Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ως συνταγματική επιταγή

Δημοσιεύθηκε στον Τύπο ότι η Νέα Δημοκρατία προτείνει εκτός από το άρθρο 16 να αναθεωρηθεί και το άρθρο 24 του Συντάγματος έτσι ώστε να αναχθεί σε συνταγματική επιταγή για την Πολιτεία η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ακολουθούν ορισμένες παρατηρήσεις και μια πρόταση.

Από ότι ξέρουμε αυτή θα είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που ένα εθνικό κράτος θα έχει στο σύνταγμα του τέτοια πρόβλεψη. Αυτό είναι λογικό γιατί το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής έχει μια ιδιαιτερότητα. Αν δεν αντιμετωπισθεί σε παγκόσμια κλίμακα οποιαδήποτε προσπάθεια μεμονωμένων κρατών δεν έχει καμία πρακτική αξία (Η Ελλάδα ευθύνεται για το 0,25% του παγκοσμίως εκπεμπόμενου CO2).

Για τον λόγο αυτό ακριβώς η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), έχει αναλάβει υποχρεώσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ως χώρα μέλος της ΕΕ αλλά και συλλογικά ως ΕΕ έναντι της παγκόσμιας κοινότητας μέσω των διεθνών συνθηκών όπως την πρόσφατη του Παρισιού. Συνεπώς η πρόβλεψη στο σύνταγμα φαίνεται να περισσεύει. Εκτός εάν διατυπωθεί με δημιουργικό τρόπο (όπως θα φανεί παρακάτω οι νομικές μας γνώσεις είναι μηδαμινές αλλά πάντα ελπίζουμε ότι υπάρχει τουλάχιστον ένας νομικός που θα μπορέσει να μεταφράσει λογικοφανείς ιδέες στην νομική γλώσσα).

Προτείνουμε η διατύπωση να είναι κάπως έτσι: "Η Πολιτεία έχει την υποχρέωση να  μεριμνά για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με βάση τις διεθνείς συμφωνίες στις οποίες η χώρα δεσμεύεται μετά από σχετικές μελέτες κόστους ωφέλειας. Χρησιμοποιείται η Αρχή της Προφύλαξης (Precautionary Principle) και προτείνονται οι πολιτικές με το μικρότερο κόστος. Ο μελέτες αυτές υποβάλλονται στο κοινοβούλιο έτσι ώστε οι δεσμεύσεις στις διεθνείς συνθήκες να ψηφίζονται με αυξημένη πλειοψηφία του 2/3 των μελών του κοινοβουλίου. Στις μελέτες αυτές το κόστος και η ωφέλεια δεν αφορούν μόνο τις επιπτώσεις στον πληθυσμό της χώρας αλλά λαμβάνουν υπ' όψιν τις επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργώντας τις ανάλογες υποχρεώσεις και απαιτήσεις από και προς την ελληνική Πολιτεία". (Η πρώτη τέτοια μελέτη θα πρέπει να εξηγήσει την ωφέλεια που αποκομίζουν ήδη οι Έλληνες πληρώνοντας περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο εδώ και πολλά χρόνια κυρίως μέσω των λογαριασμών ρεύματος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής)

Η ειρωνεία είναι ότι πράγματι μια τέτοια πρόβλεψη θα αποτελούσε βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης γιατί επί του παρόντος η χώρα, όντας μέλος της ΕΕ, έχει μικρότερη δυνατότητα σχεδιασμού της δικής της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή από ότι οι χώρες μη μέλη αλλά και οι πολιτείες των ΗΠΑ.

Χουβαρντάδες! Η Ελλάδα Πρωταθλήτρια στην Στήριξη των ΑΠΕ στην Ευρώπη

Με μια δόση υπερβολής - να το παραδεχθούμε. Είμαστε τέταρτοι μετά τους Γερμανούς τους Δανούς και τους Ιταλούς. Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης των Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας (CEER-Council of European Energy Regulators) πληρώσαμε το 2017 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για τις ΑΠΕ ήτοι 25,2 ευρώ την μεγαβατώρα που καταναλώνουμε - ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 17,6 ευρώ. Η επιδότηση είναι περίπου στα 120 ευρώ για κάθε μεγαβατώρα που παράγεται από ΑΠΕ - ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 96 ευρώ. Τα δύο ποσά αυτά είναι 30% υψηλότερα από τον Ευρωπαικό μέσο όρο. 

Το προφανές ερώτημα είναι: Πως είναι δυνατόν μια χώρα με τόση ηλιοφάνεια και τόσο καλό αιολικό δυναμικό να πληρώνει 30% παραπάνω για ανανεώσιμες πηγές από ότι οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ; Θα περίμενε κανείς να συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: Να είμαστε κατά 30% φθηνότεροι.

Τα στοιχεία αυτά πάντως ενισχύουν την πεποίθησή μας ότι η πρόταση του allazorevma.gr για μείωση του ΕΤΜΕΑΡ στους λογαριασμούς του ρεύματος κατά 50% είναι εφικτή. Μια κίνηση που θα μειώσει την ετήσια δαπάνη των καταναλωτών για ρεύμα κατά 40 ευρώ τον χρόνο - συγκρίσιμα με όσα περίπου εξοικονομεί αλλάζοντας πάροχο.

Η ΔΕΗ Προσβάλει τους Πελάτες της - ως Πότε θα την Ανέχονται;

Η ΔΕΗ σκέφτηκε και αποφάσισε, χωρίς να ρωτήσει κανένα, ότι από 1η Δεκεμβρίου όλοι της οι πελάτες θα πληρώνουν 1 ευρώ για κάθε έντυπο λογαριασμό εκτός αν, χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο, επιλέξουν να τον λαμβάνουν ηλεκτρονικά.

Θα πεί κανείς ας μην το κάνουμε θέμα - είναι μόνο μια πρόσθετη πάγια χρέωση 6 ευρώ τον χρόνο (αν ο πελάτης τιμολογείται ανά δίμηνο - 12 αν τιμολογείται μηνιαία). Λάθος! Δεν είναι μικρή αν συγκριθεί με την ήδη υπάρχουσα πάγια χρέωση που είναι περίπου 14 ευρώ τον χρόνο αφού ισοδυναμεί με αύξηση της κατά 40%!  Νέο σύνολο παγίων χρεώσεων συνεπώς : 14+6 = 20 συν ΦΠΑ 13% = 22,6 ευρώ τον χρόνο. 

Αλλά το χειρότερο είναι η προσβολή - κυρίως προς τους αδύναμους: H Δημόσια Επιχείριση λέει στους πελάτες της: Αποφασίζω και διατάζω για όλους σας, νέους, γέρους, πλούσιους φτωχούς, έχοντες πρόσβαση στο διαδίκτυο ή όχι. Χαράτσι ένα ευρώ στον λογαριασμό. Κι αν δεν σας αρέσει φύγετε. Εδώ βρίσκεται και η χειρότερη πρόκληση. Γιατί το λέει αυτό ξέροντας ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των πελατών της είτε λόγω άγνοιας και μη εξοικείωσης με το διαδίκτυο είτε λόγω αδυναμίας να πληρώσουν στην ώρα τους δεν έχουν την επιλογή να φύγουν.

Δεν θα περίμενε κανείς τίποτα καλύτερο από την Επιχείριση που έχει καταντήσει να λειτουργεί με τρόπο παρόμοιο με τις ομοειδείς επιχειρήσεις των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης την εποχή αμέσως μετά την κατάρρευση (που στο μεταξύ έχουν αναβαθμιστεί!). Πως θα το έκανε μια επιχείριση που "Ανήκει στην Δύση"; Θα το έκανε ακριβώς ανάποδα: Θα έλεγε στους πελάτες της να επιλέξουν τον ηλεκτρονικό λογαριασμό ώστε να επιβραβευτούν με ένα ευρώ ανά λογαριασμό. Απλό.

Σημείωση: Το allazorevma.gr τροποποίησε τον αλγόριθμό του αυξάνοντας την πάγια χρέωση που υπολογίζεται στα τιμολόγια της ΔΕΗ (κατά 6 ευρώ για τα οικιακά τιμολόγια και 12 ευρώ τα επαγγελματικά) θεωρώντας ότι η κανονική (default)  κατάσταση είναι ο έντυπος λογαριασμός. 

Δεν Έχετε Αλλάξει Ακόμα Ρεύμα; Το allazorevma.gr σας Συμβουλεύει

Μην  ανησυχείτε δεν είναι (ακόμα) κάτι σοβαρό. Είστε ένας από την συντριπτική πλειοψηφία των έξη εκατομμυρίων (οικιακών και μικρών εμπορικών) καταναλωτών που δεν έχουν αλλάξει ακόμα πάροχο ρεύματος, παρ'όλο που εδώ και δυο-τρία χρόνια έχετε επιλογή ανάμεσα σε 15 εναλλακτικούς παρόχους. Ορισμένοι από σας όμως έχετε αρκετά σοβαρό λόγο να δράσετε άμεσα. Το allazorevma.gr  σας συμβουλεύει:

• Αν καταναλώνετε συστηματικά περισσότερες από 2,000 κιλοβατώρες το τετράμηνο. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να απολαύσετε εξοικονόμηση της τάξεως εκατοντάδων ευρώ τον χρόνο γιατί η ΔΕΗ μόλις ξεπεράσετε τις 2,000 κιλοβατώρες σας χρεώνει ΟΛΗ την κατανάλωση (από την πρώτη κιλοβατώρα) με μεγαλύτερη τιμή. Προσοχή βέβαια να μην πέσετε στους (λίγους) εναλλακτικούς προμηθευτές που διατηρούν αυτή την κακή συνήθεια της ΔΕΗ. Να σημειώσουμε επιπρόσθετα ότι τα τιμολόγια των εναλλακτικών με πάγιο και χαμηλή τιμή κιλοβατώρας είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικά για μεγάλες καταναλώσεις. 
• Αν είστε ήδη καταναλωτής φυσικού αερίου (ένας από τους 600,000 τυχερούς και σοφούς καταναλωτές). Είστε οι άνθρωποι της στιγμής, γιατί ο πάροχός σας αερίου θέλει να σας πουλήσει και ρεύμα και ο πάροχός σας ρεύματος (πιθανότατα) θέλει να σας πουλήσει αέριο. Αυτό σημαίνει ότι και οι δύο είναι σε φάση να χτίσουν το πελατολόγιο τους στη συγγενή αγορά - συνεπώς σε διάθεση μεγάλης γενναιοδωρίας.
• Αν είστε μεγάλος καταναλωτής Χαμηλής Τάσης με τιμολόγιο Γ22. Το allazorevma.gr σας έχει με συνέπεια διαμηνύσει και εξακολουθεί να διαμηνύει με όση φωνή διαθέτει ότι αν δεν έχετε αλλάξει πάροχο μέχρι τώρα πρέπει να αλλάξετε δουλειά (ή επάγγελμα). Η δομή των τιμολογίων της ΔΕΗ (με την  χρέωση ισχύος) κάνει συνήθως την σύγκριση με τιμολόγιο εναλλακτικού καταλυτική. 

Αλλά ακόμα και αν δεν ανήκετε στις παραπάνω κατηγορίες, δεν είναι κακό, χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το allazorevma.gr, να αρχίσετε να εξοικειώνεστε με τη  αγορά ρεύματος και φυσικού αερίου. Μην ξεχνάτε ότι η ελληνική κυβέρνηση, με προτροπή των Θεσμών, έχει στόχο να σας πείσει (τουλάχιστον τους μισούς από σας δηλαδή τρία εκατομμύρια) να φύγετε από την ΔΕΗ μέχρι το 2020. Η καλύτερη εξοικείωση αποκτάται αν αλλάξετε μια φορά σε ένα από τα απλούστερα και πιο ευέλικτα τιμολόγια της αγοράς. Η διαδικασία είναι απλή και γρήγορη και όχι μόνο δεν κοστίζει τίποτε, αλλά οι Πάροχοι και το allazorevma.gr συνήθως σας επιβραβεύουν για την αλλαγή. 

Προεκλογικές εξαγγελίες του allazorevma.gr! Ψάχνουμε Κόμμα να τις Υιοθετήσει!

Ένας μέσος οικιακός καταναλωτής στη Ελλάδα (περίπου 3,500 κιλοβατώρες τον χρόνο) πληρώνει συνολικά για ρεύμα περίπου 650 ευρώ τον χρόνο. Από αυτά τα μισά περίπου είναι το "ανταγωνιστικό" κομμάτι, όπου έχει την επιλογή 15 προμηθευτών και τα άλλα μισά είναι το "ρυθμιζόμενο" κομμάτι που ο προμηθευτής είναι πρακτικά ένας: το ελληνικό κράτος. 

Στο ανταγωνιστικό κομμάτι μπορεί να πετύχει μείωση της ετήσιας δαπάνης κατά περίπου 70 ευρώ τον χρόνο. Είναι εύκολο να το διαπιστώσει μπαίνοντας στο allazorevma.gr. 

Με το "ρυθμιζόμενο¨ κομμάτι τι γίνεται; Ο μόνος τρόπος να το επηρεάσει είναι η ψήφος του. Να την δώσει σε αυτόν που θα υποσχεθεί (και θα υλοποιήσει) μείωση της δαπάνης για "ρυθμιζόμενα" σε ποσό ανάλογο της ελεύθερης αγοράς. 

Γίνεται; Βεβαίως γίνεται με δύο απλούς τρόπους

• Μείωση για τους οικιακούς πελάτες του συντελεστή ΦΠΑ από το 13% στο 6% - ο ηλεκτρισμός είναι βασικό "κοινωνικό" αγαθό - δεν είναι έτσι; Η μείωση αυτή σημαίνει μείον 34 ευρώ τον χρόνο για τον καταναλωτή.
• Μείωση κατά 50% του ποσού που χρεώνεται για την παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές (το περίφημο ΕΤΜΕΑΡ). Η μείωση αυτή θα έδινε εξοικονόμηση 43 ευρώ τον χρόνο.

Σύνολο 77 ευρώ τον χρόνο. Με δύο απλές κινήσεις και το κράτος ισοφαρίζει την εξοικονόμηση που παρέχει η ελεύθερη αγορά (και διπλασιάζει το όφελος για τους οικιακούς καταναλωτές) . Έχουμε τις προεκλογικές εξαγγελίες. Απομένει να βρούμε το κόμμα.

Σημείωση: Τα παραπάνω είναι γραμμένα με προφανή χιουμοριστική διάθεση αλλά ας σημειώσουμε ότι α) Η μείωση του ΦΠΑ θα κοστίσει περίπου 140 εκατομμύρια δηλαδή το 2% των συνολικών εσόδων του ΦΠΑ β) Η μείωση του ΕΤΜΕΑΡ δεν θα στοιχίσει τίποτα (ο σχετικός λογαριασμός έχει πλεόνασμα - το πολύ να χρειαστεί να συνεισφέρουν οι παραγωγοί ΑΠΕ το κάτι τις γ) Αυτά που στην Ελλάδα ακούγονται ως ανέκδοτα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι πραγματικές υποσχέσεις στα προεκλογικά προγράμματα σοβαρών κομμάτων.

