Οι Περιπέτειες των "Έξυπνων" Μετρητών στην Μ. Βρετανία

Ένα από τα πλεονεκτήματα της αργοπορίας είναι ότι έχει κανείς την ευκαιρία να μάθει από τους πρωτοπόρους. Και μάλιστα περισσότερο από τις αποτυχίες παρά από τις επιτυχίες τους. Άλλωστε οι αιτίες της αποτυχίας είναι συχνά πιο εμφανείς από αυτές της επιτυχίας. Θέλουμε λοιπόν να βάλουμε έξυπνους μετρητές στην Ελλάδα. Το ίδιο ήθελαν και οι Βρετανοί. Ξεκινώντας από το 2011 είναι μπροστά μας περίπου 10 χρόνια. Τι συνέβη λοιπόν εκεί; Τι μαθήματα μπορούμε να πάρουμε;

Οι Βρετανοί αποφάσισαν, όπως και εμείς, να τοποθετήσουν μετρητές το γρηγορότερο δυνατό σε όλους τους καταναλωτές - ακόμα και τους μικρούς οικιακούς και εμπορικούς (σε αντίθεση με τους Γερμανούς που έβαλαν σε προτεραιότητα καταναλωτές μεγαλύτερους των 6 Mwh τον χρόνο). Ο αριθμός τους είναι 50 εκατομμύρια (28 ηλεκτρισμού και 22  φυσικού αερίου). Αρχικός στόχος ήταν η εγκατάσταση να γίνει μέχρι το 2020. Το αποτέλεσμα; μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020 μόνο 40% περίπου του στόχου έχει επιτευχθεί - περίπου 22 εκατομμύρια μετρητές. Αλλά ακόμα και αυτός ο αριθμός είναι παραπλανητικός. 

Γιατί από τα 22 εκατομμύρια που έχουν εγκατασταθεί, οι περισσότεροι - γύρω στα 17 εκατομμύρια είναι παλιότερων προδιαγραφών (SMETS1) οι οποίες δεν υποστηρίζουν την αλλαγή προμηθευτή και έχουν περιορισμένη λειτουργικότητα. Μόνο 5 εκατομμύρια μετρητές είναι σύγχρονων προδιαγραφών (SMETS2). Οι μετρητές SMETS1 είναι από ότι φαίνεται ανενεργοί προς το παρόν, τουλάχιστον ως προς την εξυπνάδα τους και την δυνατότητά τους να λειτουργήσουν για διαφορετικούς προμηθευτές.

Η αιτία βρίσκεται στο ότι οι Βρετανοί αποφάσισαν να αναθέσουν την εγκατάσταση των μετρητών στους προμηθευτές (και όχι στους διαχειριστές του Δικτύου). Οι προμηθευτές ερμήνευσαν αυτή την εντολή (η οποία δόθηκε στα πλαίσια της άδειας λειτουργίας τους) με στενό τρόπο. Τοποθέτησαν  τους μετρητές με σκοπό να "κλειδώσουν" τον πελάτη.

Αυτό διορθώθηκε στην πορεία. Θεσμοθετήθηκε ένα νέο πρότυπο (το SMETS2) και ιδρύθηκε μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ανέλαβε την ανάπτυξη και την διαχείριση του τηλεπικοινωνιακού δικτύου και της διαχείρισης της βάσης δεδομένων των μετρητών, η Data Communications Company (www.smartdcc.co.uk). H εταιρεία αυτή έχει πλέον τη ευθύνη της λειτουργίας του δικτύου και των δεδομένων των μετρητών. Έχει εγκαταστήσει ήδη περίπου 5 εκατομμύρια και παράλληλα τρέχει πρόγραμμα μετάβασης των παλιότερων SMETS1 στο νέο πρότυπο (Οι οποίοι πάντως δεν μετρούν στην εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί από το κράτος στους προμηθευτές).

Ποια είναι τα διδάγματα που θα μπορούσαμε να αντλήσουμε από την βρετανική εμπειρία;

Το σημαντικότερο είναι ότι η ορθή καταρχήν επιλογή του να δώσουν στους Προμηθευτές την ευθύνη για την εγκατάσταση έγινε με λανθασμένο τρόπο. Γιατί συνδύασαν την σταλινική νοοτροπία της θέσης στόχων και της επίτευξής τους με κάθε μέσο, με την ορθολογική νοοτροπία της αγοράς. Πράγματι οι προμηθευτές ήταν οι καταλληλότεροι να αποφασίσουν σε ποιους πελάτες τους θα έπρεπε να εγκαταστήσουν μετρητές κατά προτεραιότητα. Αντί γι' αυτό, υπό την απειλή των προστίμων για την μη επίτευξη των στόχων, προτίμησαν να αξιοποιήσουν την υποχρέωση εγκαθιστώντας μετρητές που δυσκόλευαν την αλλαγή προμηθευτή - καμία έκπληξη. Το αποτέλεσμα ήταν α) να μην επιτευχθεί οι στόχος του 100% μέχρι το 2020 β) οι μετρητές που εγκαταστάθηκαν να έχουν περιορισμένη λειτουργικότητα και να δυσχεραίνουν τη αλλαγή προμηθευτή γ) κανένα προϊόν ή υπηρεσία να μην έχει προσφερθεί εδώ και χρόνια μετά την εγκατάστασή τους. 

Οι Βρετανοί διόρθωσαν το λάθος τους με την δημιουργία της προαναφερθείσας DCC. Τα δημοσιευμένα στοιχεία της εταιρίας αυτής μας δίνουν την δυνατότητα να εκτιμήσουμε κατ' αναλογία το σχετικό κόστος ώστε να κάνουμε με την σειρά μας τους δικούς μας υπολογισμούς. Το κόστος λοιπόν της εταιρείας (SmartDCC) είναι (καθότι μη κερδοσκοπική) ο ετήσιος κύκλος εργασιών της ήτοι 500 εκατομμύρια λίρες δηλαδή γύρω στα 700 εκατομμύρια ευρώ. Αν κάνουμε μια αναγωγή στο σύνολο των μετρητών κοστίζει 14 ευρώ ο μετρητής τον χρόνο. Αυτό μας δίνει μια πρώτη εκτίμηση του κόστους εξυπηρέτησης για τα 9 εκατομμύρια μετρητών ηλεκτρισμού και αερίου στην χώρα μας: 126 εκατομμύρια εύρω. Το ποσό αυτό είναι προφανώς μια χαμηλή εκτίμηση δεδομένου ότι μεγάλο μέρος του κόστους είναι σταθερό (ανεξάρτητο από τον αριθμό των μετρητών). Ένα ποσό γύρω στα 200 εκατομμύρια τον χρόνο φαίνεται λογικό. (Οι Βρετανοί όταν μιλούν για έξυπνους μετρητές περιλαμβάνουν πάντα και το φυσικό αέριο).

