Να Ελεγχθούν τα Τιμολόγια της ΔΕΗ από την Πολιτεία

Η λιανική αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, 20 χρόνια μετά την απελευθέρωσή της, εξακολουθεί να παρουσιάζει υψηλότατο βαθμό συγκέντρωσης (Herfindahl-Hirschman Index 4.171 για το 2020). Έναν από τους υψηλότερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση (τον υψηλότερο αν εξαιρεθούν κράτη μέλη όπως η Μάλτα, η Κύπρος και ορισμένα πρώην μέλη της Κομεκόν). Η κατάσταση αυτή οδήγησε στην μνημονιακή υποχρέωση, που είναι νόμος του κράτους, να μειωθεί το μερίδιο αγοράς του δεσπόζοντα παρόχου, της ΔΕΗ, σε ποσοστό κάτω του 50% μέχρι το τέλος του 2019. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία (Σεπτέμβριος 2021) το μερίδιο αυτό βρίσκεται στο 65%. 

Αυτό και μόνο αρκεί κατά την άποψή μας για να είναι η αγορά σε διαρκή επιτήρηση από τα όργανα της πολιτείας που έχουν ως αρμοδιότητα τον έλεγχο του ανταγωνισμού. Άλλωστε πρόκειται για μια αγορά των 5 δισ. ευρώ ετησίως περίπου, ήτοι το 3% του ΑΕΠ. Στο παρόν θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή των αρμόδιων Αρχών της Πολιτείας σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο δεσπόζων Πάροχος, πωλώντας κάτω του κόστους, εφαρμόζει εμπορικές πρακτικές στην λιανική αγορά που είναι ανάγκη να ελεγχθούν.

Η ΔΕΗ προωθεί στη αγορά προϊόντα για οικιακούς καταναλωτές, ειδικά το myHome Online, με σταθερή λιανική τιμή 10 λεπτά την κιλοβατώρα (η τιμή περιλαμβάνει πάγιο, προωθητικές ενέργειες και ποινή αποχώρησης στους 12 μήνες για ετήσια κατανάλωση 3.750 κιλοβατωρών) και διάρκεια σύμβασης 2 ετών. Η τιμή αυτή είναι κατά 29% χαμηλότερη από τη μέση τιμή της χονδρικής αγοράς (ΤΕΑ) για τον μήνα Σεπτέμβριο (13,47) που ισοδυναμεί με 40% χαμηλότερη από το πλήρες κόστος χονδρικής αν προστεθεί η χρέωση προσαυξήσεων και απωλειών στην Χαμηλή Τάση (16,62), είναι 56% χαμηλότερη από την λιανική τιμή του μέσου εναλλακτικού παρόχου για συμβόλαιο σταθερής τιμής ίσης διάρκειας (22,70) και είναι 17% χαμηλότερη από την προθεσμιακή (χονδρική) τιμή για το έτος 2022 (cal22) του Eυρωπαϊκού Xρηματιστήριου Eνέργειας την 31/10/21 (12,03).

Είμαστε σίγουροι ότι η ΔΕΗ ως επιχείρηση διαθέτει επαρκή εμπειρία, διορατικότητα και διάθεση για καινοτομία, ώστε να μπορεί να ενισχύει την θέση της στην αγορά. Η άποψή μας είναι ότι αυτές οι ικανότητες δεν αρκούν για να εξηγήσουν την δυνατότητα προσφοράς των προϊόντων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Για το λόγο αυτό προτείνουμε και εισηγούμαστε τον έλεγχο της Πολιτείας. Πιο συγκεκριμένα: 

Είναι απίθανο και συνεπώς εξαιρετικά δύσκολο να γίνει αποδεκτό ότι ο Πάροχος που είναι εκτεθειμένος περισσότερο από όλους τους άλλους (τουλάχιστον τους "καθετοποιημένους") στις μεταβολές της χονδρικής τιμής, πουλά έως και 50% φθηνότερα στην λιανική σε σχέση με τους άμεσους ανταγωνιστές του - κυριολεκτικά στην μισή τιμή! Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πουλά σε πολύ χαμηλότερη τιμή από την προθεσμιακή τιμή Cal22 στο ΕΕΧ. Αν τα στελέχη της έχουν ανακαλύψει μια τόσο καταπληκτική μέθοδο αντιστάθμισης θα ήταν κοινωνική προσφορά από μέρους της ΔΕΗ (ως "Δημόσιας" επιχείρησης) να την δημοσιοποιήσει - πάντως θεωρούμε ότι είναι υποχρεωμένη να την εξηγήσει, έστω εμπιστευτικά, στα ελεγκτικά όργανα.

Επίσης είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την διαχείριση κινδύνου από πλευράς ΔΕΗ δεδομένου ότι η ποινή αποχώρησης για τις συγκεκριμένες συμβάσεις είναι της τάξης των 17 ευρώ μετά τους 12 μήνες ενώ η τυπική ποινή στη αγορά για συμβόλαια σταθερής τιμής κυμαίνεται σε ποσά γύρω στα 50 ευρώ. Η δυνατότητα της ΔΕΗ να "ισοφαρίσει" τις σημερινές ζημίες της με κέρδη στη διετή διάρκεια των συμβάσεων σχεδόν εκμηδενίζεται. 

Ας σημειωθεί ότι, οι τιμές των προϊόντων λιανικής που είναι το θέμα της παρούσης, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές της αγοράς είναι κατά 40% χαμηλότερες από συμβάσεις σταθερής τιμής (12μηνης διάρκειας) που προσφέρονται σε μεγάλους βιομηχανικούς πελάτες. Η πιθανότητα οι συμβάσεις προμήθειας για τα οικιακά τιμολόγια σταθερής τιμής να είναι ζημιογόνες για την ΔΕΗ μέχρι την λήξη τους είναι εξαιρετικά μεγάλη. Η δε επίπτωσή τους στα συνολικά κέρδη θα μπορεί να αντισταθμιστεί μόνο με αυξημένες τιμές στους άλλους πελάτες της ΔΕΗ - ειδικά στις επιχειρήσεις. Αυτό θυμίζει την παλιά (προ τρόικας), συνήθη πρακτική της σταυροειδούς επιδότησης από την ΔΕΗ σε μοντέρνα μορφή.

Καλό θα ήταν να ελεγχθεί επίσης κατά πόσο η ΔΕΗ είχε ήδη λειτουργικές ζημίες από το Α' εξάμηνο του 2021 δεδομένου ότι τα κέρδη της προέκυψαν μετά από λογιστικό χειρισμό (αντιστροφή προβλέψεων  κατά την γνώμη μας όχι επαρκώς τεκμηριωμένη). Η δική μας εκτίμηση είναι ότι από τα προϊόντα σταθερής τιμής στην λιανική, η ΔΕΗ ζημιώνεται ποσό περίπου 8-10 εκατομμύρια για κάθε μήνα που η χονδρική τιμή παραμένει στα σημερινά επίπεδα (τα "κέρδη" του Α' εξαμήνου ήταν περίπου 30 εκατ. ευρώ).

Υπενθυμίζουμε ότι η ΔΕΗ είχε το 2020 κύκλο εργασιών μειωμένο κατά 100 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2019 αλλά επισφαλείς απαιτήσεις (με πάνω από 12 μήνες καθυστέρηση)  αυξημένες κατά 200 εκατ. ευρώ. Αυτό είναι ένδειξη ότι η Επιχείρηση δεν έχει λύσει ακόμα το πρόβλημα των ανείσπρακτων λογαριασμών σε επίπεδο κανονικότητας. Αυτό δεν προβλέπεται να βελτιωθεί το 2021 και θέτει ένα περαιτέρω ερώτημα σχετικά με την τιμολογιακή πολιτική της Επιχείρησης. 