Ο "Σφυγμός" της Αγοράς Ηλεκτρισμού - από το allazorevma.gr

Το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ηλεκτρισμού στην Ελλάδα, στην προσπάθεια να καλύψει το κενό της έλλειψης αξιόπιστων στοιχείων σχετικά με την εξέλιξη της αγοράς ηλεκτρισμού, καταγράφει συνεχώς από την έναρξη λειτουργίας του τον Οκτώβριο του 2015 τις τιμές. Το παρατηρητήριο τιμών του allazorevma.gr "πιάνει τον σφυγμό" της αγοράς δίνοντας απάντηση σε δύο σημαντικά  ερωτήματα σχετικά με την υγεία της αγοράς ηλεκτρισμού.

Το πρώτο ερώτημα είναι: Πόσα χρήματα μπορεί να εξοικονομήσει σήμερα ένας καταναλωτής τον χρόνο αν αλλάξει πάροχο και μεταφερθεί από τον ακριβότερο στον φθηνότερο; Πόση είναι η εξοικονόμηση σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο την ίδια ημερομηνία;  Η απάντηση για ένα οικιακό καταναλωτή με κατανάλωση 4,500 κιλοβατώρες τον χρόνο είναι 52 ευρώ. Πέρυσι τον ίδιο καιρό, η εξοικονόμηση ήταν 48 ευρώ. Αν ο καταναλωτής (με 4,500 κιλοβατώρες) έχει νυκτερινό μπορεί σήμερα να εξοικονομήσει 48 ευρώ, ενώ πέρυσι εξοικονομούσε 38 ευρώ.  Η έστω και μικρή ανοδική πορεία του οφέλους είναι δείγμα ότι η αγορά έγινε πιο ανταγωνιστική - καλός οιωνός.

Το δεύτερο ερώτημα είναι: Με την υπόθεση ότι ο καταναλωτής επιλέγει τον φθηνότερο στην αγορά πόση είναι η αναμενόμενη δαπάνη του (για το ανταγωνιστικό σκέλος του τιμολογίου) σήμερα και πόση ήταν πριν ένα χρόνο ακριβώς; Η απάντηση για ένα καταναλωτή με 4,500 κιλοβατώρες τον χρόνο είναι: Δαπάνη 362 ευρώ σήμερα έναντι 367 πέρσι - μια μικρή μείωση του 1,3%. Αν όμως μέρος των 4,500 είναι νυκτερινό, τότε η δαπάνη σήμερα είναι 343 ενώ πέρσι ήταν 353 ευρώ - 10% μείωση.  Οι τιμές στο ανταγωνιστικό μέρος του τιμολογίου συνεπώς μειώθηκαν μέσα στην τελευταία χρονιά και το γεγονός το εκμεταλλεύτηκαν οι περίπου 200,000 καταναλωτές που στο μεταξύ άλλαξαν πάροχο.

  

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται παραπάνω είναι ένα μικρό μέρος της εικόνας και βασίζονται σε συγκεκριμένη διαδικασία τιμοληψίας και επεξεργασίας (που είναι διαθέσιμη αν ζητηθεί). Θεωρούμε ότι αποτελούν την σωστή βάση για την αποτύπωση των εξελίξεων στην αγορά. Γιατί, ο καθένας έχει δικαίωμα στην δική του γνώμη αλλά όχι τα δικά του δεδομένα - όπως είχε πεί ένας επιφανής αμερικανός γερουσιαστής.

Δύο Ερωτήματα για την ΡΑΕ

Επιστολή του κυρίου Αθανασίου Γκίκα, προς την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας

"Με την ευκαιρία της δημοσίευσης της πρόσκλησης για την υποβολή προσφορών για την υλοποίηση ιστοσελίδας σύγκρισης τιμών ενέργειας από την ΡΑΕ, θα θέλαμε να υποβάλουμε τα εξής δύο ερωτήματα προς την Αρχή.

Το πρώτο ερώτημα είναι: Με πιο σκεπτικό αποφάσισε η ΡΑΕ να δαπανήσει χρήματα και χρόνο για να υλοποιήσει η ίδια (μέσω τρίτων) την ιστοσελίδα, δεδομένου ότι εδώ και τρία χρόνια υπάρχουν τουλάχιστον δύο ιδιωτικές επιχειρήσεις που προσφέρουν την ίδια υπηρεσία; Ιστοσελίδες που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί από περισσότερους από 500,000 καταναλωτές (σχεδόν ίσος αριθμός με αυτόν που έχουν αλλάξει πάροχο μέχρι τώρα) και για τις οποίες τα ίδια τα στελέχη της ΡΑΕ έχουν δώσει ανεπίσημα (προφορικά) συγχαρητήρια για την χρησιμότητα και την ποιότητά τους; Γιατί η ΡΑΕ δεν επέλεξε να πιστοποιήσει τις δύο αυτές σελίδες ή να απαιτήσει απ' αυτές πιστοποίηση από τρίτους; Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την δική μας εμπειρία και τα στοιχεία μας και σε σύγκριση με τις δημοσιευμένες προσκλήσεις από την Αρχή, η σχέση τόσο του κόστους όσο και του χρόνου υλοποίησης του έργου, είναι της τάξεως  του 10:1 εις βάρος της υλοποίησης από την ΡΑΕ.

Το δεύτερο ερώτημα είναι: Αντιλαμβανόμαστε ότι η ΡΑΕ πριν  προβεί σε πρόσκληση για συμμετοχή σε διαγωνισμό έκανε μια έρευνα αγοράς ώστε να αξιολογήσει το αναμενόμενο επίπεδο ανταγωνισμού. Θα θέλαμε λοιπόν να ξέρουμε πόσες ελληνικές επιχειρήσεις αναμένει η ΡΑΕ να παρουσιαστούν στην τρέχουσα διαδικασία υποβολής προσφορών.

Αποφασίσαμε η επιστολή αυτή να είναι ανοιχτή, να επιδιώξουμε δηλαδή την μέγιστη δυνατή δημοσιότητα. Ο λόγος είναι ότι από τον Οκτώβριο του 2015 μέχρι σήμερα έχουμε απευθύνει πολλές επιστολές στην ΡΑΕ χωρίς να έχουμε καμία απάντηση - ούτε καν την στοιχειώδη για λόγους τυπικής ευγένειας επιβεβαίωση της λήψης (εκτός των αριθμών πρωτοκόλλου).

Προσβλέποντας αυτή την φορά σε απάντηση είμαστε στην διάθεση σας για δημιουργικό διάλογο.

Με εκτίμηση 

Αθανάσιος Γκίκας

Διευθύνων Σύμβουλος

Clarus ESCo ΑΕ "

ΡAE: Τίποτα, Τίποτα Δεν Την Σταματά

Μια ευχάριστη έκπληξη μας επιφύλασσε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μέσα στον Νοέμβριο: Αποφάσισε να θέσει κανόνες ώστε οι πάροχοι ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου να τηρούν χωριστά βιβλία για τις δύο δραστηριότητες - άλλα για το ρεύμα άλλα για το αέριο. Έτσι ώστε οι πάροχοι που παρέχουν ως "πακέτο" και τις δύο υπηρεσίες να μην μπορούν να πωλούν με ζημία την μία επιδοτώντας την άλλη. Αυτό, θεωρητικά θα μπορούσαν να το κάνουν πιο εύκολα αυτοί που έχουν δεσπόζουσα θέση σε μια από τις δύο αγορές - οι δύο εταιρίες φυσικού αερίου στο αέριο και η ΔΕΗ στο ρεύμα.

Αυτή είναι μια θαυμάσια εξέλιξη, γιατί φαίνεται ότι, για κάποιο λόγο που δεν είμαστε σε θέση να μαντέψουμε, η ΡΑΕ αποφάσισε ξαφνικά να ενεργήσει προς όφελος του ανταγωνισμού. Μπορεί συνεπώς βάσιμα κανείς να ελπίσει ότι ο δρόμος μπροστά είναι ανοικτός για ακόμα σημαντικότερες παρεμβάσεις:

Κατ΄αρχήν να ληφθεί επί τέλους υπόψιν ο "ελέφαντας στο δωμάτιο": η κυριαρχία της ΔΕΗ στο ρεύμα. Εδώ υπάρχουν τουλάχιστον δύο προβλήματα. Το πρώτο (και έλασσον) είναι ο έλεγχος της διαδικασίας λογιστικού διαχωρισμού της Εμπορίας (γιατί η ΔΕΗ είναι ήδη υποχρεωμένη εδώ και χρόνια στον λογιστικό διαχωρισμό). Είναι εξαιρετικά περίεργο το πως για δυο τουλάχιστον χρήσεις στις οποίες η επιχείρηση είχε προβλέψεις για ανεξόφλητα της τάξεως των 700 εκατομμυρίων παρουσίασε κέρδη στην Εμπορία ( η οποία προφανώς επιβαρύνεται με τις προβλέψεις).  Το δεύτερο και σημαντικότερο είναι ότι η ΔΕΗ είχε ζημίες το 2017 στην Εμπορία - αυτό σημαίνει ότι στραγγαλίζει τα περιθώρια των μικρότερων ανταγωνιστών της απαγορεύοντας τους να μεγαλώσουν τα μερίδια αγοράς τους.

Παράλληλα, δεν είναι κακό η ΡΑΕ να ζητήσει από την διοίκηση της ΔΕΗ να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εισπράττει τα οφειλόμενα (τα καινούργια - ας αφήσει τα παλιά έτσι κι αλλιώς έχει πάρει προβλέψεις). Το πρόβλημα αυτό βάζει σε κίνδυνο όχι μόνο την ίδια την ΔΕΗ αλλά το σύνολο της αγοράς - ακόμα και την ασφάλεια και επάρκεια της ηλεκτροδότησης της χώρας.

Τέλος, αφού λύσει τα μεγάλα αυτά προβλήματα θα μπορούσε να ασχοληθεί με τα δευτερεύοντα και όχι τόσο επείγοντα;

• την απαίτηση για διαχωρισμό (λογιστικό αλλά και βαθύτερο) των λειτουργιών παραγωγής και εμπορίας για όλους τους κάθετα ολοκληρωμένους παίκτες της αγοράς (ακόμα κι γι' αυτούς που η παραγωγή τους αποτελείται από εγκαταστάσεις ΑΠΕ).
• την απαίτηση για διαχωρισμό (λογιστικό αλλά και βαθύτερο) για όλους τους οριζόντια ολοκληρωμένους παίκτες της αγοράς, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν δεσπόζουσα θέση (π.χ λόγω δικτύων) σε άλλη αγορά εκτός της ενέργειας.  
• να ελέγξει το κατά πόσο υπάρχουν σχέσεις κοινής μετοχικής ιδιοκτησίας μεταξύ των παικτών, ιδίως όταν βασικός μέτοχος περισσότερων από μιας επιχειρήσεων του κλάδου είναι το κράτος. Οι απαιτήσεις σε μείωση του μεριδίου αγοράς τουλάχιστον θα έπρεπε να προσαρμόζονται ανάλογα. 

Αλλά ας μην μακρηγορούμε. Κάθε μεγάλη πορεία ξεκινά με ένα μικρό βήμα είχε πεί ο Πρόεδρος Μάο. Τώρα που η ΡΑΕ ξεκίνησε, ευχόμαστε όλοι να συνεχίσει με ορμή τον καλό αγώνα και εμείς από τις κερκίδες θα την χειροκροτούμε και θα ζητωκραυγάζουμε όπως ο μακαρίτης τηλεοπτικός σχολιαστής το Μεγάλο '87: "Τίποτα, τίποτα δεν την σταματά!"

Το Όνειρο της ΔΕΗ : Nα Χάσει Όλους τους Πελάτες της

Είναι χρήσιμο μερικές φορές, όταν θέλουμε να δούμε καθαρά ένα πρόβλημα, να κάνουμε μια υπόθεση με οριακές συνθήκες. Παράδειγμα το πρόβλημα της ΔΕΗ. Που είναι η απώλεια μεριδίου αγοράς - δηλαδή πελατών. Ορισμένοι φοβούνται ότι η εξέλιξη αυτή είναι καταστροφική για την επιχείριση και προβλέπουν δραματικές μειώσεις κύκλου εργασιών, κερδοφορίας, προσωπικού και αδυναμία εκπλήρωσης δανειακών υποχρεώσεων. 

Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι ότι η ΔΕΗ θα χάσει τους πελάτες της αλλά το ότι, και να θελήσει να τους δώσει, κανείς δεν τους θέλει. Για να γίνει αυτό κατανοητό ας κάνουμε την οριακή υπόθεση. Αύριο η ΔΕΗ χάνει ΟΛΟΥΣ τους πελάτες της "λιανικής" (τα περίπου 6 εκατομμύρια  και ακόμα καλύτερα και την ΛΑΡΚΟ).

Αλλά ακόμα και αν χάσει όλους τους πελάτες της "λιανικής", θα εξακολουθήσει να έχει πελάτες όλους τους υπόλοιπους προμηθευτές ηλεκτρισμού στην Ελλάδα πουλώντας σ' αυτούς την παραγωγή των εργοστασίων της (ως ο μεγαλύτερος παραγωγός) και την μεταφορά και διανομή για λογαριασμό τους του ρεύματος (ως ισχυρός μονοπωλητής) - όπως ακριβώς κάνει σήμερα.

Τι συνέπεια θα έχει η απώλεια αυτή του συνόλου των "Λιανικών " πελατών της; Στον κύκλο εργασιών όχι μεγαλύτερη από το μικτό περιθώριο της λειτουργίας της Εμπορίας (10%;). Από πλευράς κερδοφορίας, όμως τα πράγματα θα είναι καλύτερα. Αυτό γιατί η Εμπορία της ΔΕΗ (δηλαδή οι "λιανικοί" πελάτες της) όχι μόνο δεν φέρνει κέρδη αλλά είναι η βασική πηγή των ζημιών της. Συνεπώς ο κύκλος εργασιών θα μειωθεί λίγο αλλά η κερδοφορία θα βελτιωθεί - συνεπώς και η δυνατότητα να εξυπηρετήσει τα χρέη της. Η επίπτωση στο προσωπικό θα είναι αμελητέα. Από τους 18,000 υπαλλήλους της ΔΕΗ λίγες εκατοντάδες εργάζονται στην Εμπορία - η ΔΕΗ έχει μεγάλη εμπειρία στο να αξιοποιεί το πλεονάζον προσωπικό της.

Το όνειρο της Διοίκησης της ΔΕΗ θα έπρεπε να είναι να χάσει όλους τους πελάτες της λιανικής. Το δύσκολο είναι να βρεθεί κάποιος που να τους θέλει.