Οι Βρετανοί δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην τοποθέτηση συσκευών παρακολούθησης της κατανάλωσης σε πραγματικό χρόνο (In Home Display).  Αυτό γιατί έχουν πεισθεί ότι ένα πρώτο σημαντικό όφελος από την χρήση των έξυπνων μετρητών είναι η εξοικονόμηση ενέργειας (Να σημειωθεί όμως ότι άργησαν να λύσουν το πρόβλημα των διατάξεων μετρητών σε πολυκατοικίες - δηλαδή μετρητών σε μεγάλη απόσταση από τις κατοικίες). 

Οι Βρετανοί έχουν αποφασίσει να κοινωνικοποιήσουν το κόστος της εγκατάστασης των έξυπνων μετρητών. Ο καταναλωτής, εφόσον το επιλέξει, δεν χρεώνεται τίποτα. Το κόστος πληρώνεται μέσω των χρεώσεων δικτύου. Αυτή είναι μια λανθασμένη απόφαση (επίσης σταλινικού χαρακτήρα όπως και το πεντάχρονο πλάνο). Γιατί μηδενίζει τα κίνητρα τόσο του καταναλωτή όσο και του προμηθευτή να πάρουν στη απόφαση ορθολογικά. Στην Ελλάδα, στο θέμα της ψηφιοποίησης της επίγειας τηλεόρασης αποφασίσαμε (σωστά) να επιρριφθεί το κόστος στον τηλεθεατή που αναγκάστηκε να αγοράσει νέα συσκευή τηλεόρασης ή αποκωδικοποιητή. Μαθαίνοντας από το Βρετανικό λάθος και βασιζόμενοι στο ελληνικό προηγούμενο θα είναι εύκολο να πάρουμε την  σωστή απόφαση - μειώνοντας έτσι έστω κα σε ένα βαθμό την ανάγκη χρηματοδότησης. Άλλωστε ο καταναλωτής ευλόγως θα πρέπει να περιμένει μια απόδοση σε μορφή νέων υπηρεσιών.

  

Παράδειγμα τέτοιων υπηρεσιών έχουμε από την Βρετανία (με τους νέους μετρητές SMETS2 και την βοήθεια του SmartDCC!). Καταναλωτές που έχουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο (και έξυπνο μετρητή) μπορούν να πωλήσουν στο ηλεκτρικό σύστημα υπηρεσίες εξισορρόπησης (που μας έχουν ταράξει εδώ στην χώρα μας τελευταία) με την μπαταρία τους. Ο προμηθευτής ομαδοποιεί (δρα ως aggregator) μέσω του έξυπνου δικτύου την διαθέσιμη ισχύ των μπαταριών και την προσφέρει στο δίκτυο έναντι αμοιβής που πιστώνει στον λογαριασμό του καταναλωτή/παραγωγού (είναι ο περίφημος "Prosumer"!)

Συνοψίζοντας τα διδάγματα (ή τα ερωτήματα ) που αναφύονται από την βρετανική εμπειρία:

• Αν δεν θέλουμε να ακολουθήσουμε το γερμανικό παράδειγμα, είναι καλό να δώσουμε την ευθύνη στους προμηθευτές να εγκαταστήσουν τους μετρητές αλλά με τον σωστό τρόπο. Θα πρέπει να λειτουργήσουν με βάση πρότυπο που δεν θα δημιουργεί κίνητρο για "κλείδωμα" των πελατών. Δεν θα πρέπει να τεθούν στόχοι παρά μόνο για λειτουργίες που θεωρούνται κοινωνικά απαραίτητες (πχ προπληρωμή σε προμηθευτές καθολικής υπηρεσίας, εξοικονόμηση ενέργειας, νέες παροχές, αντικατάσταση λόγω βλάβης/τεχνικής απαξίωσης). Να μην ξεχάσουμε και το φυσικό αέριο.
• Θα χρειαστεί να γίνει μια μεγάλη επένδυση όχι μόνο στην εγκατάσταση των μετρητών αλλά και για το σύστημα διαχείρισης των δεδομένων των οποίων η αύξηση θα είναι εκρηκτικών διαστάσεων.
• Εκτός από την επένδυση στην βάση δεδομένων, τις αναγκαίες εφαρμογές και το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν το τεράστιο λειτουργικό κόστος τους. Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι αν ο ΔΕΔΔΗΕ έχει τα προσόντα για να αναλάβει το έργο αυτό. (Υπάρχει το προηγούμενο στις τηλεπικοινωνίες όπου την βάση δεδομένων των αριθμών τηλεφώνου την διαχειρίζεται ανεξάρτητη από τους παρόχους εταιρία εξασφαλίζοντας το number portability ). 
• Όσον αφορά τον χρονικό προγραμματισμό του έργου, η βρετανική εμπειρία υποδεικνύει ότι η επένδυση στην βάση δεδομένων και την τηλεπικοινωνιακή υποδομή πρέπει να ξεκινήσει αμέσως παράλληλα με την εγκατάσταση μετρητών - οι οποίοι όμως θα πρέπει να συνδεθούν με συγκεκριμένη λειτουργικότητα που μπορεί να παρασχεθεί χωρίς διασύνδεση. Η προπληρωμή είναι η προφανής επιλογή. Να σημειωθεί ότι το In Home Display επίσης δεν απαιτεί διασύνδεση και θα είναι ένα καλό κίνητρο για την στρατολόγηση των πρώτων καταναλωτών (των "early adopters" - προσοχή όμως στις πολυκατοικίες!).
• Τέλος προτείνεται σε αντίθεση με τους Βρετανούς (και τους περισσότερους ευρωπαίους από όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε) να υπάρχει συμμετοχή του καταναλωτή στην επένδυση. Θα διασφαλίσουμε έτσι την αποτελεσματικότερη χρήση των σπανιζόντων κεφαλαιουχικών πόρων της οικονομίας μας. (Η αναγκαστική συμμετοχή των καταναλωτών στο κόστος της παροχής τους αποτελεί άλλωστε μια δοκιμασμένη και επιτυχημένη πρακτική της ΔΕΗ)

