Γιατί η Κρίση Χτυπάει τους Έλληνες Περισσότερο από τους Γερμανούς;

Οι τιμές τους ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές στην Γερμανία ήταν πριν την κρίση (μέχρι τον 7/21) περίπου διπλάσιες από ότι στην Ελλάδα. Η Γερμανία (μαζί με την Δανία) ήταν οι ακριβότερες χώρες της ΕΕ με τιμές πάνω από 30 λεπτά την κιλοβατώρα. Την  στιγμή που στην χώρα μας ήταν περίπου 16 λεπτά την κιλοβατώρα. Σήμερα το χάσμα έχει μειωθεί δραστικά. Στην Γερμανία υπάρχει μια αύξηση στα 34 λεπτά ενώ στην Ελλάδα πλησιάζει τα 30 λεπτά - πριν την επιδότηση. Αξίζει τον κόπο να δούμε γιατί συμβαίνει αυτό.

Να σημειώσουμε αρχικά ότι παρά την τεράστια διαφορά στις τιμές, η δαπάνη των νοικοκυριών δεν διέφερε πολύ ως ποσοστό των εισοδημάτων μεταξύ των δύο χωρών πριν την κρίση. Διπλάσιες τιμές στην Γερμανία αλλά και διπλάσιο εισόδημα (η κατά κεφαλή κατανάλωση των οικιακών πελατών είναι σχεδόν ίση). Με την κρίση και το κλείσιμο της ψαλίδας στις τιμές, η σχέση αυτή έχει ανατραπεί. Οι Έλληνες καταναλωτές υποφέρουν κάπως περισσότερο.

Η μείωση της τεράστιας διαφοράς με την κρίση οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες. Έναν που μπορεί να θεωρηθεί καλοήθης και έναν που είναι σίγουρα κακοήθης.  

Ο καλοήθης είναι ότι στην Γερμανία η τελική τιμή δεν αυξήθηκε πολύ γιατί το 80% δεν έχει σχέση με το κόστος παραγωγής και προμήθειας του ρεύματος. Οι Γερμανοί πληρώνουν τριπλάσιο κόστος δικτύων και (μέχρι 31/12/21) τετραπλάσιο κόστος ΕΤΜΕΑΡ από ότι οι Έλληνες. Το ποσοστό για την παραγωγή και προμήθεια στην Γερμανία στην τελική τιμή είναι περίπου 20% έναντι 60% στην Ελλάδα. Αν η χονδρική τιμή (και η αύξησή της) ήταν η ίδια στις δυο χώρες, η επίπτωση στην τελική τιμή θα ήταν λογικά πολύ διαφορετική. Περίπου διπλάσια στην Ελλάδα από ότι στην Γερμανία. Διπλασιασμός της χονδρικής θα σήμαινε επιβάρυνση 6 λεπτών και στις δύο χώρες. Αλλά αύξηση 6 λεπτά στα 30 είναι αύξηση 20% στην τελική τιμή - 6 Λεπτά στα 16 είναι 40%. 

Αλλά δυστυχώς οι τιμές χονδρικής δεν είναι οι ίδιες στις δύο χώρες. Η χονδρική τιμή στην Ελλάδα ήταν πάντοτε υψηλότερη κατά 10-20% από αυτή της Κεντρικής Ευρώπης με κύρια αιτία την έλλειψη επαρκών διασυνδέσεων. Το χειρότερο είναι ότι μέσα στην κρίση η Γερμανία μείωσε στην συμμετοχή του φυσικού αερίου στην παραγωγή ρεύματος σε σχέση με την Ελλάδα. Στην Γερμανία το 2021 η παραγωγή από φυσικό αέριο ήταν το 10% της συνολικής έναντι περίπου 40% στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι μια τιμή αερίου στα 150 ευρώ περνάει ως 120 ευρώ (12 λεπτά) στην τελική τιμή στην Ελλάδα αλλά μόνο 30 ευρώ (3 λεπτά) στην Γερμανία (υποθέτουμε συντελεστή απόδοσης σταθμών ΦΑ 50%)

Η μείωση του χάσματος είχε ως συνέπεια και την πολύ μεγαλύτερη επιδότηση στην Ελλάδα. Υπολογίζουμε ότι έχει κρατήσει την τελική τιμή σε επίπεδο κάτω από τα 20 λεπτά δηλαδή η μέση επιδότηση είναι περίπου 10 λεπτά, ενώ στην Γερμανία απλώς μειώθηκε στο μισό το ΕΤΜΕΑΡ - μείωση δηλαδή περίπου 3,5 λεπτών.

