν μπορεί κανείς παρά να θαυμάσει την ικανότητα και δημιουργικότητα αυτών που κατάφεραν να συλλέξουν εκ των ενόντων το πραγματικά τεράστιο ποσό των 9 δις ευρώ για το ρεύμα (πρέπει να είναι - κατά κεφαλή - Ευρωπαϊκό ρεκόρ). Από την άλλη μεριά απογοητεύει η επιλογή τόσων λανθασμένων πολιτικών για την αντιμετώπιση του προβλήματος, που ενώ θα μπορούσε να λυθεί με 3 δις, το τριπλασίασαν. Την επόμενη φορά ίσως να τα καταφέρουν καλύτερα -από τα λάθη του μαθαίνει κανείς.

(Οι υπολογισμοί του Πίνακα έγιναν από τον γράφοντα με βάση πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στον Τύπο. Δυστυχώς το ελληνικό κράτος όπως είναι γνωστό ακολουθεί μια πρακτική εχεμύθειας σχετικά με τα δημόσια πράγματα. Παρακαλούνται συνεπώς όσοι έχουν καλύτερη πληροφόρηση να βοηθήσουν προτείνοντας διορθώσεις -ή πηγές. Σε κάθε περίπτωση, το συνολικό νούμερο των 9 δις είναι μάλλον κοντά στην πραγματικότητα και οι τυχόν αστοχίες στους επί μέρους υπολογισμούς δεν αναμένω ότι θα επηρεάσουν σημαντικά την συνολική αξιολόγηση της πολιτικής).

Εκτίμηση Πηγών για Επιδότηση

Δις Ευρώ

Αξία παραγωγής ΑΠΕ στην χονδρική

(Α)

5,6

Χρέωση για εγγυημένες τιμές ΑΠΕ

(Β)

3,5

Πλεόνασμα λόγω παραγωγής ΑΠΕ

(Γ)=(Α)-(Β)

2,1

Διατίμηση Χονδρικής

(Δ)

3,0

Δικαιώματα εκπομπών για επιδότηση ΑΠΕ

(Ε)

2,8

Συνολικό πλεόνασμα Παραγωγής

(Ζ)=(Γ)+(Δ)+(Ε)

7,9

Πλεόνασμα ΕΛΥΚΩ (Μαζούτ-Κρήτη)

(Η)

0,4

Κρατικός προϋπολογισμός

(Θ)

1,0

Διαθέσιμο για επιδότηση(ΤΕΜ)

(Ι)=(Ζ)+(Η)+(Θ)

9,3

Υπολογισμός για διάρκεια επιδοτήσεων 28μηνών

Πόσο Πρέπει να Πουλάει η ΔΕΗ για να Υπάρξει Ανταγωνισμός;

Ο γράφων, εδώ και περίπου μια δεκαετία, υποστηρίζω ότι, εάν ο στόχος είναι να υπάρχει ανταγωνισμός στην λιανική αγορά του ρεύματος, το μερίδιο του Δεσπόζοντα Παρόχου πρέπει να πέσει κάτω από το 35% (σε αριθμό μετρητών). Αν και η άποψη αυτή, που προϋποθέτει τον κοστολογικό έλεγχο των τιμών της υπό κρατικό έλεγχο επιχείρισης έχει πέσει σε ώτα μη ακουόντων, για λόγους στοιχειώδους διανοητικής εντιμότητας προσπάθησα να απαντήσω και στο επόμενο ερώτημα (που ποτέ δεν τέθηκε από κανένα):  Ποιο είναι το όριο κάτω από το οποίο θα πρέπει να απαγορευθεί στην Δεσπόζουσα Επιχείριση να πουλάει μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος για μερίδιο αγοράς της κάτω από 35%; Η απάντηση είναι ότι με ελάχιστο μικτό περιθώριο κέρδους 40%, θα χρειαστούν περίπου 4-5 χρόνια για να μειωθεί το μερίδιο της στο επιθυμητά επίπεδο. Οι σχετικοί υπολογισμοί παρουσιάζονται με την βοήθεια του Πίνακα που ακολουθεί.

