Ο Ανταγωνισμός στην Λιανική Αγορά Ρεύματος - η Περίπτωση της Γερμανίας

Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού στην Ελλάδα έχει ένα πλεονέκτημα. Μας επιτρέπει να μάθουμε απο τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη των πρωτοπόρων. Η Γερμανία είναι μια τέτοια πρωτοπόρα αγορά. Στο σημείωμα αυτό, που ετοιμάστηκε απο το allazorevma.gr στα πλαίσια του Παρατηρητηρίου της Αγοράς Λιανικής, καταγράφονται ορισμένα χαρακτηριστικά του ανταγωνισμού στη Γερμανία και συγκρίνονται με την περίπτωση της Ελλάδος (με μια μικρή επιφύλαξη: "Είδα το μέλλον - και δουλεύει" είχε πεί ένα αμερικανός δημοσιογράφος των Times της Νέα Υόρκης που επισκέφθηκε την Σοβιετική Ενωση την δεκαετία του '20 - bad call!).

Μια πρώτη διαφορά είναι οτι τα τιμολόγια του ρεύματος είναι διαφορετικά σε κάθε περιοχή της Γερμανίας ενώ στην Ελλάδα υπάρχει μια ενιαία τιμή για όλη την χώρα. Ο καταναλωτής στη Γερμανία έχει τρείς επιλογές. α) να διατηρήσει το παλιό του συμβόλαιο με τον τοπικό πάροχο β) να ζητήσει νέο συμβόλαιο απο τον τοπικό παρόχο ή γ) να ζητήσει νέο συμβόλαιο απο άλλον πάροχο. Υπάρχουν πάνω απο 1,100 πάροχοι (απο τους οποίους οι 4 μεγάλοι - RWE, E.ON, Vattenfall και EnBW έχουν λιγότερο απο το 40% της αγοράς και οι περισσότεροι απο τους υπόλοιπους είναι μικρές δημοτικές επιχειρήσεις) και 13,000 τιμολόγια για να διαλέξει κανείς. Μέχρι τo 2013, το 34% των Γερμανών οικιακών καταναλωτών (που στο σύνολό τους είναι περίπου 40 εκατομμύρια) είχαν μείνει με τα παλιά τους συμβόλαια, ένα άλλο 45% είχε νέο συμβόλαιο με τον τοπικό πάροχο και το υπόλοιπο 21% είχε αλλάξει πάροχο.

Οι τιμές, όπως είναι φυσικό, είναι το κύριο πεδίο του ανταγωνισμού. Οι Γερμανοί πληρώνουν την δεύτερη υψηλότερη τιμή ρεύματος στην Ευρώπη (μετά την Δανία) η οποία επιβαρύνεται σε ποσοστό πάνω απο 50% με φόρους και τέλη (ο ΦΠΑ είναι σε ποσοστό 19%). Οι εκπτώσεις για νέους πελάτες όμως είναι πολύ μεγάλες. Αυτή την στιγμή κυμαίνονται στα 380 ευρώ για ετήσια χρέωση των 3.500 κιλοβατωρών που στοιχίζουν ονομαστικά περίπου 1,050 ευρώ (τα ποσά περιλαμβάνουν τον ΦΠΑ και όλες τις "ρυθμιζόμενες" χρεώσεις). Η έκπτωση δίνεται πάντα σε ευρώ υπολογισμένη με βάση την εκτιμώμενη κατανάλωση. Ενα μέρος δίνεται στη αρχή του ετήσιου συμβολαίου (Sofortbonus) και το υπόλοιπο (Neukundenbonus) στο τέλος.

Είναι αξιοσημείωτο ότι όλα τα τιμολόγια περιλαμβάνουν σημαντική πάγια χρέωση (σε μηνιαία βάση περίπου 10-12 ευρώ) σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου οι πάγιες χρεώσεις είναι μικρές (και ορισμένοι πάροχοι τις έχουν καταργήσει). Δεν υπάρχουν επίσης κλιμακωτές χρεώσεις όπως ακόμα συμβαίνει στα περισσότερα τιμολόγια στην Ελλάδα. (Αντίθετα σε ορισμένα επαγγελματικά συμβόλαια στην Γερμανία υπάρχουν κλιμακωτές χρεώσεις με φθίνουσες τιμές).

Για να έχουμε μια συγκριτική εικόνα, ένα γερμανικό νοικοκυριό με κατανάλωση 3,500 κιλοβατώρες τον χρόνο μετά τις εκπτώσεις - κίνητρο για αλλαγή προμηθευτή  πληρώνει περίπου 715 ευρώ έναντι των 630 που πληρώνει ένα ελληνικό νοικοκυριό με την ίδια κατανάλωση. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ οι γερμανοί καταναλωτές πληρώνουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους για ηλεκτρισμό απο ότι οι έλληνες (που είναι λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι χωρίς τις εκπτώσεις για αλλαγή προμηθευτή, οι 3,500 κιλοβατώρες στοιχίζουν 1,050 ευρώ στην Γερμανία ενώ μόνο 630 στην Ελλάδα). Οι Γερμανοί καταναλωτές πληρώνουν αδιαμαρτύρητα (όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις) το κόστος για τη αλλαγή κατεύθυνσης στην παραγωγή ηλεκτρισμού με την επιδότηση των ανανεώσιμων πηγών και το σταδιακό κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων.

Μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στην γερμανική και την ελληνική αγορά είναι η παρουσίαση των τιμολογίων. Στην Γερμανία οι προσφορές των παρόχων είναι απόλυτα ομογενοποιημένες και άμεσα συγκρίσιμες μεταξύ τους. Δεν διαφέρουν στην δομή τους ούτε στις ιστοσελίδες των παρόχων ούτε στις ειδικές ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι οι προσφορές ανάγονται άμεσα σε ευρώ ετήσιας δαπάνης ή οφέλους και δεν αναφέρονται σε ποσοστά. Περιλαμβάνουν δε το σύνολο των χρεώσεων (ανταγωνιστικών και ρυθμιζόμενων) αλλά και τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας.

Είναι ενδιαφέρον το πως διαφοροποιούνται οι προσφορές των παρόχων στην Γερμανία μετά το ύψος των τιμών.

• Ενα χαρακτηριστικό είναι η σταθερότητα της τιμής. Δεν υπάρχουν στην Γερμανία "ρήτρες οριακής τιμής". Αντίθετα υπάρχουν προσφορές με σταθερή τιμή μέχρι και 2 χρόνια.
• Στην Γερμανία το 25% περίπου των καταναλωτών προτιμούν να αγοράζουν οικολογικό ("πράσινο") ρεύμα, με τιμή ελαφρά υψηλότερη απο το συμβατικό. Αυτό αφού πληρώσουν μέσω των ρυθμιζόμενων χρεώσεων ένα τέλος για την υποστήριξη των ΑΠΕ που είναι διπλάσιο απο αυτό που πληρώνουν οι Ελληνες καταναλωτές. Στην Ελλάδα βεβαίως δεν προσφέρονται ακόμα "πράσινα" τιμολόγια.
• Ενδιαφέρον επίσης είναι ότι οι πάροχοι προσφέρουν μεν όπως και στην Ελλάδα νυκτερινό ρεύμα αλλά το συνδέουν πάντα με συγκεκριμένη χρήση (αντλίες θερμότητος ή θερμοσυσσωρευτές).
• Σημαντικός παράγοντας ανταγωνισμού είναι η ποιότητα εξυπηρέτησης. Οι ειδικές ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών (Strompreisvergleichsportal) διεξάγουν και δημοσιοποιούν την δική τους περιοδική αξιολόγηση όλων των παρόχων, παρέχουν όμως και την δυνατότητα στους χρήστες τους να κάνουν την δική τους αξιολόγηση στο διαδίκτυο.
• Οι μεγαλύτεροι πάροχοι επενδύουν στην δημιουργία "Brand Νames" και προσφέρουν το προιόν τους όχι με την εταιρική τους ονομασία αλλά με εύληπτα απο το κοινό ονόματα. Παράδειγμα η EnBW (Energie Baden-Württemberg) που προσφέρει "Yellostrom" - κάτι σαν "κίτρινο ρεύμα" (αν και με τέτοιο όνομα είναι κατανοητό). Το μπλέ είναι το χρώμα του άλλου μεγάλου παρόχου με δύσκολο όνομα, της RWE (Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk).
• Τέλος ορισμένοι πάροχοι προσφέρουν ακριβότερο "Εξυπνο" ρεύμα που περιλαμβάνει λογισμικό διαχείρισης "έξυπνου σπιτιού" ("Smart Home") και δωροεπιταγή της τάξεως των 300 ευρώ για νέους πελάτες, για την αγορά συσκευών παρακολούθησης και αισθητήρων (ασφάλεια, θέρμανση, φωτισμός). Η δωροεπιταγή ρευστοποιείται στο ηλεκτρονικό κατάστημα (e-shop) του παρόχου.

Είδαμε λοιπόν το μέλλον και δουλεύει - λίγο πολύ. Ποιά είναι τα χρήσιμα μαθήματα απο την γερμανική αγορά? Τα σημαντικότερα κατά τη γνώμη μας είναι α) ότι οι πάροχοι δεν πρέπει να φοβούνται τον ανταγωνισμό και β) ότι ο ανταγωνισμός στην ελληνική αγορά δεν άρχισε ακόμα - τόσο όσον αφορά τον αριθμό των παρόχων όσο και την ποικιλία των προσφορών. Απο την άλλη μεριά καλό είναι (ως πολίτες όμως και όχι ως καταναλωτές) να πείσουμε τους πολιτικούς μας ότι δεν χρειάζεται να υπερβάλουμε με τους φόρους και τα τέλη - οι Γερμανοί είναι το χειρότερο παράδειγμα σ'αυτό.