Πόσους "Παίκτες" Χωράει η Λιανική Αγορά Ηλεκτρισμού;

Οι Έλληνες καταναλωτές ρεύματος έχουν δεί τα τελευταία χρόνια να πολλαπλασιάζονται οι επιλογές τους όσον αφορά τον προμηθευτή ηλεκτρικού ρεύματος. Πρόσφατα συνέβη το ίδιο και στο φυσικό αέριο. Ο αριθμός των ενεργών "παικτών" έχει ξεπεράσει τους 15 συν βεβαίως τον κυρίαρχο στο ρεύμα, την ΔΕΗ. Τίθεται συνεπώς το ερώτημα που αφορά τους καταναλωτές : Είναι οι 16 αυτές επιχειρήσεις βιώσιμες; Πόσες από αυτές θα υπάρχουν μετά από 2-3 χρόνια; Πόσο σίγουρο είναι ότι αν αλλάξουμε σήμερα πάροχο, δεν θα υποστούμε τις συνέπειες μια πιθανής αποτυχίας του στο μέλλον;

Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει κανένα θεμελιώδες επιχειρηματικό (σε αντιδιαστολή με πολιτικό/ρυθμιστικό), πρόβλημα με τον αριθμό των "παικτών". Αν και δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι μια μεμονωμένη επιχείριση θα αποτύχει (αυτό πάντα είναι μια πιθανότητα σε οποιαδήποτε αγορά) η λιανική ηλεκτρισμού χωράει άνετα όχι μόνο τους υπάρχοντες αλλά και περισσότερους. Αυτό συνάγεται από δύο τουλάχιστον παρατηρήσεις. Την σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ και την ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων ορισμένων ελληνικών εταιρειών που δρούν εδώ και χρόνια στην αγορά.

Ο αριθμός των εταιρειών στις χώρες της ΕΕ (με βάση στοιχεία της Ένωσης των Ευρωπαίων Ρυθμιστών ACER) είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν στην Ελλάδα για το σύνολο σχεδόν των χωρών (με εξαίρεση την Μάλτα και τη Κύπρο) και όχι μόνο των μεγαλύτερων (Μ. Βρετανία, Γερμανία, Ιταλία). Χώρες μέλη όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, ακόμα και η Πορτογαλία, έχουν μεγαλύτερο αριθμό "παικτών" στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού από ότι η Ελλάδα (και φυσικού αερίου σε μεγαλύτερο βαθμό). 

Όσον αφορά τις ελληνικές επιχειρήσεις, οι οικονομικές καταστάσεις αυτών που είναι από την φύση τους πιο διαφανείς (δηλαδή οι μη καθετοποιημένες στην παραγωγή) και δρούν χρόνια τώρα στην αγορά, δείχνουν ιστορικά αξιόλογη (έως εντυπωσιακή) κερδοφορία, η οποία - και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον - ξεκινά από πολύ χαμηλό ποσοστό μεριδίων αγοράς και αριθμό πελατών. Το "νεκρό σημείο" τους βρίσκεται σε επίπεδα μικρότερα από το 1% (σε κιλοβατώρες) και αριθμό πελατών κάτω από το 0,5%. Υπάρχουν βεβαίως επιφυλάξεις σχετικά με τα νούμερα αυτά. Γενικά, οι ελληνικές οικονομικές καταστάσεις δεν είναι οι πιο αξιόπιστες (για να το πούμε ευγενικά). Επίσης η κερδοφορία αφορά παρελθούσες χρήσεις που επηρεάστηκαν ίσως θετικά από χαμηλότερο ανταγωνισμό ή ευνοϊκούς εξωτερικούς παράγοντες. Παρ' όλ΄ αυτά, το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο του "νεκρού σημείου", συνδυαζόμενο με την ευρωπαϊκή εμπειρία είναι ισχυρές ενδείξεις ότι τα εμπόδια για την είσοδο στην αγορά είναι χαμηλά και ο αριθμός των "παικτών" έχει θεμελιώδη επιχειρηματική λογική.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τις επιχειρήσεις ηλεκτρισμού στη Ελλάδα είναι πολιτικός και ρυθμιστικός. Οι μεγαλύτεροι επιχειρηματικοί κίνδυνοι είναι η αδυναμία να καλύψουν την μεταβλητότητα στην χονδρική και η αποτυχημένη πιστωτική πολιτική - τα χρέη των πελατών τους. Στο δεύτερο κάνουν καλή δουλειά - όλοι με εξαίρεση τον δεσπόζοντα, την ΔΕΗ. Στο πρώτο, ενώ έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις, δεξιότητες και κυρίως κίνητρα,  εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από πολιτικές και ρυθμιστικές παρεμβάσεις. Οι πολιτικοί (όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων και όχι μόνο οι Έλληνες) έχουν μια (κατανοητή) αντιπάθεια στην ανάγκη να προσαρμόζονται οι τιμές της λιανικής ενός βασικού αγαθού στις αλλαγές της χονδρικής. Αυτό είναι συνταγή για καταστροφή τόσο στη Ελλάδα όσο και ....στην Καλιφόρνια.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι ο αριθμός των παικτών είναι μια χαρά - το ελληνικό κράτος όμως είναι σε θέση να δημιουργήσει προβλήματα - το έκανε και στην πρώτη της φάση (υπόθεση Εnerga-Hellas Power). Ελπίζει βάσιμα κανείς ότι το πάθημα έγινε μάθημα και ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να επαναλάβει τέτοιο  σφάλμα. Να προσθέσουμε ότι η  χώρα ως μέλος της ΕΕ βρίσκεται υπό συνεχή εποπτεία και αυτό εξασφαλίζει ένα πρόσθετο επίπεδο ασφάλειας.

Οι υγιείς "παίκτες" στην αγορά μπορούν λοιπόν να μείνουν 16 ή και να αυξηθούν αν το ελληνικό κράτος δεν αποφασίσει διαφορετικά. Το επόμενο ερώτημα που γεννάται είναι αν ο αριθμός των "παικτών" είναι αρκετός για να εξασφαλίσει επαρκή ανταγωνισμό. Δυστυχώς η απάντηση είναι όχι - τουλάχιστον όσο ο δεσπόζων πάροχος διατηρεί μερίδιο αγοράς πάνω από το 35%. Σήμερα έχει 80% - πράγμα που δεν παρατηρείται ούτε σε κράτη μέλη της ΕΕ που ήταν πρώην μέλη της Κομεκόν υπό την κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά το θέμα αυτό σε επόμενο σημείωμα.

Πόσο Κοστίζει η Κυριαρχία της ΔΕΗ στην Αγορά Ηλεκτρισμού; Μισό Δισεκατομμύριο τον Χρόνο

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην Μ. Βρετανία έκανε έλεγχο της αγοράς ηλεκτρισμού το 2016. Θα περίμενε κανείς θετικά αποτελέσματα σχετικά με τον ανταγωνισμό, σε μια αγορά ώριμη που έχει "ανοίξει" εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια και στην οποία υπάρχουν δεκάδες εταιρείες ενεργές και οι 6 μεγαλύτερες έχουν συνολικά μερίδιο περίπου 75% - το οποίο πρόσφατα μειώνεται με ταχύ ρυθμό. 

Δεν τα βρήκε όμως τόσο ρόδινα η Επιτροπή. Συνόψισε τα ευρήματά της σε ένα αριθμό. Το χρηματικό ποσό που οι καταναλωτές χάνουν γιατί δεν βρίσκονται στο φθηνότερο τιμολόγιο. Η λογική είναι ότι σε μια αγορά που λειτουργεί εύρυθμα το ποσό αυτό θα έπρεπε να τείνει στο μηδέν - γιατί η προσφορά και η ζήτηση θα εξασφάλιζαν ότι όλοι καταναλωτές βρίσκονται στο σωστό τιμολόγιο. Το νούμερο αυτό ονομάστηκε "Customer Detriment" ή Ζημία Καταναλωτή και υπολογίστηκε στο 1,4 δισεκατομμύριο λίρες (1,6 δισ. ευρώ) τον χρόνο (μέσος όρος 2014-2016).

Ο υπολογισμός αυτός μας έκανε (εμάς εδώ στο allazorevma.gr) να αναρωτηθούμε αν είναι δυνατόν να υπολογίσουμε το ποσό αυτό και για την ελληνική αγορά. Πρώτο βήμα να ερευνήσουμε αν το έχει ήδη υπολογίσει κανείς. Μήπως η ΡΑΕ; Μήπως η δική μας Επιτροπή Ανταγωνισμού; Σίγουρα κάποιες από τις Δεξαμενές Σκέψης των πολιτικών κομμάτων (που χρηματοδοτούνται από την γενική φορολογία) που κυβερνούν ή πρόκειται να κυβερνήσουν; Η μήπως ακαδημαϊκοί ταγοί με εξειδίκευση στην οικονομία της ενέργειας; Η τέλος η τρόικα;(Θεσμοί). Με την επιφύλαξη ότι δεν είχαμε χρόνο να το ψάξουμε με λεπτομέρεια, δεν βρήκαμε κάτι σχετικό. Αποφασίσαμε λοιπόν να το υπολογίσουμε μόνοι μας.

Ισχυριζόμαστε λοιπόν ότι η ετήσια ζημία για τους Έλληνες οικιακούς και μικρούς εμπορικούς καταναλωτές (καταναλωτές Χαμηλής Τάσης) από το ότι η αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα δεν είναι επαρκώς ανταγωνιστική είναι της τάξεως των 500 εκατομμυρίων ευρώ.  Ο υπολογισμός αυτός είναι απλός. Η διαφορά ανάμεσα στο φθηνότερο τιμολόγιο της αγοράς και την ΔΕΗ είναι περίπου 14 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι καταναλωτές Χαμηλής Τάσης καταναλώνουν  περίπου το 66% του ρεύματος στην χώρα ήτοι περίπου 52Χ66%=34 εκατομμύρια μεγαβατώρες. Συνολικά λοιπόν μια πρώτη εκτίμηση της Ζημιάς Καταναλωτή είναι 34 εκατομμύρια μεγαβατώρεςΧ14 ευρώ/μεγαβατώρα=480 εκατομμύρια ευρώ (ο υπολογισμός έγινε στο σύνολο της αγοράς γιατί σε αριθμό μετρητών ΧΤ η ΔΕΗ έχει ακόμα το 95%)

Προφανώς ο αριθμός αυτός είναι μια πρώτη χονδρική εκτίμηση (μια εκτίμηση στα όρια του γηπέδου όπως λένε οι αγγλοσάξωνες - ballpark figure). Μάλλον όμως υποεκτίμηση δεδομένου ότι δεν υπολογίζουμε το ποσό για την Μέση και Υψηλή τάση. Ένας πρόσθετος λόγος για την υποεκτίμηση είναι η χρήση του μέσου όρου των 14 ευρώ στην διαφορά των τιμολογίων (που στους εμπορικούς είναι ακόμα μεγαλύτερη). Με βάση την χονδρική αυτή εκτίμηση όμως, μπορούμε να πούμε ότι. 

• Είμαστε σε χειρότερη κατάσταση από τους Βρετανούς - που είναι αναμενόμενο (έχουμε το 1/3 των ζημιών ενώ έχουμε το 1/7 του μεγέθους της αγοράς). 
• Η καθυστέρηση στο άνοιγμα της αγοράς στοιχίζει περίπου μισό δισεκατομμύριο ευρώ τον χρόνο - κάθε χρόνο. Ενδεικτικό παράδειγμα: Αν υποθέσουμε ότι η υπόθεση Energa-Hellas Power καθυστέρησε κατά 3 χρόνια το άνοιγμα της αγοράς, τότε συνολικά μας στοίχισε 1,5 δισεκατομμύριο. Καθόλου αμελητέο.

Η Ζημία Καταναλωτή είναι ένα σημαντικό νούμερο γιατί βοηθάει να τεθούν οι προτεραιότητες σε θέματα πολιτικής στον χώρο της αγοράς ηλεκτρισμού - ακριβώς επειδή είναι ένας μόνο αριθμός που συμπυκνώνει όλη την αναγκαία πληροφορία (ειδικά για ένα πολιτικό που βιάζεται) Ο υπολογισμός που κάναμε είναι χονδροειδής. Προτείνουμε να τύχει κριτικής και διόρθωσης από τους ειδικούς Έλληνες ακαδημαϊκούς και αρμόδιους σχεδιαστές πολιτικής. Επόμενο βήμα το πως θα μειώσουμε την Ζημία Καταναλωτή - μακριά πορεία αλλά όπως είπε και ο σύντροφος Μάο, και η πιο μακριά πορεία ξεκινάει από ένα πρώτο βήμα. 

Συμφωνούμε με την McKinsey (και είμαστε φθηνότεροι!)

Δημοσιεύθηκαν στον τύπο οι προτάσεις της McKinsey για τα τιμολόγια της ΔΕΗ. Υποθέτουμε ότι έχουν μεταφερθεί σωστά γιατί δεν έχουμε πρόσβαση στα κείμενα. Αν λοιπόν είναι σωστά, τότε με χαρά ανακοινώνουμε ότι τυχαίνει να συμφωνούμε με όλες τις προτάσεις δεδομένου άλλωστε ότι (εμείς στο allazorevma.gr και το παρόν ιστολόγιο) τις προτείνουμε εδώ και ...χρόνια. Αν μας είχε ρωτήσει η Διοίκηση της ΔΕΗ (ή απλώς μας διάβαζε) θα είχε αγοράσει τις συμβουλές φθηνότερα.

• Βεβαίως πρέπει να αναθεωρηθεί προς τα κάτω το 15% για τους καλοπληρωτές. Ακόμα καλύτερα να καταργηθεί και να δίνεται μόνο σε όσους το ζητήσουν (π.χ. πληρώνοντας με πάγια εντολή)
• Οπωσδήποτε να υπάρξει ρήτρα οριακής τιμής συστήματος στα τιμολόγια της ΔΕΗ. Στην πραγματικότητα ο μόνος προμηθευτής που πρέπει να έχει τέτοια ρήτρα είναι η ΔΕΗ. Η σημερινή στρεβλή κατάσταση είναι μοναδική στις πολιτισμένες χώρες. 
• Να καταργηθεί το κλιμάκιο των 2,000 κιλοβατωρών. Αυτό είχε μπει παλιότερα όταν η ζήτηση του ρεύματος αυξανόταν ραγδαία για λόγους εξοικονόμησης. Τώρα πια με την σχολάζουσα δυναμικότητα του συστήματος δεν έχει κανένα οικονομικό νόημα. Εμείς πάμε ένα βήμα παρακάτω. Να αναθεωρηθούν προς τα κάτω οι συντελεστές στην χρέωση ισχύος στους μεγάλους πελάτες- είναι τελείως αναχρονιστικοί.
• Τέλος, να αυξηθούν τα πάγια-συμφωνούμε. Διαφωνούμε όμως στις λεπτομέρειες με την McKinsey - εμείς έχουμε από καιρό προτείνει να αυξηθούν τα πάγια στις χρεώσεις δικτύων και όχι στο ανταγωνιστικό κομμάτι των τιμολογίων.

Αν η ΔΕΗ υιοθετήσει λοιπόν τις προτάσεις της McKinsey (ακόμα καλύτερα τις δικές μας) χαλάλι και τα λίγα ευρώ παραπάνω που της στοίχησαν. Ποτέ δεν είναι αργά.