Είναι εμφανές από τον Πίνακα ότι η τάση για μείωση του μεριδίου της Δεσπόζουσας Επιχείρισης έχει πρακτικά μηδενισθεί από το 2021 - εδώ και τρία χρόνια. Σε αντίθεση με την περίοδο 21-23, η περίοδος 19-20 παρουσιάζει ταχύτερο ρυθμό απώλειας μεριδίου - γύρω στο 7% τον χρόνο. Υπάρχει συσχέτιση του ρυθμού απώλειας μεριδίου και του μικτού περιθωρίου της επιχείρισης μεταξύ περιόδων. Στην πρώτη χρονικά περίοδο το μικτό περιθώριο ήταν στο επίπεδο του 40% ενώ στην  δεύτερη γύρω στο 25%. Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν την λογική υπόθεση ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στα περιθώρια κέρδους του Δεσπόζοντα Παρόχου και τον βαθμό διεκδίκησης της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση οι αριθμοί δεν αφήνουν αμφιβολία ότι ακόμα και αν η πολιτεία μπορούσε να αγνοήσει την αγορά μέχρι το 2021, τώρα πλέον αυτό δεν είναι δυνατόν. Επείγει ρυθμιστική παρέμβαση. Η πρόταση του γράφοντος είναι πρόχειρη και απλοϊκή: Ας επιβληθεί ρυθμιστικά η πρακτική της περιόδου 19-21 που φαίνεται ότι δούλευε. Με κάτω όριο 40% στο μικτό περιθώριο ώστε (μέχρι) να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του μεριδίου στο 35%.

Με μικτό περιθώριο στο 40%, η υπό κρατικό έλεγχο επιχείριση θα έχει υπερκέρδη - υπολογίζω στο επίπεδο του 10%. Αυτό το ποσοστό είναι διπλάσιο από το αναμενόμενο στον κλάδο της προμήθειας σε μια επαρκώς ανταγωνιστική αγορά. Γιατί να επιβαρυνθούν με αυτόν τον τρόπο οι πελάτες της; Η απλοϊκή, σύντομη και ειλικρινής απάντηση είναι: για να φύγουν. Οι πολιτικοί μας ηγέτες όμως θα το πουν διαφορετικά. Θα εξηγήσουν ότι η επιβάρυνση αυτή δεν είναι κόστος - είναι επένδυση (το επιχείρημα δεν τους είναι ξένο το έχουν χρησιμοποιήσει για τις ΑΠΕ). Ένας πρόχειρος υπολογισμός είναι ότι αυτή η επένδυση θα φθάσει στο 0,5 δις ευρώ τον χρόνο. Αν όμως οδηγήσει σε ανταγωνιστική αγορά, αυτό το ποσό που θα πληρωθεί για 4-5 χρόνια, θα αποπληρωθεί με μείωση των τιμών στο διηνεκές με τον ίδιο ρυθμό. Και σε κάθε περίπτωση (θα πει ο πολιτικός μας) είναι στο χέρι του κάθε καταναλωτή να επιταχύνει την εξέλιξη φεύγοντας από την ακριβή δεσπόζουσα επιχείριση το συντομότερο. Ίσως κάποιος τρίτος (η αντιπολίτευση;) προσπαθήσει να πείσει τους καταναλωτές για τα οφέλη της παρέμβασης θυμίζοντάς τους την κατάσταση στις τηλεπικοινωνίες και τις τράπεζες - κλάδους στους οποίους αποφύγαμε την  προσωρινή θυσία και ως αποτέλεσμα έχουμε τους ακριβότερους Παρόχους των κλάδων αυτών στην Ευρώπη.

Όλα τα παραπάνω θα γίνουν  βέβαια με τον σωστό, επίσημο τρόπο. Θα ξεκινήσει την διαδικασία η ΡΑΑΕΥ, θα λάβει την πρωτοβουλία η Επιτροπή Ανταγωνισμού, θα γίνει η σχετική μελέτη από διεθνώς αναγνωρισμένους συμβούλους (ίσως αναστηθεί και η έρευνα που ξεκίνησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού τον Νοέμβριο του 2021 - τι να απέγινε άραγε;) Αυτά θα κοστίσουν κάτι παραπάνω αλλά μην είμαστε ακριβοί στα πίτουρα. Θα πάρουν και τον χρόνο τους - δημοπρασίες, διαβουλεύσεις κλπ. Θα μπορούσαν να έχουν γίνει νωρίτερα; Ναι, τουλάχιστον δέκα χρόνια νωρίτερα και ο καταναλωτής θα πλήρωνε σήμερα (ceteris paribus σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς του γράφοντος) το ρεύμα (ανταγωνιστικές χρεώσεις) κατά περίπου 15% φθηνότερα.

Ποιες είναι οι πιθανότητες να υλοποιηθεί η προτεινόμενη παρέμβαση; Ρεαλιστικά καμία. Γιατί η έλλειψη ανταγωνιστικής αγοράς στο ρεύμα οφείλεται στο ότι όλοι (ανεξαρτήτως κομμάτων) οι Έλληνες πολιτικοί δεν μπορούν ούτε να φανταστούν μια αγορά ρεύματος που να μην είναι υπό τον έλεγχό τους. Πάντως αν το αποφασίσουν, οι πρόχειροι, ερασιτεχνικοί υπολογισμοί του γράφοντος, είναι στην διάθεσή τους - δωρεάν.