Η Αγορά Ρεύματος Επιταχύνει Προκαλώντας Θόρυβο και Σύγχυση - Ευτυχώς Υπάρχει Λύση

Από τον Οκτώβριο του 2015 η λιανική αγορά ρεύματος έχει ζωντανέψει με επίκεντρο πλέον τους οικιακούς και μικρούς επαγγελματικούς καταναλωτές που αποτελούν και την συντριπτική πλειοψηφία. Η εξέλιξη αυτή είναι ωφέλιμη για τον καταναλωτή. Υπολογίζεται ότι αν οι μισοί οικιακοί καταναλωτές άλλαζαν προμηθευτή σήμερα επιλέγοντας τον φθηνότερο, θα είχαν συνολικό όφελος μεγαλύτερο από 150 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Το όφελος αυτό όμως για να κερδηθεί θα πρέπει ο καταναλωτής να επενδύσει χρόνο και προσπάθεια για να επιλέξει την καλύτερη γι αυτόν λύση από αυτές που προσφέρονται. Ορισμένοι από τους λόγους που κάνουν την σύγκριση δύσκολη είναι:

• Η ανομοιογένεια των προσφορών όσον αφορά τον υπολογισμό της έκπτωσης, και οι μη ορατές σε πρώτο μάτι δεσμεύσεις. Οι εκπτώσεις δίδονται άλλες φορές σε ποσοστά, άλλες φορές σε τιμή μονάδος με  αναφορές σε αριθμό "λογαριασμών" (που είναι συνήθως μηνιαίοι σε αντίθεση με την ΔΕΗ που είναι διμηνιαίοι).  Συνήθως οι προσφορές συνοδεύονται από ελάχιστο χρόνο παραμονής του πελάτη στο συμβόλαιο. Αυτό συνεπάγεται απώλεια μέρους του οφέλους από την προσφορά σε περίπτωση μη ανανέωσης με τον προσφέροντα προμηθευτή.
• Η διαφορετική δομή των τιμολογίων (πάγιες χρεώσεις, κλίμακες κατανάλωσης) που διαφοροποιούν την ελκυστικότητα των προσφερόμενων τιμολογίων ανάλογα με την κατανάλωση αλλά και μεταξύ προμηθευτών.
• Η σύγχυση στο θέμα των εγγυήσεων. Στην προσπάθεια να χαμηλώσουν το εμπόδιο στην αλλαγή που αποτελούν οι εγγυήσεις κατανάλωσης, οι προμηθευτές έχουν ο καθένας την δική του πολιτική την οποία μάλιστα αλλάζουν συχνά. 
• Οι όροι που καθορίζουν τη σταθερότητα ή όχι της τιμής. Οι περισσότεροι προμηθευτές περιλαμβάνουν στις μακροσκελείς συμβάσεις (από 6.000 μέχρι 10,000 λέξεις) που υπογράφουν με τους πελάτες τους την περίφημη ρήτρα οριακής τιμής μέσω της οποίας περνούν (από ένα όριο και πάνω) τον κίνδυνο της χονδρικής αγοράς στους καταναλωτές.
• Η συνεχής και απρόβλεπτη αλλαγή σε όλα τα παραπάνω. Οι προμηθευτές στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν γρήγορα πελατειακή βάση επιλέγουν διαφημιστικά μηνύματα που δεν είναι απόλυτα διαφανή και πολλές φορές οι υποσχέσεις που δίνονται δεν είναι ενσωματωμένες στους όρους των συμβάσεων που καλούνται οι καταναλωτές να υπογράψουν μέσω των ιστοσελίδων των ίδιων των προμηθευτών.
• Και βέβαια η ποιότητα εξυπηρέτησης η οποία θα εξακριβωθεί μόνο μετά την αλλαγή προμηθευτή είναι όμως δυνατόν να προβλεφθεί από την συμπεριφορά του προμηθευτή κατά την διάρκεια της διαδικασίας αλλαγής.  

 Αν κρίνει κανείς από την εξέλιξη των αγορών στην Μεγάλη Βρετανία και στην Γερμανία, γρήγορα η αγορά θα ομογενοποιηθεί και η διαδικασία σύγκρισης και επιλογής θα γίνει πιο εύκολη. Ο ανταγωνισμός θα επικεντρωθεί πλέον στην ποιότητα εξυπηρέτησης και την  παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας (τώρα που θα εγκατασταθούν και οι έξυπνοι μετρητές να δείτε τι έχει να γίνει). Μέχρι να γίνει αυτό όμως υπάρχει λύση. Το allazorevma.gr.

Πόσο Στοιχίζει το Ρεύμα και Γιατί?

Το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, διεξάγει αυτή την περίοδο μια έρευνα σχετικά με το κόστος του ρεύματος. Η έρευνα γίνεται με σκοπό να διευκολυνθεί η δημόσια συζήτηση σχετικά με τον κλάδο του ηλεκτρισμού με την συγκέντρωση και ανάλυση των σχετικών πληροφοριών και δεδομένων. “Ολοι δικαιούνται να έχουν την δική τους άποψη αλλά όχι τα δικά τους δεδομένα” είχε πεί ένας επιφανής αμερικανός πολιτικός. Και είχε δίκιο.

Η προσπάθεια λοιπόν είναι να συμφωνήσουμε κατ' αρχήν σε κοινά αποδεκτά δεδομένα. Στην προσπάθεια αυτή χρησιμοποιήθηκαν δημόσια διαθέσιμες πηγές πληροφοριών τόσο για την ελληνική όσο και για την γερμανική αγορά ηλεκτρισμού. Η σύγκριση (benchmarking) με την μεγαλύτερη, ανταγωνιστικότερη αλλά και πρωτοπόρο στην προσπάθεια επίτευξης περιβαλλοντικών στόχων γερμανική αγορά παράγει εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Να σημειωθεί εκ των προτέρων ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν έχουν χρόνο αναφοράς το 2014 για πολλούς λόγους. Ενας απο αυτούς είναι ότι το 2015 το νομικό πλαίσιο κάτω απο το οποίο γίνονται οι συναλλαγές στην αγορά ηλεκτρισμού δεν είναι σταθερό και διαφανές. Παρακάτω παρουσιάζονται σε συνοπτική μορφή ορισμένα απο τα αποτελέσματα της έρευνας.

Πόσο κοστίζει το ρεύμα λοιπόν για τον οικιακό καταναλωτή?

Κοστίζει 252 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Ελλάδα και 290 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Γερμανία. Είναι δηλαδή κατά 15% ακριβότερο στην Γερμανία απο ότι στην Ελλάδα (η Γερμανία είναι η δεύτερη ακριβότερη χώρα στην Ευρώπη μετά την Δανία). Διευκρινίσεις:

• Η Μεγαβατώρα δεν είναι τίποτα άλλο απο 1,000 Κιλοβατώρες. Καταναλώνουμε στο σπίτι μας κατά μέσο όρο περίπου 3-4 Μεγαβατώρες τον χρόνο. Βοηθάει να μετράμε σε Μεγαβατώρες γιατί οι τιμές παρουσιάζονται χωρίς δεκαδικά που προκαλούν σύγχυση.
• Το κόστος που αναφέρουμε (τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Γερμανία) αφορά οικιακούς και μκρούς εμπορικούς πελάτες, που είναι σε αριθμό η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών.
• Το κόστος περιλαμβάνει τον “ΦουΠουά”, γιατί τουλάχιστον οι οικιακοί πελάτες δεν έχουν τρόπο να τον συμψηφίσουν – άρα τον πληρώνουν στο σύνολό του.
• Δεν περιλαμβάνεται στους υπολογισμούς οτιδήποτε δεν έχει σχέση με το ρεύμα αλλά πληρώνεται μέσω των λογαριασμών του (Δημοτικά τέλη, Φόροι, ΕΡΤ κλπ).

Που πάνε τα λεφτά που δίνουμε για το ρεύμα?

Ας αρχίσουμε την αποδόμηση του κόστους απο το “τέλος” δηλαδή τον “ΦουΠουά”. Απο τα 252 ευρώ στην Ελλάδα τα 29 είναι ο ΦΠΑ, ο οποίος είναι στο 13%. Στην Γερμανία απο τα 290 ευρώ τα 46,4 είναι ο ΦΠΑ, με συντελεστή 19%. Αποτέλεσμα: Χωρίς τον “ΦουΠουά” το κόστος γίνεται 223 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Ελλάδα και 243,6 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Γερμανία. Η διαφορά μεταξύ Ελλάδος Γερμανίας συνεπώς μειώνεται στο 9% (ή τα 20 ευρώ την Μεγαβατώρα) με φθηνότερη πάντα την Ελλάδα

Πόσα απο τα λεφτά μετά τον ΦΠΑ πάνε για να παραχθεί και να διανεμηθεί στα σπίτια μας το ρεύμα?

Η απάντηση που έρχεται αμέσως στο μυαλό είναι: Προφανώς όλα. Εδώ έρχεται η πρώτη μεγάλη έκπληξη (έχει πολλές - υπομονή). Απο τα 223 ευρώ στην Ελλάδα μόνο τα 170 πάνε στην Παραγωγή/Μεταφορά/Διανομή ρεύματος. Η δεύτερη έκπληξη είναι ότι στην Γερμανία τα λεφτά που πάνε στην Παραγωγή/Μεταφορά/Διανομή είναι ακόμη λιγότερα – απο τα 243 μόνο 139 ευρώ την Μεγαβατώρα. Που σημαίνει ότι η Παραγωγή /Μεταφορά /Διανομή είναι κατά 34 ευρώ ή 20% φθηνότερη στην Γερμανία απο ότι στην Ελλάδα.

