Έπεσε Ελαφρά ο Δείκτης Τιμών του allazorevma.gr του Ιουλίου

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, παρουσίασε μείωση σε σχέση με τον δείκτη του Ιουνίου. Υπενθυμίζεται ότι ο Δείκτης αφορά οικιακές καταναλώσεις (χρησιμοποιώντας ως αναφορά την κατανάλωση 3,750 ημερήσιες κιλοβατώρες τον χρόνο) και συνοψίζει τις τιμές της αγοράς, όπως αυτές υπολογίζονται από τον αλγόριθμο της ιστοσελίδας,  σταθμισμένες με τα μερίδια αγοράς των παρόχων.

Τα αποτελέσματα: Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Χρεώσεων μειώθηκε από 97,99 ευρώ την μεγαβατώρα σε 94,57 ευρώ την μεγαβατώρα (ήτοι κατά 3,6%). Αυτή η μείωση οφείλεται :

• στην ελαφριά αύξηση του μεριδίου αγοράς της ΔΕΗ στην χαμηλή τάση (σε όρους όγκου πωλήσεων-κιλοβατωρών)
• στην μειωμένη τιμή του νέου προϊόντος της ΔΕΗ (My Home Online) που επέδρασε σημαντικά στον δείκτη δεδομένου ότι η ΔΕΗ έχει με διαφορά το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις δεν μεταβλήθηκαν, οπότε ο Συνολικός Δείκτης Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου  του ΦΠΑ μειώθηκε  από 162,86 σε 159,23 ευρώ την μεγαβατώρα ήτοι κατά 2,3%.  Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 68,03 έως 91,03 με μέσο όρο τα 75,54 ευρώ την μεγαβατώρα (πρακτικά σταθερές στον μέσο όρο με τον προηγούμενο μήνα).

Η μείωση των ανταγωνιστικών τιμών λιανικής (3,6%) συνέπεσε με μικρή μείωση της χονδρικής (0,7%). Τα περιθώρια όλων των παρόχων (συμπεριλαμβανόμενης της ΔΕΗ) παρέμειναν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα της τάξεως των 61 ευρώ την μεγαβατώρα. Το μέσο περιθώριο των εναλλακτικών είναι στα επίπεδα των 41 ευρώ την μεγαβατώρα σε εξαιρετικά υψηλό ιστορικά επίπεδο. Ισχυρή ένδειξη ότι ο ανταγωνισμός στην λιανική δεν λειτουργεί όπως πρέπει. Ας ελπίσουμε ότι θα λειτουργήσει τους επόμενους μήνες όταν αναμένεται η χονδρική τιμή να πάρει την ανιούσα.

Λάθος Λύση στο Μεγάλο Πρόβλημα της Αγοράς Ρεύματος

Τα τελευταία χρόνια-τον καιρό της κρίσης, η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού κατρακύλησε σε πρακτικές που θυμίζουν τρίτο κόσμο. Αυτό γιατί ένα σημαντικό μέρος των καταναλωτών σταμάτησε να πληρώνει τους λογαριασμούς του. Η πολιτική ηγεσία όχι μόνο δεν έθεσε ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση του προβλήματος αλλά έμμεσα συνέβαλε στην χειροτέρευση του φαινομένου. Γιατί είναι τόσο σημαντικό το πρόβλημα αυτό; Γιατί όπως υποδεικνύει η λογική και επιβεβαιώνει η πράξη (στον τρίτο κόσμο και στις χώρες της πρώην σοβιετικής ένωσης μετά την  κατάρρευση) όταν δεν πληρώνεις για ρεύμα καταλήγεις να μην έχεις ρεύμα. Θα υπάρξει αντίλογος: Μα εμείς στην Ελλάδα το καταφέραμε: έχουμε ρεύμα χωρίς να πληρώνουμε.  Η απάντηση είναι ότι τρώμε από το έτοιμα. Είμαστε σαν τον ατυχή που, πέφτοντας από την ταράτσα, αναφωνεί : μέχρι στιγμής όλα καλά!

Το ελληνικό δαιμόνιο όμως βρήκε το παυσίπονο. Λέγεται Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας. Κατασκευάζουμε ένα νέο πάροχο, στον οποίο φορτώνουμε όλους τους κακοπληρωτές. Αυτοί συνεχίζουν να καταναλώνουν ρεύμα χωρίς να πληρώνουν και το κόστος του το κοινωνικοποιούμε. Γιατί το χρεώνουμε στους υπόλοιπους καταναλωτές μέσω της ρυθμιζόμενης χρέωσης των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας - των γνωστών ΥΚΩ. Με τον τρόπο αυτό όλοι είναι ευχαριστημένοι. Οι κακοπληρωτές συνεχίζουν να μην πληρώνουν και οι πάροχοι δεν τους ενοχλούν με απειλές διακοπής γιατί θα εισπράξουν το κόστος της εξυπηρέτησης τους μέσω των χρεώσεων ΥΚΩ.