Οι αριθμοί παραπάνω είναι ενδεικτικοί αλλά θεωρούμε ότι αποτελούν επαρκή βάση για συζήτηση και, γιατί όχι, περαιτέρω ανάλυση από αρμόδιους και ειδικούς ώστε να δοθεί η κατάλληλη κατεύθυνση πολιτικής. Αλλά και για να υπάρξει πιο ακριβής και υπεύθυνη  ενημέρωση των πολιτών.

Η Αρχή του Τέλους για την Κρίση Τιμών του Ρεύματος;

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Ιανουαρίου 2022 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε αύξηση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Δεκεμβρίου. Ο Δείκτης Τιμών ανέβηκε  από 162,58 στα 190,80 ευρώ την μεγαβατώρα. Η αύξηση οφείλεται στο ότι η κρατική επιδότηση των 135 ευρώ την μεγαβατώρα για τον μήνα Ιανουάριο δεν ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει τις ανταγωνιστικές χρεώσεις παρ΄όλο που αυτές παρουσίασαν μικρή μείωση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 135 ευρώ την  μεγαβατώρα (για τον Ιανουάριο), αυξήθηκαν από -109,17 σε -79,65 ευρώ την μεγαβατώρα - έγιναν δηλαδή λιγότερο πιστωτικές. Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ μειώθηκε  από 262,55 σε 259,25 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 200,48 έως 286,42 με μέσο όρο τα 245,95 ευρώ την μεγαβατώρα αυξημένο κατά 5% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (234,28). Συνολικά, σε 12μηνη βάση (2/21-1/22), η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων αυξήθηκε κατά 183,93% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 161,58%. 

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Υπάρχουν ενδείξεις σταθεροποίησης. Η τιμή στην χονδρική εμφάνισε μικρή πτώση τον Ιανουάριο και υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή θα είναι η τάση τους επόμενους μήνες. Από την άλλη μεριά είναι εμφανές ότι η επιδότηση έχει κρατήσει τον δείκτη σε ένα σταθερό επίπεδο (μέσο όρο) γύρω στο 190 ευρώ την μεγαβατώρα στο δεύτερο εξάμηνο του 2021 έναντι 166 ευρώ την μεγαβατώρα το πρώτο εξάμηνο (αύξηση 14,5%). Με την προϋπόθεση ότι οι Πάροχοι πιστώνουν με ακρίβεια και στην ώρα της την επιδότηση, η κρίση αντιμετωπίστηκε επαρκώς μέχρι στιγμής και είναι πιθανό να βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους της.

Ας Μιλήσουμε Λοιπόν Για "Χετζάρισμα" στο Ρεύμα

Ένας νέος όρος μπήκε στην ζωή μας την εποχή της "πρώτης ενεργειακής κρίσης του μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα". Το "χετζάρισμα". Έχει αναλάβει ο Τύπος να μας ενημερώσει σχετικά. Αξιόλογη η προσπάθεια αλλά νομίζουμε ότι θα βοηθούσε να γίνει πιο "λιανά" για το ευρύτερο κοινό. Ακολουθούν ορισμένες σχετικές επεξηγήσεις.

Το "Χετζάρισμα" στα ελληνικά μεταφράζεται ως αντιστάθμιση - αντιστάθμιση κινδύνου (θα ήταν καλή ιδέα οι δημοσιογράφοι να χρησιμοποιούν τον ελληνικό όρο που βοηθάει και στην κατανόηση). Ο αγρότης παραγωγός δεν ξέρει την εποχή της σποράς σε τι τιμή θα πουλήσει μετά από μήνες την σοδειά του. Συμφωνεί με ένα έμπορο να την προπωλήσει σε μια σταθερή τιμή τώρα. Αν η τιμή στην αγορά καταλήξει να είναι μικρότερη από αυτή που συμφώνησε τότε έχει κέρδος. Αν είναι μεγαλύτερη έχει ζημία. Παρατήρηση πρώτη λοιπόν. Ο αγρότης θυσίασε πιθανά κέρδη για να "αγοράσει" την σιγουριά ότι δεν θα έχει ζημία. Η αντιστάθμιση δεν γίνεται για να έχουμε μεγαλύτερα κέρδη αλλά για να μην έχουμε ζημίες.