     Σημειώσεις:

1. Ένα μειονέκτημα της ευθύνης στους προμηθευτές είναι ότι δεν υπάρχει γεωγραφική συγκέντρωση των πελατών τους που αυξάνει το κόστος εγκατάστασης. 
2. Η DCC ιδρύθηκε το 2013 και άρχισε να λειτουργεί το 2016. 
3. Η χρησιμότητα των In Home Displays έχει αμφισβητηθεί - έχουν προταθεί εναλλακτικά οι συσκευές του καταναλωτή (κινητό, υπολογιστής κλπ.). 
4. Το κόστος είναι 215 λίρες ανά μετρητή. Έχει αναθεωρηθεί πρόσφατα +15%=247 λίρες ή 285 ευρώ. Για 9 εκατ. παροχές στην Ελλάδα 2,6 δισ. ευρώ.
5.  Οι Βρετανοί έχουν αποφασίσει ότι οι έξυπνοι μετρητές είναι προαιρετικοί - ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα να πεί όχι. Για αυτό και επενδύουν στην Smart Energy GB οργανισμό που προωθεί την ιδέα για να πείσει τον λαό

Είναι η Ασφάλεια Τροφοδοσίας "Δημόσιο Αγαθό";

Τώρα που ο θόρυβος με αφορμή τις πρόσφατες αποτυχίες του δικτύου διανομής σε περιοχές της Αττικής που προκάλεσαν πολυήμερες διακοπές στην τροφοδότηση εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών, έχει κάπως καταλαγιάσει, είναι καλό να αναλυθεί με ψυχραιμία το πρόβλημα της ασφάλειας της τροφοδοσίας σε ρεύμα. Η ανάλυση πρέπει να αντιμετωπίσει το θεμελιώδες ερώτημα: Είναι η ασφάλεια τροφοδοσίας δημόσιο αγαθό; Από την απάντηση σ' αυτό το ερώτημα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό και οι προτάσεις πολιτικής που θα ήθελε κάποιος να κάνει έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της μεγιστοποίησης της συλλογικής ευημερίας. 

Δημόσιο αγαθό με την οικονομική έννοια του όρου, είναι αυτό του οποίου η κατανάλωση είναι ελεύθερη (δεν είναι ανταγωνιστική) ανάμεσα στους καταναλωτές (non rivalry - τον αέρα που αναπνέουμε δεν τον στερείται κάποιος άλλος) αλλά και δεν υπάρχει πρακτικά τρόπος να πληρώσει κανείς το κόστος που επιφέρει η κατανάλωσή του (non exclusivity). Η εθνική άμυνα είναι το "τέλειο" δημόσιο αγαθό. Δεν έχει νόημα να αγοράσει κανείς όσες υπηρεσίες άμυνας προτιμά και έχει κάθε κίνητρο (αν του δοθεί η δυνατότητα) να αποφύγει να πληρώσει το κόστος. 

Η θεωρία είναι ότι η παροχή ενός δημόσιου αγαθού πρέπει να επιβλέπεται από ένα μηχανισμό λήψης συλλογικών αποφάσεων με πολιτικό τρόπο (δημοκρατικό ή αυταρχικό - το "Κράτος", την "Πολιτεία"). Αν το αγαθό δεν έχει τον χαρακτήρα του δημόσιου αγαθού, το καλύτερο είναι να αφεθεί η αγορά να το παράγει και να το προσφέρει στους καταναλωτές. Η είσπραξη των ποσών που απαιτούνται για την εθνική άμυνα γίνεται στην πραγματικότητα με "μη εθελούσιο" τρόπο. Την πληρωμή φόρων.

Είναι λοιπόν η ασφάλεια τροφοδοσίας σε ρεύμα "δημόσιο αγαθό" με βάση τα προηγούμενα; Η απάντηση είναι εύκολη: Όχι! Το γιατί είναι απλό - το όνειρο κάθε Έλληνα καταναλωτή που ο ΔΕΔΔΗΕ έχει φέρει σε απόγνωση. Ένα φωτοβολταικό στην ταράτσα και μια μπαταρία μπορούν να μας δώσουν πλήρη αυτονομία και να μας εξασφαλίσουν όσο επίπεδο ασφάλειας τροφοδοσίας τραβάει η ψυχή μας (και αντέχει η τσέπη μας). Το φωτοβολταικό και η μπαταρία είναι ορισμός του ιδιωτικού αγαθού. Αν τα αγοράσετε εσείς τα στερείτε από κάποιον άλλο (γι' αυτό και κοστίζουν). Και προφανώς απολαμβάνετε τις υπηρεσίες τους μόνοι.

Τελειώσαμε; Προφανώς όχι ακόμα. Γιατί το κόστος της πλήρους αυτονομίας είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος μιας συλλογικής λύσης. Στην ρίζα του προβλήματος είναι το οικονομικό φαινόμενο των "οικονομιών κλίμακας" του δικτύου. Όσοι περισσότεροι μαζευτούμε τόσο χαμηλότερο το κόστος για τον καθένα. Ο ΔΕΔΔΗΕ ομαδοποιεί τα 7,5 εκατομμύρια μετρητές και χρεώνει 2,5 λεπτά την κιλοβατώρα για να μας εξασφαλίσει ένα επίπεδο ασφάλειας. Αν είμαστε ο καθένας μόνος του θα μας στοίχιζε 10 φορές παραπάνω (και δεν θα φτιαχνόταν ποτέ το δίκτυο-οπότε ρεύμα θα είχαν μόνο οι πλούσιοι!). Παράλληλα όμως χάνουμε κάτι: Την δυνατότητα να ορίσουμε εμείς το επίπεδο ασφάλειας τροφοδοσίας που προτιμούμε. Ο ΔΕΔΔΗΕ μας προτείνει, όπως ο Ford το μοντέλο Τ τoυ: Ότι χρώμα θέλετε αρκεί να είναι μαύρο.