Θεωρούμε ότι τα παραπάνω είναι επαρκείς ενδείξεις συμπεριφοράς που αντίκειται στον θεμιτό ανταγωνισμό και προτείνουμε στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και την Επιτροπή Ανταγωνισμού, στην οποία η παρούσα κοινοποιείται, να εκκινήσουν διαδικασία ελέγχου της εμπορικής πολιτικής του δεσπόζοντα παρόχου στην Ελληνική αγορά. Λαμβάνοντας υπόψη επιπρόσθετα ότι οι πρακτικές αυτές της ΔΕΗ "μολύνουν" την αγορά εξωθώντας τους εναλλακτικούς Παρόχους σε αμφιλεγόμενες πρακτικές προώθησης των δικών τους προϊόντων.

Επιπρόσθετα, με την ευκαιρία των προβλέψεων της νέας οδηγίας 944/2019 (περί παρέμβασης της Πολιτείας στην αγορά σε μεταβατικές περιόδους), που δυστυχώς δεν έχει ακόμα ενσωματωθεί στο Ελληνικό Δίκαιο 10 μήνες μετά την παρέλευση της ημερομηνίας που αυτό θα έπρεπε να έχει γίνει, προτείνουμε η ΡΑΕ να προχωρήσει σε μια ενέργεια που καθυστερεί εδώ και πολλά χρόνια. Να εγκαταστήσει μεταβατικό μηχανισμό κοστολογικού ελέγχου της ΔΕΗ στην λιανική αγορά και την τοποθέτηση ελάχιστου ορίου κάτω από το οποίο θα απαγορευτεί να τιμολογεί μέχρις ότου το μερίδιο αγοράς της πέσει κάτω από το 35% ώστε ο Δείκτης Herfindahl-Hirschman να είναι κοντά στο 2.000. 

Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί πλέον να γίνεται αποδεκτό να λειτουργεί με ζημίες ο δεσπόζων Πάροχος στην αγορά ηλεκτρισμού. Είτε μέσω της χαλαρότητας στην είσπραξη των λογαριασμών του είτε με υποκοστολόγηση των προϊόντων του. Αυτό προσιδιάζει σε χώρες του Τρίτου κόσμου.

Κι Όμως οι Αγορές Κάνουν Καλά την Δουλειά τους

Στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο ανάμεσα στα στελέχη της Κομεκόν - της "Κοινής Αγοράς" των Κομμουνιστικών  χωρών της εποχής: "Όταν ο σοσιαλισμός θριαμβεύσει στον κόσμο (όπως είναι αναπότρεπτο) να θυμηθούμε να αφήσουμε μια χώρα καπιταλιστική για να ξέρουμε σε ποια τιμή θα αγοράζουμε και θα πωλούμε μεταξύ μας το πετρέλαιο". Όταν το σοβιετικό σύστημα αντί να θριαμβεύσει κατέρρευσε, το ανέκδοτο έγινε σκληρή πραγματικότητα, ειδικά για τις χώρες - "αγοραστές" της Κομεκόν αλλά και για τις πλατιές λαϊκές μάζες των χωρών "παραγωγών" οι οποίες προτιμούσαν πλέον να πωλούν στις διεθνείς αγορές - σε διεθνείς τιμές. 

Οι δυτικές καπιταλιστικές χώρες αντίθετα, αντιμετώπισαν την δική τους ενεργειακή (πετρελαϊκή) κρίση (ή μάλλον κρίσεις το '73 και '78) με μεγαλύτερη επιτυχία. Με το πλεονέκτημα του ότι γνωρίζουμε πια το αποτέλεσμα, μπορούμε να πούμε ότι παρά τον πανικό των πολιτικών ηγεσιών της εποχής (που σήμερα μας φαίνεται γελοίος), η απότομη άνοδος της τιμής του πετρελαίου ήταν η αρχή μιας διαδικασίας σταδιακής αλλά σημαντικής μακροπρόθεσμης βελτίωσης της αποτελεσματικότητας στην χρήση της ενέργειας σε όλη την Δύση. Ο μηχανισμός των τιμών έδωσε το μήνυμα και τα κίνητρα στις οικονομίες να προσαρμοστούν. Το αποτέλεσμα ήταν α) μείωση της κατανάλωσης ενέργειας ανά μονάδα ΑΕΠ και β) σταθερή και χαμηλή τιμή πετρελαίου για πολλές δεκαετίες.

Τα δύο παραδείγματα που αναφέρθηκαν αφορούν κρίσεις που ξέσπασαν από εξωγενείς παράγοντες. Από πολιτικές κρίσεις. Το καρτέλ του ΟΠΕΚ στην δεκαετία του '70 με αφορμή την  διαμάχη Ισραήλ με τους Άραβες και το '80 την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Η παρούσα κρίση είναι επίσης αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων. Πρωτίστως είναι αποτέλεσμα των λανθασμένων πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (κυρίως από την Ευρώπη) και δευτερευόντως των γεωπολιτικών παιχνιδιών ορισμένων χωρών παραγωγών.

Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα προσφοράς φυσικού αερίου. Τα βεβαιωμένα αποθέματα κατάλληλα για εμπορική διάθεση επαρκούν για 50 χρόνια σημερινής κατανάλωσης. Το πιο σημαντικό, ο λόγος αποθεμάτων προς ετήσια ζήτηση είναι σταθερός επί δεκαετίες στα 50 χρόνια. Βρίσκουμε περισσότερο αέριο από ότι καταναλώνουμε. Το μακροπρόθεσμο οριακό κόστος παραγωγής (που εδώ και μερικά χρόνια ορίζεται από τους παραγωγούς σχιστολιθικού αερίου στις ΗΠΑ) είναι περίπου 15 ευρώ η  μεγαβατώρα. Η αστάθεια στην αγορά δεν έχει οικονομικές αιτίες. Οι αιτίες είναι πολιτικές αποφάσεις α) Μακροπρόθεσμα η ανασφάλεια των παραγωγών σχετικά με αποφάσεις που μπορούν να φθάσουν σε απαγόρευση της χρήσης του αερίου β) Βραχυπρόθεσμα η εντελώς απρόβλεπτη παραγωγή από ΑΠΕ ειδικά τα αιολικά. Φέτος το Α' εξάμηνο η παραγωγή των αιολικών στις δυο χώρες, την  Μ. Βρετανία και την Γερμανία μειώθηκε κατά 20%. Είναι ίσως ο βασικός λόγος για την μείωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου και την αναταραχή στην Ευρώπη από το καλοκαίρι και μετά.

Η αγορά λοιπόν κάνει καλά την δουλειά της. Μας δίνει ισχυρό μήνυμα ότι οι πολιτικές για την  κλιματική αλλαγή όχι μόνο πρέπει να αλλάξουν αλλά - ίσως σημαντικότερο - να οριστικοποιηθούν. Θεωρητικά δεν υπάρχει καλύτερη μέθοδος για να κρατηθούν οι τιμές ενός αγαθού σταθερά μειούμενες από το να απαγορευτεί η χρήση του από μια στιγμή στο μέλλον και μετά (ο παραγωγός δεν θα θέλει να του μείνει στο χέρι!).  Αυτό όμως είναι πολιτικά αδύνατον (για λόγους που δεν θα αναλύσουμε περαιτέρω). Η εναλλακτική λύση είναι να μην υπάρξει καμία απαγόρευση αλλά να επιβληθεί - παγκοσμίως αν είναι δυνατόν - ο περίφημος φόρος Pigou στον άνθρακα (Με την προϋπόθεση ότι τα έσοδα του θα μοιράζονται στους πολίτες με μείωση άλλων φόρων και ότι θα μηδενισθούν οι επιδοτήσεις κάθε είδους για τις ΑΠΕ). Η αγορά θα φροντίσει να λύσει το πρόβλημα της μείωσης των εκπομπών CO2 δίνοντας τα κατάλληλα κίνητρα στην οικονομία.

Πόσος θα είναι αυτός ο φόρος; Αυτό είναι προφανώς ένα σημαντικό ερώτημα αλλά έπεται λογικά του πολιτικού ερωτήματος. Υπάρχει πιθανότητα να γίνει αποδεκτός από όλους ο φόρος άνθρακα; Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να κάνει ένα πρώτο βήμα με το Cross Border Adjustment Mechanism. Να το δούμε αν, πως και πότε θα προχωρήσει. 