Ας πάμε όμως στα πιο δύσκολα. Ο καημένος ο αγρότης προσπαθεί να προστατευθεί από τις μεταβολές της τιμής της αγοράς θυσιάζοντας πιθανά κέρδη γιατί (κατά τεκμήριο) λειτουργεί σε μια ανταγωνιστική αγορά. Είναι πολύ μικρός για να την επηρεάσει - είναι αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν αποδέκτης τιμής (price taker). Αν μπορούσε να μεταφέρει τις μεταβολές της τιμής στους πελάτες του δεν θα είχε κανένα πρόβλημα.

Η ΔΕΗ δεν είναι αγρότης. Έχει δύναμη στην αγορά, είναι ο "δεσπόζων παίκτης", είναι price maker. Από τον Αύγουστο του 2021, προβλέποντας σωστά αυτό που έρχεται, επέβαλε στους πελάτες της (για πρώτη φορά μετά από 42 χρόνια*) ρήτρες αναπροσαρμογής.  Βεβαίως πολύ νωρίτερα είχαν χρησιμοποιήσει τον ίδιο τρόπο για να μειώσουν τον κίνδυνο τους όλοι οι εναλλακτικοί Πάροχοι. Αυτή ήταν και η σημαντικότερη ενέργεια αντιστάθμισης που έκανε η ΔΕΗ στην διάρκεια της πρόσφατης κρίσης. "Χετζάρισμα" που αφορούσε την συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών δεδομένου ότι ακόμα και σήμερα η ΔΕΗ έχει το 75% των μετρητών στην χώρα. Περιέργως αυτό διέφυγε της προσοχής των δαιμόνιων λειτουργών του ελληνικού Τύπου.

Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Η ΔΕΗ όχι μόνο έχει την δύναμη να μεταφέρει τον κίνδυνο στους πελάτες της. Είναι και ο μόνος παραγωγός ρεύματος στην χώρα του οποίου το κόστος παραγωγής δεν εξαρτάται μόνο από το φυσικό αέριο - του οποίου η τιμή είναι και το πρόβλημα στην παρούσα κρίση (εξαιρούνται οι ΑΠΕ που είναι σε θέση να αδιαφορούν για τιμές γενικά). Η ΔΕΗ έχει μεγάλο πλεονέκτημα "φυσικής αντιστάθμισης". Γιατί έχει λιγνιτικά και υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Το εξαιρετικά περίεργο κατά την διάρκεια της κρίσης μέχρι τώρα είναι ότι η ΔΕΗ δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να εκμεταλλευτεί την ισχυρή αυτή θέση της. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, το 2021 η λιγνιτική παραγωγή της ΔΕΗ μειώθηκε σε σχέση με το 2020. 

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι σε αντίθεση με τις εντυπώσεις που μπορεί να δημιουργήθηκαν από τις δημοσιογραφικού επιπέδου αναλύσεις, η ΔΕΗ "χετζάρισε" μεν μέσω της επιβολής ρητρών αναπροσαρμογής στους πελάτες της, αγνόησε όμως (ή δεν ήταν σε θέση να εκμεταλλευτεί) την δυνατότητα "χετζαρίσματος" από την ευνοϊκή εξέλιξη στο κόστος παραγωγής της (αν και δεν απέφυγε τελείως τον πειρασμό!).

Αυτή η αδυναμία της ΔΕΗ έχει  αρνητικές επιπτώσεις τόσο για την ίδια όσο και για το κοινωνικό σύνολο. Μειώνει τα κέρδη της και συγχρόνως επιβαρύνει τον Έλληνα καταναλωτή γιατί συνεισφέρει στο γεγονός ότι η χώρα έχει μια από τις υψηλότερες τιμές χονδρικής στην Ευρώπη. Οι αρμόδιοι οφείλουν να δώσουν πειστικές απαντήσεις στο ερώτημα : Γιατί σε μια περίοδο που η τιμή του φυσικού αερίου δεκαπλασιάστηκε, η παραγωγή ηλεκτρισμού από τους σταθμούς παραγωγής φυσικού αερίου στην χώρα αυξήθηκε;