Έξυπνοι Μετρητές: Ποιο είναι το όφελος;

Υπάρχει ανάγκη να εκλαϊκευτεί το θέμα των "έξυπνων" μετρητών γιατί όλο και περισσότερο αναφέρεται από πολιτικούς, δημοσιογράφους στελέχη επιχειρήσεων του κλάδου του ηλεκτρισμού (παρόχων ή προμηθευτών  εξοπλισμού) και άλλους δημοσιολογούντες  ως η νέα μεγάλη καινοτομία που θα αλλάξει την ζωή μας. Η επένδυση είναι πολύ μεγάλη και τα συμφέροντα επίσης μεγάλα. Βεβαίως όλοι προσπαθούν να πείσουν ότι η καινοτομία αυτή θα είναι προς όφελος των καταναλωτών. Πράγματι αυτό είναι υπό προϋποθέσεις αλήθεια. Αρκεί να είμαστε προσηλωμένοι στον στόχο: το οικονομικό όφελος. Ποιο είναι αυτό το όφελος και ποιες οι προϋποθέσεις;

Οι "έξυπνοι" μετρητές ή καλύτερα το "έξυπνο" δίκτυο θα μειώσει τόσο τις λειτουργικές δαπάνες όσο και τις δαπάνες κεφαλαίου του συστήματος παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι δαπάνες κεφαλαίου όμως αποτελούν το 80% των συνολικών δαπανών του συστήματος και εξαρτώνται κατευθείαν από την μέγιστη ζήτηση ρεύματος τις ώρες αιχμής (και τον αριθμό των καταναλωτών) και όχι την ενέργεια που καταναλώνουν.

Το έξυπνο δίκτυο θα μειώσει τις δαπάνες κεφαλαίου γιατί θα επιτρέψει μέσω δυναμικών τιμολογίων να μεταφερθεί με ελάχιστο κόστος το μήνυμα της μεταβολής της τιμής του ρεύματος τις ώρες αιχμής στους καταναλωτές. Η ελαστικότητα της ζήτησης στη  αιχμή λοιπόν θα μειώσει μεσοπρόθεσμα την ζήτηση στην αιχμή άρα και τη ανάγκη νέων επενδύσεων σε μονάδες παραγωγής και δίκτυα επαρκή ώστε να καλύψουν την αιχμή. Προϋπόθεση συνεπώς είναι να υπάρχει επαρκής ελαστικότητα στην ζήτηση. Πράγματι πιλοτικά προγράμματα στις ΗΠΑ έχουν αποδείξει ότι αρκετά μεγάλος αριθμός καταναλωτών ανταποκρίνεται στην μεταβαλλόμενη δυναμικά τιμή - αρκετός πάντως για να καταστήσει την επένδυση σε έξυπνους μετρητές αποδοτική. Θα περάσει αυτό το όφελος στους καταναλωτές; Αυτό εξαρτάται από τον βαθμό ανταγωνισμού στις αγορές παραγωγής ενέργειας και διαθεσιμότητας ισχύος. Γενικά επικρατεί η άποψη ότι πράγματι ο ανταγωνισμός στις αγορές αυτές  θα είναι επαρκής ώστε η αύξηση της παραγωγικότητας να περάσει στο κοινό.

Το έξυπνο δίκτυο θα μειώσει και τις λειτουργικές δαπάνες του συστήματος. Τυπικό παράδειγμα η καταμέτρηση - δεν θα χρειάζεται πια να γίνεται από ανθρώπινο χέρι (ή μάλλον πόδι!). Η μείωση αυτή είναι όμως πολύ μικρή σε σχέση με τις κεφαλαιουχικές δαπάνες εκτός των άλλων γιατί αφορούν μια αγορά (της διανομής του ρεύματος) που είναι από την φύση της πολύ λιγότερο ανταγωνιστική από ότι η παραγωγή. Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας θα μεταφραστεί πιθανότατα σε αύξηση των κερδών των επιχειρήσεων παρά μείωση του κόστους για τους καταναλωτές

Πράγματι η εμπειρία μέχρι τώρα είναι ότι όπου έχει γίνει μέχρι τώρα επένδυση σε έξυπνα δίκτυα, ο στόχος των επιχειρήσεων ήταν οι λειτουργικές δαπάνες και όχι οι κεφαλαιουχικές. Στις ΗΠΑ περίπου οι μισοί καταναλωτές έχουν πλέον έξυπνο μετρητή, σε ελάχιστους όμως από αυτούς έχουν προσφερθεί δυναμικά τιμολόγια.

Όταν λοιπόν ακούμε για οικονομικό όφελος από την επένδυση σε έξυπνο δίκτυο ρωτάμε αμέσως : Σε πόσους και ποιους καταναλωτές (από αυτούς στους οποίους θα εγκατασταθούν έξυπνοι μετρητές) προβλέπεται ότι θα προσφερθούν δυναμικά τιμολόγια; Μόλις σας πουν το νούμερο εμείς θα υπολογίσουμε το όφελος της επένδυσης. Ας δώσουμε όμως μια πρώτη γεύση. Στην Ελλάδα όλοι οι καταναλωτές Μέσης Τάσης (περίπου 10 χιλιάδες) έχουν εδώ και χρόνια  εγκατεστημένους έξυπνους μετρητές. Από ότι ξέρουμε σε κανέναν από αυτούς δεν έχουν προσφερθεί μέχρι τώρα δυναμικά τιμολόγια. Τζούφια η επένδυση μέχρι στιγμής. Μικρό το πρόβλημα - πρόκειται μόνο για 10.000 μετρητές. Αν όμως σας πούν για 7 εκατομμύρια;

Βασικές Αρχές Λειτουργίας Ψηφιακών Εργαλείων Σύγκρισης Τιμών*

Οι ψηφιακές πλατφόρμες σύγκρισης τιμών πρέπει να λειτουργούν με:

Διαφάνεια

Εξηγούν τις υπηρεσίες τους και το πώς κερδίζουν χρήματα

1. Προβαίνουν σε μια γενική παρουσίαση για το πώς κερδίζουν χρήματα.
2. Περιγράφουν με σαφήνεια ποιο μέρος της αγοράς καλύπτουν
3. Εξηγούν τους τυχόν δεσμούς ιδιοκτησίας με τους προμηθευτές που παρουσιάζουν
4. Εξηγούν το πώς έχουν κατατάξει τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται.
5. Δηλώνουν πότε και πώς επηρεάζουν οι εμπορικές σχέσεις τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται.
6. Καθιστούν σαφές στους καταναλωτές το συνολικό κόστος των υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων τυχόν υποχρεωτικών επιβαρύνσεων.
7. Εξηγούν σαφώς τις προωθητικές προσφορές.
8. Βεβαιώνονται ότι όλες οι διαφημίσεις είναι αναγνωρίσιμες ως τέτοιες.

Ακρίβεια

Παρέχουν πληροφορίες που είναι πλήρεις, σωστές, σχετικές, ενημερωμένες και μη παραπλανητικές

1. Περιλαμβάνουν σε κάθε αποτέλεσμα όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένης της τιμής και των κύριων χαρακτηριστικών των προϊόντων/υπηρεσιών
2. Βεβαιώνονται ότι οι πληροφορίες είναι σωστές, ενημερωμένες και μη παραπλανητικές.
3. Αντιμετωπίζουν έγκαιρα τυχόν ανακρίβειες ή λάθη.
4. Βεβαιώνονται ότι τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται σχετίζονται με τα κριτήρια αναζήτησης.
5. Περιγράφουν με σαφήνεια τις παραδοχές που έγιναν για τη δημιουργία των αποτελεσμάτων που παρουσιάστηκαν.
6. Εξηγούν τους περιορισμούς σχετικά με την διαθεσιμότητα των προϊόντων που παρουσιάζοντai  στα αποτελέσματα.

Υπευθυνότητα

Προστατεύουν τα στοιχεία των χρηστών και είναι διαθέσιμοι σε επικοινωνία

1. Συμμορφώνοντια με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την προστασία δεδομένων και τη νομοθεσία περί απορρήτου.
2. Εξηγούν την συλλογή και τη χρήση των δεδομένων των καταναλωτών και τις δυνατότητες των καταναλωτών να τα ελέγχουν.
3. Όταν προβάλουν κριτικές ή αξιολογήσεις προιόντων, εφαρμόζουν διαδικασίες ώστε οι χρήστες να βλέπουν την πλήρη εικόνα και να έχουν γνώση του τρόπου συλλογής και ελέγχου των αξιολογήσεων.
4. Αντιμετωπίζουν τις καταγγελίες επαγγελματικά και δίκαια. και παρέχουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής παραπόνων.

Ευκολία στη χρήση

Επιτρέπουν τη εύκολη εύρεση και κατανόηση πληροφοριών

1. Παρουσιάζουν όλες τις βασικές πληροφορίες με σαφή, έγκυρο και έγκαιρο τρόπο.
2. Παρέχουν τα στοιχεία επικοινωνίας τους στους χρήστες τους, συμπεριλαμβανομένων των ταχυδρομικών και ηλεκτρονικών διευθύνσεων.
3. Συμμορφώνονται με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την σχετική νομοθεσία.

*Ελεύθερη μετάφραση κειμένου που περιλαμβάνεται στην Ερευνα της Βρετανικής Επιτροπής Ανταγωνισμού σχετικά με την αγορά των Ψηφιακών Εργαλείων Σύγκρισης Τιμών, Δεκέμβριος 2017.

Αθήνα Σεπτέμβριος 2018

Ετοιμάστηκε από : Α. Γκίκα,

Clarus ESCo, allazorevma.gr

ΕΤΜΕΑΡ ή Χρέωση Δικτύου;

Σε προηγούμενο σημείωμα παρουσιάσαμε υπολογισμό σύμφωνα με τον οποίο ένας μέσος Έλληνας καταναλωτής ηλεκτρικού ρεύματος πληρώνει περίπου 100 ευρώ τον χρόνο (περιλαμβάνεται ο ΦΠΑ) για το δίκτυο που μεταφέρει το ρεύμα από τους σταθμούς παραγωγής μέχρι το σπίτι του και το ίδιο ποσό (100 ευρώ τον χρόνο) για να παράγεται το 20% του ρεύματος που καταναλώνει από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τι αγοράζουν οι καταναλωτές με τα ποσά αυτά; Στην περίπτωση του δικτύου πληρώνουν για να έχουν ρεύμα εκεί που το θέλουν - στο σπίτι τους. Επίσης για να έχουν ασφαλή και όσο το δυνατόν αδιάλειπτη παροχή ρεύματος. Αν δεν πληρωθούν λοιπόν τα 100 ευρώ, δεν υπάρχει προσφορά ρεύματος ή υπάρχει εξυπηρέτηση χαμηλής ποιότητας.

Τι αγοράζουν οι καταναλωτές με τα 100 ευρώ τον χρόνο που δίνουν για την παραγωγή από τις ΑΠΕ; Εδώ τα πράγματα είναι λίγο πιο "θολά". Θεωρητικά θα μπορούσε να πεί κανείς ότι αγοράζουν ένα είδος ασφάλειας έναντι των καταστροφών που θα επέλθουν στα επόμενα 100 χρόνια από την κλιματική αλλαγή. Πάντως, αν δεν πληρωθούν τα 100 ευρώ, υπάρχουν διαθέσιμες άλλες πηγές ενέργειας που μπορούν να υποκαταστήσουν τις ΑΠΕ και μάλιστα με πολύ χαμηλότερο κόστος. 

Μπορούμε όμως ακόμα καλύτερα. Αν δεν πληρωθούν τα 100 ευρώ αλλά τα μειώσουμε δραστικά (κατά 80% για παράδειγμα), οι παραγωγοί των ΑΠΕ, ενεργώντας ορθολογικά, θα συνεχίσουν να παράγουν στη τιμή που θα τους ορίσουμε. Αυτό γιατί ακόμα και ένα ευρώ έσοδο πάνω από τα τοκοχρεωλύσια που τυχόν πληρώνουν για την επένδυση που έκαναν είναι καθαρό κέρδος. Καταλήγουμε έτσι και με την πίτα ολόκληρη (πράσινη ενέργεια) και τον σκύλο χορτάτο (μείωση της οικογενειακής δαπάνης για ρεύμα).

Νομίζουμε ότι ένας ριζοσπάστης (και λίγο πονηρός) πολιτευτής θα μπορούσε να κατανοήσει την λογική αυτή και να την κάνει προεκλογικό σύνθημα- μαζί με την υπόσχεση για μείωση του ΦΠΑ στο ρεύμα στο 6% (άλλα 100 ευρώ μείωση τον χρόνο στην οικογενειακή δαπάνη). Το ρεύμα είναι κοινωνικό αγαθό, δεν είπαμε;

Αν δεν Πληρώνουμε το Ρεύμα δεν θα έχουμε Ρεύμα

Μετά από τις πρόσφατες βλάβες και εκτεταμένες διακοπές ρεύματος στην Αττική και στην Ύδρα είδαν το φως της δημοσιότητος στοιχεία που δείχνουν ότι οι επενδύσεις στα δίκτυα από τον ΔΕΔΔΗΕ έχουν μειωθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια περίπου στο μισό (από 240 εκατομμύρια ευρώ το 2014 στα 140 το 2017). Τα δημοσιεύματα θα ήταν πιο διαφωτιστικά αν παρουσίαζαν παράλληλα τα έσοδα που έχει χάσει η ΔΕΗ από την μη είσπραξη των λογαριασμών και τις ρευματοκλοπές. Όπως είναι γνωστό τα τελευταία χρόνια η ΔΕΗ έχει συσσωρεύσει ληξιπρόθεσμα 2,7 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνο τα απολεσθέντα έσοδα από ρευματοκλοπές κάθε χρόνο είναι μεγαλύτερα από την μείωση των επενδύσεων στο δίκτυο διανομής.

Το μήνυμα προς τους πολίτες-καταναλωτές θα έπρεπε να είναι  σαφές και δυνατό: Αν δεν πληρώνουμε το ρεύμα δεν θα έχουμε ρεύμα-και αυτό δεν αφορά μόνο τους μπαταξήδες. Αφορά όλους μας. Το μήνυμα αυτό μπορεί να φαινόταν υπερβολικό κάποτε αλλά οι εκτεταμένες και συχνές βλάβες μας το υπενθυμίζουν. Είναι περίεργο όμως ότι ούτε ο ΔΕΔΔΗΕ ούτε η μητρική του ΔΕΗ έκαναν προσπάθεια να περάσουν το μήνυμα. Το ίδιο ισχύει και για τον τύπο και τα ΜΜΕ. Και βεβαίως ούτε οι πολιτικοί, μερικοί από τους οποίους προτίμησαν να κάνουν την μόνη δουλειά που ξέρουν καλά: να δημαγωγήσουν.

Θα μπορούσαν να υπάρξουν ενστάσεις σ' αυτό. Μια θα ήταν η διασκεδαστική γραμμή του ΔΕΔΔΗΕ που ισχυρίστηκε ότι παρά την μείωση των επενδύσεων, η ποιότητα του δικτύου όχι μόνο δεν χειροτέρεψε αλλά βελτιώθηκε. Αυτό σημαίνει ότι οι μισές από τις επενδύσεις που γίνονταν μέχρι το 2014 ήταν άχρηστες. Θα παραδεχθούμε ότι ο ισχυρισμός αυτός περιέχει μια δόση αλήθειας, δεδομένου ότι το επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ (και του ΔΕΔΔΗΕ) είχε παραδοσιακά βασικό στόχο την υποστήριξη των προμηθευτών τους με πρόφαση την εξυπηρέτηση των πελατών της επιχείρισης. Περιτυλιγμένο συνήθως με ένα εθνικό στόχο (να αγοράζουμε ελληνικά, να πέφτουν χρήματα στη  αγορά, να προστατεύσουμε θέσεις εργασίας κλπ). Είναι όμως υπερβολή. 