Όπως και να έχει το πράγμα, αν η ιστορία μας διδάσκει κάτι, είναι ότι μετά από 20 χρόνια οι απόγονοί μας θα διαβάζουν τις δηλώσεις των πολιτικών μας ηγετών για την παρούσα κρίση και (ας ελπίσουμε ότι) θα γελούν.

Πως Κερδίζει Χρήματα το allazorevma.gr;

To allazorevma.gr είναι ιδιοκτησία της Clarus Εταιρίας Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών - μιας Ανώνυμης Εταιρείας οι μετοχές της οποίας ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα. Είναι μια κερδοσκοπική δραστηριότητα. Προσφέρει όμως τις υπηρεσίες της στο ευρύ κοινό, δηλαδή στους καταναλωτές ενέργειας, δωρεάν. Αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο γιατί μοιάζει πολύ με τον τρόπο που λειτουργούν οι εφημερίδες και η τηλεόραση. Και βεβαίως οι πολυάριθμες ιδιωτικές ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ. Πως λοιπόν επιβιώνει οικονομικά; Με τους εξής τρόπους:

Κάθε φορά που ένας χρήστης - οικιακός ή μικρός επαγγελματικός καταναλωτής - αλλάζει Πάροχο μέσω της ιστοσελίδας, ο νέος Πάροχος πληρώνει μια μικρή προμήθεια στο allazorevma.gr για την διεκπεραίωση της διαδικασίας. Η υπηρεσία είναι δωρεάν για τον καταναλωτή.

Ορισμένοι Πάροχοι επιλέγουν να διαφημιστούν μέσω του newsletter της ιστοσελίδας που εκδίδεται δυο φορές την βδομάδα. Επίσης αγοράζουν περιοδικές εκθέσεις με στατιστικά στοιχεία σχετικά με την συμπεριφορά των χρηστών της ιστοσελίδας και της τιμοληψίας της αγοράς.

Τέλος, η εταιρεία έχει έσοδα από την προσφορά συμβουλευτικών υπηρεσιών σε επιχειρήσεις, τόσο για την επιλογή του κατάλληλου Παρόχου και τιμολογίου όσο και την διαχείριση και παρακολούθηση των ενεργειακών τους δαπανών. 

Το allazorevma.gr  επιτελεί τον κοινωφελή του σκοπό, δηλαδή την δωρεάν παροχή υπηρεσιών στους καταναλωτές, παρουσιάζοντας τα τιμολόγια όλων των ενεργών Παρόχων στην ελληνική αγορά. Αυτό γίνεται με βάση δημόσια διαθέσιμα στοιχεία μέσω μια διαδικασίας περιοδικής τιμοληψίας η οποία καταβάλλεται κάθε προσπάθεια να είναι ενημερωμένη, πλήρης και ακριβής. Με τον τρόπο αυτό ο χρήστης μπορεί να δεί τα αποτελέσματα της σύγκρισης όλων των ενεργών τιμολογίων υπό τον γενική ταξινόμηση (tab) "Όλα".

Το allazorevma.gr πληρώνεται αμοιβή για την διεκπεραίωση της διαδικασίας αλλαγής στα προγράμματα των περισσότερων ενεργών Παρόχων. Τα αποτελέσματα της σύγκρισης των τιμολογίων των Παρόχων αυτών παρουσιάζονται με ιδιαίτερο τρόπο υπό την γενική ταξινόμηση (tab) "Οι Προτάσεις μας". Είναι προφανές ότι τα τιμολόγια των συνεργαζόμενων παρόχων γίνονται συχνά πιο ελκυστικά γιατί τόσο οι Πάροχοι όσο και το allazorevma.gr προσφέρουν κίνητρα σε καταναλωτές που θα τα επιλέξουν.

Στην ιστοσελίδα αναφέρονται ευκρινώς  οι Πάροχοι με τους οποίους συνεργάζεται ανά πάσα στιγμή το allazorevma.gr, τόσο στην συνοπτική παρουσίαση τους (Πάροχοι) όσο και στην σελίδα των αποτελεσμάτων της σύγκρισης.  

Η οικονομική οργάνωση, όπως αυτή παρουσιάστηκε παραπάνω, έχει ως αποτέλεσμα ότι ένας Πάροχος μόνος του δεν αποτελεί ποτέ σημαντική πηγή εσόδων της ιστοσελίδας. Έχει ενισχύσει έτσι το allazorevma.gr στην προσπάθεια του να διατηρήσει από την αρχή της λειτουργίας του (το 2015) μέχρι σήμερα την ανεξαρτησία, την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία του. 

Η Επιδότηση και οι Ρήτρες Σώζουν την Αγορά!

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Σεπτεμβρίου 2021 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε μείωση (μετά από πολύ καιρό) σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Αυγούστου. Ο Δείκτης Τιμών έπεσε από 203,18 σε 196,52 ευρώ την μεγαβατώρα. Η μείωση οφείλεται στην κρατική επιδότηση των 30 ευρώ την μεγαβατώρα για τον μήνα Σεπτέμβριο που αντιστάθμισε κατά ένα μέρος την συνεχιζόμενη αύξηση των ανταγωνιστικών χρεώσεων.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 30 ευρώ την  μεγαβατώρα, μειώθηκαν από 55,83 σε 25,83 ευρώ την μεγαβατώρα. Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ αυξήθηκε από 135,84 σε 159,57 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 101,58 έως 183,64 με μέσο όρο τα 152,85 ευρώ την μεγαβατώρα αυξημένο κατά 21% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (126,06). Συνολικά, από την αρχή του έτους, η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων αυξήθηκε κατά 84,66% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 62,62%. 

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Το ευχάριστο και ενδιαφέρον είναι ότι τόσο οι εναλλακτικοί όσο και η ΔΕΗ πωλούν πλέον, μετά από πολλούς μήνες, με μικρά μεν αλλά θετικά  περιθώρια. Αυτά είναι τα μικρά θαύματα που επιτυγχάνονται με τις επιδοτήσεις και τις ρήτρες οριακής τιμής! Τα θαύματα όμως δεν διαρκούν πολύ!

Η Ενεργειακή Κρίση Αλλού

Είναι χρήσιμο να συγκρίνει κανείς τις επιπτώσεις και την αντίδραση στην κρίση μεταξύ ευρωπαϊκών (νυν ή πρώην) χωρών. Ευρωπαϊκών γιατί η κρίση φαίνεται ότι είναι κυρίως Ευρωπαϊκή. (Η τρέχουσα τιμή του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ- Henry Hub, παρόλο που είναι διπλάσια από τον ιστορικό μέσο όρο, είναι 3-4 φορές χαμηλότερη από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή-TTF). Τι συμβαίνει λοιπόν στην Μ. Βρετανία και στην Γερμανία; Υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές όπως θα δούμε παρακάτω. Οι δυο χώρες όμως μοιάζουν σε κάτι: δεν έχουν αναμιχθεί Υπουργοί για να ανακοινώσουν επιδοτήσεις - ούτε για να φτιάξουν ένα νέο Ταμείο!) 