Ας προσπαθήσουμε, “σκάβοντας” λίγο παρακάτω να αναλύσουμε τις δύο αυτές εκπλήξεις και να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας. Προσπαθούμε να αναλύσουμε την πρώτη έκπληξη. Που πάνε τα λεφτά αφού πληρώσουμε το κόστος του ρεύματος? Στην Ελλάδα πρέπει να εξηγήσουμε διαφορά περίπου 53 ευρώ και στην Γερμανία 104 ευρώ. Να σημειώσουμε ότι η θετική υπέρ της Ελλάδος διαφορά των 51 (104-53=51 ευρώ) στα “εκτός παραγωγής ρεύματος” υπερκαλύπτει τη αρνητική διαφορά των 31 ευρώ στο κόστος Παραγωγής/Μεταφοράς/Διανομής που θα αναλυθεί παρακάτω.

Που πάνε τα “εκτός παραγωγής ρεύματος” κόστη?

Στην Ελλάδα κυρίως σε δύο κατηγορίες δαπανών. Στις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας - 18 απο τα 53 ευρώ - και στην αμοιβή των παραγωγών απο Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας - το ονομαζόμενο ΕΤΜΕΑΡ με 32 ευρώ απο τα 53. Το δεύτερο είναι άμεσα συγκρίσιμο με την ανάλογη χρέωση στην Γερμανία, όπου είναι σχεδόν διπλάσιο στα 62 ευρώ. Οι Γερμανοί πληρώνουν διπλάσια χρήματα απο τους Ελληνες για την επιδότηση των ανανεώσιμων πηγών. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί στην Γερμανία το ποσοστό συνεισφοράς των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα είναι μεγαλύτερο απο ότι στην Ελλάδα. Το 2014 το ποσοστό αυτό ήταν 16% περίπου για την Ελλάδα έναντι 25% στην Γερμανία. Δευτερευόντως υπάρχει πιθανόν διαφορά στο επίπεδο της επιδότησης (των Feed in Tariffs) που δεν είναι όμως εύκολο να ανιχνευθεί. Η διαφορά στο ΕΤΜΕΑΡ πάντως εξηγεί τα 30 απο τα 51 ευρώ της διαφοράς υπέρ της Ελλάδος.

Πριν προχωρήσουμε στις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας, να ελαφρύνουμε τον Γερμανό καταναλωτή απο 20 ευρώ για “Φόρο Ηλεκτρισμού” και το Ελληνα κατά 3 ευρώ που πληρώνει για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης φυσικού αερίου. Απέμεναν λοιπόν να εξηγηθούν (53-30-20=3) ευρώ για την διαφορά στα ΥΚΩ. Η διαφορά είναι μικρή και το ενδιαφέρον είναι όχι τόσο πολύ το ύψος των χρεώσεων όσο ο σκοπός στον οποίο κατευθύνονται.

Στην Ελλάδα οι Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας αφορούν σε πολύ μεγάλο ποσοστό στην επιδότηση των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών (κυρίως Κρήτη-Ρόδο). Επίσης μικρό ποσοστό αφορά επιδοτήσεις μέσω Κοινωνικού Τιμολογίου ευπαθών ομάδων καταναλωτών. Στην Γερμανία (που δεν έχουν μεγάλα νησιά) οι χρεώσεις αφορούν μεταξύ άλλων: Κόστος διακοπτόμενων τιμολογίων για την βιομηχανία (σύντομα και στην Ελλάδα), επιδότηση συμπαραγωγής, κόστος δικαιωμάτων διέλευσης (μεταφορά στην τοπική αυτοδιοίκηση), επιδότηση δικτύων μεταφοράς για εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών offshore κλπ.

Συνοψίζοντας μέχρι στιγμής, ο Γερμανός καταναλωτής επιβαρύνεται με πολύ μεγαλύτερους φόρους και διπλάσιο τέλος ΑΠΕ απο τον Ελληνα. Συνολική διαφορά περίπου 51 ευρώ την Μεγαβατώρα.

Ωραία “καθαρίσαμε” το κόστος απο τους φόρους και τις διάφορες χρεώσεις που είναι αμιγώς αποτελέσματα αποφάσεων πολιτικής Πόσο στοιχίζει όμως ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ το ρεύμα και γιατί?

Κοστίζει 170 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Ελλάδα ενώ στην Γερμανία κοστίζει 139 ευρώ την Μεγαβατώρα. Το κόστος της Παραγωγής/Μεταφοράς/Διανομής στην Ελλάδα είναι ακριβότερο κατα 31 (170-139) ευρώ την Μεγαβατώρα απο ότι στην Γερμανία.

Αφού παρατηρήσουμε την αξιοσημείωτη πληροφορία ότι το κόστος Παραγωγής είναι συγκρίσιμο (και στην Γερμανία σχεδόν ίσο) με το κόστος Μεταφοράς/Διανομής, ας το αναλύσουμε ξεκινώντας απο το σχετικά ευκολότερο - την Μεταφορά/Διανομή. Η διαφορά εδώ είναι περίπου 9 ευρώ (76-66,5=9,5) υπέρ της Γερμανίας (απο τα 31). Γιατί είναι ακριβότερο να μεταφέρουμε και να διανέμουμε το ρεύμα στη Ελλάδα και μάλιστα κατά 14% περίπου σε σχέση με την Γερμανία? Ισως η ποιότητα των υπηρεσιών (συχνότητα και διάρκεια διακοπών στη ηλεκτροδότηση) να είναι καλύτερη στην Ελλάδα θα υποθέσει κανείς. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Σύμφωνα με τα στοιχεία συγκριτικής μελέτης του CEER (Council of European Energy Regulators) του 2011, οι δείκτες ποιότητας για την Ελλάδα είναι πολύ χειρότεροι αυτών της Γερμανίας (και αμφιβάλουμε αν έχουν βελτιωθεί απο τότε).

Μια λογική εξήγηση είναι οι μεγαλύτερες “τεχνικές” απώλειες στο δίκτυο. Πράγματι το δίκτυο στην Γερμανία είναι σχεδόν σε ποσοστό 80% υπόγειο (έναντι 30% στην Ελλάδα) άρα έχει λιγότερες απώλειες και βλάβες – αλλά στοίχισε περισσότερο για να κατασκευαστεί. Οι απώλειες και μόνο θα μπορούσαν να εξηγήσουν ένα ποσοστό μέχρι και 3% της διαφοράς. Πέρα των “τεχνικών” υπάρχουν και οι ¨εμπορικές” απώλειες ή αλλιώς ρευματοκλοπή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουμε πρόβλημα στην Ελλάδα – δεν υπάρχουν όμως διαθέσιμα συφγκριτικά στοιχεία. Γεγονός όμως είναι ότι όσο πιο φτωχή είναι μια χώρα τόσο μεγαλύτερο το ποσοστό ρευματοκλοπής. Στο Τρίτο κόσμο (Ινδία, Φιλιππίνες, κλπ) φθάνει σε ποσοστά 30%.

Θα πρέπει όμως απο την άλλη μεριά να αναφερθεί ότι εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία (!) καθυστερεί η πλήρης εφαρμογή του Κώδικα Διαχείρισης Δικτύου Διανομής που περιλαμβάνει κίνητρα/αντικίνητρα σχετικά τόσο με το κόστος όσο και την ποιότητα των υπηρεσιών του ΔΕΔΔΗΕ.

Η διαφορά των 21,5 ευρώ υπέρ της Γερμανίας στην Παραγωγή (94-72,5=21,5) είναι πολύ μεγάλη και πολύ ενδιαφέρουσα. Να σημειωθεί ότι στην Παραγωγή συμπεριλαμβάνεται και η εμπορική λειτουργία (προμήθεια). Πάμε λοιπόν.

Από τα 94 ευρώ την Μεγαβατώρα στην Ελλάδα περίπου 52 είναι το μέσο κόστος αγοράς ρεύματος στην χονδρική αγορά (Μέση οριακή τιμή συστήματος μέχρι σήμερα το 2015). Το ανάλογο νούμερο στην Γερμανία είναι περίπου 33 ευρώ. Συνεπώς η υψηλότερη τιμή χονδρικής στην Ελλάδα εξηγεί και τα 19 απο τα 21,5 ευρώ της διαφοράς. Γιατί έχουμε τέτοια διαφορά στο κόστος της χονδρικής? Η απάντηση δεν είναι εύκολη αλλά πέραν του μείγματος καυσίμου ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η έλλειψη επαρκών διασυνδέσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι περισσότερο απο 20% του ρεύματος που καταναλώνουμε εισάγεται απο Βορρά, όπου η τιμή χονδικής είναι συγκρίσιμη με της Γερμανίας (30-35 ευρώ), αλλά το κόστος της διασύνδεσης την επιβαρύνει τόσο ώστε να φθάνει στα επίπεδα της ελληνικής αγοράς (κοντά στα 50 ευρώ την μεγαβατώρα).

Δεν τελειώσαμε όμως με την ανάλυση του κόστους της παραγωγής. Μέρος του κόστους ξοδεύται για την αγορά διαθεσιμότητος ισχύος δεδομένου ότι οι καταναλωτές δεν καταναλώνουν μόνο ενέργεια αλλά επιλέγουν και την ώρα που θα την καταναλώσουν. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη εφεδρείας βραχυπρόθεσμης (λεπτών) κα μακροπρόθεσμης (ετών). Πόσο κοστίζει αυτό στις δύο χώρες? Στην Ελλάδα η μακροπόθεσμη διαθεσιμότητα το 2014 αμοιβόταν (με διοικητικό τρόπο ) με 11 ευρώ περίπου την Μεγαβατώρα. Η βραχυπρόθεσμη με περίπου 4. Διάφορες άλλες χρεώσεις (απώλειες συστήματος) πρόσθεταν ακόμα 4 ευρώ. Σύνολο επιβάρυνσης περίπου 18 ευρώ πάνω στα 52 της χονδρικής – τελικό σύνολο 70 ευρώ.