Η αλήθεια είναι ότι η υποδομή των δικτύων ηλεκτρισμού κατασκευάστηκε στο μεγαλύτερο μέρος της στην εικοσαετία 1955-1975 με τον φθηνότερο δυνατό τρόπο. Έχει δηλαδή παλιώσει και χρειάζεται σημαντικούς πόρους για την σωστή λειτουργία του. Η ορισμός της σωστής λειτουργίας είναι απόφαση οικονομικής πολιτικής η οποία και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το κόστος του. Αυτή την στιγμή το ελληνικό σύστημα διανομής είναι σε επίπεδο ποιότητος το χειρότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ αν εξαιρέσει κανείς τις χώρες μέλη του πρώην  ανατολικού μπλόκ. Δεν έχουμε καταφέρει ούτε να εφαρμόσουμε τον στοιχειώδη μηχανισμό ελέγχου της ποιότητος που θα έπρεπε να περιλαμβάνεται στον επί 15ετία σχεδιαζόμενο Κώδικα Διαχείρισης Δικτύου Διανομής (ο οποίος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες περιλαμβάνει κίνητρα - αντικίνητρα στον διαχειριστή για την επίτευξη στόχων ποιότητας εξυπηρέτησης). Σε κάθε περίπτωση υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να χρειάζεται σημαντική αύξηση στις χρεώσεις δικτύου (που είναι οι μισές από ότι στην Γερμανία παραδείγματος χάριν) αν θέλουμε να έχουμε ποιότητα μέσου όρου της ΕΕ.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να μαζεύουμε τα χρήματα. Γιατί χωρίς χρήματα δεν θα έχουμε ρεύμα. Η αλλιώς : όσο λιγότερα χρήματα δίνουμε για το ρεύμα, τόσο λιγότερο ρεύμα θα έχουμε.

Ας Μιλήσουμε Λοιπόν για την Energa και την Hellas Power

Ο γράφων δεν έχω καμία πληροφόρηση πέραν της δημόσια διαθέσιμης σχετικά με το περίφημο σκάνδαλο που ήρθε πάλι πρόσφατα στην δημοσιότητα. Επίσης δεν είμαι ειδικός, οπότε δεν είμαι σε θέση να εκφέρω  καμία γνώμη ως προς την νομική πλευρά του θέματος. Φοβάμαι όμως ότι η κοινή γνώμη παραπλανάται. Η δημοσιογραφική κάλυψη δημιουργεί στο ευρύ κοινό την εντύπωση ότι η παράνομη (και καταδικαστέα) συμπεριφορά των επιχειρηματιών είναι η σημαντικότερη αιτία  των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν κατά την διαδικασία ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρισμού. Αντίθετα πιστεύω ότι τα πραγματικά μεγάλα προβλήματα οφείλονται στην άγνοια, την αδιαφορία και την έλλειψη του κινήτρου της λογοδοσίας αυτών που σχεδίασαν την μετάβαση του κλάδου από κρατικό μονοπώλιο σε συνθήκες απελευθερωμένης αγοράς.

Μια μικρή αναγκαία παράκαμψη: Η άγνοια δεν είναι ντροπή - ούτε ελληνικό πρόβλημα. Πολύ πριν συμβούν τα δικά μας, οι πολιτικοί και τεχνοκράτες σύμβουλοί τους στην Καλιφόρνια είχαν κάνει χειρότερα. Η έλλειψη του κινήτρου της λογοδοσίας  ίσως είναι - στην Καλιφόρνια ο κυβερνήτης που του "έκατσε η στραβή στην βάρδια του" ανακλήθηκε από τους ψηφοφόρους (δεν έχασε τις επόμενες εκλογές - ανακλήθηκε σε ειδική ψηφοφορία πριν το τέλος της θητείας του). Σε κάθε περίπτωση όμως, ο σχολιασμός που γίνεται παρακάτω επωφελείται από το γνωστό πλεονέκτημα που έχουν οι μετά Χριστόν προφήτες.

Ποια ήταν λοιπόν η ρίζα του κακού; Φαίνεται απλοϊκό, αλλά μπορεί να διατυπωθεί με μια μόνο φράση: "Η παραδοσιακή, μέσω των τιμολογίων της ΔΕΗ, σταυροειδής επιδότηση των οικιακών καταναλωτών από τους βιομηχανικούς και κυρίως τους εμπορικούς". Με άλλα λόγια η ΔΕΗ πωλούσε κάτω του κόστους στους οικιακούς και κάλυπτε την ζημία χρεώνοντας κάτι παραπάνω στους εταιρικούς της πελάτες. Σε συνθήκες κρατικού μονοπωλίου η στρατηγική αυτή είχε πλεονεκτήματα για λίγους αλλά καλά οργανωμένους:

• Οι εμπλεκόμενοι που απομυζούσαν την ΔΕΗ, (δηλαδή οι εργαζόμενοι, οι συνδικαλιστές, τα στελέχη και οι προμηθευτές της)  μπορούσαν να κομπάζουν ότι έχει τις χαμηλότερες τιμές στον κόσμο - για τους οικιακούς βέβαια μόνο.
• Οι πολιτικοί της προϊστάμενοι  (οιονεί μέτοχοι) ήταν βέβαια ενθουσιασμένοι - ιδιαίτερα όταν ο εξηλεκτρισμός της χώρας είχε ως παραπροϊόν την ταχύτερη ανάπτυξη βιομηχανιών κατάντη στην αλυσίδα αξίας του ηλεκτρισμού.  Επίσης τους άρεσε ιδιαίτερα η σκανδαλώδης επιδότηση του σημαντικότερου ίσως εκλογικού μπλόκ - των αγροτών.
• Οι εταιρικοί καταναλωτές με την σειρά τους (και αυτή είναι η ομορφιά του συστήματος) δεν διαμαρτύρονταν είτε γιατί είχαν  -οι μεγαλύτεροι - ειδικά προνόμια (συμβατά πάντως με την οικονομική λογική της κοστοστρέφειας) είτε γιατί είχαν αρκετή δύναμη στην αγορά (δεδομένου ότι οι εξαγωγείς ήταν σχετικά λίγοι) ώστε να περνούν το αυξημένο κόστος του ρεύματος στους καταναλωτές μέσω των τιμών των δικών τους προϊόντων.

Το συμφέρον των λίγων, καλά οργανωμένων, συμφερόντων επικρατούσε όπως συνηθίζεται έναντι του διεσπαρμένου σε πολλούς συμφέροντος της πλειοψηφίας των καταναλωτών - οι οποίοι μάλιστα ήταν ευτυχείς - πεπεισμένοι ότι πληρώνουν τις χαμηλότερες τιμές στον κόσμο. Και μετά ήρθε, πρώτα η απελευθέρωση και μετά η κρίση.

Με την απελευθέρωση, η ύπαρξη της σταυροειδούς επιδότησης δημιούργησε ένα τεράστιο κίνητρο προς εκμετάλλευση από νέους δαιμόνιους επιχειρηματίες. Αγόραζαν το ρεύμα από την παραγωγή της ΔΕΗ και το πωλούσαν με μεγάλες εκπτώσεις στους μεγάλους πελάτες - τα περιθώρια ήταν τεράστια. Η ΔΕΗ υπέφερε, γιατί ήταν πιο δύσκολο να καλύψει το κόστος των μικρών πελατών - τα νούμερα όμως για τον δεινόσαυρο τη αγοράς ήταν αμελητέα. Άλλωστε οι πολιτικοί της προϊστάμενοι  δεν ανησυχούσαν πολύ - γιατί να χαλάσουν μια ωραία ατμόσφαιρα προόδου και εκσυγχρονισμού; Ούτε οι δαιμόνιοι επιχειρηματίες ανησυχούσαν για την πιθανότητα να τους στραγγαλίσει η ΔΕΗ χρησιμοποιώντας το μέγεθός της. Άλλωστε για να το κάνει αυτό θα έπρεπε να αυξήσει λίγο τις τιμές στους οικιακούς - αυτό δεν θα άρεσε καθόλου στους πολιτικούς της προισταμένους και θα χάλαγε άλλωστε τον μύθο της φθηνότερης τιμής στον κόσμο. 

Ήταν προφανές ότι η αγορά είχε ανοίξει με στρεβλό τρόπο. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου που είχαν παρουσία στην Ελλάδα απέφυγαν να δραστηριοποιηθούν ή έφυγαν γρήγορα όταν κατανόησαν τους όρους τους παιχνιδιού. Άφησαν τους δαιμόνιους νέους επιχειρηματίες να παίξουν μόνοι τους. Και μετά ήρθε η κρίση.

Με την κρίση ήρθαν τα μνημόνια και η τρόικα. Η οποία άρχισε να αναμιγνύεται εκτός από την δημοσιονομική διόρθωση και στις "μεταρρυθμίσεις". Στον ηλεκτρισμό μια από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις ήταν η αναδιοργάνωση των τιμολογίων - έτσι ώστε να γίνουν κοστοστρεφή - να σταματήσει δηλαδή η σταυροειδής επιδότηση (Η σταυροειδής επιδότηση απαγορευόταν και από τις οδηγίες της ΕΕ αλλά η δυνατότητα να κοροϊδεύουμε τους κουτόφραγκους μειώθηκε δραστικά με την έλευση της τρόικας). Τέρμα λοιπόν η αφαίμαξη της ΔΕΗ και τα εύκολα υπερκέρδη των δαιμόνιων επιχειρηματιών. Έπρεπε πλέον να παίξουν σε όλη την αγορά - δηλαδή και την οικιακή. Που έχει τεράστιο κόστος προώθησης και διαχείρισης σε σχέση με τους ολιγάριθμους μεγάλους πελάτες που εξυπηρετούσαν μέχρι τότε. Τα οικονομικά τους άρχισαν να χειροτερεύουν γρήγορα. 

Σαν να μην έφθανε αυτό, είχαν από ένα σημείο και μετά να ανταγωνιστούν τους ιδιώτες παραγωγούς ηλεκτρισμού οι οποίοι επίσης λόγω της κρίσης απαιτούσαν πρόσθετες αμοιβές για τα εργοστάσιά τους που υποχρησιμοποιούντο (και οι οποίοι απέφευγαν την λιανική όπως ο διάολος το λιβάνι). Οι πρόσθετες αυτές αμοιβές αύξαναν την χονδρική τιμή ενώ για τους παλιούς καλούς λόγους η ΔΕΗ ως κυρίαρχος πήρε εκδίκηση για την αφαίμαξη μη αυξάνοντας την  λιανική τιμή στην αγορά, δεδομένου άλλωστε ότι στην τιμή αυτή έπρεπε να "χωρέσουν" και οι αυξανόμενες αμοιβές των παραγωγών με ΑΠΕ. Τα περιθώρια των  δαιμόνιων επιχειρηματιών μειώνονταν συνέχεια έχοντας παράλληλα χάσει λόγω τρόικας οποιαδήποτε πολιτική υποστήριξη. Ώσπου, από μια στιγμή και μετά, γύρισαν σε αρνητικά. Οι Energa και Hellas Power είχαν πλέον ζημία για κάθε κιλοβατώρα που πωλούσαν χωρίς να έχουν στη  διάθεσή τους κανένα επιχειρηματικό μοχλό για να προστατευθούν, ούτε (πιθανόν) αρκετά βαθιές τσέπες.   

Η ιστορία από το σημείο αυτό και μετά είναι λίγο πολύ γνωστή και δεν υπάρχει λόγος να αναλυθεί στα πλαίσια του παρόντος. Αν όμως όσα προαναφέρθηκαν είναι έστω και σε προσέγγιση αληθή (οι αντιρρήσεις είναι ευπρόσδεκτες), τότε γίνεται νομίζω προφανές ότι η άγνοια, η αδιαφορία και η ανευθυνότητα των υπευθύνων/αρμοδίων για το άνοιγμα της αγοράς είναι η πραγματική αιτία για την καταστροφική εξέλιξη. Καταστροφική γιατί καθυστέρησε για τουλάχιστον 3 χρόνια το άνοιγμα της αγοράς και την στοιχειώνει ακόμα και σήμερα. Δεν θα ήταν κακή ιδέα κάποιος ακαδημαϊκός ειδικός σε θέματα οικονομίας του ηλεκτρισμού να έβαζε τους φοιτητές του να υπολογίσουν την ζημία στο κοινωνικό σύνολο που έφερε αυτή η καθυστέρηση. Η δική μας εκτίμηση είναι της τάξεως δισεκατομμυρίων. Την επόμενη φορά -ελπίζουμε- καλύτερα. 

Σημείωση: Η επιδότηση του οικιακού τιμολογίου εκτός των άλλων αποτελεί ίσως και ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έχουν γίνει εις βάρος του περιβάλλοντος στην χώρα μας. Αλλά και εδώ χρειάζονται ακαδημαϊκοί για να το υπολογίσουν 

Blackouts στο Ρεύμα - Τι να Κάνουμε; Να σπάσουμε τον ΔΕΔΔΗΕ

Να τρέξουμε να αποκαταστήσουμε την βλάβη όσο γρηγορότερα γίνεται - αυτό να κάνουμε. Η εμπειρία του γράφοντος είναι ότι αυτό ακριβώς έκαναν πάντοτε και συνεχίζουν να κάνουν οι τεχνικοί της ΔΕΗ και μάλιστα με υπερβάλλοντα ζήλο. Η πολιτεία όμως και οι διοικήσεις της επιχείρησης δεν κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν- δηλαδή να διαχειρισθούν το θέμα ορθολογικά σε επίπεδο πολιτικής.

Η εξασφάλιση της συνέχειας στην ηλεκτροδότηση είναι ένα σημαντικό θέμα στρατηγικής για την υποδομή της χώρας. Επειδή η ελαχιστοποίηση των διακοπών (προγραμματισμένων ή λόγω βλάβης) είναι θέμα κόστους, θα πρέπει να επιλεγεί ο στόχος αυτός που αρμόζει καλύτερα στο φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων στην χώρα ή σε περιοχές της χώρας. Παράδειγμα: μια φτωχή αναπτυσσόμενη χώρα δεν είναι ανάγκη να εξασφαλίζει άμεση επαναφορά του ρεύματος σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Οι καταναλωτές μπορούν να περιμένουν χωρίς καταστροφικά αποτελέσματα ακόμα και μέρες. Αντίθετα σε μια χώρα ή περιοχή που ζεί από τον τουρισμό και μάλιστα έντονα εποχιακό, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο. Οι διακοπές ηλεκτροδότησης στις ευαίσθητες περιοχές - ειδικά  μέσα στην τουριστική περίοδο - πρέπει να τείνουν στο μηδέν σε διάρκεια και συχνότητα.