Τέλος, για να βοηθήσουμε τους ΄Έλληνες καταναλωτές να διαμορφώσουν ρεαλιστικές προσδοκίες. Η αντιστάθμιση μειώνει τους κινδύνους αναταράξεων για επιχειρήσεις και καταναλωτές, για τους επόμενους 12 - 18 μήνες. Δεν είναι φάρμακο για την  μακροχρόνια τάση των τιμών. Στην Ευρώπη και στην χώρα μας η μακροπρόθεσμη αυτή τάση εξαρτάται από τον στόχο του Net Zero (μέχρι το 2050) και είναι έντονα ανοδική μέχρι αυτός να επιτευχθεί. 

* Η ΔΕΗ είχε εφαρμόσει για πρώτη φορά ρήτρες καυσίμων αλλά και μισθών/ημερομισθίων το 1979 στην διάρκεια της δεύτερης πετρελαϊκής κρίσης - Διοικητής τότε ήταν ο κύριος Ραφαήλ Μωυσής.

Κάνε Ότι Κάνει η Γερμανία - Όχι Ότι Λέει!

"Στην Πολιτική υπάρχουν πράγματα που λέγονται αλλά δεν γίνονται και πράγματα που γίνονται αλλά δεν λέγονται" είχε αποφανθεί (παραφράζουμε) επιφανής Έλλην πολιτικός. Οι Γερμανοί πολιτικοί φαίνεται ότι συμφωνούν με την κυνική αυτή παρατήρηση και την εφαρμόζουν πιστά - τουλάχιστον στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής. Ο Πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τις πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού στην Γερμανία το 2020 και το 2021 (Καθαρή παραγωγή μετά την αφαίρεση της ιδιοκατανάλωσης των ανθρακικών κυρίως σταθμών). Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί:

Υπάρχει μια πρωτοφανής πτώση της παραγωγής από το αιολικό δυναμικό, της τάξεως του 15%. Τα αιολικά παρήγαν 19 ΤWh λιγότερες το 2021 σε σχέση με το 2020 (19 ΤWh είναι το 40% περίπου της συνολικής παραγωγής στην Ελλάδα). Συγχρόνως υπάρχει πτώση της παραγωγής από φωτοβολταικές εγκαταστάσεις - περίπου 6%.

Υπάρχει επίσης πτώση της παραγωγής από σταθμούς με καύσιμο το φυσικό αέριο - κατά 14% περίπου. 

Συνολικά, ο αέρας ο ήλιος και το φυσικό αέριο ως πηγές ενέργειας είναι υπεύθυνες για ένα έλλειμα περίπου 30 TWh στην παραγωγή ηλεκτρισμού στην Γερμανία το 2021. Η διαφορά είναι ότι για τις ανανεώσιμες πηγές υπεύθυνη είναι η Φύση ενώ για το φυσικό αέριο προφανώς ή τεράστια αύξηση της τιμής του το δεύτερο εξάμηνο της χρονιάς.

Ο Πίνακας εξηγεί το πως καλύφθηκε το έλλειμα αυτό. Με αύξηση της παραγωγής των ανθρακικών σταθμών (περίπου κατά 28% αυτών που καίνε λιθάνθρακα και 20 % αυτών που καίνε χαμηλότερης ποιότητας λιγνίτη) αλλά και των πυρηνικών κατά 7%. Τα ανθρακικά και τα πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού παράγοντας περίπου 30 TWh  περισσότερες από το 2020 κάλυψαν το ισόποσο σχεδόν έλλειμα από τις ΑΠΕ και το φυσικό αέριο. 

Οι αριθμοί αυτοί είναι "σκληροί"*. Δηλαδή είναι αξιόπιστη πληροφορία. Και αν συγκριθούν με τις δηλώσεις και τις διατυπωμένες προθέσεις των πολιτικών ηγετών (πχ Net Zero το 2050) βρίσκονται σε μια προφανή διάσταση. 

Ο επιφανής (και αείμνηστος) Έλλην πολιτικός έχει δώσει την συμβουλή του. Δεν είναι και προς θάνατον άλλα να λέμε και άλλα να κάνουμε. Άλλωστε το κάνουν και οι Γερμανοί. Θα επανέλθουμε με τα στοιχεία που αφορούν την χώρα μας** για να δούμε αν ακολουθούμε τις συμβουλές του αείμνηστου και το παράδειγμα των Γερμανών πολιτικών. 