Στην Μ. Βρετανία η πιο εμφανής επίπτωση είναι η χρεωκοπία 12 (από τους 55) προμηθευτών μέχρι τώρα, που εξυπηρετούσαν 2 (από τα 28) εκατομμύρια πελάτες συνολικά (περίπου το 7%). Γιατί χρεωκόπησαν οι προμηθευτές αυτοί; Ο κυριότερος λόγος είναι το price cap. H Βρετανική κυβέρνηση  έχει θέσει την αγορά της ενέργειας σε διατίμηση από το 2019 (επί πρωθυπουργίας Theresa May). Έχει θέσει ανώτατο όριο τιμών. Αυτό σημαίνει ότι οι προμηθευτές δεν επιτρέπεται να μετακυλήσουν τις αυξήσεις της χονδρικής στους πελάτες τους. Tο όριο αναθεωρείται κάθε 6 μήνες και η πιο πρόσφατη αναθεώρηση (1/10) ήταν σε ποσοστό 12% υψηλότερο από τη προηγούμενη τιμή. Παρ' όλ' αυτά ορισμένοι προμηθευτές δεν άντεξαν. Μεταξύ αυτών και προμηθευτής θυγατρική της BP (Pure Planet). Αυτό σημαίνει ότι η κρίση δεν έπληξε τους "μικρούς" και "μη καθετοποιημένους" όπως θέλει ο μύθος που κυκλοφορεί στα ελληνικά ΜΜΕ αλλά αυτούς που δεν είχαν αντισταθμίσει επαρκώς τον κίνδυνο στο χαρτοφυλάκιο τους. Είναι ειρωνικό (αλλά ας το κρατήσουμε μεταξύ μας): οι χρεώσεις ρήτρας στους λογαριασμούς των πελατών των Ελλήνων Παρόχων ήταν η τέλεια αντιστάθμιση!

Η διαχείριση της κρίσης γίνεται από τον Ρυθμιστή που φρόντισε να μεταφερθούν σε άλλο προμηθευτή οι πελάτες των χρεωκοπημένων και αύξησε το ανώτατο όριο στην διατίμηση των  τιμολογίων. Οι καταναλωτές που ήταν σε σταθερό τιμολόγιο προστατεύονται μέχρι την λήξη των συμβολαίων τους. Οι προμηθευτές όμως έχουν σταματήσει να προσφέρουν νέα σταθερά τιμολόγια προς το παρόν μέχρι να μπορέσουν προφανώς να εκτιμήσουν τη εξέλιξη των αγορών. Οπότε μόλις λήγουν οι σταθερές συμβάσεις οι καταναλωτές περνούν αυτόματα στην μεταβλητή υπό διατίμηση Standard Variable Rate. 

Στην Γερμανία τα πράγματα είναι ακόμα πιο ήσυχα. Ένας λόγος είναι ότι το ποσοστό του λογαριασμού που αφορά την παραγωγή και προμήθεια ρεύματος είναι περίπου το 24% (στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι πλέον κοντά στο 70%). Αυτό σημαίνει ότι οι αυξήσεις στην χονδρική τιμή επηρεάζουν πολύ λιγότερο την λιανική τιμή - που είναι βέβαια λόγω των φόρων και τελών η ακριβότερη στην Ευρώπη. Έτσι οι Γερμανοί αντιμετωπίζουν την κατάσταση με την απλή εφαρμογή ήδη υπαρχόντων κανόνων και διαδικασιών. Μέσω της μείωσης του δικού τους ΕΤΜΕΑΡ δηλαδή της επιδότησης των ΑΠΕ που πληρώνουν οι μικροί καταναλωτές. Το μείωσαν σχεδόν στο μισό : από 6,5  λεπτά την κιλοβατώρα σε 3,7 (στην Ελλάδα είναι 1,7 λεπτά). Εξοικονομούν έτσι για τον μέσο καταναλωτή περισσότερα από 100 ευρώ τον χρόνο. Η μείωση αυτή βέβαια θα ξεκινήσει από 1/1/22 - οι Γερμανοί δεν αλλάζουν στον πανικό τους την διαδικασία. (Στην Γερμανία το ΕΤΜΕΑΡ αναθεωρείται κάθε χρόνο - στην Ελλάδα μόνο αν συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις: τα πράγματα άρχισαν να στριμώχνουν, το λόμπι των ΑΠΕ το ενέκρινε και το allazorevma.gr το έχει προτείνει μήνες πριν).

Αυτό που κάνουν οι Γερμανοί είναι στην ουσία το ίδιο που κάνει και η ελληνική κυβέρνηση. Γιατί χρησιμοποιούμε την ίδια μέθοδο για να χειριζόμαστε τον λογαριασμό επιδότησης των ΑΠΕ (μαντέψτε ποιος αντέγραψε ποιόν). Και αυτός ο λογαριασμός είναι έτσι σχεδιασμένος ώστε να δημιουργεί αυτόματα την ευκαιρία για μείωση του ΕΤΜΕΑΡ όταν οι τιμές χονδρικής και των ρύπων ανεβαίνουν. Όταν γράψαμε παραπάνω ότι οι Γερμανοί μείωσαν το ΕΤΜΕΑΡ τους δεν είμαστε ακριβείς. Το ΕΤΜΕΑΡ τους μειώθηκε από μόνο του. Όπως συνέβη και στην Ελλάδα. Απλώς στην χώρα μας την φυσική αυτή εξέλιξη, αφού την περιτύλιξαν με τον  μανδύα της επιδότησης, την εκμεταλλεύτηκαν οι πολιτικοί μας για να μας πείσουν ότι νοιάζονται για μας. Μικρό το κακό - νομίζουμε όμως ότι το νέο Ταμείο ήταν υπερβολή. 

Σημείωση: Αν ακολουθούσαμε την γερμανική μέθοδο, η επιδότηση του ρεύματος στην Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει με πιστωτικό ΕΤΜΕΑΡ στο ρυθμιζόμενο μέρος του τιμολογίου - δεδομένου ότι είναι μεγαλύτερη από την τρέχουσα χρέωση (1,7- 6,0= -4,3 λεπτά την κιλοβατώρα)

Το allazorevma.gr Αναβαθμίστηκε και Ομόρφυνε!

Το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, που υποστηρίζει τους Έλληνες καταναλωτές από το 2015 με ανεξαρτησία, αντικειμενικότητα και αξιοπιστία,  αναβαθμίστηκε, εμπλουτίστηκε και - θέλουμε να πιστεύουμε - ομόρφυνε. 

Το allazorevma.gr ήταν πάντα πρωτοπόρο: Πέραν του ότι ήταν η πρώτη ιστοσελίδα του είδους της στην Ελλάδα, (λειτουργώντας εθελοντικά με βάση το θεσμικό πλαίσιο προηγμένων Ευρωπαϊκών χωρών  καθώς δεν υπάρχει ακόμα και τώρα τέτοιο στην Ελλάδα) μεταξύ άλλων αντιμετώπισε πρώτο το πρόβλημα των ρητρών στους λογαριασμούς, έδωσε πρώτο στους χρήστες του την δυνατότητα να φιλτράρουν τις επιλογές τους και εξακολουθεί να είναι το μοναδικό που τους δίνει την δυνατότητα να αξιολογούν τους παρόχους τους. 

Θα χαρακτηρίζαμε όμως την σημερινή αναβάθμιση ριζική γιατί η ιστοσελίδα όχι μόνο βρίσκεται πλέον στο επίπεδο των καλύτερων αντίστοιχων ευρωπαϊκών αλλά - ίσως δυσκολότερο - διευκολύνει τον χρήστη να αντιμετωπίσει καλύτερα τις ιδιοτροπίες της ελληνικής αγοράς ρεύματος και φυσικού αερίου. Και βέβαια η αναβάθμιση έγινε με βάση την πολυετή εμπειρία από την εξυπηρέτηση των περίπου 850.000 μοναδικών χρηστών μας μέχρι σήμερα. Το νέο allazorevma.gr έχει σχεδιαστεί για να είναι πραγματικά φιλικό - πολύ φιλικό για τον χρήστη. 

Ιδού μερικά παραδείγματα:

Το allazorevma.gr είναι πλέον και allazogazi.gr. Η ιστοσελίδα καλύπτει τώρα πλήρως την σύγκριση των προϊόντων φυσικού αερίου. Ειδικότερα συγκρίνει τα πιο ενδιαφέροντα προϊόντα - τα συνδυαστικά "πακέτα" ρεύματος και φυσικού αερίου που προσφέρουν οι Πάροχοι, δίνοντας συγχρόνως στον καταναλωτή την ευελιξία να δημιουργήσει αυτός το δικό του "πακέτο". 