 

ΔΕΗ Προμήθεια	2019	2020	2021	2022	2023*	Μ.Ο.
Έσοδα	5.873	4.951	5.873	11.564	?	?
Κέρδη/Ζημίες	378	531	-228	461	?	?
%	6,4%	10,7%	-3,9%	4,0%	?	4,3%
Μικτό περιθώριο %	39,2%	46,1%	16,5%	26,4%	31,8%	32,0%
Απώλεια μεριδίου**	7,1%	6,2%	4,3%	0,7%	0,7%	3,8%
* 11 μήνες
** σε μετρητές

Ανταγωνισμός ή (Καλή) Τύχη στο Ρεύμα;

Ενθουσιασμός επικρατεί στην κυβέρνηση και σε ορισμένους Λειτουργούς του Τύπου για την μείωση των τιμών του ρεύματος από την 1η του νέου έτους. Αν και στις σχετικές δηλώσεις αναγνωρίζεται ότι αυτή οφείλεται κατά ένα μέρος στην μείωση των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου, προωθείται παράλληλα ο ισχυρισμός ότι έχει βοηθήσει και ο κρατικός σχεδιασμός των τιμολογίων. Διαβεβαιώνουν το κοινό ότι η εισαγωγή των χρωματιστών τιμολογίων και ειδικά του πράσινου "ενίσχυσε τον ανταγωνισμό".

Το allazorevma.gr προσπάθησε, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που συλλέγει για την κατάρτιση του Δείκτη Τιμών του, να επαληθεύσει τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης και των συγκεκριμένων Λειτουργών του Τύπου. Η επεξεργασία των στοιχείων, που παρουσιάζονται στον συνοπτικό πίνακα παρακάτω, δίνει ισχυρές ενδείξεις ότι η πτώση των τιμών οφείλεται στην Καλή Τύχη και μόνο - δηλαδή στην πτώση των διεθνών τιμών που επηρεάζουν την χονδρική τιμή. Ο ανταγωνισμός όχι μόνο δεν αυξήθηκε αλλά μειώθηκε. Τα μικτά περιθώρια των Παρόχων αυξήθηκαν. Οι Πάροχοι  δεν πέρασαν όλη την πτώση των τιμών της χονδρικής στις τιμές λιανικής.

 

Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Η εφεύρεση του "Πράσινου"  τιμολογίου έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής αρνητικά, γιατί η επικοινωνιακή πολιτική του κράτους έχει "δεσμεύσει" την  συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών στο τιμολόγιο αυτό που είναι στις περισσότερες περιπτώσεις το ακριβότερο κάθε Παρόχου (Η μέση λιανική τιμή στον Πίνακα έχει υπολογιστεί με βάση το φθηνότερο τιμολόγιο κάθε Παρόχου σταθμισμένο με το μερίδιο αγοράς του. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές με πράσινο τιμολόγιο - δηλαδή το 95% των καταναλωτών - στην πράξη είναι ακόμα υψηλότερες όπως και το περιθώριο των Παρόχων).

 

Το αποτέλεσμα δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη, δεδομένου ότι οι ελπίδες ότι θα υπάρξει ανταγωνισμός σε μια αγορά που ο Δεσπόζων Πάροχος έχει το 73% των πελατών, ήταν πάντα φρούδες. Βοήθησε όμως η τύχη - προς το παρόν τουλάχιστον.

 

		12/23	01/24	02/24
	Μέση Τιμή Λιανικής	148,13	139,89	134,54
	Μέση Τιμή Χονδρικής	136,40	122,12	111,30
	Μικτό Περιθώριο	11,73	17,77	23,24
	%	7,92%	12,70%	17,27%

Η Μέση Τιμή Λιανικής είναι οι ανταγωνιστικές χρεώσεις όπως υπολογίζονται στον Δείκτη τιμών του allazorevma.gr. 

Η Μέση Τιμή Λιανικής του Δεκεμβρίου δεν περιέχει την κρατική επιδότηση.

Η Μέση Τιμή Χονδρικής για τον Φεβρουάριο είναι πρόβλεψη με βάση προθεσμιακές αγορές και για όλους τους μήνες αντιστοιχεί στο κόστος αγοράς για πελάτες στην Χαμηλή Τάση (περιλαμβάνει την χρέωση Απωλειών Δικτύου)

Δείκτης Τιμών Ιανουαρίου - η Ζωή Χωρίς Επιδότηση...

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Ιανουαρίου 2024 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, εμφάνισε αύξηση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Δεκεμβρίου 2023. Ο Δείκτης Τιμών από 221,44 αυξήθηκε στα 238,64 ευρώ την μεγαβατώρα.  