Η βέλτιστη κατανομή των πόρων που προκύπτει από τις παραπάνω περιορισμούς δεν φαίνεται να έχει γίνει στην χώρα μας - τουλάχιστον αυτό προκύπτει από τα πρόσφατα προβλήματα στην Κεφαλλονιά, την Σαντορίνη και την Υδρα. Το ελληνικό σύστημα διανομής είναι "ακριβό στα πίτουρα και φθηνό στο αλεύρι". Δεν διαφοροποιεί την εξυπηρέτηση με βάση τις τοπικές προτεραιότητες. 

Αυτό όμως που δεν έχει γίνει από την κεντρική πολιτική ηγεσία μπορεί γίνει από τις τοπικές κοινωνίες. Αν το δημόσιο σύστημα ηλεκτροδότησης δεν κάνει την δουλειά, τότε οι καταναλωτές μπορούν να οργανωθούν για να λύσουν με δική τους πρωτοβουλία και πόρους το πρόβλημα.  Αυτό θα διευκολυνθεί αν σπάσει ο ΔΕΔΔΗΕ σε - ας πούμε 7 ή και περισσότερα - κομμάτια. Τα μικρότερα αυτά κομμάτια, ιδίως αν πωληθούν σε ιδιώτες διαχειριστές,  θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να βρούν την κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στην ποιότητα εξυπηρέτησης και το κόστος γιατί θα υπάρχει πιο άμεση και διαφανής λογοδοσία. Προφανώς στην περίπτωση αυτή η χρέωση δικτύου θα είναι διαφορετική σε κάθε περιοχή "μικρού ΔΕΔΔHΕ". Επίσης ορισμένοι καταναλωτές με ιδιαίτερες απαιτήσεις ασφάλειας τροφοδότησης θα επωμισθούν οι ίδιοι το σχετικό πρόσθετο κόστος.

Η αποκέντρωση της διαχείρισης του δικτύου είναι μια πραγματική μεταρρύθμιση που θα φέρει την χώρα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ελάχιστες χώρες στην ΕΕ έχουν μόνο ένα διανομέα ηλεκτρισμού - και αυτές είναι οι μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό (Μάλτα , Κύπρος). Νομίζουμε ότι είναι καιρός να αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε και στην Ελλάδα.

Μην Αγχώνεστε με την Μελέτη της McKinsey για την ΔΕΗ

Πολύς ντόρος γίνεται για την μελέτη της διεθνούς φήμης εταιρείας συμβούλων, της McKinsey, για το επιχειρηματικό σχέδιο της ΔΕΗ. Το κείμενο κρατείται μυστικό τυπικά αλλά δαιμόνιοι ρεπόρτερς έχουν δημοσιοποιήσει ορισμένες "καυτές" προτάσεις του συμβούλου. Η άποψη του γράφοντος είναι ότι δεν υπάρχει λόγος ούτε να αγχωνόμαστε ούτε (αν τα συμφέροντά μας διαφέρουν) να έχουμε μεγάλες προσδοκίες από την εφαρμογή των προτάσεων του συμβούλου. Για το απλό λόγο ότι αν και όταν εφαρμοστεί κάτι από αυτές (μεγάλο αν) ο λόγος ΔΕΝ θα είναι ότι το έγραψε η McKinsey. 

Υπάρχει κατ΄αρχήν σχετική εμπειρία. Δεν είναι η πρώτη φορά που η McKinsey προσπαθεί να διορθώσει τα κακώς κείμενα σε ελληνικές ΔΕΚΟ. Ένα παράδειγμα η Ολυμπιακή Αεροπορία την δεκαετία του '90. Είδαμε πως κατέληξε - εις βάρος (συντριπτικό) του κοινωνικού συνόλου παρά τις συμβουλές της διεθνούς φήμης εταιρείας.  Η δυσάρεστη εμπειρία όμως έχει βαθύτερες αιτίες. Η αιτία της αποτυχίας της McKinsey στις ελληνικές ΔΕΚΟ είναι ότι προσπαθεί να λύσει προβλήματα σε λάθος πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης.

Η εξαιρετική αυτή εταιρεία ειδικεύεται στα "πολιτικά" προβλήματα "δημόσιων" επιχειρήσεων μεγάλου μεγέθους. Δημόσιες επιχειρήσεις είναι αυτές στις οποίες υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός μικρομετόχων και το σημαντικό πολιτικό πρόβλημα είναι να ευθυγραμμιστεί ο στόχος των μετόχων αυτών με τα κίνητρα των διοικούντων και των στελεχών - που δεν ταυτίζονται κατ' ανάγκη. Σε μια μεγάλη τέτοια επιχείριση οι μέτοχοι μπορεί να καταφέρουν (δεν είναι προφανές αλλά ας το υποθέσουμε) να τοποθετήσουν τον Διευθυντή που εμπιστεύονται αλλά αυτός είναι ανίσχυρος αν όλοι οι υφιστάμενοί του έχουν λίγο ή πολύ προσωπικές αντζέντες - και βεβαίως έχουν. Τι κάνει λοιπόν ο νέος αρχηγός; Καλεί την McKinsey για βοήθεια ( Η McKinsey  είναι γεμάτη από πρώην στελέχη "δημόσιων" επιχειρήσεων). Του δίνει αντικειμενικές πληροφορίες για την κατάσταση της εταιρείας και τις προοπτικές της και του υποδεικνύει τα στελέχη των οποίων οι αντζέντες δεν συντονίζονται πολύ καλά με αυτές των μετόχων.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν πως λειτουργεί αυτό το μοντέλο στο περιβάλλον μια ελληνικής ΔΕΚΟ. Από το πρώτο βήμα υπάρχει πρόβλημα. Ότι οι μέτοχοι (ή μάλλον ο δεσπόζων μέτοχος) δεν έχει κατά νου την επιτυχημένη επιχειρηματική πορεία της εταιρείας. Αυτό συνεπάγεται ότι η επιλογή του διευθύνοντος συμβούλου γίνεται με ανάλογα κριτήρια. Θα πεί κανείς - ωραία μπορεί να μην είναι η κερδοφορία ο στόχος - σημαίνει αυτό ότι δεν μπορεί η McKinsey  να βοηθήσει να γίνει η επιχείριση καλύτερη έστω και σε εναλλακτικούς στόχους; Η απάντηση είναι ότι όχι δεν μπορεί. Γιατί το κίνητρο του Αρχηγού στο ελληνικό περιβάλλον είναι όχι μόνο να μην έρθει σε αντίθεση με τους υφισταμένους του αλλά να εξαγοράσει την υποταγή τους- με την (βάσιμη) ελπίδα ότι όταν αλλάξει πρόσωπο (ή ρούχα!) ο μέτοχος να μπούν αυτοί στην θέση του.

Να παραδεχθούμε ότι η πρόσφατη ανάθεση στο Υπερταμείο της εποπτείας της ΔΕΗ είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση. Οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ουσιαστική διαφορά στο πρόβλημα της εταιρικής διακυβέρνησης. Δεν θα δώσουμε στοιχεία -οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ ξέρουν. Αν έχουν διαφορετική πληροφόρηση ας μας διαψεύσουν. Αλλιώς αργά ή γρήγορα η "ζωή θα δείξει"

Και η MacKinsey; Θα ρωτήσει κανείς. Γιατί αναλαμβάνει δουλειές που δεν έχουν καμία προοπτική; Να τολμήσουμε να μαντέψουμε; Για τα λεφτά - και συνήθως είναι καλά λεφτά. Παραμένει όμως ένα μεγάλο πλεονέκτημα της εταιρείας αυτής: Οι εκθέσεις της είναι φημισμένες για την ποιότητα της παρουσίασης και το μικρό τους μέγεθος. Ετσι δεν φέρουν σημαντικό βάρος στα ράφια που θα τοποθετηθούν.

Στην Καλιφόρνια Φίλοι μου - στην Καλιφόρνια!

Από την νέα χρονιά, στην  πολιτεία της Καλιφόρνια των ΗΠΑ, το βασικό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος θα είναι το "ζωνικό". Περίπου αυτό που εμείς εδώ στην χώρα μας ονομάζουμε "νυκτερινό". Ο αγγλικός όρος είναι "Time of Use tariffs" - δηλαδή τιμολόγια με διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα καλιφορνέζικα τιμολόγια βέβαια είναι πιο πολύπλοκα από το δικό μας νυκτερινό. Είναι τιμολόγια αιχμής - κοιλάδας αλλά και χειμώνα/καλοκαιριού. Οι δε διαφορές μεταξύ των τιμών είναι μεγάλες. Παράδειγμα οι τιμές στην μεσημβρινή αιχμή του καλοκαιριού μπορεί φθάσει τα 0,4 δολάρια την κιλοβατώρα ενώ στην κοιλάδα του χειμώνα τα 0,09 δολάρια την κιλοβατώρα. 

Μέχρι τώρα το ζωνικό τιμολόγιο ήταν επιλογή των καταναλωτών. Με την νέα χρονιά οι καταναλωτές θα έχουν ως βασικό το ζωνικό τιμολόγιο εκτός αν επιλέξουν διαφορετικά.  Η απόφαση αυτή είναι στα πλαίσια της προσπάθειας που καταβάλλεται εδώ και πολλά χρόνια για να διορθωθούν τα σφάλματα που προκάλεσαν την μεγάλη κρίση του 2001, όταν το ηλεκτρικό σύστημα της Πολιτείας κατέρρευσε προκαλώντας την πτώχευση των μεγαλύτερων εταιρειών ηλεκτρισμού εν μέσω απαράδεκτων για πλούσια και πολιτισμένη χώρα διακοπών ηλεκτροδότησης (μια παράλληλη προσπάθεια είναι η εντολή να εγκατασταθούν "έξυπνοι" μετρητές στους περισσότερους καταναλωτές).

Τα ζωνικά τιμολόγια είναι ένα πρώτο βήμα προς τα δυναμικά τιμολόγια (δηλαδή τιμολόγια που η τιμή αλλάζει κάθε μισή ώρα ή και συχνότερα). Οι ιθύνοντες κατανόησαν ότι τα σταθερά τιμολόγια λιανικής το 2001 έφεραν την καταστροφή γιατί δεν επέτρεψαν στις εταιρείες ηλεκτρισμού να μετακυλήσουν τις απότομες και μεγάλες αυξήσεις στις χονδρικές τιμές (από εξωγενείς παράγοντες) στην λιανική αγορά. Βρέθηκαν λοιπόν στο δίλημμα αν έπρεπε να πωλούν με ζημία ή να μην πωλούν καθόλου - να διακόψουν την παροχή ρεύματος. Ξεκίνησαν από τις διακοπές και κατέληξαν μετά από την κατακραυγή του λαού στην πτώχευση (η Enron  που τους πουλούσε στην χονδρική θρυλείται ότι κέρδισε πολλά λεφτά στην περίοδο αυτή). Στο μέλλον, με την  εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, θα μπορούν να εφαρμοστούν δυναμικά τιμολόγια μέσω των οποίων οι διακυμάνσεις των τιμών στην χονδρική θα περνούν αυτόματα στην λιανική μηδενίζοντας τον κίνδυνο για τις επιχειρήσεις.

Πόσο σχετικό είναι το παράδειγμα της Καλιφόρνια για τα δικά μας; Βραχυπρόθεσμα όχι πολύ γιατί εμείς έχουμε ανακαλύψει ένα καλύτερο τρόπο για να πτωχεύσει ο βασικός μας προμηθευτής ηλεκτρισμού. Απλώς σταματήσαμε να πληρώνουμε το ρεύμα (αρκετοί ώστε να πτωχεύσει). Ταυτόχρονα, το πολιτικό μας σύστημα κατάφερε να αποκρύψει την πτώχευση χρησιμοποιώντας καταναγκαστικά μεταξύ άλλων το (κεφαλαιοποιημένο από μνημονιακά δάνεια) τραπεζικό σύστημα. Οι πτωχοί καλιφορνέζοι δεν μπορούν καν να σκεφθούν τέτοιες παγκοσμίως πρωτοποριακές πατέντες.

Παρ΄ολ΄αυτά θεωρούμε ότι αξίζει να μελετήσουμε το παράδειγμα της Καλιφόρνιας γιατί ορισμένες από τις προκλήσεις του μέλλοντος είναι κοινές. Τα ζωνικά και μελλοντικά τα δυναμικά τιμολόγια έχουν ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα.

• Προωθούν την επιλογή κατανεμημένων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας (ανανεώσιμων ή μη) και της αποθήκευσης (με τιμή 40 λεπτά την κιλοβατώρα έστω και μόνο τα μεσημέρια του καλοκαιριού οι κάτοχοι φωτοβολταικών θα ενθουσιαστούν)
• Θα διευκολύνουν την ηλεκτροκίνηση στα αυτοκίνητα, παρέχοντας ευελιξία στην χρόνο φόρτισής τους, δηλαδή εκτός των αιχμών.
• Θα δώσουν ισχυρά κίνητρα για την επιλογή πιο αποδοτικών κλιματιστικών και μονώσεων των κτιρίων. Αυτό θα μηδενίσει και την σταυροειδή επιδότηση από τους πτωχούς χωρίς κλιματισμό στους πλούσιους με κλιματισμό που είναι το αποτέλεσμα των σταθερών τιμών σήμερα.

Δεν είναι λοιπόν κακή ιδέα να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε τα ζωνικά τιμολόγια και εμείς. Πρώτο βήμα είναι να ανταποκρίνεται ο ΔΕΔΔΗΕ στα αιτήματα για εγκατάσταση μετρητή νυκτερινού τιμολογίου σε χρόνο μικρότερο του ενός χρόνου - σύμφωνα με ανεκδοτολογικού χαρακτήρα πληροφορίες. Η μήπως έχει βελτιωθεί ο χρόνος αναμονής; Μήπως κάποιος να του έκανε την ερώτηση; Και ποιος πιο αρμόδιος από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας; 

  

Γιατί θέλουμε Ανταγωνιστική Λιανική Αγορά στον Ηλεκτρισμό;

Σε προηγούμενο σημείωμα προσπαθήσαμε να δώσουμε οδηγίες σε μεταρρυθμιστή πολιτικό για να προωθήσει το άνοιγμα της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού στη Ελλάδα. Υποθέσαμε στο κείμενο αυτό ότι είναι σε θέση να απαντήσει με δικά του λόγια στο θεμελιώδες ερώτημα: Γιατί αγορά και μάλιστα απελευθερωμένη και ανταγωνιστική; Για σιγουριά είπαμε να το διατυπώσουμε κι εμείς - ποτέ δεν ξέρεις...

Γιατί είναι λοιπόν καλύτερο να έχουμε μια απελευθερωμένη και ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού με ιδιωτικές επιχειρήσεις; Σε αντίθεση με μονοπωλιακό προμηθευτή υπό δημόσια ιδιοκτησία; Το ερώτημα αυτό μπορεί να τεθεί στην πραγματικότητα για κάθε κλάδο της οικονομίας. Ο ηλεκτρισμός όμως έχει ιδιαιτερότητες. Από την πλευρά της προσφοράς έχει στοιχεία "φυσικού" μονοπωλίου (δίκτυα) και από την πλευρά της ζήτησης θεωρείται "κοινωνικό" αγαθό. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν αποδέχονται να υπάρχουν πολίτες που δεν απολαμβάνουν το βασικό αυτό αγαθό.   