Μπορούμε να έχουμε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο; Η απάντηση είναι ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο από το status quo  αν παρατηρήσουμε ότι ο ορισμός του δημόσιου αγαθού γίνεται σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό/οικονομικό/πληθυσμιακό πλαίσιο και εξαρτάται από τεχνολογικές και συνεπώς οικονομικές παραμέτρους. Όσο κοστίζει ένα δημόσιο (αλλά και ιδιωτικό!) αγαθό εδώ δεν κοστίζει αλλού και ότι κοστίζει σήμερα πολύ κοστίζει αύριο λιγότερο. Η αξία του αγαθού για κάποιον είναι πολύ διαφορετική από την αξία για κάποιον άλλο. Να λοιπόν ενδεικτικά ορισμένες προτάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν γρήγορα χωρίς ανάγκη για μεγάλες επενδύσεις:

• Να σπάσει ο ΔΕΔΔΗΕ σε μικρότερες οντότητες και να διαφοροποιηθεί η ποιότητα εξυπηρέτησης (και η σχετική τιμολογιακή πολιτική) ανάλογα με τις συλλογικές επιλογές σε στενότερες οργανωτικές περιφέρειες (νομός, πόλη). Ας σημειωθεί ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι διαχειριστές δικτύων διανομής (σε όλες εκτός από τέσσερεις χώρες μέλη) είναι από 3 έως 900 (στην Γερμανία). Ο καθένας συνήθως με την δική του τιμολογιακή πολιτική.
• Να οργανωθούν συλλογικά - με ιδιωτική πρωτοβουλία- πληθυσμιακές ομάδες που έχουν ειδικές ανάγκες ή απαιτήσεις ποιότητας εξυπηρέτησης (πχ νησιά με έντονη εποχική δραστηριότητα ή οικονομικά εύρωστοι Δήμοι) και να αγοράσουν μόνες τους τις σχετικές υπηρεσίες. (Με αποφάσεις που θα λαμβάνονται με τοπικά δημοψηφίσματα ίσως - που θα απαιτούν  ενισχυμένες πλειοψηφίες)

Θα αναρωτηθεί κανείς. Και η υπογείωση των δικτύων; Οι έξυπνοι μετρητές; Όλα αυτά είναι χρήσιμα και θα βελτιώσουν το επίπεδο των υπηρεσιών του δικτύου. Κοστίζουν όμως πολύ, θα πάρουν πολύ χρόνο και το κυριότερο:  Η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ποιος θα πάρει τις σχετικές πολιτικές αποφάσεις, με ποιο τρόπο και σε ποιο επίπεδο. Γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να πάνε τα λεφτά τζάμπα. Η "αποκέντρωση" ήταν κάποτε πολιτικό σύνθημα μεταρρυθμιστών. Να ξαναγίνει  - με περισσότερη σοβαρότητα αυτή την φορά.

Πόσο Στοιχίζει η Χαμένη Κιλοβατώρα;

Λίγοι καταναλωτές γνωρίζουν πόσο κοστίζει η κιλοβατώρα του ρεύματος που καταναλώνουν. Η σχετικά πρόσφατη απελευθέρωση του κλάδου ίσως αύξησε τον αριθμό αυτών που γνωρίζουν ότι το ρεύμα κοστίζει περίπου 16 λεπτά την κιλοβατώρα (αν είναι ακόμα στην ΔΕΗ) και περίπου 13 λεπτά (αν είναι σε εναλλακτικό πάροχο). Μετά την πρόσφατη κακοκαιρία στην Αττική, όπου 200.000 νοικοκυριά έμειναν πολλές μέρες χωρίς ρεύμα έγινε επίκαιρο το ερώτημα: Πόσο κοστίζει η κιλοβατώρα που δεν καταναλώθηκε; Η "χαμένη" κιλοβατώρα; Η αποζημίωση των 10 περίπου ευρώ που υποσχέθηκε να δώσει η ΔΕΗ στους πληγέντες αρκεί; Η απάντηση είναι ότι όχι μόνο δεν αρκεί αλλά είναι κατά περίπου 120 ευρώ μικρότερη από αυτή που έπρεπε. Να εξηγήσουμε.

Ίσως δεν είναι προφανές, αλλά η χαμένη κιλοβατώρα κοστίζει δεκάδες φορές περισσότερο από την καταναλωθείσα. Στην περίπτωση της Ελλάδος έχει υπολογιστεί σε 4,24 ευρώ την κιλοβατώρα - περισσότερο από 25 φορές το κόστος της. Ποια είναι η λογική; Είναι απλό: η κιλοβατώρα που χάθηκε θα χρησιμοποιείτο για να παραχθεί (ή καταναλωθεί) ένα αγαθό του οποίου η αξία είναι πολύ μεγαλύτερη από το κόστος της. Είτε αυτό ήταν κατανάλωση ή ακόμα και διασκέδαση για τους ιδιώτες είτε προϊόν και υπηρεσίες για τις επιχειρήσεις. Αυτή είναι η αξία που πρέπει να αποζημιωθεί. Εναλλακτικά αν το δει κανείς αυτό είναι το ποσό που θα έδινε κάποιος για να αποφύγει την διακοπή (στην πραγματικότητα είναι κάπως μικρότερο αλλά δεν θα επεξηγηθεί αυτό στο παρόν).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι μια ομάδα πολιτισμένων προηγμένων χωρών (και στην οποία ανήκει η Ελλάς), αναγνωρίζοντας την πραγματικότητα αυτή έχει πρόσφατα (το 2018) μέσω του Οργανισμού για την συνεργασία των Ευρωπαίων Ρυθμιστών (ACER - όπου βέβαια συμμετέχει και η δική μας Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) αναθέσει σχετικές μελέτες και έχει υπολογίσει την αξία του απολεσθέντος φορτίου (Value of Lost Load-VoLL)  για όλες τις χώρες και για κάθε κλάδο της οικονομίας. Το ποσό που προαναφέρθηκε αφορά τους οικιακούς καταναλωτές στην Ελλάδα και είναι 4,24 ευρώ την κιλοβατώρα. Ας κάνουμε λοιπόν τον υπολογισμό για ένα καταναλωτή που καταναλώνει 3.750 κιλοβατώρες τον χρόνο και είχε διακοπή 72 ωρών. Με την συντηρητική υπόθεση ότι η κατανάλωσή του είναι ομαλή στον χρόνο, μέσα σε 72 ώρες θα κατανάλωνε (72/8.760)Χ3.750 = 31 κιλοβατώρες. Συνεπώς θα έπρεπε να αποζημιωθεί με το ποσό των 31Χ 4,24=131,44 ευρώ.