Για την Γερμανία δεν υπάρχει διοικητικός καθορισμός ούτε αγορά ισχύος – η χρέωση ισχύος περιλαμβάνεται στην τιμή προθεσμιακών διμερών συμβολαίων - είναι συνεπώς αδιαφανής. Ενας τρόπος να εκτιμηθεί το σχετικό κόστος είναι να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα της δημοπρασίας ισχύος (μακροπρόθεσμης) που έγινε τον Δεκέμβριο του 2014 στην Μ Βρετανία. Το αποτέλεσμα της δημοπρασίας (περίπου 25,000 ευρώ το MW για ισχύ διαθέσιμη το 2017) ισοδυναμεί με περίπου 5 ευρώ την Μεγαβατώρα δηλαδή περίπου το 1/2 της τιμής στην Ελλάδα. Υποθέτουμε ότι η βραχυπρόθεσμη εφεδρεία και οι λοιπές χρεώσεις δεν διαφέρουν μεταξύ των χωρών στα 8 ευρώ την Μεγαβατώρα. Σύνολο επιβάρυνσης στην Γερμανία 13 ευρώ πάνω στα 33 της χονδρικής – τελικό σύνολο 46 ευρώ.

Μετά τον έμμεσο αυτό υπολογισμό μένουν 24 (94-52-18) ευρώ να εξηγηθούν για την Ελλάδα και 26,5 (72,5-33-13) για την Γερμανία. Εδω πλέον δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά. Είναι το κόστος λειτουργίας των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας που περιλαμβάνει εκτός των άλλων (έκδοση και είσπραξη λογαριασμών, λογιστική διαχείριση πελατών, πωλήσεις και εμπορική προώθηση, κόστος κεφαλαίου κίνησης) και τις επισφάλειες λόγω χρεών απο πελάτες. Επίσης έμμεσα περιλαμβάνει και την αμοιβή τους (hedging premium) για τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν αγοράζοντας σε τιμές με σημαντική μεταβλητότητα απο την χονδρική και πωλώντας σε σταθερές τιμές που συνήθως προτιμούν οι πελάτες. Αυτό και μόνο υπολογίζεται ότι αποτελεί ποσοστό απο 5% έως και 7% της τελικής τιμής της ενέργειας (αν εφαρμοσθεί το μικρότερο ποσοστό 97,5Χ5%=4,87 ευρώ για την Ελλάδα και 72,5Χ5%= 3,62 ευρώ για την Γερμανία).

Τα 24 ευρώ μικτό περιθώριο για την Προμήθεια όπως αυτό υπολογίζεται παραπάνω προέρχεται απο τις πωλήσεις σε πελάτες χαμηλής τάσης. Το περιθώριο με μεγάλους πελάτες (μέσης τάσης) είναι πολύ μικρότερο. Συνεπώς το περιθώριο του κλάδου συνολικά είναι μικρότερο του 24. Επίσης το περιθώριο με το οποίο δουλεύει καθε προμηθευτής διαφέρει ανάλογα με το μίγμα των πελατών του. Αυτό ισχύει και στις δύο χώρες. Με την διαφορά ότι το ποσοστό πωλήσεων σε μεγάλους πελάτες στην Γερμανία είναι πολύ μεγαλύτερο απο ότι στην Ελλάδα, οπότε μπορεί να υποθέσει κανείς ότι το συνολικό μικτό περιθώριο προμήθειας του κλάδου στην Γερμανία είναι μικρότερο.

Τα ποσά που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι υπολογισμένα με επαρκή ακρίβεια ώστε να μην αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης του γενικού συμπεράσματος. Ειδικά στην Γερμανία αλλά και στην Ελλάδα οι πολιτικοί έχουν επιβαρύνει ένα αγαθό που οι ίδιοι αποκαλούν “δημόσιο” με υπέρμετρη φορολογία. Η υπερβολική φορολόγηση στην Γερμανία είναι ίσως κατανοητή δεδομένου ότι η αγοραστική δύναμη του εισοδήματος είναι πολύ μεγαλύτερη απο ότι στην Ελλάδα και η δαπάνη για ρεύμα είναι μικρότερο ποσοστό του οικογενειακού προυπολογισμού. Απο την άλλη μεριά είναι εμφανής η χαμηλή παραγωγικότητα του κλάδου στην Ελλάδα που ισοδυναμεί με κόστος ηλεκτρισμού μεγαλύτερο κατα 1,5 δισ. τον χρόνο απο ότι θα είχαμε αν λειτουργούσε με την γερμανική αποτελεσματικότητα. Ενισχύει κατά την άποψή μας σε τάξη μεγέθους την αληθοφάνεια της μελέτης της Booz επι διοίκησης Αθανασόπουλου στην ΔΕΗ που υπολόγιζε ότι η διαφορά παραγωγικότητος σε σχέση με την μέση ευρωπαική ομοειδή εταιρεία ισοδυναμούσε με πρόσθετο κόστος περίπου 700 εκατ ευρώ τον χρόνο (μέρος της διαφοράς δεν είναι προφανώς ευθύνη της ΔΕΗ όπως για παράδειγμα τιμές καυσίμων, έλλειψη διασυνδέσεων, γεωγραφική κατανομή φορτίων, κόστος κεφαλαίου κλπ).

Παρατηρήσεις και κριτική στα παραπάνω είναι ευπρόσδεκτη έτσι ώστε να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα αναλύσεων των αιτίων του κόστους και αμέσως μετά στις προτάσεις για βελτίωση. Πρώτα όμως θα πρέπει να ρωτήσουμε πέντε φορές τουλάχιστον “γιατί” αν θέλουμε να φθάσουμε στην ρίζα των προβλημάτων (λέει μια παροιμία που είναι – ή μπορεί και να μην είναι – κινέζικη). Το παρόν πόνημα έχει ρωτήσει μόνο μια φορά.

Πηγές

• ΛΑΓΗΕ Μηνιαίες εκθέσεις Αγοράς Ηλεκτρισμού
• Strom Reporτ Statistiken und Infografiken aus den Bereichen Energie und Umwelt.
• CEER Quality of Electricity Supply – Benchmarking in EE 2011
• Λογαρισμοί ρεύματος οικιακών και εμπορικών καταναλωτών
• Frontier Economics Report on the capacity auction in the UK December 2014
• Οικονομικές καταστάσεις Προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας
• The ethics of dynamic pricing Ahmad Faruqui, Principal, The Brattle Group

Πράσινα Τιμολόγια - Μια Μετριοπαθής Πρόταση (A Modest Proposal)

Στην Ελληνική λιανική αγορά ηλεκτρισμού, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεν προσφέρονται στους καταναλωτές "Πράσινα" Τιμολόγια. Τα τιμολόγια αυτά είναι λίγο πιο ακριβά απο τα συμβατικά αλλά παρέχονται με την διαβεβαίωση/πιστοποίηση ότι η διαφορά χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει / αμείψει την παραγωγή απο Ανανεώσιμες Πηγές (ναί το ρεύμα απο ΑΠΕ είναι ακόμα λίγο ακριβότερο απο το συμβατικό). Πριν καταλογίσετε μισανθρωπία, μνημονιακή μανία και ίσως δοσιλογισμό στην πρόταση να πληρώνουμε ακριβότερα το ρεύμα κατ' επιλογή, να πάρετε υπόψη ότι το σχετικό κόστος το πληρώνουμε ήδη αναγκαστικά. Η διαφορά είναι ότι αυτό γίνεται χωρίς να μας ρωτήσει κανείς αν προτιμούμε (και πόσο) το ρεύμα μας πράσινο. Πόσο μας κοστίζει αυτή η απόφαση που παίρνουν άλλοι για μάς? Περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο - σχεδόν το 10% του κόστους του ρεύματος. Είναι το περίφημο ΕΤΜΕΑΡ. Εξαρτάται άμεσα απο τις υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει ώς κράτος μέλος της ΕΕ να πετύχουμε στόχους παραγωγής ηλεκτρισμού απο ΑΠΕ με σκοπό να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Να σημειωθεί παρενθετικά ότι αυτοί που αποφασίζουν το ύψος του ΕΤΜΕΑΡ μας παραπλανούν λιγάκι χρεώνοντας (φιλολαικά) τις επιχειρήσεις με μεγαλύτερη τιμή ανα κιλοβατώρα για το ΕΤΜΕΑΡ απο ότι τους οικιακούς καταναλωτές. Μετά οι επιχειρήσεις το περνούν σε μας μέσω των τιμών των δικών τους προιόντων (Ολοι οι φόροι, όπως και το ΕΤΜΕΑΡ, πληρώνονται τελικά παντού και πάντα απο φυσικά πρόσωπα κια όχι νομικά). 

Να εισαχθούν άμεσα τα Πράσινα τιμολόγια λοιπόν (Εναλλακτικά να φύγουμε απο την ΕΕ - οπότε όλα μας τα προβλήματα συμπεριλαμβανομένου του ΕΤΜΕΑΡ θα λυθούν αυτόματα - τα έλεγε αυτά μια ψυχή εμείς εκεί ευρωλιγούρηδες). Να επιμείνουμε ευρωπαικά και να ορίσουμε να πληρώνουν κατ΄επιλογή και μόνο οι οικολογικά ευαίσθητοι ιδιώτες και επιχειρήσεις. Το ερώτημα βέβαια είναι αν θα βρεθούν αρκετοί τέτοιοι να τα επιλέξουν ώστε να καλυφθεί το κόστος των ΑΠΕ (όπως είπαμε 700 εκατομμύρια τον χρόνο). 