Ο χρήστης της ιστοσελίδας έχει πλέον την δυνατότητα, καταχωρώντας μια φορά τα στοιχεία του, να εξοικονομεί χρόνο, καθώς το σύστημα θα τον υποδέχεται κάθε επόμενη φορά ενθυμούμενο ότι είναι φίλος και γνωστός.

Η διαφάνεια των υπολογισμών του allazorevma.gr έχει φθάσει πλέον στο ανώτερο δυνατό επίπεδο. Ο χρήστης μπορεί να λάβει αναφορά για όλες τις παραμέτρους της σύγκρισης που έκανε -  και όταν λέμε όλες, εννοούμε όλες!

Η σελίδα καταχώρησης των δεδομένων κατανάλωσης εμπλουτίστηκε για μεγαλύτερη ακρίβεια και ευκολία και ανασχεδιάστηκε ώστε να διευκολύνει τον χρήστη να δοκιμάζει εναλλακτικά σενάρια ("what if") για την κατανάλωσή του στην ίδια σελίδα. Τέλος τα εμπρός - πίσω!

Η εφαρμογή του συντελεστή επιβάρυνσης για ρήτρες άλλαξε για να δώσει μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση. Μέχρι τώρα ο συντελεστής υπολογιζόταν με βάση ιστορικές τιμές. Στο νέο allazorevma.gr οι ρήτρες θα υπολογίζονται με βάση τις αναμενόμενες τιμές στο επόμενο διάστημα (6-12 μήνες) δηλαδή με βάση τις τιμές προθεσμιακών συμβολαίων στα Χρηματιστήρια Ενέργειας. Τα αποτελέσματα πλέον εμφανίζονται με σταθερή πρώτη επιλογή (by default) υπολογισμένα με την επιβάρυνση των ρητρών.

To allazorevma.gr έχει πλέον άποψη: Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων εστιάζεται στα προγράμματα που το allazorevma.gr εκτιμά ότι είναι τα καταλληλότερα για τον καταναλωτή. Παρουσιάζονται συνεπώς ως βασική επιλογή (by default) οι Προτάσεις του allazorevma.gr. Παράλληλα ο χρήστης εξακολουθεί να έχει την δυνατότητα να δεί τα αποτελέσματα όλων των προγραμμάτων για τα οποία η ιστοσελίδα έχει πρόσβαση σε δημόσια διαθέσιμα στοιχεία - όπως πάντα.

Τέλος, το allazorevma.gr προσφέρει πλέον την δυνατότητα στους χρήστες του να το αξιολογήσουν αυτοί. Μέσω της διεθνώς καταξιωμένης πλατφόρμας Trustpilot.

Τα παραπάνω είναι ορισμένες μόνο από της αλλαγές που θα δουν οι χρήστες του νέου allazorevma.gr. Εξερευνώντας το θα ανακαλύψουν περισσότερες- και πιστέψτε μας υπάρχουν και άλλες πολύ σημαντικές για την ποιότητα της ιστοσελίδας που δεν θα ανακαλύψουν εύκολα. 

Με την ευκαιρία μην το ξεχάσουμε:  οι φίλοι μας που χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο για να έχουν πρόσβαση στην σελίδα μας (είναι τουλάχιστον οι μισοί), θα νοιώσουν ελπίζουμε καλύτερα στο νέο περιβάλλον. Ο ανασχεδιασμός έγινε και με την σκέψη μας σ' αυτούς.

Υπάρχει όμως και κάτι που δεν άλλαξε στο allazorevma.gr. Η δέσμευση για ανεξαρτησία, αντικειμενικότητα και αξιοπιστία. Γιατί αυτοί είναι οι λόγοι της ύπαρξής του. Χωρίς αυτά, οι αναβαθμίσεις είναι άχρηστες στους χρήστες μας - και αυτό το γνωρίζουμε. 

Ο Ιδιοκτήτης της ΔΕΗ Συμφωνεί με την Εμπορική της Πολιτική;

Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα προγράμματα προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος που είναι διαθέσιμα σήμερα με σταθερή τιμή για οικιακούς πελάτες. Τα στοιχεία είναι μια στιγμιαία σημερινή φωτογραφία της αγοράς και έχουν ληφθεί στα πλαίσια της περιοδικής τιμοληψίας του allazorevma.gr στις ιστοσελίδες των Παρόχων όπου είναι αναρτημένοι οι ισχύοντες τιμοκατάλογοί τους (αφορούν κατανάλωση 3.750 κιλοβατωρών τον χρόνο). Οι παρατηρήσεις μας:

Η ΔΕΗ προσφέρει την  χαμηλότερη τιμή - κατά 45% περίπου χαμηλότερη από τον φθηνότερο εναλλακτικό.

Με δεδομένο ότι η Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς τον Σεπτέμβριο ήταν 134 ευρώ την μεγαβατώρα (που σημαίνει περίπου 160 ευρώ κόστος προμήθειας) φαίνεται ότι οι εναλλακτικοί τιμολογούν για τα συγκεκριμένα τιμολόγια με ζημίες μεν αλλά κοντά στο σημείο μηδενικού κέρδους ενώ η ΔΕΗ με ζημίες της τάξης του 40%.

Με την υπόθεση ότι περίπου 400.000 πελάτες της ΔΕΗ είναι στα δυο σταθερά τιμολόγια, η εκτίμηση μας είναι ότι ΔΕΗ έχει ζημίες περίπου 8-10 εκατομμυρίων ευρώ από τα δυο τιμολόγια κάθε μήνα που η χονδρική βρίσκεται στα σημερινά επίπεδα (Θυμίζουμε ότι τα κέρδη της ΔΕΗ στο Α εξάμηνο του 2021 ήταν 27 εκατ. ευρώ).

Μήπως πρέπει ο Ιδιοκτήτης ή Κύριος ή Βασικός Μέτοχος να ρωτήσει κάτι την Διοίκηση της ΔΕΗ; Η μήπως δεν χρειάζεται γιατί την έχει ήδη ρωτήσει; Η μήπως ξέρει ήδη την απάντηση; Γιατί την έχει υπαγορεύσει; Η μήπως υπάρχει κάποιος άλλος Φύλακας που θα μας φυλάξει από τους Φύλακες;

Που Βρέθηκαν τα Λεφτά για την Επιδότηση του Ρεύματος; Και που Πάνε;

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα μοιράσει μισό δισεκατομμύριο για να επιδοτήσει το ηλεκτρικό ρεύμα, βοηθώντας έτσι τους καταναλωτές να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες τιμές λόγω της διεθνούς αναταραχής στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Αξίζει τον κόπο να εξηγηθεί το που βρήκε τα χρήματα και να απαντηθεί το ερώτημα αν τα διαθέτει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η συνοπτική απάντηση είναι ότι τα χρήματα τα βρήκε από τους ίδιους τους καταναλωτές (καμία έκπληξη) και τα μοιράζει με σχιζοφρενικό, ανορθολογικό, άδικο και κοντόφθαλμο τρόπο.

Ο Έλληνας πολίτης ως καταναλωτής ρεύματος πληρώνει κάθε χρόνο ένα ποσό που φθάνει τα 2 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου το 30% της δαπάνης του για ρεύμα) για να γεμίσει ένα κουβά. Το περιεχόμενο του κουβά (στο συντριπτικό ποσοστό του) αποδίδεται στους παραγωγούς με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (κυρίως Φωτοβολταικά και Ανεμογεννήτριες). Ο κουβάς αυτός δεν είναι καινούργιος, υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια και δημιουργήθηκε γιατί αλλιώς κανένας επενδυτής δεν θα κατασκεύαζε σταθμούς παραγωγής ΑΠΕ χωρίς την επιδότηση του. Είναι τόσο μεγάλη η χωρητικότητα του κουβά που πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι θα χρειαστεί να τον γεμίζουμε για τουλάχιστον 10 χρόνια ακόμα και μάλιστα οι εισροές του θα πρέπει να αυξηθούν λιγάκι μέσα στην περίοδο αυτή (κατά 4 δισ. ευρώ σωρευτικά).

