Έκκληση προς Θεματοφύλακες: η ΔΕΗ είναι το Δίκτυο!

Αισθάνομαι την ανάγκη, ως συμμετέχων από παλιά στον κλάδο του ηλεκτρισμού αλλά και ως πρώην υπάλληλος της ΔΕΗ να απευθύνω έκκληση προς τα στελέχη της Επιχείρισης που σήμερα την διοικούν να πάρουν πρωτοβουλία για να εξασφαλίσουν την συνέχιση της μεγαλειώδους ιστορίας του οργανισμού που υπηρετούν. 

Η πρωτοβουλία συνίσταται στο να αποδεχθούν και να εισηγηθούν στους πολιτικούς τους προισταμένους (και στην τρόικα βεβαίως) την εξής οργανωτική αναδιάρθρωση της επιχείρισης. Κατ' αρχήν την συγκέντρωση κάτω από ένα ενιαίο εταιρικό σχήμα του ΑΔΜΗΕ του ΔΕΔΔΗΕ και του ΛΑΓΗΕ με την  ονομασία "Ομιλος ΔΕΗ". Ακόμα καλύτερα ο όμιλος θα πρέπει να περιλαμβάνει 5 ανεξάρτητες εταιρείες διανομής μια για κάθε σημερινή περιφέρεια διανομής. Οι πέντε ανεξάρτητες εταιρείες διανομής θα μπορούν να δημιουργήσουν (λογιστικά διαχωρισμένες) θυγατρικές εταιρείες εμπορίας που θα πωλούν η καθεμία σε όλη την επικράτεια. Η Παραγωγή θα πρέπει να αυτονομηθεί και να κατανεμηθεί σε ομάδες εργοστασίων οι οποίες θα αποτελέσουν πολλές ανεξάρτητες εταιρείες (πέντε ή έξη).  Τόσο ο "Ομιλος ΔΕΗ" όσο και οι εταιρείες Παραγωγής θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως. 

Η ΔΕΗ υπήρξε η ραχοκοκκαλιά του ελληνικού οικονομικού θαύματος στις δεκαετίες του 50 και του 60 (τον περασμένο αιώνα-να μην το ξεχνάμε αυτό). Οι λέξεις "ραχοκοκκαλιά" και "θαύμα" ακούγονται υπερβολικές μόνο σε όσους δεν γνωρίζουν τους αριθμούς. Πιθανόν όχι με τον βέλτιστο τρόπο, πιθανόν με αναποτελεσματικότητα, αργοπορία, συγκεντρωτισμό, ακόμα και με καλοήθη (να βολέψουμε κάποιους) αλλά και κακοήθη (να λαδώσουμε κάποιους) διαφθορά. Το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Το έργο που διεκπεραιώθηκε, ήτοι ο πλήρης εξηλεκτρισμός της χώρας σε επίπεδο ποιότητος "Πρώτου Κόσμου", ήταν γιγαντιαίο σε μέγεθος και επιτελέστηκε σε χρόνο που πιθανόν αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ.

Το μεγαλειώδες αυτό έργο εκτελέστηκε από ομάδες ανθρώπων που εκτός από την ανάγκη για προσωπική επιβίωση και ευημερία, κινητοποιούνταν από μια απόλυτα δικαιολογημένη αίσθηση περηφάνιας για το συλλογικό έργο. Η περηφάνια αυτή έχει ως αντανάκλαση μια υποχρέωση "θεματοφυλακής". Οι εργαζόμενοι στην  ΔΕΗ (νυν και πρώην) και οπωσδήποτε τα διευθυντικά της στελέχη έχω την εντύπωση ότι αισθάνονται την υποχρέωση να διατηρήσουν και να αφήσουν στις νεώτερες γενιές σε καλύτερη κατάσταση αυτό που οι ίδιοι και οι προκάτοχοί τους δημιούργησαν.  

Για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει να μελετήσουν την ιστορία του οργανισμού μακροσκοπικά και να αποδεχθούν ότι δύο από τις στρατηγικές επιλογές των ετών της ανάπτυξης δεν ήταν προϋποθέσεις για την επιτυχία. Το αντίθετο μάλιστα. Αποτέλεσαν την πηγή πολλών δεινών. Επίσης πρέπει να αποδεχθούν ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις στον κλάδο του ηλεκτρισμού καθιστούν το δίκτυο και μόνο το δίκτυο τον φυσικό επίγονο της ΔΕΗ ως κοινωφελούς επιχείρισης.