* Υπάρχουν στρογγυλοποιήσεις από την πηγή, το Strom Report - η παραγωγή το 2021 είναι κατά 2 TWh μεγαλύτερη αλλά αυτό δεν αλλάζει σημαντικά την συνολική εικόνα.
**Είναι γνωστό ότι ο χρόνος και η προσπάθεια που χρειάζεται για να μάθει κανείς τι γίνεται στην Ελλάδα - για οτιδήποτε- είναι περισσότερος από ότι στις υπόλοιπες πολιτισμένες χώρες του κόσμου.

Διακοπές Ρεύματος; Παιδιά Να Οργανωθούμε!

Επειδή κάθε χρόνο περίπου την ίδια εποχή - μέσα του χειμώνα - οι αναπόφευκτες διακοπές τροφοδότησης του ρεύματος δίνουν λαβή σε συζητήσεις που προκαλούν διανοητική ταραχή (σε ατυχήσαντες καταναλωτές αλλά και διαμορφωτές της κοινής γνώμης), προσπαθούμε στο παρόν κείμενο να βάλουμε τα πράγματα σε μια λογική σειρά έτσι ώστε ο δημόσιος διάλογος να γίνεται πιο παραγωγικός.

Ξεκινούμε από ορισμένα βασικά δεδομένα που πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας σχετικά με την διαχείριση των δικτύων.

• Κανένα δίκτυο δεν είναι διαθέσιμο πάντα και παντού στην ίδια σταθερή ποιότητα εξυπηρέτησης. Είτε αυτό είναι ηλεκτρικό είτε τηλεπικοινωνιακό είτε οτιδήποτε άλλο.
• Η γεωγραφική κάλυψη κάθε δικτύου είναι εξαιρετικά πιο δαπανηρή από την πληθυσμιακή γιατί το κόστος κάλυψης μιας πυκνοκατοικημένης περιοχής είναι πολύ μικρότερο από ένα απομονωμένο φορτίο. Είναι πολύ φθηνότερο να εξασφαλίσει κανείς την συνέχεια τροφοδοσίας (ανά κάτοικο) στη Κυψέλη από ότι στην Εκάλη ή τους Καλαρρύτες στα Τζουμέρκα.
• Η σημασία (αξία) της συνέχειας της κάλυψης (τροφοδότησης για τον ηλεκτρισμό) διαφέρει μεταξύ των καταναλωτών. Άλλες ανάγκες συνέχειας τροφοδοσίας έχει ένα νοσοκομείο, άλλες ένα νησί -τουριστικός προορισμός και άλλες μια ορεινή στάνη τον χειμώνα. 
• Η πολιτική απόφαση να πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές με τον ίδιο τρόπο και ποσό ανά κιλοβατώρα τα κόστη του δικτύου είναι μια (αναπόφευκτη;) στρέβλωση μέσω της οποίας, αν το θέσουμε κάπως "λαϊκίστικα", οι κάτοικοι της Εκάλης επιδοτούνται από τους κατοίκους της Κυψέλης (δεν είναι η μόνη ούτε η πιο σημαντική) - για να λάβουν όμως το ίδιο επίπεδο εξυπηρέτησης. 

Πως λοιπόν οργανώνουμε την διαχείριση των δικτύων με βάση τα παραπάνω;

• Για να αποφύγουμε την συνεχή και εκνευριστική ανεκδοτολογία, καθορίζουμε αρχικά και ελέγχουμε συνεχώς το επίπεδο εξυπηρέτησης - όχι μόνο με δείκτες συχνότητας και διάρκειας διακοπών τροφοδοσίας αλλά και  με βάση την αξία του απολεσθέντος φορτίου. Δημοσιοποιούμε σε τακτά χρονικά διαστήματα τα αποτελέσματα (που παράγονται από ανεξάρτητο οργανισμό) και συνδέουμε την επίτευξη των στόχων με τις αμοιβές (και τα μπόνους) της διοίκησης και των εργαζομένων. Στην περίπτωση μας του ΔΕΔΔΗΕ. Ο ρυθμιστής βέβαια περιμένει διαρκή βελτίωση στην οποία βασίζει και την έγκρισή του για το "αναγκαίο έσοδο" της επιχείρησης.
• Το επόμενο βήμα είναι κάπως πιο δύσκολο αλλά εφικτό: Αποκεντρώνουμε τους δείκτες επίτευξης των στόχων και διαφοροποιούμε το επίπεδο εξυπηρέτησης ανάλογα με το κόστος και τις προτιμήσεις και ανάγκες των καταναλωτών ή ομάδων καταναλωτών. Με σκοπό σε επόμενο στάδιο να "ιδιωτικοποιηθεί" και το κόστος εξυπηρέτησης. Δηλαδή οι καταναλωτές να αναλάβουν ένα μέρος του έναντι είτε προνομιακής αντιμετώπισης είτε με ίδιους πόρους.