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν η αποζημίωση αυτή είναι νομικά απαιτητή. Θα ήταν αν περιλαμβανόταν στον Κώδικα Διαχείρισης Δικτύου Διανομής, ένα κείμενο που το Ελληνικό Κράτος προσπαθεί να "τελειοποιήσει" εδώ και 20 περίπου χρόνια. Αν δεν υπάρχει στην τρέχουσα έκδοση του Κώδικα μήπως προλαβαίνουμε να το χώσουμε πριν πωλήσουμε τα ασημικά του ΔΕΔΔΗΕ στους 11 επενδυτές που, όπως ενημερωθήκαμε από την ΔΕΗ, ενδιαφέρθηκαν να τα αγοράσουν; 

Ένα από τα πλεονεκτήματα της ιδιωτικοποίησης είναι ότι στις καταστροφές υπάρχει ένας  αποδιοπομπαίος τράγος  - τα αδηφάγα ιδιωτικά μονοπώλια (ώστε να αποφεύγονται τα προσβλητικά 10 ευρώ και τα απονενοημένα διαβήματα του τύπου "θα τα υπογειώσουμε όλα!"). Μόνο αν δοθεί το 51% και η Διοίκηση όμως.

Για το Δίκτυο Ηλεκτρισμού - Επίμετρο: Τι λένε οι Αριθμοί;

Σε συνέχεια του σημειώματος σχετικά με την κατάσταση του ελληνικού συστήματος διανομής ηλεκτρισμού παρατίθενται τα στοιχεία από μια πρόσφατη έκθεση της Eurelectric (είναι το lobby των μεγάλων στις ευρωπαϊκές αγορές ηλεκτρισμού). Επειδή τα λόγια είναι καλά αλλά όταν βασίζονται στους αριθμούς είναι ακόμα καλύτερα. 

Από την έκθεση αυτή (Distribution Grids in Europe, Facts and Figures 2020) φαίνεται ότι το ελληνικό δίκτυο είναι από τα χειρότερα στους βασικούς δείκτες ποιότητας τεχνικής εξυπηρέτησης ανάμεσα στις 30 χώρες για τις οποίες παρουσιάζονται στοιχεία. Τόσο στην διάρκεια όσο και στην συχνότητα των διακοπών. Στην διάρκεια των διακοπών ο σχετικός δείκτης για το ελληνικό σύστημα είναι ο χειρότερος με εξαίρεση ορισμένες (όχι όλες) πρώην κομμουνιστικές χώρες - ήτοι τις: Ρουμανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Βουλγαρία και Κροατία. Στη συχνότητα των διακοπών από τις 30 χώρες χειρότερες επιδόσεις έχουν οι : Βουλγαρία Κροατία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, και Ρουμανία. Και η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα - η Ιταλία.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό του γράφοντος ότι το ελληνικό δίκτυο είναι το χειρότερο σε δείκτες τεχνικής εξυπηρέτησης από όλα τα δίκτυα των χωρών της ΕΕ εκτός ορισμένων πρώην μελών της Κομεκόν.

Υπάρχουν όμως και χειρότερα μαντάτα. Το ελληνικό δίκτυο διανομής, με απώλειες 9,33% είναι το δεύτερο χειρότερο μεταξύ των 30 χωρών. Μας περνάει μόνο η Πορτογαλία. Είναι πιθανόν στην δική μας περίπτωση να παίζουν ρόλο και οι ρευματοκλοπές - το επίπεδο όμως των απωλειών στο δίκτυο προσομοιάζει με αυτό χώρας του τρίτου παρά του πρώτου κόσμου.

Δυο ακόμα γενικές παρατηρήσεις. Η Ελλάδα, μαζί με άλλες τέσσερεις χώρες (Μάλτα, Κροατία, Σλοβενία και Κύπρο) είναι οι μόνες που έχουν ένα μοναδικό διαχειριστή δικτύου διανομής Οι υπόλοιπες 25 έχουν από 3 (Σλοβακία) έως 883 (Γερμανία). Ο μέσος όρος είναι ...110. 

Δεύτερη παρατήρηση. Η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην εγκατάσταση έξυπνων μετρητών σε ποσοστό 2,6%. Το ευχάριστο είναι ότι ξεπερνά την.. Γερμανία που δεν έχει δώσει καν στοιχεία (Οι Γερμανοί μετά από μελέτη κόστους/ωφέλειας αποφάσισαν να αντικαταστήσουν τους μετρητές στην μεγάλη πλειοψηφία των μικρών καταναλωτών με έξυπνους με το συνήθη ρυθμό τεχνολογικής απαξίωσης των ήδη εγκατεστημένων- δηλαδή στα 14 χρόνια). Είναι πίσω όμως από την Βουλγαρία (30,2%), την Ρουμανία (11,6%) την Πολωνία (8,3%) την Κροατία (14,3%) και βέβαια την Πορτογαλία (48%) και την Ιταλία (98,5%). Ο γράφων είναι γνωστό ότι δεν βλέπει αυτή την καθυστέρηση με κακό μάτι. Αυτό που είναι όμως απογοητευτικό είναι ότι η Ελλάδα είναι μια από τις ελάχιστες χώρες για τις οποίες η έκθεση του Eurelectric δεν έχει πρόσβαση στην μελέτη κόστους/ωφέλειας (ούτε φυσικά στην ταυτότητα του συντάκτη)  για την χώρα - η οποία όμως καταγράφεται ότι έγινε το... 2012.