Παρ' όλες τις ιδιαιτερότητες η απάντηση είναι ότι προτιμούμε την αγορά για τρεις λόγους: Πρώτον για να πετύχουμε, ή μάλλον να προσεγγίσουμε, την οικονομικά βέλτιστη κατανομή των πόρων (οι οικονομολόγοι το λένε static efficiency). Δεύτερον για να αντιμετωπίσουμε προβλήματα δημόσιας επιλογής  δηλαδή ευθυγράμμισης των κινήτρων των παικτών της αγοράς με το συλλογικό συμφέρον. Τρίτο- ίσως το πιο σημαντικό - για να εξασφαλίσουμε ότι υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον για καινοτομία που δημιουργεί πλούτο (dynamic efficiency σε οικονομικούς όρους).  Οι λόγοι αυτοί επαρκούν ώστε να επιλέξουμε την ανταγωνιστική αγορά με ιδιωτικές επιχειρήσεις και να προσπαθήσουμε να εξομαλύνουμε τις ιδιαιτερότητες του φυσικού μονοπωλίου και του "κοινωνικού" αγαθού με ρυθμιστικές παρεμβάσεις.

Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο. Η οικονομικά βέλτιστη κατανομή των πόρων επιτυγχάνεται όταν οι καταναλωτές ρεύματος πληρώνουν μια τιμή που καλύπτει το κόστος που ο καθένας επιφέρει στο σύστημα παραγωγής και διανομής ηλεκτρισμού (χρησιμοποιείται συνήθως για αυτή την αρχή ο όρος "κοστοστρέφεια"). 

Η αρχή της "κοστοστρέφειας" είναι ορθολογική, χρήσιμη και δίκαιη - δηλαδή ηθικά αποδεκτή ανεξάρτητα από την ιδεολογική προκατάληψη υπέρ της ελεύθερης αγοράς η του κρατικού παρεμβατισμού. Ακόμα και ο πιο αυστηρός σοσιαλιστής κεντρικός προγραμματιστής θα ήθελε να εξασφαλίσει ότι οι περιορισμένοι πόροι της οικονομίας του θα κατανέμονται αποδοτικά. Είναι ιστορικό γεγονός ότι οι κεντρικοί προγραμματιστές στην πρώην Σοβιετική Ένωση κατανόησαν κάποια στιγμή την τρέλα της εφαρμογής της αρχής "στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του" και προσπάθησαν να μιμηθούν τον μηχανισμό της αγοράς χρησιμοποιώντας μεθόδους γραμμικού προγραμματισμού - δεν πρόλαβαν όμως, όπως φάνηκε από το αποτέλεσμα. Η αγορά - δηλαδή η αποκεντρωμένη οργάνωση βασισμένη σε ιδιωτικά δικαιώματα ιδιοκτησίας, δουλεύει καλύτερα τουλάχιστον για να προσεγγίσει την κατάσταση στατικής αποτελεσματικότητας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο προτιμούμε την αγορά. Η ζωή το έχει δείξει. Όσοι είδαν από κοντά τα ηλεκτρικά συστήματα των χωρών της πρώην σοβιετικής ένωσης, έχουν μια εικόνα τεράστιου μεγέθους σπατάλης πόρων - ενέργειας, κεφαλαίου, εργασίας αλλά και (περίεργο ίσως αλλά αληθινό) περιβαλλοντικής καταστροφής.

Να δώσουμε ένα παράδειγμα: Στη πρώην σοβιετική δημοκρατία της Αρμενίας, οι καταναλωτές φυσικού αερίου πλήρωναν, σε εφαρμογή του "στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του",  με δελτίο - νόρμα. Δηλαδή όχι την κατανάλωσή τους αλλά ένα ποσό ανάλογο με τον αριθμό των μελών της οικογένειας (παιδιά, γιαγιά κλπ). Με τον τρόπο αυτό, το οριακό κόστος της ενέργειας είναι μηδέν. Ετσι, στις καλές εποχές άναβαν τσιγάρο από την εστία της κουζίνας (το σπίρτο ήταν ακριβότερο) και η τεράστια ζήτηση εξυπηρετείτο με ένα δίκτυο πολλαπλάσιας διάστασης από το αντίστοιχο στην Δύση. Δραματική σπατάλη κεφαλαίου (που είχε συσσωρευθεί με την συλλογική απαλλοτρίωση της υπεραξίας των εργαζομένων). Όταν ήρθαν οι δύσκολες εποχές και οι Ρώσοι χρέωναν πλέον το αέριο στις διεθνείς τιμές, οι κάτοικοι του Γιερεβάν προτίμησαν αντί να το πληρώσουν να ... μεταναστεύσουν ομαδικά στην Μόσχα.

Ποιο είναι το δεύτερο πρόβλημα που ονομάσαμε "της δημόσιας επιλογής"; Θέλουμε να παραχθεί ένα κοινωνικό αγαθό. Έχουμε την επιλογή ανάμεσα στην δημόσια ιδιοκτησία και την ιδιωτική των επιχειρήσεων που θα το προμηθεύσουν έστω σε μονοπωλιακή μορφή. Ποια από τις δύο δομές είναι πιο πιθανό να δράσει προς το κοινό συμφέρον (ας πούμε τον στόχο της στατικής αποτελεσματικότητας;) Παρατηρούμε ότι η δημόσια ιδιοκτησία έχει μεγαλύτερη δυνατότητα να αυτονομηθεί και να εργάζεται με κίνητρο όχι το κοινό καλό αλλά το καλό των εργαζομένων της, των προμηθευτών της αλλά ακόμα και των "ανταγωνιστών" της - αν και όταν αποφασίσουμε να "ανοίξουμε" την αγορά.

Ο λόγος είναι ότι στο "παιχνίδι" με την δημόσια ιδιοκτησία λείπει ένας περιορισμός - το κίνητρο του κέρδους του ιδιοκτήτη.  Στην περίπτωση της δημόσιας ιδιοκτησίας η επιχείριση γίνεται ένας πολιτικός και πιθανόν κομματικός μηχανισμός. Οι πολιτικοί και τα κόμματα δεν έχουν  ως γνωστό κίνητρο το κέρδος. Οχι μόνο υπάρχει μη οικονομικό κίνητρο αλλά δεν μπορεί να ελεγχθεί. Δεν είναι απίθανο να καταλήξει τελικά η δημόσια επιχείριση να ιδιωτικοποιηθεί με ιδιόρρυθμο τρόπο - να γίνει για παράδειγμα στην πράξη ιδιοκτησία των εργαζομένων της (ή των συνδικαλιστικών τους ηγετών).

Στο θέμα αυτό είναι εύκολο να φέρουμε παράδειγμα γιατί είναι πολύ κοντά μας. Ποιος είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης της ΔΕΗ και μάλιστα ως ραντιέρης - δηλαδή χωρίς να συμμετέχει καθόλου στο ρίσκο της επιχείρισης; Μα οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι της. Αυτοί έβαλαν τις εισφορές τους μέχρι την ιδιωτικοποίηση και το ελληνικό κράτος τους δίνει κάθε χρόνο 700 εκατομμύρια ευρώ. Η καθαρή παρούσα αξία στο διηνεκές (με ένα επιτόκιο 5%) του ποσού αυτού είναι 14 δισεκατομμύρια ευρώ (700,000,000/0.05). Οι υπόλοιποι "κανονικοί" μέτοχοι της ΔΕΗ μοιράζονται την σημερινή της κεφαλαιοποίηση που είναι μικρότερη των 500 εκατομμυρίων. (Τα πράγματα δεν είναι άσπρα/μαύρα. Ο Ομπάμα επιδότησε το συνταξιοδοτικό ταμείο των εργαζομένων της General Motors - μιας κατά τεκμήριο ιδιωτικής επιχείρισης - με κρατικά χρήματα. Το ταμείο της GM όμως είχε εξ αρχής ανταποδοτικό χαρακτήρα πράγμα που απ' ότι αντιλαμβανόμαστε δεν ίσχυε για την ΔΕΗ -τουλάχιστον  ως νομική υποχρέωση της ΔΕΗ ή/και του κράτους. Η νομική υποχρέωση εφευρέθηκε ex post από τον κύριο Ε. Βενιζέλο για να λύσει το πολιτικό πρόβλημα της στιγμής)

Το τρίτο και σημαντικότερο πρόβλημα είναι αυτό της δυναμικής αποτελεσματικότητας. Ας κάνουμε την ηρωική υπόθεση ότι έχουμε λύσει τα δύο πρώτα προβλήματα με δημόσια ιδιοκτησία. Ο πλούτος όμως (και η περίφημη ανάπτυξη) δεν δημιουργούνται σε συνθήκες ισορροπίας έστω και αν αυτές είναι βραχυπρόθεσμα αποτελεσματικές. Αντίθετα δημιουργούνται από ανισορροπίες δηλαδή από καινοτομίες. Αυτό είναι με μεγάλη διαφορά το πλεονέκτημα των ανταγωνιστικών αγορών. Η δημιουργία πλούτου σε ταχύτατο ρυθμό με την επιβράβευση της καινοτομίας.

Στο θέμα αυτό δεν θα φέρουμε παραδείγματα από το παρελθόν αλλά προβλέψεις για το μέλλον. Στον ηλεκτρισμό από την αρχή της ύπαρξης του ως τεχνολογίας τον 19ο αιώνα υπάρχει ένα θεμελιώδες οικονομοτεχνικό πρόβλημα - ένα είδος Ιερού δισκοπότηρου. Το πρόβλημα του ότι ο ηλεκτρισμός  δεν αποθηκεύεται με οικονομικό τρόπο. Αναγκαζόμαστε να κατασκευάζουμε εργοστάσια που δουλεύουν μόνο το 1% των ωρών του χρόνου (100 από τις 8,760) για να καλύπτουν το 15% της ζήτησης - τις αιχμές.

Για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της αναποτελεσματικής χρήσης του κεφαλαίου, οι τεχνολογίες που υπόσχονται την λύση του από την πλευρά της προσφοράς είναι η κάθε είδους αποθήκευση - από μπαταρίες μέχρι υδροηλεκτρικά ανάστροφης ροής. Από την πλευρά της ζήτησης η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες. Η αποθήκευση έχει μια εξέλιξη εδώ και πάρα πολλά χρόνια αργή και σταθερή. Η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες έχουν πρόσφατη και εκρηκτική ανάπτυξη. Σ΄αυτές και την πλευρά της ζήτησης θα βρούμε πρώτα το Ιερό Δισκοπότηρο. Γιατί;

Γιατί με την αποκατάσταση επικοινωνίας διπλής κατεύθυνσης σε πραγματικό χρόνο με τον καταναλωτή (ή τις συσκευές του) μέσω του δικτύου που πλέον έχει γίνει δυνατή με την εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, μπορούμε να επηρεάσουμε την συμπεριφορά του (και των έξυπνων συσκευών του μεταξύ των οποίων το αυτοκίνητό του) έτσι ώστε να προτιμά να καταναλώνει στις ώρες εκτός αιχμής. Η ανίχνευση, καταγραφή και επηρεασμός της συμπεριφοράς των εκατομμυρίων καταναλωτών είναι ακριβώς η δουλειά που κάνουν καλύτερα οι αγορές. Αυτό είναι επαρκής λόγος για να θέλουμε μια ανταγωνιστική αγορά ρεύματος. Για να καινοτομήσει διερευνώντας με βέλτιστο οικονομικά τρόπο τις μεθόδους επηρεασμού της συμπεριφοράς των καταναλωτών (αλλά και των κατασκευαστών ηλεκτρικών συσκευών)  με κίνητρο το κέρδος. Με τον τρόπο αυτό θα βοηθήσει να λυθεί πιο γρήγορα και με μικρότερο κόστος το πρόβλημα - Ιερό Δισκοπότηρο του ηλεκτρισμού.

Να μην ξεχάσουμε: Απομένουν δύο θέματα "αποτυχίας της αγοράς" - το "φυσικό" μονοπώλιο και το "κοινωνικό" αγαθό. Σε επόμενο σημείωμα θα τα λύσουμε κι αυτά. Προειδοποιούμε πάντως ότι η επίπτωσή τους είναι πολύ μικρή - τουλάχιστον σε σχέση με τις καταστρεπτικές συνέπειες της εναλλακτικής λύσης - δηλαδή του κρατισμού

H Λιανική Ρεύματος: Προτάσεις Εκλογικού προγράμματος-η Στρατηγική

Σε προηγούμενο σημείωμα προσπαθήσαμε να βοηθήσουμε μεταρρυθμιστή Έλληνα πολιτικό να θέσει στόχους για την λιανική αγορά ηλεκτρισμού στην χώρα ενόψει των επερχόμενων εκλογών. Η πρότασή μας ήταν να στοχεύσει σε μια αγορά στην οποία (στο τέλος της τετραετίας) ο μεγαλύτερος ¨παίκτης" θα έχει μερίδιο 35%, θα υπάρχουν πέντε ακόμα με μερίδια 10% ο καθένας και η αγορά θα συμπληρώνεται από 7 μικρούς παίκτες με μερίδια 2% ο καθένας. Η δομή αυτή προτάθηκε γιατί εξασφαλίζει με σιγουριά επαρκή ανταγωνισμό ώστε να είναι αποδεκτή από τον αυστηρότερο ελεγκτή/ρυθμιστή Έλληνα ή Ευρωπαίο. Πως θα επιτευχθεί ο στόχος αυτός;

Κυρίως εξασφαλίζοντας ότι ο δεσπόζων πάροχος δεν θα έχει ζημιές στην λειτουργία της Εμπορίας/Προμήθειας κατά την τετραετή περίοδο ή μέχρις ότου το μερίδιο του πέσει κάτω από το 35%. Ο πολιτικός δεν θα ασχοληθεί με τις λεπτομέρειες - απλώς θα δώσει την κατεύθυνση αφού βεβαιωθεί (μέσω ειδημόνων αλλά με προσοχή στην σχέση αξία συμβουλών/κόστος) ότι η προετοιμασία και ο έλεγχος των οικονομικών καταστάσεων του δεσπόζοντος παρόχου γίνονται σωστά (δυστυχώς αυτό δεν είναι προφανές στην χώρα μας). Αυτό ισοδυναμεί με εκ των προτέρων κοστολογικό έλεγχο με τον οποίο θα καθορίζεται μια ελάχιστη τιμή κάτω από την οποία θα απαγορεύεται να πωλεί ο δεσπόζων πάροχος.

Αν και δεν αφορά τον φέρελπιν πολιτικό μας, να τον καθησυχάσουμε ότι υπάρχουν πολλοί εναλλακτικοί τρόποι για να πετύχει ο δεσπόζων πάροχος τον στόχο αυτό (χωρίς μάλιστα να απολύσει ούτε ένα εργαζόμενο). Ένας είναι να εφαρμόσει ρήτρα μεταβλητού κόστους στα τιμολόγιά του. Ένας άλλος είναι να παρέχει μικρότερη έκπτωση συνέπειας στους καλοπληρωτές του και μόνο όταν το ζητήσουν αυτοί. Ένας πρόσθετος και προφανής είναι να καταργηθεί η περίφημη "χρέωση προμηθευτή" για τις ΑΠΕ και να μεταφερθεί ολόκληρη στο ρυθμιζόμενο σκέλος του τιμολογίου (Να αντισταθεί επίσης στις σειρήνες που θα τον πιέζουν να "πειράξει" τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ). 