Ο κουβάς λοιπόν αυτός γεμίζει με ένα περίεργο τρόπο. Όσο υψηλότερη είναι η τιμή της ενέργειας τόσο αυξάνεται ο ρυθμός που γεμίζει - από τους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών. Μέχρι πρόσφατα ο κουβάς είχε συνήθως έλλειμα. Με την πρόσφατη όμως εκτόξευση των τιμών ο ρυθμός που γεμίζει αυξήθηκε δραματικά. Από ένα σημείο και μετά γεμίζει τόσο γρήγορα, που φθάνει και περισσεύει για να πληρωθούν οι παραγωγοί με ΑΠΕ (που έχουν πολυετείς συμβάσεις με σταθερές τιμές). Έχει πλεόνασμα. Αυτό μοιράζει η κυβέρνηση. Την υπερχείλιση του κουβά που οι καταναλωτές γεμίζουν με τους λογαριασμούς τους. 

Το επόμενο ερώτημα: Είναι αυτή μια σωστή κίνηση; Επιχειρηματολογούμε ότι είναι σχιζοφρενική, ανορθολογική, άδικη και κοντόφθαλμη.

Είναι σχιζοφρενική γιατί αντιστρατεύεται ευθέως την πολιτική της απανθρακοποίησης που ή ίδια προωθεί. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας είναι ένας από τους βασικούς μοχλούς της προσπάθειας να μειωθεί η χρήση των ορυκτών καυσίμων. Με την κίνηση αυτή πανικού η κυβέρνηση υπονομεύει την δυνατότητα της στο μέλλον να πείσει τους καταναλωτές ότι αξίζει τον κόπο η θυσία για τη  σωτηρία της γης.

Είναι ανορθολογική γιατί παίρνει την μορφή επιδότησης στην κιλοβατώρα αντί να πάρει την μορφή ενός σταθερού ποσού για κάθε καταναλωτή - ενός θετικού "παγίου". Αυτό γιατί η επιδότηση της κιλοβατώρας θα οδηγήσει στην "τεχνητή" αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας (αυτό λέει ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης) πράγμα που, ανεξάρτητα από την πολιτική για το κλίμα, είναι πολύ κακή ιδέα. Αχρείαστη σπατάλη.

Είναι άδικη γιατί η επιδότηση στην κιλοβατώρα, σε αντίθεση με πάγιο βοήθημα ίσο για όλους, βοηθάει περισσότερο τους καταναλωτές με μεγαλύτερα εισοδήματα και μεγαλύτερες κατά τεκμήριο καταναλώσεις.

Είναι τέλος κοντόφθαλμη γιατί δεν έχει μακροπρόθεσμη προοπτική. Η μάλλον (με τη ίδρυση "Ταμείου Μετάβασης" μετά το "Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης"- μήπως να τα συγχωνεύσουμε;) προσποιείται ότι έχει, με τρόπο που φέρνει στους ακροατές ειρωνικό χαμόγελο. Γιατί στην πράξη αυτό που προτείνεται είναι μια μονιμοποίηση της κίνησης πανικού που μόλις έγινε. Με τα προβλήματα πολιτικής σχιζοφρένειας και ανορθολογισμού που την ακολουθούν.

Ποιός Φταίει για τις Αυξήσεις στο Ρεύμα; Κοιτάξτε στον Καθρέφτη!

(Σύνοψη προσωπικών απόψεων προς χρήση των Λειτουργών του Τύπου και του κοινού τους)

Αυτό που συμβαίνει στην αγορά ρεύματος είναι πρωτοφανές.

Η κύρια αιτία του προβλήματος είναι η επίσης πρωτοφανής τεράστια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές.

Τα παγκόσμια αποθέματα φυσικού αερίου είναι αρκετά για να καλύψουν την σημερινή ζήτηση για άλλα 50 χρόνια. Τα σίγουρα (proven). Γιατί θα βρούμε κι άλλα - που θα μας καλύψουν όλο το αιώνα και ίσως και τον επόμενο (ο λόγος σίγουρα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα προς ετήσια ζήτηση είναι σταθερός γύρω στα 50 χρόνια εδώ και δεκαετίες)

Αυτό σημαίνει ότι μακροπρόθεσμα η τιμή του φυσικού αερίου θα πέφτει - γρηγορότερα μάλιστα στον βαθμό που η ανθρωπότητα θα πετυχαίνει τους στόχους απανθρακοποίησης. Οι παραγωγοί θα πωλούν όσο όσο  για να μην τους μείνει στο χέρι.

Η σημερινή εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου είναι συνεπώς αντίθετη από την αναμενόμενη μακροχρόνια τάση.

Υπάρχουν δύο ειδών εξηγήσεις για την αναπάντεχη εξέλιξη. Η ανισορροπία οφείλεται είτε σε στενότητα πόρων κατάντι της παραγωγής (υγροποίηση, μεταφορά) σε συνδυασμό με απότομη αύξηση της ζήτησης είτε σε πολιτικές αποφάσεις γεωστρατηγικού χαρακτήρα.

Εάν το πρόβλημα είναι η στενότητα πόρων σε συνδυασμό με την ζήτηση, θα λυθεί μέσα σε λιγότερο χρόνο από ότι τώρα νομίζουμε - είναι θέμα λίγων μηνών. Εάν είναι το δεύτερο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τίποτα αν και συνήθως οι αγορές επιβάλουν τους κανόνες τους τελικά.

Ανεξάρτητα από την αφορμή του κακού, ο μεγάλος (με διαφορά) χαμένος είναι η Ευρώπη.

Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ (και ιδιαίτερα της χώρας ηγέτιδας, της Γερμανίας) με πράξεις ή με παραλείψεις της (πχ αποπυρηνικοποίηση, απολιγνιτοποίηση πριν την ώρα τους) είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για την αναστάτωση.

Δείγμα η σχιζοφρενική πρόταση των πολιτικών στον πανικό τους από την αύξηση των τιμών να επιδοτήσουν στην ουσία την κατανάλωση αερίου του θερμοκηπίου για να αντιμετωπίσουν το βραχυχρόνιο πρόβλημα.

Αλλά αν θέλουμε φυσικό αέριο, υπάρχει άφθονο και σε καλή τιμή για πολλά χρόνια ακόμα. Για όποια αναταραχή προκύπτει κατά πάσα πιθανότητα φταίνε οι πολιτικοί μας ηγέτες δηλαδή τελικά εμείς. 

Γιατί εμάς αφορά το ερώτημα. Θέλουμε  άφθονη και φθηνή ενέργεια ή να πληρώνουμε ασφάλιστρο έναντι των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή; Οι πολιτικοί μας θεωρούν δεδομένο από ότι φαίνεται το δεύτερο. Είμαστε σίγουροι ότι κατάλαβαν καλά το τι εμείς επιλέγουμε;

Αυξήσεις στο Ρεύμα : Ουδέν Κακό Αμιγές Καλού

Με τον κίνδυνο να μας προσάψουν την κατηγορία ότι έχουμε στρεβλή αντίληψη του αστείου, θα θέλαμε να παρουσιάσουμε το πρόβλημα της απότομης και μεγάλης αύξησης των τιμών της ενέργειας από μια άλλη πιο αισιόδοξη οπτική γωνιά. Άλλωστε ουδέν κακό αμιγές καλού έλεγαν οι σοφοί προγονοί μας.

Όσοι λοιπόν ενδιαφέρονται για την εξοικονόμηση ενέργειας, την μείωση των εκπομπών CO2 και την σωτηρία του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή θα πρέπει να αισθάνονται τώρα καλύτερα. Δεν υπάρχει καλύτερο κίνητρο για την ορθή χρήση της ενέργειας από την αύξηση της τιμής της. Στην πραγματικότητα ένας από τους χειρότερους φόβους των υποστηρικτών του μηδενισμού των εκπομπών CO2 είναι ότι οι δράσεις που προτείνουν θα έχουν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Δηλαδή ότι οι παραγωγοί ορυκτών καυσίμων, πεπεισμένοι για την αποφασιστικότητα της ανθρωπότητας να σταματήσει να τα χρησιμοποιεί, θα τα βγάλουν στην αγορά όσο-όσο για να μην τους μείνουν στο χέρι. Με αποτέλεσμα μείωση του κινήτρου για απανθρακοποίηση.