Οι στρατηγικές που πρέπει να υποστούν κριτική είναι η δημόσια ιδιοκτησία και η πλήρης καθετοποίηση. Το ότι επελέγησαν στις αρχές της δεκαετίας του 50 ήταν ιστορικό ατύχημα και όχι αναγκαιότητα. Το ιστορικό ατύχημα έγκειται στην κακή χρονική στιγμή που περνούσε το αμερικανικό κράτος όταν αποφάσισε να βοηθήσει την ρημαγμένη Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο.  Ήταν το αμερικανικό κράτος στο πιο "κρατικιστικό" του από ποτέ. Μόλις είχε προσπαθήσει να αποτελειώσει τον ηλεκτρικό κλάδο στη δική του χώρα. Η δημόσια ιδιοκτησία και το συγκεντρωτικό καθετοποιημένο μοντέλο ήταν της μόδας και στην Αμερική.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η αμερικανική βοήθεια επικεντρώθηκε στην δημιουργία του διασυνδεδεμένου συστήματος σε όλη την χώρα εκτός των Αθηνών. Δεν ασχολήθηκαν με την Αθήνα γιατί η πόλη εξυπηρετείτο ήδη από μια ηλεκτρική εταιρεία παγκοσμίου κλάσης για την εποχή της. Βρετανικής ιδιοκτησίας και διαχείρισης - την Πάουερ. Οι κρατιστές Αμερικάνοι δεν καταλάβαιναν τίποτα. Ανάγκασαν την ΔΕΗ να απορροφήσει και την Πάουερ απαξιώνοντας σημαντικό ανθρώπινο και θεσμικό κεφάλαιο.

Αν κανείς ερευνήσει την ιστορική δομή των ηλεκτρικών εταιρειών στην Ευρώπη θα παρατηρήσει ότι ούτε η δημόσια ιδιοκτησία ούτε η υπερβολική συγκέντρωση είναι ο κανόνας. Στη Γερμανία για παράδειγμα υπήρχαν τέσσερις μεγάλοι ιδιώτες παραγωγοί και εκατοντάδες μικρές τοπικές εταιρείες διανομής συνήθως δημοτικές επιχειρήσεις. Παρόμοια δομή έχουν παραδοσιακά όλες οι γερμανόφωνες και βόρειες χώρες αλλά και η Ισπανία. Κρατικές καθετοποιημένες δημόσιες εταιρείες υπήρχαν μόνο στην Ιταλία και την Γαλλία. Και στην Μ Βρετανία βεβαίως η οποία όμως ήταν και η πρώτη χώρα που ο ηλεκτρικός κλάδος διασπάσθηκε επί Θάτσερ στα εξ'ών συνετέθη και πουλήθηκε σε ιδιώτες στην δεκαετία του '80.

Γιατί να το κρύψουμε άλλωστε. Η συγκεκριμένη πολιτική της Θάτσερ, που με την χρονική απόσταση που μας χωρίζει είναι πιο εύκολο να αποτιμηθεί, ήταν απόλυτα επιτυχής. Απόδειξη ότι τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και όχι μόνο) έχουν πλέον ως μοντέλο αγοράς κάτι που μοιάζει πολύ με αυτό που η Βαρώνη επέβαλε στην Μ Βρετανία (και αν διαφέρει, κακώς διαφέρει). Αυτό που η Τρόικα σήμερα μας προτείνει ως σύστημα στόχο. (Εμείς βέβαια δεν θα κάνουμε αυτό που μας λέει η τρόικα - θα προχωρήσουμε σε μονομερείς ενέργειες με βάση την πρόταση που αναλύθηκε παραπάνω).

Οι διοικούντες την ΔΕΗ σήμερα κατανοούν (ίσως καλύτερα από τον υπογράφοντα) τις τεχνολογικές εξελίξεις στον ηλεκτρικό κλάδο. Η σύνθεση του ηλεκτρικού δικτύου με το τηλεπικοινωνιακό και η πρακτικά άπειρη δυνατότητα συλλογής, επεξεργασίας αλλά κυρίως ανταλλαγής πληροφοριών με τους καταναλωτές, έχουν αλλάξει δραματικά τις δυνατότητες και τις λειτουργίες του δικτύου. Το κυριότερο συντρέχουν με δομικές αλλαγές στις οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή ηλεκτρισμού και έχουν αυξήσει την οικονομική σημασία του δικτύου.  Το δίκτυο πλέον μπορεί να παίξει τον ρόλο της φυσικής και υπολογιστικής πλατφόρμας μιας αγοράς χιλιάδων ίσως και εκατομμυρίων καταναλωτών/παραγωγών. Πλατφόρμα σημαίνει  υποδομή - συνεπώς ανάγκη μεγάλης επένδυσης κοινωφελούς χαρακτήρα - μια νέα ΔΕΗ. Επένδυση που πρέπει να γίνει από ιδιώτες και που θα τη διαχειριστούν ιδιώτες. Ελεγχόμενη κάτω από αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα εξασφαλίζει την ίση και ελεύθερη πρόσβαση και θα επιβραβεύει την καινοτομία και την αποτελεσματικότητα του διαχειριστή.