Οι εκθέσεις της Eurelectric προφανώς ετοιμάζονται με την παροχή στοιχείων που παρέχονται από τα μέλη της - στην Ελλάδα την ΔΕΗ (ή τον ΔΕΔΔΗΕ). Αυτό σημαίνει ότι αυτά έχουν την ευθύνη για την ορθότητα και την πληρότητά τους. Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν ως δυσμενή αφορούν το 2020. Παρατηρείται όμως μια δραματική βελτίωση τους σε σχέση με το 2019 - που ήταν ακόμα χειρότερα (και από αυτά των περισσότερων πρώην κομμουνιστικών χωρών). Αυτό στον γράφοντα τουλάχιστον δημιουργεί μια ισχυρή επιθυμία για έλεγχο και διασταύρωση από κάποιον (ανεξάρτητο) τρίτο. Έχει κανείς κάποιον υπόψη;

Για το Δίκτυο Ηλεκτρισμού

Οι πρόσφατες διακοπές ρεύματος λόγω της χιονόπτωσης προκάλεσαν τις συνήθεις οιμωγές των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και τις φωνασκίες από τους συνήθεις υπόπτους - τους πολιτικούς (μερικοί από τους οποίους είχαν την σχετική ευθύνη και αρμοδιότητα παλιότερα...). Οι αντιδράσεις αυτές δεν βοηθούν την κατανόηση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Που είναι η αποδοτική λειτουργία της υποδομής αυτής που είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας μας και την ανάπτυξη της οικονομίας. Αποδοτική σημαίνει να παρέχει ένα συγκεκριμένο επίπεδο εξυπηρέτησης με το μικρότερο δυνατό κόστος. 

Ποια είναι η κατάσταση του Δικτύου σήμερα με βάση το κριτήριο αυτό; Σε συντομία: Το Δίκτυο Διανομής προσφέρει χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες, με ένα από τα χαμηλότερα κόστη σε σχέση με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που δεν ήταν πρώην μέλη της Κομεκόν). Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας αναπόφευκτη αύξηση του κόστους αν θέλουμε καλύτερες υπηρεσίες (η ποιότητα των υπηρεσιών αυτών στην πράξη περιγράφεται με δυο δείκτες - την μέση διάρκεια και την συχνότητα  των διακοπών ηλεκτροδότησης). Το ότι θα κοστίσει παραπάνω λοιπόν είναι βέβαιο. Το ερώτημα συνεπώς εστιάζεται στο κατά πόσο η αυξημένη δαπάνη θα φέρει την αναμενόμενη βελτίωση των υπηρεσιών.

Μια ιστορική αναδρομή ίσως βοηθήσει. Το ελληνικό δίκτυο διανομής χτίστηκε στην διάρκεια 20 περίπου ετών (από τα μέσα του '50 στα μέσα του '70). Σε χρόνο ρεκόρ για τα παγκόσμια χρονικά έφθασε εκεί γύρω στο 70 να καλύπτει σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού. Αυτό επετεύχθη από μια "στρατικοποιημένη" ΔΕΗ (της οποίας τα στελέχη επιλέγονταν από τους Αμερικανούς της Ebasco όχι μόνο ως μηχανικοί αλλά κατά προτίμηση και απόφοιτοι της Σχολής Ευελπίδων). Η επένδυση στο δίκτυο ηλεκτρισμού είναι πιθανόν η μεγαλύτερη επένδυση που έχει γίνει ποτέ στην χώρα. Έγινε όμως με τον φθηνότερο δυνατό τρόπο. Με την χρήση εναέριων αγωγών και ξύλινων κυρίως στύλων σε τυποποίηση αμερικάνικων αγροτικών δικτύων- ακόμα και στις πόλεις. (Τα υπόγεια δίκτυα διανομής στο κέντρο της Αθήνας υπήρχαν πριν από τον Πόλεμο. Τα είχε εγκαταστήσει η αγγλική εταιρεία που είχε τότε την ιδιοκτησία. Τα προάστια που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο τροφοδοτήθηκαν με εναέρια δίκτυα).

Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μετά, οι επενδύσεις στο δίκτυο θεωρητικά θα έπρεπε να αφορούν μόνο μικρές επεκτάσεις και συντήρηση. Οι επενδύσεις όμως συνέχισαν να είναι σε υψηλό επίπεδο. Γιατί η κρατική ΔΕΗ έπαιζε (από την αρχή) το παιχνίδι της βιομηχανικής πολιτικής. (πρακτική όλων των κρατικά ελεγχόμενων εταιρειών σε Δύση και Ανατολή). Δημιουργήθηκαν και ζούσαν από την ΔΕΗ νέοι κλάδοι της οικονομίας  - για να φτιάχνουν μετασχηματιστές, αγωγούς και καλώδια, στύλους, μετρητές. Οι οποίοι ζούσαν με μοναδικό πελάτη την ΔΕΗ (και τον ΟΤΕ!). Στο παιχνίδι που παιζόταν υπήρχε ισχυρό κίνητρο για όλους τους παίκτες (στελέχη της ΔΕΗ, πολιτικοί, προμηθευτές) να υπάρχει  δουλειά για τους προμηθευτές (και τους εργολάβους). Οι επενδύσεις λοιπόν στο δίκτυο από το 70 και μετά ήταν πιθανότατα περισσότερες από ότι θα χρειαζόταν με βάση την αύξηση της πελατείας (Παράδειγμα ένας εύσχημος και νομότυπος τρόπος:  Τα στελέχη της ΔΕΗ έχοντας κατά νου το κοινό καλό, αποφασίζουν ότι οι προδιαγραφές των μετασχηματιστών πρέπει να είναι ανώτερες αυτών της Μ. Βρετανίας. Τυχαίνει τις προδιαγραφές αυτές να τις καλύπτουν οι τρείς Έλληνες κατασκευαστές και μόνο-οι περίφημοι εθνικοί πρωταθλητές).