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, δεν περιλαμβάνουν πλέον την κρατική επιδότηση - η οποία καταργήθηκε από την 1/1/24. Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθούν σημαντικά στα 85,78 ευρώ την μεγαβατώρα από 60,78 ευρώ την μεγαβατώρα που ήταν τον Δεκέμβριο του 2023.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ, μειώθηκε από 148,13 σε 139,89 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών Παρόχων κυμάνθηκαν από 124,05 έως 154,92 με μέσο όρο τα 142,71 ευρώ την μεγαβατώρα αυξημένο σημαντικά σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (104,25). Συνολικά, σε 12μηνη βάση (1/23-1/24), η μέση τιμή των εναλλακτικών Παρόχων (πριν τις επιδοτήσεις) μειώθηκε κατά 68% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ μειώθηκε κατά 71%. 

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες.  

Τον Ιανουάριο η χονδρική τιμή είχε πτώση (-10,46%) σε σχέση με τον Δεκέμβριο του '23. Ο Δείκτης Τιμών Λιανικής όμως σημείωσε αύξηση (+7,77%). Η αύξηση του Δείκτη οφείλεται αφενός στην κατάργηση της επιδότησης, αφετέρου στη διαφοροποίηση της εμπορικής πολιτικής των Παρόχων. Η μεν δεσπόζουσα επιχείρηση (ΔΕΗ) μείωσε σημαντικά τις τιμές της ενώ οι εναλλακτικοί προμηθευτές προσαρμοζόμενοι στο νέο (πράσινο) τιμολόγιο αύξησαν τις δικές τους - κυρίως για νέους πελάτες. Να σημειωθεί ότι από 1/1/24 ισχύει νέος υπολογισμός χρεώσεων Δικτύου Διανομής που ενισχύει την αρνητική αναδιανεμητική του επίπτωση. Η επίπτωση αυτή είναι σχεδόν μηδενική στο επίπεδο κατανάλωσης των 3.750 κιλοβατωρών τον χρόνο (στην οποία υπολογίζει τον Δείκτη Τιμών το allazorevma.gr), αλλά είναι αρνητική (οδηγεί σε υψηλότερη τιμή) για μικρότερες καταναλώσεις και θετική σε υψηλότερες.

Αυξήθηκαν ή Μειώθηκαν οι Χρεώσεις Δικτύου Διανομής για το 2024;

Μετά την δραματική και πρωτοφανή αύξηση της χρέωσης Δικτύου Διανομής του 2023 κατά περίπου  70% για τους μικρούς καταναλωτές (που εφαρμόζεται από 1/5/23 στους λογαριασμούς) η απόφαση της ΡΑΑΕΥ για τις χρεώσεις του 2024 αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τι αποφάσισε λοιπόν η ΡΑΑΕΥ; Η ανάλυση του allazorevma.gr παρουσιάζεται στους πίνακες παρακάτω.

Για τον μέσο καταναλωτή (των 3.500 κιλοβατωρών τον χρόνο) τα νέα είναι καλά. Ούτε κρύο ούτε ζέστη. Θα πληρώσει περίπου τα ίδια το 2024. Για τον μεγάλο καταναλωτή (και όσο πιο μεγάλος τόσο καλύτερα), τα νέα είναι ακόμα καλύτερα. Θα πληρώσει λιγότερα για το δίκτυο το 2024. Για τον μικρό όμως καταναλωτή τα νέα δεν είναι το ίδιο καλά. Η χρέωση δικτύου για αυτόν θα αυξηθεί. Πράγμα που δεν είναι ευχάριστο γιατί αυτή αντιπροσωπεύει περίπου το 25% του λογαριασμού του.

Κάνει καλά η ΡΑΑΕΥ που μειώνει την χρέωση ενέργειας και αυξάνει την (πάγια) χρέωση ισχύος; Από την πλευρά της οικονομικής αποτελεσματικότητας και των στόχων της διείσδυσης των ΑΠΕ της αποθήκευσης και της "ηλέκτρισης των πάντων" ναι είναι η σωστή κίνηση (που άρχισε ήδη το 2023). Από την άλλη πλευρά, είναι έντονα αντιστρόφως αναδιανεμητική. Γιατί επιβαρύνει τους μικρότερους καταναλωτές που κατά τεκμήριο είναι και οι οικονομικά ασθενέστεροι. Τροφή για προβληματισμό των κυβερνώντων. Φαίνεται ότι, αν χρειάζονται επιδοτήσεις, αυτές είναι προτιμότερο να μειώνουν (ισόποσα για όλους για μην έχουμε προβλήματα τύπου Καλιφόρνιας) τις πάγιες χρεώσεις και όχι τις μεταβλητές δηλαδή την τιμή της κιλοβατώρας.