Μια πρώτη απάντηση είναι ότι οι Ευρωπαίοι τα καταφέρνουν - βρίσκουν αρκετούς οικολογικά ευαίσθητους και μαζεύουν τα λεφτά. Πως αποφασίσαμε εκ των προτέρων ότι οι Ελληνες έχουν μικρότερη οικολογική ευασθησία? Αν όμως φοβόμαστε ότι παρ' ελπίδα οι Ελληνες είναι κάπως αναίσθητοι, η πρόταση είναι να το κάνουμε σταδιακά. Η λύση είναι απλή. Να χρεώνουν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας δύο ΕΤΜΕΑΡ. Το ένα θα μπαίνει όπως σήμερα στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις και θα είναι υποχρεωτικό και διαφανές και το άλλο στις ανταγωνιστικές των νέων "πράσινων" τιμολογίων χωρίς κατ΄ανάγκη να διαχωρίζεται απο την τιμή της κιλοβατώρας. Ο κάθε προμηθευτής θα έχει το κίνητρο να πουλήσει "πράσινα" γιατί αυτό θα μειώνει την υποχρέωσή του στην απόδοση και εκκαθάριση των υποχρεωτικών ΕΤΜΕΑΡ. Ακόμα καλύτερα αν αυτό γινόταν με περιοδικές δημοπρασίες μεταξύ των προμηθευτών. 

Να σημειωθεί ότι η διαδικασία αυτή δημοπρασιών αν σχεδιασθεί και υλοποιηθεί, θα λύσει σε μεγάλο βαθμό και το πρόβλημα της βέλτιστης κατανομής των Υποχρεώσεων Κοινής Ωφέλειας που αφορούν μια άλλη αιτία αυξημένου κόστους του ρεύματος - τα μη διασυνδεδεμένα νησιά (κυρίως την Κρήτη που απο μόνη της μας στοιχίζει άλλο μισό δισεκατομμύριο). Πράγμα που όπως υποθέτουμε πονοκεφαλιάζει τους αρμοδίους (Η αγορά στα ΜΔΝ έπρεπε να έχει ανοίξει εδώ και ένα μήνα).

Η Ρήτρα Οριακής Τιμής Συστήματος στα Τιμολόγια Λιανικής

Οι προμηθευτές (λιανοπωλητές) ηλεκτρισμού στην ελληνική αγορά (όλοι εκτός από έναν), πωλούν το ρεύμα με συμβάσεις στις οποίες προβλέπεται ότι η τιμή που χρεώνουν θα εξαρτάται από την πορεία της Οριακής Τιμής συστήματος δηλαδή της Χονδρικής τιμής στην οποία αγοράζουν. Πιο συγκεκριμένα καθορίζουν στις συμβάσεις (με την έγκριση της ΡΑΕ) μια "Ουδέτερη Ζώνη" οριακών τιμών πάνω ή κάτω από την οποία χρεώνουν ή πιστώνουν ανάλογα τον καταναλωτή σε κάθε περίοδο κατανάλωσης την διαφορά μεταξύ των ορίων (πάνω ή κάτω) και της μέσης τιμής της Οριακής Τιμής σε προηγούμενο διάστημα (συνήθως 3 μηνών). Μόνο όταν η Χονδρική Τιμή είναι μέσα στην Ουδέτερη Ζώνη η τιμή που χρεώνεται είναι σταθερή.

Θα περίμενε κανείς ότι η ζώνη αυτή θα ήταν καθορισμένη έτσι ώστε να ενεργοποιείται προς τα πάνω ή προς τα κάτω σχετικά σπάνια. Πάντως θα περίμενε ότι η ζώνη αυτή θα άλλαζε μόνιμα προς τα πάνω ή προς τα κάτω όταν η Χονδρική Τιμή εμφάνιζε μόνιμη τάση. Η Clarus ESCo έκανε τον σχετικό έλεγχο (πηγές οι ιστοσελίδες των προμηθευτών και το Μηνιαίο Δελτίο Ημερήσιας Αγοράς του ΛΑΓΗΕ για τον Ιούλιο 2015) και έφτιαξε το παρακάτω πίνακα:

                                               (1)                                   (2)                     (3)

Ιαν 14	65,11
Φεβ 14	63,43
Μαρ 14	50,18	64,27	6
Απρ 14	53,24	56,81	5
Μαϊ 14	49,48	51,71	2
Ιουν 14	51,94	51,36	2
Ιουλ 14	65,75	50,71	2
Αυγ 14	57,57	58,85	6
Σεπ 14	56,29	61,66	6
Οκτ 14	54,64	56,93	5
Νοε 14	60,4	55,47	5
Δεκ 14	62,74	57,52	5
Ιαν 15	61,42	61,57	6
Φεβ 15	56,92	62,08	6
Μαρ 15	56,3	59,17	6
Απρ 15	47,83	56,61	5
Μαϊ 15	49,58	52,07	2
Ιουν 15	48,18	48,71	0
Ιουλ 15	53,17	48,88	0
	56,01	56,14	5

Όπου (1) η Μέση Οριακή Τιμή του μηνός,  (2) η ίδια σε τριμηνιαία κυλιόμενη βάση και (3) ο αριθμός των Προμηθευτών των οποίων το πάνω όριο της Ουδέτερης ζώνης είναι μικρότερο της μέσης οριακής τιμής σε 3 μηνιαία βάση.

Ο Πίνακας αυτός δείχνει ότι για όλο το 2014 και μέχρι τον Ιούλιο του 2015 η Μέση Οριακή Τιμή ήταν υψηλότερη από το πάνω όριο της "Ουδέτερης Ζώνης" για 5 από τους 8 Προμηθευτές που δραστηριοποιούνται στην Ελληνική αγορά. Αυτοί οι Προμηθευτές ανακοινώνουν λοιπόν τιμολογιακή πολιτική η οποία βασίζεται σε μια "προκλητικά χαμηλή" τιμή ("teaser rate") την οποία μπορούν να διαχειρίζονται προς τα πάνω "ξεχνώντας" να μεταβάλουν τα όρια της Ουδέτερης Ζώνης.

Ορισμένοι προμηθευτές φανερώνουν ξεχωριστά την σχετική χρέωση στον λογαριασμό που στέλνουν στον καταναλωτή. Στους λογαριασμούς των υπόλοιπων η πρόσθετη χρέωση δεν είναι διαφανής. Υπάρχει βέβαια και ένας όγδοος που δεν χρησιμοποιεί την ρήτρα Οριακής Τιμής συστήματος - ο "αίρων τις αμαρτίες" της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού. 

Δημοπρασίες Ραδιοσυχνοτήτων? Το Δίλημμα

Οι πληροφορίες ότι η νέα μας κυβέρνηση προτίθεται να δημοπρατήσει τις τηλεοπτικές ραδιοσυχνότητες με έφερε με νοσταλγία στα παλιά. Τότε που με βάση τον σχεδιασμό ενός γκουρού της θεωρίας των παιγνίων (δεν ήταν ο Γιάνης) βοηθήσαμε το Ελληνικό δημόσιο να εισπράξει περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ (το 2001) από την πώληση των δικαιωμάτων χρήσης φάσματος από τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας για προσφορά υπηρεσιών 3ης γενιάς. Δύο τουλάχιστον σημαντικά μαθήματα πήρα από την εμπειρία μου αυτή.

Το πρώτο θα μπορούσε να είναι η μαγεία των αγορών. Η δημοπρασία είναι μια αγορά. Είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας υλοποιείται στην πράξη η θεωρία της "αοράτου χειρός" του Adam Smith. Δεν ήταν όμως για μένα αυτό το σημαντικό μάθημα. Το ήξερα ήδη (ή ήμουν πεπεισμένος) λίγο πολύ. Το μάθημα ήταν ότι ο γκουρού της θεωρίας παιγνίων που σχεδίασε την δημοπρασία δηλαδή την αγορά (και ο οποίος κέρδιζε το παντεσπάνι του από την δουλειά αυτή) ήταν αδυσώπητος ιδεολογικός εχθρός της Μάργκαρετ Θάτσερ. Συμπέρασμα: Η μαγεία των αγορών είναι τεχνικό θέμα και όχι ιδεολογικό. Οι ομαλά λειτουργούσες αγορές παράγουν πλούτο. Και αντίστροφα οι πολιτισμένες κοινωνίες χρησιμοποιούν με πρώτη προτεραιότητα τις αγορές για να λύσουν συλλογικά προβλήματα κατανομής των πόρων. Η νέα μας διακυβέρνηση φαίνεται να το έχει κατανοήσει. Τους καλοσωρίζουμε στο φιλελεύθερο μέλλον!