Η ωραία αυτή κατάσταση πέρασε από πολλά κύματα (προμηθευτές χρεοκόπησαν όταν η ΔΕΗ περιόρισε λίγο τα λουριά μετά την ένταξη στην ΕΕ και την απαγόρευση της "βιομηχανικής πολιτικής" και των "προγραμματικών" συμφωνιών) αλλά έφθασε στο τέλος της με την κρίση το 2009. Οι επενδύσεις στο δίκτυο της ΔΕΗ έπεσαν ξαφνικά στο μισό. Ο σημαντικότερος λόγος ήταν ότι σχεδόν οι μισοί πελάτες της επιχείρησης σταμάτησαν να πληρώνουν το ρεύμα. Πως θα γίνουν επενδύσεις χωρίς λεφτά; (η ΔΕΗ "φεσώνει" ακόμα και σήμερα με μεγάλα ποσά το Δίκτυο - τον ΔΕΔΔΗΕ!)

Ας σημειωθεί ότι η ρύθμιση του δικτύου (και συνεπώς του κόστους και της ποιότητας του) είναι μια από τις χειρότερες στιγμές του κράτους και του αρμόδιου οργάνου, της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Αρκεί μόνο να σημειωθεί ότι ο Κώδικας Διαχείρισης του Δικτύου έμεινε στις καλένδες για δεκαετίες πριν εφαρμοστεί πρόσφατα ένα μέρος του. Αυτό δεν θα άξιζε να αναφερθεί δεδομένης της γενικής ανικανότητας του κράτους μας αλλά νομίζουμε ότι πρόκειται για μια μεγάλη αλλά κυρίως ανεξήγητη αποτυχία του.

Φθάσαμε λοιπόν στο παρόν με ένα δίκτυο που έχει φτιαχτεί με φθηνό τρόπο πριν 50 χρόνια - το οποίο δεν έχει αναβαθμισθεί όσο έπρεπε από τότε. Ταυτόχρονα όμως είναι χαμηλού κόστους - η αρχική επενδυτική δαπάνη έχει πρακτικά αποσβεστεί. Το Δίκτυο με ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά εναερίων δικτύων στην Ευρώπη έχει και τις χειρότερες επιδόσεις σε διάρκεια και συχνότητα διακοπών. Πολύ λογικό και αναμενόμενο.

Ξαναγυρίζουμε λοιπόν στο αρχικό ερώτημα. Πρέπει να πληρώσουμε. Αλλά πόσο; Πιο συγκεκριμένα πως θα κατανείμουμε την δαπάνη ανάμεσα στην επένδυση για την αναβάθμιση του δικτύου ώστε να έχουμε λιγότερες διακοπές ρεύματος και την ανάγκη που μας προέκυψε πρόσφατα να κάνουμε (όπως μας λέει η ΕΕ) το δίκτυο "έξυπνο"; Επένδυση που γίνεται με απώτερο αλλά κυρίαρχο στόχο το "πρασίνισμα" του ρεύματος;

Την στιγμή που γράφεται το παρόν η κυβέρνηση έχει προσκαλέσει ιδιώτες επενδυτές για να συμμετάσχουν στις αποφάσεις αυτές. Προσφέροντας και υποσχόμενη ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό απόδοσης κεφαλαίων - κίνητρο για επενδύσεις. Και τάζοντας χρηματοδότηση των "έξυπνων" μετρητών (και "έξυπνου" δικτύου) από το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Υπάρχουν πιθανότητες να γίνει σωστά η δουλειά, αν και ο υπογράφων έχει εκφράσει αμφιβολίες για το αν γίνεται το καλύτερο δυνατό. Απαιτείται ουσιαστικός έλεγχος από την ΡΑΕ. Και οι καταναλωτές να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους. Αυτό το τελευταίο είναι απόλυτα αναγκαία προϋπόθεση. Η επένδυση σε "έξυπνους" μετρητές προπληρωμής θα ήταν μια εξαιρετική πρώτη επένδυση.

   

 

Πράσινα Τιμολόγια; Υπάρχει Καλύτερος Τρόπος

Μια νέα "μόδα" εμφανίστηκε στην αγορά ηλεκτρισμού στην Χώρα μας. Οι πάροχοι προσφέρουν, έναντι ενός μικρού πρόσθετου τιμήματος, τιμολόγια που βεβαιώνουν ότι το ρεύμα που καταναλώνεται έχει παραχθεί από ανανεώσιμες πηγές - είναι δηλαδή "πράσινο". Αυτή είναι κατ' αρχήν μια εξέλιξη προς την ορθή κατεύθυνση κατά την γνώμη μας αλλά δεν γίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Να εξηγήσουμε.

Όλοι οι Έλληνες καταναλωτές πληρώνουν αναγκαστικά -είτε το επιλέξουν είτε όχι- μέσω του περίφημου ΕΤΜΕΑΡ ένα ποσό που για τον μέσο καταναλωτή είναι περίπου 60-70 ευρώ τον χρόνο για να υποστηρίξει τις ΑΠΕ. Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 10% της συνολικής ετήσιας δαπάνης για ρεύμα (πάνω από 12% για πελάτες εναλλακτικών παρόχων). Με τα χρήματα αυτά "αγοράζουν" (όπως άλλωστε φαίνεται και στον λογαριασμό τους) ρεύμα παραγόμενο από ΑΠΕ που αντιστοιχεί στο 20% περίπου της συνολικής παραγωγής στην χώρα.

Υποστηρίζουμε (εδώ και χρόνια) την ιδέα να πειραματιστούμε για το αν οι Έλληνες καταναλωτές θέλουν να πληρώσουν εθελοντικά για "πράσινη" ενέργεια. Με στόχο να μειωθεί η αναγκαστική χρέωση (το ΕΤΜΕΑΡ) και να αντικατασταθεί με εθελούσια. Φαίνεται ότι ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται με τα πράσινα τιμολόγια όπως αυτά προωθούνται από τους παρόχους.

Ένας τρόπος να επιτευχθεί είναι οι πάροχοι να εφαρμόζουν ισόποση (ή έστω λίγο μικρότερη) πίστωση της χρέωσης ΕΤΜΕΑΡ για αυτούς που επιλέγουν πράσινα τιμολόγια. Αυτό θα ήταν η έντιμη και διαφανής λύση. Εναλλακτικά θα μπορούσαν να μειώσουν αντί να αυξήσουν την τιμή των πράσινων τιμολογίων (αυτό κάνουν για παράδειγμα στην Γερμανία-τα "πράσινα" τιμολόγια εκεί είναι φτηνότερα από τα "συμβατικά").