Δεν υπάρχει πιο εφιαλτικός σχεδιασμός για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Οι πάροχοι και οι κακοπληρωτές έχουν εντελώς λάθος ιδιωτικά κίνητρα που αντιστρατεύονται το γενικό συμφέρον. Για να κατανοήσει κανείς τον εφιάλτη αρκεί να σκεφτεί ότι με τον μηχανισμό αυτό οι καταναλωτές που εξακολουθούν να πληρώνουν το ρεύμα τους δρουν μη ορθολογικά. Οδηγώντας σε ένα μέλλον που, δρώντας ο καθένας για δικό του συμφέρον θα γίνουμε όλοι πελάτες του Παρόχου Καθολικής Υπηρεσίας. Ποιος θα μείνει να πληρώνει το ρεύμα; 

Είναι αυτό υπερβολή; Τα δεδομένα λένε όχι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΡΑΕ, ο πάροχος που "κέρδισε" τους περισσότερους πελάτες (περίπου 100.000) μέσα στο 2019 ήταν ο Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας. Είναι πλέον ένας από στους πρώτους 5 "εναλλακτικούς" παρόχους σε αριθμό μετρητών στην χώρα (ανάμεσα στους 20 ενεργούς). Υπολογίζουμε ότι οι 133.000 καταναλωτές/πελάτες του ΠΚΥ θα στοιχίζουν πλέον πάνω από 100 εκατομμύρια τον χρόνο σε χρεώσεις ΥΚΩ. Είναι κρίμα γιατί αυτά είναι λίγο πολύ τα χρήματα (από τις ΥΚΩ) που θα σώσουμε με το υποβρύχιο καλώδιο της Κρήτης (αναμένουμε βέβαια τον επίσημο υπολογισμό για το τελευταίο).

Ποια είναι η λύση; Μια λύση που έχει προταθεί εδώ και πολλά χρόνια από τον υπογράφοντα είναι οι προπληρωμένοι μετρητές. Αντί οι δύστροποι πελάτες να μεταφέρονται στον Πάροχο Καθολικής Υπηρεσίας να υποχρεώνονται στην εγκατάσταση προπληρωμένου μετρητή. Λύση δοκιμασμένη για πολλές δεκαετίες σε χώρες, κυρίως αγγλοσαξωνικές (ή τις αποικίες τους), για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων ή δομικών προβλημάτων (πολέμους, οικονομικές κρίσεις, εκτεταμένο δίκτυο, περιοχές άβατα). Αλλά λύση δοκιμασμένη και πιο κοντά μας  - στις τηλεπικοινωνίες! Με μπόνους την μείωση (έως και μηδενισμό) του κόστους καταμέτρησης και του κόστους διακοπών ηλεκτροδότησης. Κάνουμε λοιπόν την πρόταση ακόμα μια φορά: Ας δοκιμάσουμε τους μετρητές προπληρωμής! Το λιγότερο που περιμένουμε είναι να υπάρξει κάποια αντίδραση-αντίρρηση!

Μπορεί να Καταργηθεί η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας;

Η απάντηση είναι όχι. Δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς αυτή. Αυτό όμως δεν είναι γιατί είναι χρήσιμη ή απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία των ενεργειακών αγορών. Αλλά γιατί επί του παρόντος η κατάργησή της είναι  ανέφικτη για πολιτικούς λόγους. Σ' αυτό η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Σε καμία χώρα του δυτικού κόσμου δεν γνωρίζουμε να έχει υπάρξει τέτοια εξέλιξη - παρ΄όλο που υπήρξε ρυθμιστής (στην Μ Βρετανία) την δεκαετία του '80 που μόλις ανέλαβε την θέση διακήρυξε ότι στόχος του ήταν να την καταργήσει (Δεν την κατάργησε).

Αν όμως δεν μπορούμε να την καταργήσουμε μήπως θα μπορούσαμε να περιορίσουμε την δραστηριότητά της. Χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες ώστε να μην μας πάρουν είδηση τα κατεστημένα συμφέροντα και οι πολιτικοί; Πράγματι υπάρχει αυτή η θεωρητική δυνατότητα  - που είναι περισσότερο υλοποιήσιμη από ότι θα φανταζόταν κανείς. Αξίζει να διερευνηθεί γιατί οι ιδέες είναι καλό να διατυπώνονται και να συζητούνται πριν έρθει η ώρα τους - συνήθως μέσα από μια επόμενη κρίση ή ευκαιρία.