Το δεύτερο μάθημα είναι ότι όταν σχεδιάζει κανείς μια δημοπρασία σχεδιάζει (ή επανασχεδιάζει) στην ουσία μια αγορά. Ο σχεδιασμός αυτός έχει στον πυρήνα του μια θεμελιώδη επιλογή. Όσο πιο ανταγωνιστική σχεδιάζει κανείς μια αγορά τόσο μικρότερο τίμημα περιμένει από την δημοπρασία. Η πιο ανταγωνιστική αγορά όμως μεγιστοποιεί μακροπρόθεσμα την γενική ευημερία. Είναι προφανές ότι όταν πωλείς μονοπωλιακά δικαιώματα παίρνεις μεγαλύτερο τίμημα από ότι θα έπαιρνες αν πωλούσες δικαιώματα σε μια ολιγοπωλιακή αγορά. Το πρόβλημα συνεπώς της "πώλησης των ασημικών" στην ¨"σωστή" τιμή είναι πραγματικό αλλά λίγο πιο πολύπλοκο από ότι συχνά νομίζουμε. Θυμάμαι τον περί ου ο λόγος γκουρού να ρωτάει στην αρχή κάθε συνάντησης με τους κυβερνητικούς αρμόδιους : "Ποιός είναι ο στόχος της κυβέρνησης από την δημοπρασία αυτή? Να εισπράξει το μέγιστο δυνατό τίμημα ή να μεγιστοποιήσει την γενική ευημερία?".  Στις πρώτες συναντήσεις έθετε την  ερώτηση φωναχτά, σιγά σιγά όμως το ύψος της φωνής του έπεφτε μέχρι που έγινε ψίθυρος που μόνο εγώ που καθόμουν δίπλα του μπορούσα να ακούσω. Εμείς  όμως θα επαναλάβουμε με όσο πιο δυνατή φωνή μπορούμε το ερώτημα του γκουρού της θεωρίας παιγνίων (που επαναλαμβάνω ΔΕΝ είναι ο Γιάνης). Τι προσπαθεί να μεγιστοποιήσει η νέα διακυβέρνηση από τη δημοπρασία των ραδιοσυχνοτήτων  (ή μάλλον των αδειών περιεχομένου). Το τίμημα των 350 εκατομμυρίων ευρώ πάντως που προυπολογίζουν υποδεικνύει πώληση των ασημικών  σε πολύ χαμηλή τιμή σε όρους γενικής ευημερίας. Είμαστε έτοιμοι να πεισθούμε για το αντίθετο. 

Ωσαννά: το Νέο Πληροφοριακό Σύστημα Καταναλωτών της ΔΕΗ είναι σε Λειτουργία

Θα πείτε "Ωσαννά" για ένα πληροφοριακό σύστημα? Να το εξηγήσουμε. Είναι ένα σύστημα που δεν εγκαθίσταται κάθε μέρα - πήρε 9 χρόνια στην ΔΕΗ να το λειτουργήσει από τότε που προκήρυξε τον διαγωνισμό για την αγορά του. Ο Διαγωνισμός μάλιστα ήταν επείγων και ο ανάδοχος έπρεπε να εγκαταστήσει το σύστημα σε 18 μήνες. Του πήρε τελικά κάτι παραπάνω. Παρ΄ολ΄αυτά, τα 9 χρόνια είναι (θετικό) ρεκόρ για την ΔΕΗ. Το προηγούμενο Πληροφοριακό Σύστημα Πελατών (αυτό του τώρα αντικαθίσταται) είχε πάρει πάνω από 15 χρόνια να εγκατασταθεί. (Η μελέτη σκοπιμότητος είχε γίνει το 1979 από την Arthur Andersen. Οι επόμενοι έπιασαν το θέμα πάλι το 1986. Γύρω στο 1996 εγκαταστάθηκε το σύστημα - ο περίφημος "Ερμής").

"Ωσαννά" όμως και για έναν άλλο λόγο: Με το νέο σύστημα η ΔΕΗ θα συλλαμβάνει ταχύτερα, ευκολότερα και πιο οργανωμένα τους "μπαταχτσήδες". Αυτό είναι πραγματικά καλό νέο για την λιανική αγορά ηλεκτρισμού παρά για την ΔΕΗ την ίδια για ένα παράδοξο λόγο. Όσο λιγότερο ανεκτική θα γίνεται η ΔΕΗ στους μπαταχτσήδες τόσο θα μειώνεται το κίνητρό τους να μένουν πελάτες της (και να είναι μπαταχτσήδες). Είδατε ένα συστηματάκι τι καλό μπορεί να κάνει? Να δούνε χαρά και οι ιδιώτες ανταγωνιστές της ΔΕΗ που έχουν όλοι μαζί καταφέρει μέχρι τώρα να αποσπάσουν μόνο το 3% της αγοράς γιατί, εκτός των άλλων, δεν είναι σε θέση να επιδοτούν τους κακοπληρωτές. 

Περί Στρεβλώσεων στην Αγορά Ηλεκτρισμού (συνέχεια)

Στην προηγούμενη ανάρτηση υποστηρίξαμε ότι τα Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος αποτελούν σε μεγάλο βαθμό επιδότηση των παραγωγών (ΔΕΗ και Ιδιωτών). Τα αποτελέσματα της δημοπρασίας που διενήργησε στις 19/12/2014 το αρμόδιο υπουργείο στην Μεγάλη Βρετανία για διαθεσιμότητα ισχύος την χειμερινή περίοδο 2018-2019 ενισχύουν την άποψη αυτή. Η τιμή των "ΑΔΙ" στην δημοπρασία διαμορφώθηκε στα 26,250 Ευρώ /ΜW για την αγορά περίπου 50 GW Ισχύος. Από τα εργοστάσια που πήραν μέρος περίπου 10 GW έμειναν έξω αντιμετωπίζοντας την προοπτική να κλείσουν. Στην ελληνική αγορά τα ΑΔΙ αμείβονται με τιμές μεταξύ 80-90,000 ευρώ/MW  δηλαδή περίπου τριπλάσια από τις τιμές της δημοπρασίας στην Μ Βρετανία. Η συνολική δαπάνη για ΑΔΙ στην Μ Βρετανία υπολογίζεται περίπου σε 1,3 δισεκ. ευρώ τον χρόνο την στιγμή που στην Ελλάδα στοιχίζουν περίπου 600 εκατ. ευρώ. Δηλαδή για περίπου 5 φορές μεγαλύτερη διαθέσιμη ισχύ, οι Βρετανοί πληρώνουν μόλις το διπλάσιο κόστος. Η ελληνική κυβέρνηση αυτή την στιγμή βρίσκεται σε διαπραγμάτευση με τους "Θεσμούς" για την μείωση του κόστους των ΑΔΙ. Οι Θεσμοί επιμένουν σε μείωση που αναλογεί στα αποτελέσματα της Βρετανικής δημοπρασίας. Μια πραγματικά υπερήφανη και ανεξάρτητη χώρα δεν θα διαπραγματευόταν. Θα προχωρούσε στην κατανομή των ΑΔΙ μέσω δημοπρασίας.

Σημείωση: Τα στοιχεία για την δημοπρασία στην Μ. Βρετανία προέρχονται από την σχετική έκθεση της Frontier Economics σε συνεργασία με την LCP: "Review of the first GB capacity auction, January 2015"

Περί Στρεβλώσεων στην Αγορά Ηλεκτρισμού

Ο κλάδος του ηλεκτρισμού είναι απο τους πιο εσωστρεφείς. Οι δραστηριοποιούμενοι σ' αυτόν, που μέχρι πρόσφατα είχαν γνωρίσει μόνο έναν εργοδότη στην ζωή τους - την ΔΕΗ, συνεννοούνται μεταξύ τους στην δική τους γλώσσα. Η ΔΕΗ έσπασε, ρυθμιστικές αρχές δημιουργήθηκαν για να τη ελέγχουν, ανταγωνιστές εισήλθαν στην “αγορά” – παντού όμως ένας πρώην ΔΕΗτζής με νέο καπέλο χαμογελάει εξασφαλίζοντας ότι όλα είναι υπο έλεγχο – μη ανησυχείτε. Ο υπογράφων, πρώην ΔΕΗτζής, είχε την τύχη να γνωρίσει και άλλους εργοδότες στη καριέρα του - να προλάβω να ομολογήσω ότι η ΔΕΗ ήταν με διαφορά ο καλύτερος. Μιλάω συνεπώς την γλώσσα τους και τους καταλαβαίνω γι' αυτό και προσφέρω στο ευρύτερο κοινό το πόνημα αυτό. Ιδίως στοχεύω σε αυτούς που έχουν ή σκοπεύουν να έχουν, ή ελπίζουν ότι θα πάρουν στα χέρια τους τους μοχλούς της πολιτικής εξουσίας. Θα τους είναι χρήσιμο να ακούσουν και την άποψη του εξωμότη.

Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια προσπάθεια να καταρτισθεί ένας κατάλογος με τις σημαντικότερες στρεβλώσεις της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού. Η έμπνευση προέρχεται απο ανάλογα δημοσιευμένα κείμενα που κατά την γνώμη του υπογράφοντος ενώ είναι εξαιρετικά σε πλούτο πληροφόρησης και ποιότητα ανάλυσης, διατηρούν μια πόλωση στις απόψεις που υποστηρίζουν. Κοινό τους χαρακτηριστικό η απουσία του συμφέροντος του καταναλωτή. Αυτή είναι  η προσδοκώμενη προστιθέμενη αξία του παρόντος.

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα (αυτό είναι το understatement of the year όπως θα έλεγαν οι αγγλοσάξωνες) Οι στρεβλώσεις αυτές είναι δύο ειδών. Αφενός επιδοτήσεις/επιβαρύνσεις σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας που μετακυλίονται στους καταναλωτές, αφετέρου επιδοτήσεις υπέρ ομάδων καταναλωτών εις βάρος των υπολοίπων ("σταυροειδείς"). Όλες βασίζονται και δικαιολογούνται από πολιτικές αποφάσεις.

Ας τις δούμε λοιπόν, αρχίζοντας από τις επιδοτήσεις/επιβαρύνσεις σε παραγωγούς, Το κόστος των στρεβλώσεων αυτών επιβαρύνει το σύνολο των καταναλωτών. Αν δεν υπήρχαν οι επιδοτήσεις/επιβαρύνσεις αυτές, η δαπάνη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών για ρεύμα θα ήταν μικρότερη. Παρακάτω αναλύεται κάθε στρέβλωση, δίνεται μια εκτίμηση του μεγέθους της (κόστος σε ετήσια βάση) και αναφέρονται οι ωφελούμενοι από αυτήν.