Η λύση που έχει δοθεί - δηλαδή αναγκαστική χρέωση (ΕΤΜΕΑΡ) συν εθελοντική χρέωση όχι μόνο επιβαρύνει χωρίς λόγο την τιμή αλλά δημιουργεί την αίσθηση της παραπλάνησης που είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο δημόσιο αίσθημα σχετικά με τις ΑΠΕ. Γιατί η αυξημένη χρέωση δεν συνεισφέρει στην αύξηση της παραγωγής από ΑΠΕ. Η παραγωγή αυτή ήδη υπάρχει - επιδοτούμενη από το ΕΤΜΕΑΡ.

Εμείς στο allazorevma.gr έχουμε συνηθίσει στο να μην λαμβάνονται υπόψιν οι καινοτομικές μας ιδέες. Έχουμε όμως την υποχρέωση να τις δημοσιοποιούμε. Συνιστούμε συνεπώς στους φίλους μας να μην επιλέξουν πράσινα τιμολόγια μέχρι να πεισθούν ότι αυτά συνεισφέρουν στην μείωση της αναγκαστικής χρέωσης του ΕΤΜΕΑΡ.

Έχουμε όμως και την παράλληλη υποχρέωση για την όσο το δυνατόν πιο πλήρη ενημέρωση των χρηστών μας. Θα βρείτε τα προσφερόμενα πράσινα τιμολόγια χρησιμοποιώντας το φίλτρο που υπάρχει στην σελίδα αποτελεσμάτων της ιστοσελίδας μας.

To allazorevma.gr Γιορτάζει τα Πέντε του Χρόνια και Βλέπει με Αισιοδοξία το Μέλλον

Σε μας φαίνεται ότι πέρασε μια μόνο ημέρα. Είναι όμως πέντε χρόνια - Φεβρουάριος του 2016 - από τότε που η ιστοσελίδα μας είναι στην διάθεση του καταναλωτικού κοινού. Το ότι επιβιώσαμε ήταν έκπληξη για πολλούς - όχι όμως και για μας. Οι μοναδικοί επισκέπτες της σελίδας μας, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων ήρθε σε μας με οργανικό τρόπο,  είναι περισσότεροι από 700 χιλιάδες. Κάθε μέρα μας επισκέπτονται περίπου 1.000 καταναλωτές. Αυτοί που την έχουν χρησιμοποιήσει για να αλλάξουν πάροχο μετρούνται ήδη σε δεκάδες χιλιάδες.

Το allazorevma.gr είναι η πρώτη χρονικά ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα και παρέχει ανεξάρτητη, αξιόπιστη και αντικειμενική πληροφόρηση για τις τιμές ρεύματος στο επίπεδο των καλύτερων διεθνών πρακτικών.  Αυτή όμως δεν είναι η μόνη πρωτιά και μοναδικότητά μας.

• το allazorevma.gr  είναι η πρώτη και μέχρι πρόσφατα η μόνη πηγή πληροφόρησης του κοινού σχετικά με το μεγαλύτερο πρόβλημα της αγοράς ρεύματος - τις ρήτρες οριακής τιμής. Με την εθελοντική βοήθεια των φίλων μας τηρούμε μια βάση δεδομένων με λογαριασμούς παρόχων έτσι ώστε να παρακολουθούμε τις σχετικές πρακτικές και να συμβουλεύουμε αναλογα τους χρήστες μας.
• Το allazorevma.gr είναι ο μόνος θεσμός που προσφέρει την δυνατότητα στους καταναλωτές να αξιολογήσουν τους παρόχους τους. Η βάση δεδομένων μας περιέχει περισσότερες από 2.000 (ελεγμένες ποιοτικά) αξιολογήσεις. Σκοπεύουμε να τις κάνουμε σύντομα διαθέσιμες στο κοινό.
• Τέλος - και ίσως πιο σημαντικό-  η χρήση της ιστοσελίδας για τους καταναλωτές όχι μόνο είναι δωρεάν αλλά ανταμείβεται με την επιστροφή μέρους της προμήθειας που παίρνουμε από τους παρόχους, όταν αυτοί αλλάζουν μέσα από το allazorevma.gr. Προτιμούμε να προωθούμε τις υπηρεσίες μας αμείβοντας κατευθείαν τους φίλους μας παρά την Google και το Facebook.

Ήδη υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η χρήση ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών έχει έντονη αυξητική τάση στην Ελλάδα και σύντομα θα φθάσει στο επίπεδο των προηγμένων, ώριμων ευρωπαϊκών αγορών. Το καταναλωτικό κοινό θα πρέπει να περιμένει από μας σύντομα πολλές καινοτομίες: 

• Αναβαθμισμένη εξυπηρέτηση μεγάλων πελατών μέσω της διενέργειας ηλεκτρονικών δημοπρασιών για την προμήθεια ενέργειας και σε δεύτερο χρόνο παροχή ενεργειακών υπηρεσιών σε συνεργασία με την Wοrld Κinetics Services της οποίας η Clarus esco, η διαχειρίστρια του allazorevma.gr είναι συνεργάτης για την Ελλάδα.
• Προσφορά εξατομικευμένων υπηρεσιών στους χρήστες μας στα πλαίσια του προγράμματος "Φίλοι με Προνόμια". Μεταξύ άλλων δυνατότητα ομαδικών αλλαγών παρόχου για να αυξάνεται η διαπραγματευτική θέση των καταναλωτών.
• Πληρέστερη κάλυψη της αγοράς φυσικού αερίου.
• Παροχή υπηρεσιών σε άλλες αγορές όπου το μοντέλο της σύγκρισης τιμών ή της παροχής ατομικών συμβουλών είναι κατάλληλο (ασφάλειες, τηλεπικοινωνίες)

Οι αγορές (έχει γράψει ο Vernon Smith, Νόμπελ Οικονομικών το 2002) "κάνουν θαύματα για την προάσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών και την προώθηση της καινοτομίας. Με την προϋπόθεση ότι οι καταναλωτές πληρώνουν γι' αυτό που αγόρασαν και οι προμηθευτές δεν παραπλανούν ηθελημένα το κοινό". Εσείς φροντίστε την πρώτη προϋπόθεση και αφήστε την δεύτερη για το allazorevma.gr