Επικεντρωνόμαστε στα δίκτυα (διανομής και μεταφοράς). Αυτό γιατί τα δίκτυα είναι το κομμάτι της αλυσίδας του ηλεκτρισμού (και του φυσικού αερίου ) όπου η αγορά υποτίθεται ότι δεν λειτουργεί ομαλά. Υπάρχει το πρόβλημα του "φυσικού μονοπωλίου". Η υπόλοιπη αλυσίδα της διαδικασίας παραγωγής και προμήθειας των ενεργειακών προϊόντων δεν απαιτεί ειδική μεταχείριση - αρκεί η εποπτεία του ανταγωνισμού στις αγορές παραγωγής και προμήθειας. Αυτό μπορεί (και ίσως πρέπει) να το κάνει η επιτροπή ανταγωνισμού- τουλάχιστον μετά από μια μεταβατική περίοδο. Συνεπώς τα δίκτυα αποτελούν την μοναδική ρυθμιστική δραστηριότητα που δικαιολογεί την ύπαρξη της ΡΑΕ.

Δεν την δικαιολογεί λοιπόν επαρκώς. Από το 1968, ο Harold Demsetz (o κατά γενική ομολογία σημαντικότερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα που δεν τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ), με το άρθρο του "Why Regulate Utilities?", υποστήριξε ότι η συνθήκη φυσικού μονοπωλίου δεν αποτελεί επαρκή δικαιολόγηση της ρυθμιστικής παρέμβασης, γιατί μια κατάλληλα σχεδιασμένη αγορά μπορούσε να δώσει την λύση. Που στην ουσία της ήταν απλούστατη. Περιοδικές δημοπρασίες του δικαιώματος διανομής του ρεύματος σε ενδιαφερόμενες ιδιωτικές εταιρείες. Είναι η λύση αυτή εντελώς θεωρητική; Καθόλου. Μοιάζει με την δημοπρασία φάσματος για τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας. Η Επιτροπή τηλεπικοινωνιών δεν ελέγχει τις τιμές των παρόχων. Τους πουλάει το φάσμα (για 15 χρόνια) έναντι ενός σταθερού ποσού (lump sum) και αυτοί μετακυλίουν το κόστος στους πελάτες τους. Το πρόβλημα, αν υπάρχει, είναι στον ανταγωνισμό στην λιανική και όχι στο κόστος του κοινού πόρου (δηλαδή του φάσματος).

Η βασική ιδέα του Demsetz μπορεί να βελτιωθεί. Η λύση που έχει προταθεί (από τους L. Kiesling και F.Boffa που εργάσθηκαν με βάση στις πρωτοποριακές ιδέες του Vernon Smith Νόμπελ Οικονομικών το 2002) είναι η κοινή ιδιοκτησία ή συγκατοίκηση (cotenancy)  όλων των προμηθευτών του συστήματος διανομής. Σε μια Ανταγωνιστική Κοινή Σύμπραξη (Competitive Joint Venture). Όπου οι πάροχοι ηλεκτρισμού θα είναι ταυτοχρόνως χρήστες /πελάτες του δικτύου και ιδιοκτήτες του (κατά το ποσοστό τους στην λιανική αγορά).  Η ανάλυση της οργανωτικής αυτής δομής αποδεικνύεται ότι καταλήγει  (με την βασική υπόθεση της ελεύθερης εισόδου/εξόδου στην αγορά) σε αποτελεσματική αλλά και ευσταθή ισορροπία (Νash Equilibrium). Το αόρατο χέρι της αγοράς εξασφαλίζει τόσο ότι διανέμεται η κοινωνικά βέλτιστη ποσότητα προϊόντος (ρεύματος) στην σωστή τιμή όσο και ότι οι επενδύσεις στο δίκτυο είναι οικονομικά βέλτιστες. Χωρίς ο Ρυθμιστής να κάνει τίποτα άλλο από το να εξασφαλίζει την τήρηση των κανόνων ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων χρήσης.

Πάντως τα παραπάνω δεν συζητούνται με (κύριο) σκοπό την κατάργηση της ΡΑΕ (κατά μια άποψη δεν υπάρχει και κάτι να καταργηθεί). Γράφονται γιατί ο ριζικός ανασχεδιασμός της διαχείρισης των δικτύων είναι τόσο σημαντικός  για τον κλάδο του ηλεκτρισμού όσο η διαχείριση του φάσματος για τις τηλεπικοινωνίες. Για το δεύτερο φαίνεται να υπάρχει πλήρης ομοφωνία. Το πρώτο δεν έχει αρχίσει να συζητιέται καν - ως προϋπόθεση για την  μετάβαση στην κατανεμημένη (δημοκρατική και πράσινη!!) παραγωγή ρεύματος. Θα το αφήσουμε εδώ. Ας το σηκώσουν οι ακαδημαϊκοί  μας ταγοί.

Βιβλιογραφία 

1. Why Regulate Utilities? Harold Demsetz   Journal of Law and Economics, Vol. 11, No. 1, (Apr., 1968), pp. 55-65
2. Network Regulation through Ownership Structure: An Application to the Electric Power Industry  Federico Boffα,  Lynne Kiesling