• Επιδοτείται η λειτουργία των (τόσο ιδιωτικών όσο και ιδιοκτησίας ΔΕΗ) σταθμών παραγωγής με φυσικό αέριο. Κυρίως μέσω των ΑΔΙ (Αποδεικτικών Διαθεσιμότητος Ισχύος) δηλαδή αμοιβής για την διαθεσιμότητα του σταθμού και όχι για την παραγωγή του. Αμοιβή που καθορίζεται διοικητικά και όχι μέσω της αγοράς. Υποτίθεται ότι καλύπτει τα σταθερά κόστη έτσι ώστε να έχουν κίνητρα οι παραγωγοί να διαθέτουν επάρκεια ισχύος μακροχρόνια. Αυτό σε ένα σύστημα που έχει εγκατεστημένη ισχύ 15 GW (χωρίς τις ΑΠΕ που είναι άλλα 4 GW) και μέγιστη αιχμή ζήτησης 7,7 GW. Περιθώριο εφεδρείας 50% ενώ ιστορικά αρκούσε το 16-20%. Σε μια αγορά που στη ωρίμανσή της θα έχει αύξηση στα επίπεδα του 1% τον χρόνο αν κρίνουμε απο την εξέλιξη στις ΗΠΑ. Το κόστος των ΑΔΙ είναι περιπου 600 εκατομμύρια ευρώ απο τα οποία τα 400 μπορούν να θεωρηθούν επιδότηση. Απο την επιδότηση αυτή κερδίζουν οι μέτοχοι και άλλοι "συμμέτοχοι" (πχ εργαζόμενοι, δανειστές) των παραγωγών.
• Επιδοτείται η παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές. Αυτή η επιδότηση είναι αποτέλεσμα της δέσμευσης της χώρας ως μέλους της ΕΕ να παράγεται μέχρι το 2020 το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Ας σημειωθεί ότι η παραγωγή από ΑΠΕ είναι από ένας από τους ακριβότερους τρόπους αποφυγής εκπομπών CO2 (abatement cost). Το σύνολο της δαπάνης για ΑΠΕ ανέρχεται στο ποσό του 1,1 δισεκ ευρώ περίπου. Η επιδότηση είναι λίγο μικρότερη ας πούμε 700 εκατ ευρώ. Κερδίζουν οι μέτοχοι/ιδιοκτήτες μικροί και μεγάλοι των εγκαταστάσεων ΑΠΕ. (Για να είμαστε δίκαιοι έχει εκφραστεί δημόσια η άποψη ότι η παραγωγή απο ΑΠΕ συνεισφέρει, ή θα μπορούσε να συνεισφέρει στη ΜΕΙΩΣΗ της τιμής του ρεύματος στον τελικό καταναλωτή. Δεν θα σχολιάσουμε έδω αυτή την άποψη – απλώς δεν έχει υποπέσει στην αντίληψη του γράφοντος η έκφραση τέτοιων απόψεων στα ανεπτυγμένα κράτη του “1ου” κόσμου – δεν το τολμούν).
• Επιβαρύνεται η παραγωγή με λιγνίτη μέσω της ρήτρας διοξειδίου του άνθρακος. Ευτυχώς λόγω της κατάρρευσης η αγοράς δικαιωμάτων αυτή η ευρωπαική τρέλα δεν κοστίζει ακόμα πολλά στην ΔΕΗ και το κοινωνικό σύνολο (περίπου 200 εκατ ευρώ το 2014).
• Σύμφωνα με μελέτη της Booz Allen επί διοίκησης Αθανασόπουλου, η ΔΕΗ συγκρινόμενη με την μέση ομοειδή επιχείριση στην ΕΕ είχε κόστος μεγαλύτερο κατά 700 εκατ ευρώ τον χρόνο. Το ποσό αφορά τόσο την παραγωγή όσο και τα δίκτυα της πρώην ΔΕΗ. Τα δίκτυα πλέον είναι ανεξάρτητες εταιρείες αλλά ο κώδικας που θα επέβαλε τον έλεγχο της κοστολογικής τους δομής δεν εφαρμόστηκε ακόμα (αναμένεται εδώ και μια δεκαετία). Δεν νομίζω να υπάρχουν άνθρωποι στην χώρα που να μην συμφωνούν ότι η παραγωγικότητα των εργαζομένων στην ΔΕΗ εξαρτάται απο πολιτικού χαρακτήρα αποφάσεις. Απόδειξη η ευκολία με την οποία έγινε το δραματικό "πετσόκομμα" της μισθοδοσίας μέσω των μνημονιακών υποχρεώσεων. Παρ' ολ' αυτά, οι υπάλληλοι της ΔΕΗ εξακολουθούν να είναι οι κυρίως ωφελούμενοι απο την συγκεκριμένη στρέβλωση. Ισως η ΔΕΗ να μην είναι "υπέρβαρη" κατά 700 εκατομμύρια όπως είχε υπολογίσει η Booz Allen, θα υποθέσουμε ότι έχει κάνει δίαιτα και έχει μειώσει στο μισό το υπερβάλον στα 350 εκατ ευρώ.
• Επιδότηση της σημερινής παραγωγής και συνεπώς και των σημερινών καταναλωτών εις βάρος της μελλοντικής παραγωγής και συνεπώς των επόμενων γενεών καταναλωτών. Αυτό γίνεται γιατί ο λιγνίτης κοστολογείται στη τιμή εξόρυξης αντί της τιμής σπάνιδος. Στην πραγματικότητα ο φτηνός λιγνίτης βοηθά να καλυφθεί για δεκαετίες η χαμηλή παραγωγικότητα της ΔΕΗ, που είχε 30,000 εργαζόμενους όταν χρειαζόταν το 1/3 (βλέπε μελέτη Booz Allen παραπάνω).

Σε μια αγορά συνεπώς με κύκλο εργασιών γύρω στα 6,500 εκατομμύρια ευρώ, υπάρχουν τουλάχιστον 1,500 εκατ. ευρώ κόστη απο επιβαρύνσεις που τις πληρώνουν οι σημερινοί καταναλωτές για πολιτικούς λόγους. Με κερδισμένους κυρίως τους παραγωγούς (ιδιοκτήτες, στελέχη, μετόχους, δανειστές, προμηθευτές). Δεν είναι λίγο - είναι γύρω στο 25%! Αυτός είναι ο ορισμός της χειρίστου είδους μονοπωλιακής / ολιγοπωλιακής αγοράς. Μιας αγοράς όπου προστατεύονται τα συμφέροντα των συντελεστών της παραγωγής αδιαφορώντας για τους καταναλωτές. Για να είμαστε δίκαιοι μεγάλο μέρος οφείλεται στην συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ - είναι όμως αυτό κάτι που είναι γραμμένο στην πέτρα? Τουλάχιστον να είχαμε και καμμία αντίρρηση στα φόρα της ΕΕ! Κάποια "εξαίρεση"? - είμαστε μαίτρ του είδους.

Ας περάσουμε λοιπόν στις επιδοτήσεις μεταξύ κατηγοριών καταναλωτών ("σταυροειδείς"). Οι επιδοτήσεις αυτές απαγορεύονται από τις Οδηγίες της ΕΕ. Οι Οδηγίες απαιτούν "κοστοστρεφή" τιμολόγια, όπου ο κάθε καταναλωτής χρεώνεται ανάλογα με το κόστος που επιφέρει στο σύστημα η κατανάλωσή του. Τέτοιου είδους "κοστοστρέφεια" είναι η εξαίρεση στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού. Με τις σταυροειδείς αυτές επιδοτήσεις, το τεράστιο επιπλέον κόστος που προκαλείται από τις στρεβλώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μοιράζεται με άνισο, άδικο και παράνομο τρόπο στους καταναλωτές. Ο κατάλογος είναι μακρύς.