Να λοιπόν ορισμένες ενδεικτικές πρακτικές βελτίωσης της συνέχειας τροφοδοσίας των καταναλωτών - άμεσες και χαμηλού κόστους (ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο - οι μηχανικοί του ΔΕΔΔΗΕ θα ισχυρισθούν ότι ήδη εφαρμόζονται οι περισσότερες από αυτές - όχι όμως στον βαθμό και με τον τρόπο που είναι βέλτιστος)

• Εφεδρεία (μόνιμη ή προσωρινή). Ή ειδική σύμβαση επιπέδου εξυπηρέτησης γενικότερα (service level agreement) Είτε για εγκαταστάσεις με ειδικές ανάγκες πχ. νοσοκομεία ή αθλητικές εγκαταστάσεις είτε για αναβάθμιση συλλογικών καταναλώσεων με δαπάνη των συμμετεχόντων πχ των δημοτών της Εκάλης - είτε πλωτές γεννήτριες για νησιά-τουριστικούς προορισμούς.  Η εφεδρεία θα μπορεί να παρέχεται ως πρόσθετη υπηρεσία από τον ΔΕΔΔΗΕ με την σχετική πρόσθετη χρέωση των καταναλωτών. Εναλλακτικά θα αγοράζεται απ' ευθείας από αυτούς (μπαταρίες για τους οικολογικά ευαίσθητους ή γεννήτριες με ντίζελ για τους υπόλοιπους!)
• Χρήση μονωμένων εναέριων αγωγών. Ειδικά (αλλά όχι μόνο) σε απομακρυσμένα δίκτυα που οδεύουν μέσα από δάση αυτή είναι μια δοκιμασμένη πρακτική για την αποφυγή πυρκαγιών. Η αναβάθμιση μπορεί να γίνεται με τον ρυθμό της κανονικής συντήρησης των δικτύων.
• Τακτική επιθεώρηση δικτύου - κλαδέματα. Αυτό είναι στοιχειώδες αλλά χρειάζεται συνεχής μεθοδική δουλειά επαγρύπνησης και ελέγχου ότι η διαδικασία τηρείται.
• Δημιουργία βρόγχων στο δίκτυο (εναέριο ή υπόγειο). Το δίκτυο διανομής είναι συνήθως κατασκευασμένο ως "αντένα" - ευθεία γραμμή. Ένα πρόβλημα σε οποιοδήποτε σημείο του δικτύου "σβήνει" όλες τις καταναλώσεις που βρίσκονται μετά από αυτό. Οι σχεδιαστές προσπαθούν τουλάχιστον μέσα τις πόλεις με μικρές επεκτάσεις να δημιουργούν "βρόχους" έτσι ώστε ένα σφάλμα να μπορεί να απομονωθεί γιατί στον βρόγχο υπάρχει η δυνατότητα τροφοδοσίας από δυο πλευρές. Αν υπάρχει κίνητρο οι μηχανικοί του ΔΕΔΔΗΕ είναι σίγουρο ότι θα εκμεταλλευθούν πολλές τέτοιες ευκαιρίες.
• Εκτέλεση εργασιών συντήρησης  / αποκατάστασης βλαβών υπό τάση. Αυτό μπορεί να μειώσει τον χρόνο διακοπής του φορτίου κατά πολύ. Υπάρχουν ειδικά οχήματα και εξοπλισμός που υποκαθιστούν προσωρινά την στήριξη του εναερίου δικτύου όσο αυτό επισκευάζεται. Ο ΔΕΕΔΗΕ παλιότερα (ως ΔΕΗ τότε) είχε προμηθευτεί (από την Γαλλία!) τον εξοπλισμό και είχε εκπαιδεύσει τεχνίτες. Είναι ερώτημα αν χρησιμοποιούνται.
• Αποζημιώσεις στους καταναλωτές με βάση την αξία του απολεσθέντος φορτίου. Αυτό είναι και το πιο σημαντικό θεσμικού χαρακτήρα προαπαιτούμενο για την βελτίωση της ποιότητας τροφοδοσίας. Ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει να αποζημιώνει τους καταναλωτές με βάση την αξία του απολεσθέντος φορτίου με μόνιμη και αυτόματη διαδικασία. Αυτό θα αποτελεί το ισχυρό  κίνητρο για την Επιχείρηση ώστε να καταβάλει κάθε προσπάθεια και να επινοεί κάθε είδους καινοτομία (όπως αυτές που προαναφέρθηκαν ) για να κάνει την ζωή των καταναλωτών καλύτερη.