Λογική συνέπεια του παραπάνω είναι ότι οι υποστηρικτές της ταχύτατης απανθρακοποίησης θα έπρεπε να είναι αντίθετοι σε κάθε προσπάθεια των κυβερνήσεων να επιδοτήσουν την κατανάλωση. Δεν ακούγεται βέβαια κάτι τέτοιο στον δημόσιο διάλογο μέχρι στιγμής αλλά είμαστε σίγουροι ότι σιωπηλά πολλοί ανησυχούντες για την κλιματική αλλαγή προσεύχονται να αποτύχουν οι προσπάθειες των πολιτικών.

Η αύξηση των τιμών λοιπόν βοηθά στην επίτευξη του συλλογικού στόχου της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Πόσο μπορεί αυτό να παρηγορήσει τον καταναλωτή που υφίσταται τις συνέπειες στον προϋπολογισμό του; Μπορούμε να σκεφτούμε μόνο μια παρηγορητική σκέψη: Ότι η επιβάρυνση είναι ισχυρό κίνητρο για να πάρει αποφάσεις που έχει παραμελήσει εδώ και καιρό.

Είναι για παράδειγμα καιρός να αλλάξει ίσως το παλιό ψυγείο των 20 χρόνων. Με τις νέες τιμές του ρεύματος (που προβλέπεται να μείνουν ψηλές για πολύ καιρό), η απόσβεση ενός νέου ψυγείου θα γίνει σε 3 χρόνια αντί σε 5 που γινόταν με τις παλιές τιμές.

Το ίδιο ισχύει για τον ηλιακό θερμοσίφωνα, αν δεν υπάρχει ήδη. Η τώρα ή ποτέ.

Δεν είναι άσχημη ιδέα να αρχίσει την διαδικασία να βάλει νυκτερινό μετρητή αν δεν έχει. Οι ισχυρισμοί των παρόχων ότι το ρεύμα τους στοιχίζει "λιγότερο από το νυκτερινό" είναι παραπλανητικοί.

Η επένδυση σε φωτοβολταικό στέγης επίσης γίνεται πιο ελκυστική με τις αυξημένες τιμές του ρεύματος έστω και με το net metering. Υπολογίζουμε ότι η απόσβεση θα μπορεί να γίνει σε 7-8 χρόνια έναντι των 10 με τις παλιές τιμές. Στην αγορά προσφέρεται επένδυση και σε εικονικό (virtual) φωτοβολταικό - δεν χρειάζεται να έχετε καν στέγη δική σας.

Τέλος, αν δεν μπορεί να αποφύγει κανείς τις αυξημένες τιμές, τουλάχιστον μπορεί να σιγουρευτεί  ότι δεν πληρώνει χωρίς λόγο παραπάνω από την αγορά. Αυτό είναι εύκολο. Μπαίνει στο allazorevma.gr, που είναι ανεξάρτητο, αντικειμενικό και αξιόπιστο και βρίσκει το πραγματικά καλύτερο γι' αυτόν τιμολόγιο.

Πρώτα η Ελλάδα - για μια Εθνική Πολιτική για την Κλιματική Αλλαγή

Η ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης είναι η προστασία και προώθηση των συλλογικών συμφερόντων των Ελλήνων πολιτών και των απογόνων τους. Αυτό είναι αυτονόητο και κοινά αποδεκτό. Αν όμως είναι έτσι, τότε οποιαδήποτε πολιτική που επιφέρει κόστος στις παρούσες και επόμενες γενεές Ελλήνων χωρίς κανένα απολύτως όφελος για αυτές, παραβιάζει κάθε στοιχειώδες κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ της εξουσίας και των πολιτών (με εξαίρεση ίσως την απόλυτα ομόφωνη συμφωνία εθελοντικού ομαδικού αυτοτραυματισμού).

Οι πολιτικές για την αντιμετώπιση/αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής (mitigation), σε αντίθεση με αυτές για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (adaptation) είναι ακριβώς αυτό. Έχουν σημαντικό κόστος για τους πολίτες χωρίς να μπορούν να υποσχεθούν απολύτως κανένα όφελος. Αυτό είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η συνεισφορά της Ελλάδας στις εκπομπές CO2, των οποίων η μείωση είναι η κύρια στρατηγική για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, είναι μηδαμινή (όχι μόνο στο παρόν αλλά και στο παρελθόν - η Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ βιομηχανική χώρα) και οι επιπτώσεις τους δεν μπορούν να ελεγχθούν από αυτήν. 

Αντίθετα, οι πολιτικές για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (adaptation) είναι στην διακριτική ευχέρεια των ελληνικών κυβερνήσεων και έχουν τη ευθύνη για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή τους. 

Η βέλτιστη πολιτική συνεπώς για την ελληνική κυβέρνηση (και βεβαίως κάθε κυβέρνηση - ιδιαίτερα μικρής φτωχής χώρας με προβληματική οικονομία) θα ήταν να δώσει προτεραιότητα στις πολιτικές προσαρμογής και να αναλάβει υποχρεώσεις εφαρμογής πολιτικών αντιστροφής μόνο στον βαθμό που θα εξασφαλίσει κάποιας μορφής ανταπόδοση από τρίτους ώστε να μπορέσει να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ κόστους και ωφέλειας από αυτές. Εκμεταλλευόμενη συγχρόνως στον μέγιστο δυνατό βαθμό την ευελιξία που διαθέτει ώστε να ελαχιστοποιήσει το κόστος τους για τους Έλληνες πολίτες. Οι σχετικές διακρατικές διεθνείς συλλογικές αποφάσεις δεν αποτελούν στόχο για την ελληνική κυβέρνηση (για καμία κυβέρνηση σε καμία χώρα!) αλλά περιορισμό.

Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι η παραπάνω λογική, που ίσως φαίνεται παράδοξη στα πλαίσια του δημόσιου διαλόγου σήμερα, είναι ακριβώς η λογική όλων των διεθνών συμφωνιών- από το Κυότο το 1992 μέχρι το Παρίσι το 2015. Οι πλούσιες χώρες, με τις μεγαλύτερες οικονομίες, που έχουν ήδη συμβάλει εδώ και 150 χρόνια στην αύξηση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε CO2,  έχουν αναλάβει το βάρος της αντιμετώπισης του προβλήματος όχι μόνο απαλλάσσοντας τις φτωχότερες χώρες από αυτό αλλά υποσχόμενες οικονομική βοήθεια. Το πρόβλημα είναι ότι, (για παράδειγμα), σε αντίθεση με την θορυβώδη γείτονα, η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ βρέθηκε στην μεριά των πλουσίων. Η Τουρκία δεν έχει ως γνωστόν υπογράψει ποτέ τίποτα δεσμευτικό*.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει ένα πρόβλημα που είναι μεγαλύτερο από αυτό των πλουσιότερων χωρών της ΕΕ - της Γερμανίας για παράδειγμα. Είναι υποχρεωμένη να προσαρμοστεί σε Ευρωπαϊκές πολιτικές το κόστος των οποίων είναι πιθανόν μεγαλύτερο για την χώρα σε σχέση με το εισόδημα και τον πλούτο της. Η αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής είναι "αγαθό πολυτελείας". Το επιζητούν οι κοινωνίες όταν έχουν λύσει τα βασικά τους προβλήματα. Η Ελλάδα, όντας πλέον μια από τις φτωχότερες χώρες της ΕΕ, και έχοντας υποστεί πρόσφατα τεραστίων διαστάσεων οικονομική κρίση, είναι αναγκασμένη ως μέλος της ΕΕ να παίρνει την έγκριση της Κομισιόν για την ενεργειακή της πολιτική και να τηρεί τους συλλογικούς στόχους που έχουν τεθεί από τους πλούσιους. Να φέρεται δηλαδή όπως η μαντάμ Σουσού από τον Μπύθουλα φέρνοντας σε απόγνωση τον κακομοίρη τον Παναγιωτάκη - τον ελληνικό λαό.