Η ΔΕΗ του μέλλοντός μας είναι το Δίκτυο. Το έξυπνο, ευέλικτο, στιβαρό, ασφαλές δίκτυο, στις παρυφές του οποίου εκατομμύρια καταναλωτές και παραγωγοί θα καινοτομούν για να χρησιμοποιήσουν την ηλεκτρική ενέργεια με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Είναι ένα όραμα που μπορεί να μας (ας μου επιτραπεί το πρώτο πληθυντικό) κρατήσει ενεργούς για πολλά χρόνια και κυρίως να μας δικαιώσει ως "θεματοφύλακες" στους επερχόμενους.

Υστερόγραφο προς Θεματοφύλακες: Θυμίστε στους πολιτικούς σας προισταμένους ότι, εκτός των παραπάνω,  αν και όταν χρειαστούν σοβαρά έσοδα από αποκρατικοποιήσεις, το Δίκτυο (ιδιαίτερα ο ΔΕΔΔΗΕ) μπορεί να βοηθήσει πολύ.

Πράσινο Ρεύμα; Ας Τολμήσουμε να Ρωτήσουμε τους Καταναλωτές.

Ο Λογαριασμός του ΛΑΓΗΕ για τις ΑΠΕ έχει πάλι έλλειμμα. Η λύση (λέγεται ότι) βρέθηκε από την πολιτική μας ηγεσία. Θα πληρώσουν οι προμηθευτές ρεύματος μια και έχουν κερδοσκοπήσει τόσο καιρό λόγω της πτώσης της τιμής χονδρικής. Δεν είναι έτσι. Οι προμηθευτές δεν θα πληρώσουν τίποτα (εξ΄άλλου πόσο να μειώσουν τα περιθώρια - ο κυρίαρχος της αγοράς με μερίδιο 94% έχει λειτουργικές ζημίες). Θα τα πληρώσουν οι καταναλωτές. Η μόνη διαφορά είναι το εάν θα τα πληρώσουν με την θέλησή τους ή όχι. 

Όπως είναι η κατάσταση σήμερα, οι Έλληνες καταναλωτές (οικιακοί και επιχειρήσεις) πληρώνουν θέλουν δεν θέλουν περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ ακριβότερο το ρεύμα τους για να υποστηρίξουν την παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές. Δεν έχουν άλλη επιλογή. Δεν προσφέρονται στην αγορά "πράσινα τιμολόγια" μέσω των οποίων ένας οικολογικά ευαίσθητος καταναλωτής (ιδιώτης ή επιχείριση) θα μπορούσε να επιλέξει να πληρώσει λίγο παραπάνω για να σώσει τον πλανήτη από την καταστροφή. Το ειδικό τέλος για την στήριξη των ΑΠΕ, το ΕΤΜΕΑΡ, επιπίπτει επί "δικαίων και αδίκων" κατανεμημένο με απόφαση της ΡΑΕ. ¨"Πονηρή" απόφαση γιατί αναγκάζει τις επιχειρήσεις να πληρώνουν υψηλότερη τιμή από ότι οι οικιακοί. Μετά (χωρίς να βλέπει η ΡΑΕ) οι επιχειρήσεις το μετακυλίουν στους πελάτες τους δηλαδή τους οικιακούς καταναλωτές. Αφού πρώτα οι μεγαλύτερες και ισχυρότερες πάρουν πίσω ένα κομμάτι με τα περίφημα διακοπτόμενα τιμολόγια αμειβόμενες για υπηρεσίες που (για να το πούμε κατ΄ευφημισμό) κινούνται στα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.

Παρόλα αυτά δεν προτείνεται να πρωτοτυπήσουμε στην Ευρώπη (μακριά από μας τέτοιες φιλοδοξίες). Αυτό που προτείνεται (και είναι πρακτική που ακολουθείται για παράδειγμα στην Γερμανία) είναι σε εθελούσια βάση ορισμένοι παραγωγοί ΑΠΕ να πωλούν ένα μέρος της ετήσιας παραγωγής τους όχι στον ΛΑΓΗΕ αλλά στην αγορά. Σε προμηθευτές που θα μεταπωλούν σε τελικούς καταναλωτές την παραγωγή αυτή με την μορφή πράσινων τιμολογίων σε οικολογικά ευαίσθητους καταναλωτές. Η παραγωγή των ΑΠΕ είναι περίπου 8 εκατομμύρια μεγαβατώρες τον χρόνο και κοστίζει περίπου 1,2 δισεκατομμύριο ευρώ στον ΛΑΓΗΕ. Αν ένα 10% πωλούνταν στην  αγορά, αυτό θα σήμαινε μείωση του ελλείμματος του ΛΑΓΗΕ  κατά περίπου 120 εκατομμύρια. Οι 800,000 μεγαβατώρες πράσινης ενέργειας (10% των 8 εκατομμυρίων) που θα πωλούντο στους προμηθευτές και μέσω αυτών σε τελικούς καταναλωτές είναι περίπου το 1,6% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Θα βρίσκονταν καταναλωτές να αγοράσουν την ποσότητα αυτή της πράσινης ενέργειας σε λίγο υψηλότερες τιμές; Ας τολμήσουμε να τους ρωτήσουμε. Ίσως εκπλαγούμε ευχάριστα.