Εκτός από τις βραχυπρόθεσμες χαμηλού κόστους ενέργειες υπάρχουν και άλλες πιο δαπανηρές και μακροπρόθεσμες ενέργειες οι οποίες (περιέργως;) είναι αυτές που αναφέρονται συχνότερα στην δημόσια συζήτηση.

• Η λιγότερο αναφερόμενη είναι η εγκατάσταση της ψηφιακής γεωγραφικής απεικόνισης του δικτύου διανομής και ενός στοιχειώδους συστήματος διαχείρισης εκ του μακρόθεν (αισθητήρες - τηλεχειριζόμενοι διακόπτες - σύστημα τηλεπικοινωνίας). Η ψηφιοποίηση του δικτύου είναι ένα όνειρο της ΔΕΗ (του ΔΕΔΔΗΕ τώρα) από τότε ακόμα που δεν υπήρχαν στο κάδρο οι έξυπνοι μετρητές - δηλαδή από τον προηγούμενο αιώνα. Είναι γνωστό ότι ο χρόνος που θέλει να αγοράσει η ΔΕΗ ένα σημαντικό έργο είναι δεκαετίες. Είναι πολύ πιθανό ότι το τραίνο αυτό χάθηκε στο μεταξύ.
• Έξυπνοι μετρητές.  Ο ίδιος ο ΔΕΔΔΗΕ στις προτάσεις του προς την ΡΑΕ για να πετύχει την έγκριση της επένδυσης αναφέρει ως αναμενόμενα οφέλη την μετατόπιση φορτίου και  την εξοικονόμηση ενέργειας από τους καταναλωτές. Συν την προφανή μείωση του κόστους της καταμέτρησης*. Η βελτίωση της ποιότητας της συνέχειας τροφοδότησης είναι παραπροϊόν μηδαμινής σημασίας της επένδυσης. Με άλλα λόγια είναι ένα μπαζούκας για να σκοτώσουμε το μυρμήγκι.
• Υπογείωση δικτύου. Είναι προφανές ότι το τεράστιο κόστος της υπογείωσης του δικτύου υπαγορεύει την χρήση της μεθόδου αυτής μόνο αφού σιγουρευτούμε ότι εξαντλήσαμε όλα τα προηγούμενα δηλαδή σχεδόν σίγουρα ποτέ.

Κι όμως κάθε χρόνο διαβάζουμε τα ίδια. Έξυπνοι μετρητές και Υπογείωση. Τα γράφουν οι δημοσιογράφοι και ακολουθούν οι υποσχέσεις των πολιτικών. Είναι λογικό. Δεν τους κοστίζει τίποτα ενώ συγχρόνως προσφέρουν - είμαι σίγουρος αμισθί - καλές υπηρεσίες σε προμηθευτές και εργολάβους. Δεν θα ήταν τόσο κακό αν οι πολιτικοί ξεχνούσαν τις υποσχέσεις τους. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος να τις τιμήσουν - με τα λεφτά των κουτόφραγκων. Που θα ήταν προτιμότερο ίσως για όλους μας να κλείσουν κάποια άλλη τρύπα.  

*Αν βέβαια μηδενισθεί η καταμέτρηση, δηλαδή η επίσκεψη επί τόπου έστω και μια φορά τον χρόνο, το πιθανότερο είναι ότι οι ρευματοκλοπές με "έξυπνους" μετρητές θα εκτοξευθούν ακόμα περισσότερο!