Για να έχουμε την ευτυχή κατάληξη που είχε η περιπέτεια της μαντάμ Σουσού θα περιγράψουμε παρακάτω ορισμένες ιδέες για την βέλτιστη  κατεύθυνση. Ο γράφων δεν έχει ούτε τις νομικές γνώσεις ούτε την εμπειρία για να εκτιμήσει το κατά πόσον οι προτάσεις που ακολουθούν μπορούν να υλοποιηθούν στα πλαίσια των κανόνων της ΕΕ (και για αυτό δεν προτείνει την έξοδο από την ΕΕ για να "πάρουμε πίσω τον έλεγχο"). Ίσως μπορούν να βοηθήσουν όμως ως ένα είδος "χρυσού κανόνα" με βάση τον οποίο να αξιολογούνται οι πολιτικές που εφαρμόζονται στην πράξη. Στην χειρότερη περίπτωση ίσως θα είναι χρήσιμες στις θεωρητικές συζητήσεις στην Κοινότητα ώστε να έχουμε και εμείς να συνεισφέρουμε μια εξυπνάδα. Να λοιπόν οι προτάσεις (που αφορούν μόνο πολιτικές αντιμετώπισης/αντιστροφής και όχι προσαρμογής οι οποίες είναι αρμοδιότητα εθνική).

Ένας γενικός Φόρος Άνθρακα θα αποτελούσε τον κορμό των πολιτικών αντιστροφής. Ο φόρος αυτός θα επιβάλλεται στην συμμετοχή του CO2 στην παραγωγή όλων των αγαθών και όχι μόνο στο ρεύμα. Συμπεριλαμβανομένων των εισαγομένων προϊόντων - πράγμα που σε ευτυχή συγκυρία προγραμματίζει να επιβάλλει και η ΕΕ από το 2026 σε ορισμένα βασικά προϊόντα. Το σημαντικό χαρακτηριστικό του φόρου θα είναι η επιστροφή στους πολίτες του συνόλου των εσόδων από αυτόν με την μορφή μείωσης άλλων φόρων. Κατά προτίμηση φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων και ασφαλιστικών εισφορών. Με την πολιτικά εύηχη ονομασία "Μέρισμα Άνθρακα".

Πόσο θα ήταν το ύψος του φόρου αυτού; Δεν υπάρχει καμία ασφαλής εκτίμηση αλλά έχει προταθεί μια λύση. Ξεκινάμε με ένα χαμηλό ποσό (οι Γερμανοί φαίνεται ότι κατέληξαν στα 20 ευρώ/τόνο) το οποίο κάθε χρόνο μεταβάλουμε ανάλογα με το πόσο έχει θερμανθεί η γη (στην τροπόσφαιρα του ισημερινού-πρόταση του Καναδού οικονομολόγου Ross McKitrick). Αυτό θα δώσει κίνητρο να δημιουργηθούν προθεσμιακές αγορές μέσω των οποίων οι επιχειρήσεις θα προσπαθούν να μειώσουν την διαχρονική τους φορολογική υποχρέωση. Η προσπάθεια αυτή θα έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι θα βοηθήσει να ξεχωρίσει η ήρα από το στάρι μεταξύ των μοντέλων πρόβλεψης του κλίματος. (Στην Ευρώπη γίνεται προσπάθεια να επεκταθεί το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων για τον ίδιο σκοπό. Όπως είναι γνωστό ο φόρος και το cap and trade  είναι σχεδόν τέλεια υποκατάστατα το ένα του άλλου. Με τον φόρο όμως και τη διαδικασία που προτείνεται δεν θα είχαμε την πολιτική διαχείριση της τιμής των δικαιωμάτων και την απερίγραπτη αναστάτωση των αγορών που αυτή προκαλεί). 

Ένα πιθανό μειονέκτημα, πολιτικής υφής, του Φόρου Άνθρακα είναι ότι για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να υποκαταστήσει όλες τις επιδοτήσεις σε ΑΠΕ με οποιαδήποτε μορφή και όλες τις ρυθμίσεις στον ενεργειακό κλάδο, όπως η ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης και η επιδότηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας. Δεν θα έπρεπε βέβαια να μας κάνουν να διστάσουμε οι τυχόν αντιρρήσεις γιατί :

• Οι ΑΠΕ είναι πλέον ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής ρεύματος - προς τι λοιπόν η επιδότηση; (το κόστος των συμβάσεων που υπάρχουν ήδη μπορεί να λυθεί με κάποιου είδους δανεισμό - ένα ακόμα Ταμείο!)
• Η παροχή υπηρεσιών εξισορρόπησης στο ηλεκτρικό δίκτυο (Vehicle to Grid) μπορεί να κάνει την ηλεκτροκίνηση (ειδικά με υβριδικά αυτοκίνητα) οικονομικά ελκυστική-χωρίς επιδότηση.
• Είναι γνωστό (από τον 19ο αιώνα) ότι η επιδότηση στην εξοικονόμηση ενέργειας είναι νερό στον Πίθο των Δαναΐδων δεδομένου ότι μέσω του "rebound effect" οδηγεί στην αύξηση της συνολικής κατανάλωσης. 'Όταν το κόστος ενός αγαθού πέφτει, η ζήτηση ανεβαίνει!

Η υιοθέτηση του φόρου άνθρακα είναι αποτέλεσμα της βασικής υπόθεσης ότι είναι καλύτερο και αποτελεσματικότερο να λύνονται τα συλλογικά προβλήματα με "σκουντήματα" και όχι με "σφαλιάρες". Με άλλα λόγια ότι ο συλλογικός στόχος θα επιτευχθεί δημιουργώντας κίνητρο στους πολίτες και τις επιχειρήσεις να δράσουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο και για το δικό του συμφέρον προς την επιθυμητή κατεύθυνση χωρίς την εξάσκηση κάποιας μορφής βίας (εκτός από την επιβολή του φόρου - που δεν είναι κλοπή στην συγκεκριμένη τουλάχιστον περίπτωση!). Είναι η υπόθεση που (επιστημονικά) κάνουν σχεδόν το σύνολο των οικονομολόγων και (αξιολογικά) προτιμούν όλοι όσοι έχουν τις αποκαλούμενες ¨φιλελεύθερες" προκαταλήψεις. 

Πρέπει το κράτος να πάρει πρωτοβουλίες; Ναι, πρέπει και μπορεί. Για την εξασφάλιση ανταγωνιστικών αγορών, την υποστήριξη της καινοτομίας με έμφαση τα δίκτυα, την υποστήριξη των πραγματικά αδυνάτων και - ειδικά στην Ελλάδα - την επένδυση σε πυρηνική τεχνολογία. Που έχει ένα ενδιαφέρον για την χώρα παραπροϊόν σε θέματα εθνικής άμυνας: Την αποτροπή σε χαμηλό κόστος.

Στα παραπάνω δεν υπάρχει καμία αναφορά στις πολιτικές που ακολουθούνται σήμερα. Ο ενημερωμένος αναγνώστης είναι σε θέση να τις αντιπαραθέσει με αυτά που προτείνονται και να βγάλει το δικά του συμπεράσματα. Ο γράφων προσπαθεί να παρεμβαίνει θετικά, προσέχοντας να συνεισφέρει κάτι ενδιαφέρον και καινούργιο (έστω και "τρελό") στο δημόσιο διάλογο. "Ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω". Αντιρρήσεις, παρατηρήσεις, αιτήματα για διευκρινίσεις, πρόσθετες πληροφορίες ακόμα και βιβλιογραφία, ευπρόσδεκτα.

* Μαθαίνω ότι η Τουρκία πείσθηκε να υπογράψει τελικά την συμφωνία του Παρισιού. Αυτό όμως λέει περισσότερα για την συμφωνία παρά για την Τουρκία.