• Επιδότηση οικιακών καταναλωτών εις βάρος κυρίως εμπορικών/μικρών βιομηχανικών. Η ελληνική αγορά είναι η μόνη στην ΕΕ όπου οι τιμές του ηλεκτρικού για οικιακή χρήση ήταν παραδοσιακά (και εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να είναι) χαμηλότερες ή ίσες με αυτές των εμπορικών και μικρών βιομηχανικών χρήσεων. Αυτό είναι προφανής και σημαντική στρέβλωση του κανόνα της κοστοστρέφειας. Δεν έχω υπόψη υπολογισμούς του μεγέθους αυτής της επιδότησης είναι όμως πιθανόν να είναι η σημαντικότερη απο όλες (Δεν είναι τυχαίο που η "επανισορρόπιση" - "rebalancing" των τιμολογίων είναι μνημονική υποχρέωση που πράγματι έχει ως ένα βαθμό εφαρμοστεί). Ενα απο τα χειρότερα αποτελέσματα της "φιλολαικής" αυτής πολιτικής (για την οποία η ΔΕΗ πάντα υπερηφανευόταν -"έχουμε το φθηνότερο οικιακό ρεύμα στην ΕΕ") είναι η οικολογική καταστροφή που συνεπάγεται το να μαγειρεύουμε, να ζεσταίνουμε το νερό χρήσης ακόμα και να θερμαινόμαστε με ηλεκτρισμό (εξαιρούνται οι αντλίες θερμότητος). Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η σταυροειδής αυτή επιδότηση (και η μνημονιακή απαίτηση να διορθωθεί) βρίσκεται στην ρίζα του προβλήματος των δύο εταιρειών που χρεωκόπησαν (Hellas Power και Aegean). Ανεξάρτητα απο την νομική πλευρά του θέματος (για την οποία ο γράφων δεν έχει άποψη), είναι σαφές ότι οι εταιρείες αυτές ανδρώθηκαν ¨κλέβοντας" τους κερδοφόρους για την ΔΕΗ μεγάλους πελάτες (cherry picking είναι η αγγλοσαξωνική έκφραση) και κατέρρευσαν όταν το rebalancing των τιμολογίων τις ανάγκασε να στραφούν στους λιγότερο κερδοφόρους οικιακούς.
• Επιδότηση αγροτών. Οι αγρότες ή μάλλον οι καταναλωτές που δηλώνουν αγρότες πληρώνουν το ρεύμα σχεδόν στη μισή τιμή από τους υπόλοιπους. Γι αυτό και στον Θεσσαλικό κάμπο ποτίζουν μεσημεριάτικα μέσα στο καλοκαίρι προκαλώντας τραγικές αιχμές στο τοπικό δίκτυο αλλά και στο σύστημα γενικότερα. Για αυτό στην Χαλκιδική οι "αγροτικές εκμεταλλεύσεις" έχουν στο αγρόκτημα εξοχικά. Γι' αυτό η ΔΕΗ (παλιότερα τουλάχιστον) απασχολούσε ... γεωπόνους. Υπολογίζω ότι το κόστος αυτής της στρέβλωσης είναι μεγαλύτερο από 300 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.
• Επιδότηση καταναλωτών στα "μη διασυνδεδεμένα" νησιά. Αφορά σε ποσοστό πάνω απο 80% την Κρήτη, Ρόδο, Χίο Μυτιλήνη με την πρώτη πάνω απο το 60%. Στα νησιά αυτά το κόστος παραγωγής ρεύματος είναι πολύ μεγαλύτερο απο αυτό της ηπειρωτικής χώρας. Οι κάτοικοι όμως πληρώνουν την ενιαία σε όλη την χώρα τιμή. Η διαφορά καλύπτεται απο τους υπόλοιπους έλληνες καταναλωτές και αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ). Το κόστος, ή καλύτερα η μεταφορά πόρων στους καταναλωτές των νησιών αυτών, είναι περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ. (Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση: αν η τιμή του ρεύματος αντανακλούσε το τοπικό κόστος, πιθανόν οι ΑΠΕ να μην χρειάζονταν επιδότηση στα νησιά. Αυτό οι αγγλοσάξωνες θα το έλεγαν double whammy - θα μειωνόταν και τα ΥΚΩ και το ΕΤΜΕΑΡ!)
• Επιδότηση μεγάλων καταναλωτών μέσω μακροπρόθεσμων συμβολαίων ρήτρας χρηματιστηριακών μετάλλων και χαλαρής πιστωτικής πολιτικής (Αλουμίνιο της Ελλάδος, ΛΑΡΚΟ). Αυτή είναι μια παλιά ιστορία και οφείλεται στο ότι ο κυβερνήσεις της δεκαετίας του 50-60 εφάρμοζαν (όπως ήταν σύνηθες άλλωστε και σε όλες τις "Δυτικές" χώρες) "βιομηχανική πολιτική". Ανάγκασαν συνεπώς την ΔΕΗ να συμβληθεί μακροχρόνια με τις μεγάλες ηλεκτροβόρες βιομηχανίες και μάλιστα με ρήτρα τιμής του τελικού τους προιόντος. Η ΔΕΗ συνεπώς ανέλαβε, ως μη ώφειλε, κινδύνους σε επίπεδο μετόχου στις εταιρείες αυτές (στην ΛΑΡΚΟ μάλιστα έγινε και πραγματικός μέτοχος έναντι οφειλών!). Δεν έχω υπόψη μου ενημερωμένες μελέτες και αριθμούς δεδομένου ότι είναι ακόμα σε εξέλιξη η προσπάθεια της ΔΕΗ να απεμπλακεί απο τις συμβάσεις αυτές (χωρίς απο ότι ακούω με μεγάλη επιτυχία). Δεν θα ήταν έκπληξη όμως αν, για παράδειγμα, μόνη της η ΛΑΡΚΟ κοστίζει στην ΔΕΗ περισσότερο απο ότι όλοι οι αγρότες μαζί.
• Επιδότηση ρεύματος στους υπαλλήλους της ΔΕΗ. Είναι γνωστό ότι οι υπάλληλοι αλλά και όλοι οι συνταξιούχοι της ΔΕΗ πληρώνουν στα σπίτια τους μειωμένη τιμή ρεύματος. Θεωρείται όμως πλέον παροχή σε είδος και φορολογείται (συντηρητικός υπολογισμός κόστους 10-20 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο).
• Επιδότηση αιχμιακών καταναλωτών (κυρίως χρήστες κλιματισμού συνεπώς κατά τεκμήριο ευκατάστατων) εις βάρος των υπολοίπων. Αυτή είναι μια σημαντική στρέβλωση που δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Σχετίζεται με το γεγονός ότι το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού στις ώρες αιχμής είναι πολύ μεγαλύτερο απο ότι τις υπόλοιπες. Η τιμή του όμως παραμένει σταθερή. Ο καταναλωτής στην αιχμή συνεπώς επιφέρει πρόσθετο κόστος στο σύστημα για το οποίο δεν χρεώνεται. Υπολογισμοί που έχουν γίνει εκτιμούν ότι το κόστος αυτής της επιδότησης φθάνει σε τάξη μεγέθους τα 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Η τεχνολογία του “έξυπνου δικτύου” θα δώσει σύντομα τη δυνατότητα να λυθεί το πρόβλημα μέσω εφαρμογής “δυναμικών τιμολογίων” (δηλαδή τιμολογίων όπου η λιανική τιμή του ρεύματος αλλάζει αντανακλώντας σε πραγματικό χρόνο την τιμή της χονδρικής) που προυποθέτουν όμως την εγκατάσταση “έξυπνων” μετρητών. Η διεθνής εμπειρία μέχρι τώρα είναι βέβαια ότι μπαίνουν οι έξυπνοι μετρητές αλλά όχι τα δυναμικά τιμολόγια. Το πάρτυ είναι μόνο για τους προμηθευτές μετρητών. Η συμβιωτική σχέση των εταιρειών κοινής ωφέλειας με τους προμηθευτές τους δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Ακολουθούμε με αξιομνημόνευτη πιστότητα τις κορπορατίστικες πρακτικές των ηλεκτρικών μονοπωλίων “απανταχού της γής”.

Ας τελειώσουμε το σημείωμα αυτό με μια χαρούμενη νότα. Υπάρχει ένα μυστικό (εκεί ψηλά στον Υμηττό) στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού που είναι καλά κρυμμένο. Στα μέρη μας (Βουλγαρία πυρηνικά, Ρουμανία πετρέλαιο, Αλβανία υδροηλεκτρικά, Κόσοβο λιγνίτης) υπάρχει τόση πολλή διαθέσιμη υποαπασχολούμενη ηλεκτρική ισχύς, που με τις κατάλληλες διασυνδέσεις (που δεν κοστίζουν ακριβά) μπορούμε να βάλουμε σε ναφθαλίνη πολλά απο τα δικά μας εργοστάσια (ΔΕΗ και Ιδιώτες- να προσθέσουμε σ' αυτό και την δυνατότητα των νησιών μας, Χίος, Μυτιλήνη, Σάμος Ικαρία, Ρόδος, Κως να πάρουν φθηνό ρεύμα απο την Τουρκία για να μειώσουμε τα ΥΚΩ που λέγαμε?) Στην πραγματικότητα το κάνουμε μέχρι ενός σημείου και σήμερα αφού οι καθαρές εισαγωγές μας σε καθημερινή βάση φθάνουν το 20% του ηλεκτρισμού που καταναλώνουμε. Αυτό σημαίνει οτι τα διπλοπληρώνουμε τα εργοστάσιά μας – με τα προαναφερθέντα ΑΔΙ.

Για να πούμε και του στραβού το δίκιο, ούτε σε αυτό πρωτοπορούμε. Πολλά χρόνια τώρα οι εθνικοί πρωταθλητές του ηλεκτρισμού στις ευρωπαικές χώρες (άλλοι λιγότερο – Γερμανοί, Βρεττανοί άλλοι περισότερο Ισπανοί, Ιταλοί) προσπαθούν με κάθε τρόπο να εμποδίσουν τις εξαγωγές του γαλλικού πρωταθλητή που με τα πυρηνικά του μπορεί να μας κατακλύσει με φθηνό ρεύμα. Οι ισχυρές διασυνδέσεις για την μεγάλη ευρωπαική αγορά ηλεκτρισμού έχουν μεγάλα περιθώρια. Είναι ένας απο τους λόγους που η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ευρώπη είναι σχεδόν διπλάσια απο αυτή στις ΗΠΑ.

Σημειώσεις :
1) Στην πρώτη έκδοση του σημειώματος αναφερόταν ότι η επιδοτούμενη τιμή ρεύματος για τους υπαλλήλους και συνταξιούχους της ΔΕΗ δεν θεωρείται παροχή σε είδος και δεν φορολογείται. Είναι λάθος - φορολογείται. Το κείμενο διορθώθηκε

2) Επίσης επιβεβαιώθηκε απο αξιόπιστες πηγές η "υπόθεση ότι η ΔΕΗ έκανε δίαιτα" στα κόστη της μετά τα 700 εκατ ευρώ της Booz Allen και μάλιστα αυτή αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά μείωση μισθοδοσίας.
3) Στην πρώτη έκδοση το κόστος δικαιωμάτων εκπομπής CO2 είχε εκτιμηθεί σε λιγότερα απο 100 εκατ τον χρόνο. Δυστυχώς είναι τουλάχιστον διπλάσιο λόγω του ότι η τιμή ανα τόνο (μετά απο πολιτικές παρεμβάσεις) έφθασε το 2014 στα 7 ευρώ. Εγινε η σχετική διόρθωση. Να σημειωθεί ότι αν τα σχέδια της ΕΕ για την αγορά ρύπων υλοποιηθούν το ποσό αυτό για την Ελλάδα μπορεί να φθάσει το 1 δισεκατομμύριο ευρώ τον χρόνο.