Είναι αλήθεια ότι οι ενέργειες αυτές θα δημιουργήσουν την εντύπωση ότι αυξήθηκε η τιμή του ρεύματος και θα αναγκασθεί ο πολιτικός μας να εξηγεί τα ανεξήγητα. Έχουμε όμως και γι' αυτό λύση. Ο πολιτικός μας θα πρέπει να κατανοήσει ότι η αγορά, ακόμα και η πιο ανταγωνιστική, "ελέγχει" λιγότερο από το 50% του λογαριασμού του ρεύματος. Αυτός ο ίδιος και η κυβέρνησή του "πουλά" το υπόλοιπο 50% στους καταναλωτές. Για να βοηθήσει λοιπόν στο άνοιγμα της αγοράς θα κάνει και αυτός εκπτώσεις. Θα μειώσει την χρέωση για τις ΑΠΕ (το περίφημο ΕΤΜΕΑΡ) στο μισό (μειώνοντας ισόποσα τις ταρίφες που απολαμβάνουν οι παραγωγοί) και θα κατεβάσει τον συντελεστή ΦΠΑ στο ηλεκτρικό ρεύμα από το 13% στο 6% για τους οικιακούς πελάτες για τους οποίους ο ΦΠΑ - σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις - είναι κόστος. Οι δύο αυτές ενέργειες και μόνο υπολογίζουμε ότι θα επιφέρουν μείωση της συνολικής τιμής του ρεύματος για ένα μέσο νοικοκυριό κατά 15% (ετήσια δαπάνη μικρότερη κατά περίπου 90 ευρώ!).

Σε μια κανονική χώρα τα παραπάνω θα αρκούσαν. Άλλωστε δεν τα επινοήσαμε εμείς. Αποτελούν είτε συνήθεις πρακτικές σε πολιτισμένες χώρες της Δύσης (πχ ρήτρες μεταβλητού κόστους από τον δεσπόζοντα πάροχο) είτε προτάσεις καινοτόμων αλλά σοβαρών πολιτικών στις προαναφερθείσες χώρες (πχ χαμηλός ΦΠΑ, μείωση χρέωσης ΑΠΕ).

Η Ελλάδα όμως λόγω της κρίσης είναι σε μεταβατική περίοδο. Ειδικά στο ρεύμα οι Έλληνες έχασαν τη συνήθειά τους να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους,  φέρνοντας την κοινωνία μας σε τριτοκοσμικό επίπεδο. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα στη  επίτευξη του στόχου κερδοφορίας του δεσπόζοντα παρόχου ως προαπαιτούμενου για να ανοίξει  αγορά. Ο ριζοσπάστης πολιτικός μας λοιπόν πρέπει (προτείνουμε) να πάρει μια γενναία απόφαση για την μεταβατική περίοδο. Να κοινωνικοποιηθεί η ζημιά από τους απλήρωτους λογαριασμούς. Αυτό συνοπτικά σημαίνει ότι η ζημίες από τους κακοπληρωτές θα πρέπει να μεταφερθούν από το ανταγωνιστικό σκέλος των τιμολογίων (όλων των προμηθευτών) και να περάσουν στο ρυθμιζόμενο  - μαζί με τις αμοιβές των παραγωγών ΑΠΕ και τις ρευματοκλοπές. Τουλάχιστον για την τετραετία μέχρι την επίτευξη του στόχου της ανταγωνιστικής αγοράς. Παράλληλα θα πρέπει να υποστηρίξει πολιτικά (χωρίς επιδότηση-δεν χρειάζεται!) την υιοθέτηση από τον κλάδο της διεθνώς δοκιμασμένης με επιτυχία πολιτικής να εγκαθίστανται μετρητές προπληρωμής σε δύστροπους καταναλωτές. 

Ο μεταρρυθμιστής πολιτικός μας βέβαια είναι - ακόμα και αν δεν το ξέρει  - μαθητής του Μακιαβέλι.  Χρησιμοποιεί την λέξη ¨μεταρρυθμιστής" για να πείσει τις ομάδες συμφερόντων που είναι εκλογικοί του στόχοι ότι θα αλλάξει τα πράγματα όχι κατ' ανάγκη για το γενικό καλό - αλλά προς το συμφέρον τους. Ακόμα και αν τον πείσαμε λοιπόν με τις προτάσεις μας, πως θα τις συνδυάσει με τον δικό του πολιτικό στόχο; Δεν είμαστε του επαγγέλματος αλλά από ότι γνωρίζουμε στις δημοκρατίες συνήθως αυτό γίνεται λέγοντας μεγάλα λόγια και μικρά ψέματα. 

Σημείωση: Είχαμε υποσχεθεί και μια "αυταπάτη" για να δικαιολογηθεί η αποτυχία. Ορίστε: "Δεν μπορούμε να το πιστέψουμε - οι Θεσμοί με κανένα τρόπο δεν δέχθηκαν την μείωση του ΦΠΑ στο 6% - και δεν βρήκαμε επαρκή ισοδύναμα". Αλλά θα μας πεί κανείς βγήκαμε από τα μνημόνια - τότε λυπούμαστε τέρμα οι αυταπάτες!

Η Λιανική Ρεύματος: Προτάσεις Εκλογικού Προγράμματος - ο Στόχος

Η χρονιά που έρχεται είναι εκλογική. Καιρός να βοηθήσουμε τους πολιτικούς μας να διαμορφώσουν τις προτάσεις τους. Εμείς θα το κάνουμε στον τομέα που μας είναι πιο οικείος: Στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού. Στην αγορά αυτή υπάρχει ήδη μνημονιακός στόχος για την αύξηση του ανταγωνισμού και την μείωση του μεριδίου της ΔΕΗ. Ο Έλληνας πολιτικός που σέβεται τον εαυτό του όμως υποθέτουμε ότι θέλει να αποδεσμεύσει τις προτάσεις του από το μνημόνιο και να πάρει πίσω στα χέρια των Ελλήνων την ευθύνη για την χώρα τους (μαζί με την αξιοπρέπειά της βέβαια). Η πρότασή μας λοιπόν έχει στόχο να τον βοηθήσει να πετύχει ακριβώς αυτόν το σκοπό. Στο παρόν σημείωμα θα ασχοληθούμε με τον πολιτικό στόχο της τετραετίας και σε επόμενη στην στρατηγική για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

Η μνημονιακή υποχρέωση είναι να μειωθεί το μερίδιο της αγοράς της ΔΕΗ σε ποσοστό "κάτω του 50%" μέχρι το 2020. Ο Έλληνας πολιτικός δεν θα συμφωνήσει με την μνημονιακή αυτή απαίτηση. Ο στόχος του θα διατυπωθεί διαφορετικά: "Ο στόχος είναι στα τέλη της επόμενης τετραετίας (δηλαδή το 2023) ο συντελεστής Herfindahl στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού να είναι κάτω από το 0,20".

Είναι σίγουρο ότι με τη διατύπωση αυτή θα αφήσει άφωνους τόσο τους δικούς του στο κόμμα όσο και τους αντιπάλους. Πολλώ δε μάλλον τους ψηφοφόρους του - αν και αυτοί είναι απίθανο να διαβάσουν το πρόγραμμα έτσι κι αλλιώς. Μπορεί όμως και να εντυπωσιάσει. Προϋπόθεση βέβαια είναι να μπορεί να εξηγήσει με δικά του λόγια γιατί μια απελευθερωμένη και - κυρίως - ανταγωνιστική αγορά είναι καλύτερη από ένα κρατικό μονοπώλιο. Αυτό πλέον νομίζουμε ότι μπορούν όλοι οι Ελληνες πολιτικοί (με μικρές εξαιρέσεις) να το κάνουν - οπότε το παρακάμπτουμε.

Να εξηγήσουμε την λογική. Οι οικονομολόγοι των αρχών που προστατεύουν τον ανταγωνισμό στις πολιτισμένες χώρες θεωρούν ότι μια αγορά είναι επαρκώς ανταγωνιστική όχι με βάση το μερίδιο του μεγαλύτερου παίκτη αλλά με ένα αριθμό που ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των μεριδίων της αγοράς του συνόλου των παικτών. Ο ανάστροφος του αριθμού αυτού (1/Ν) είναι ο "ισοδύναμος-αποτελεσματικός" αριθμός των παικτών της αγοράς. Το μαγικό νούμερο - ανώτατο όριο για να θεωρηθεί μια αγορά ανταγωνιστική - για τους οικονομολόγους είναι το 0,25 (που ισοδυναμεί με 4 "ισοδύναμους"  παίκτες). Σήμερα ο συντελεστής αυτός είναι στο 0,650 δηλαδή 1,55 "ισοδύναμους" παίκτες - ούτε καν 2!

Ποιο είναι το πρόβλημα που θα λύσει με την πρότασή μας ο καινοτόμος Έλληνας πολιτικός; Το ότι η απαίτηση του "μεριδίου κάτω από 50% του δεσπόζοντα παίκτη" δεν δίνει από μόνο του συντελεστή Herfindahl μικρότερο του 0,25 δηλαδή την ζητούμενη ανταγωνιστική αγορά. Υπάρχει περίπτωση να πέσει το μερίδιο της αγοράς της ΔΕΗ στο 49% και η υπόλοιπη αγορά να ισομοιράζεται σε πέντε άλλους παίκτες. Ο συντελεστής Herfindahl  στην περίπτωση αυτή είναι 0,292 και οι ισοδύναμοι παίκτες 3,4. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει πρόβλημα μ' αυτό γιατί 0,292>0,25.

Οι τρόποι να μειωθεί ο συντελεστής είναι πολλοί. Ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός είναι η μείωση του μεριδίου του δεσπόζοντα παίκτη. Αυτό είναι λογική συνέπεια του ότι τα μερίδια αγοράς αθροίζονται πολλαπλασιασμένα στο τετράγωνο στον συντελεστή. Η μείωση συνεπώς του μεγαλύτερου τετραγωνισμένη έχει και την μεγαλύτερη επίπτωση. Παράδειγμα: Μια αγορά με 43% για τον δεσπόζοντα, 10% για πέντε "μεγάλους" εναλλακτικούς και 1% για 7 μικρούς δίνει συντελεστή 0,235. Ακόμα καλύτερα, μια αγορά με 35% για τον δεσπόζοντα 10% για τους 5 μεγάλους και 2% για τους 7 μικρούς δίνει συντελεστή 0,177. Αυτή την τελευταία επιλογή προτείνουμε για τον φιλόδοξο και καινοτόμο πολιτικό. 

Αφήνουμε την μετάφραση σε πολιτικό πρόγραμμα σε άλλους πιο αρμόδιους από εμάς. Θα ακολουθήσει σημείωμα για την στρατηγική που θα πρέπει να ακολουθηθεί για να επιτευχθεί ο στόχος. Είναι απαραίτητη γιατί εκεί θα περιλαμβάνονται (ως υποθέσεις και προαπαιτούμενα - οι λεγόμενες "αυταπάτες") και οι δικαιολογίες που θα χρειασθούν για να εξηγηθεί η αποτυχία στο τέλος της τετραετίας.

Μια Λύση για τους Απλήρωτους Λογαριασμούς της ΔΕΗ

Εχει πλέον αποδειχθεί ότι η ΔΕΗ δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί το πρόβλημα των χρεών των πελατών της. Αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στη Επιχείριση αλλά και σε όλη την αγορά ηλεκτρισμού. Οχι μόνο λόγω του ότι το μέγεθος του συσσωρευμένου χρέους είναι τεράστιο αλλά και γιατί δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατάσταση βελτιώνεται. Η διαχείριση των προβλέψεων από την διοίκηση της ΔΕΗ, που έχει στον χρόνο κυμανθεί από πολύ απαισιόδοξη έως εξαιρετικά αισιόδοξη, δεν τεκμηριώνεται επαρκώς από τα δημόσια διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Κατά την γνώμη μας πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα. Αυτά θα είναι τα εξής

• Να "κοινωνικοποιηθεί" το κόστος των κακοπληρωτών με τρόπο ανάλογο με αυτόν που έχει γίνει για τις ρευματοκλοπές - μέσω των απωλειών του δικτύου.
• Να αντιμετωπισθεί από δω και εμπρός το πρόβλημα των κακοπληρωτών με την επιλεκτική εγκατάσταση προπληρωμένων μετρητών. Οι "έξυπνοι" μετρητές που σχεδιάζει να εγκαταστήσει ο ΔΕΔΔΗΕ έχουν αυτή την δυνατότητα. 

Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνδυαστούν με την απομάκρυνση της ΔΕΗ (Εμπορία) από το πρόβλημα ή μάλλον την κατάργηση της αποκλειστικής αρμοδιότητας που τώρα έχει για την αντιμετώπισή του. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι πάροχοι θα μεταφέρουν σε τρίτο (τον ΔΕΔΔΗΕ;) τους καταναλωτές που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πληρώσουν. Ο τρίτος θα είναι αρμόδιος (και θα του δοθούν επαρκή κίνητρα) να εισπράξει τις οφειλές, να διακόψει την παροχή και τελικά να καταλογίσει το κόστος των μη εισπραχθέντων σε ρυθμιζόμενες χρεώσεις (για παράδειγμα στην χρέωση δικτύου).  

Η διαδικασία μεταφοράς θα είναι κατ΄επιλογήν του παρόχου. Θα είναι διαφανής, τυποποιημένη με βάση την χρονοταξινόμηση των υπολοίπων των πελατών. Για παράδειγμα ένας προμηθευτής θα μπορεί περιοδικά να μεταφέρει στον αρμόδιο διαχειριστή τα ποσά που έχουν καθυστέρηση μεγαλύτερη των 18 μηνών και για τα οποία έχει εξαντλήσει την δυνατότητα εγκατάστασης προπληρωμένου μετρητή.

  

Η λύση αυτή θα επιτρέψει την άμεση κατάργηση της έκπτωσης συνέπειας της ΔΕΗ αφού θα αντιμετωπίσει και την ισχυρότερη δικαιολογία της για αυτήν. Η έκπτωση αυτή, στον βαθμό που οδηγεί την ΔΕΗ σε ζημίες στην λειτουργία της Εμπορίας, είναι απαράδεκτη γιατί  "στραγγαλίζει" το περιθώριο των μικρότερων ανταγωνιστών.

Είναι προφανές ότι με την λογική αυτή θα πρέπει να επιστρέψει στις ρυθμιζόμενες χρεώσεις και η "χρέωση προμηθευτή" για τον λογαριασμό των ΑΠΕ ώστε να εξασφαλισθεί ότι ο παίκτης της αγοράς με μερίδιο αγοράς 80% δεν θα έχει ζημίες στην Εμπορία/Προμήθεια τουλάχιστον μέχρι να πέσει το μερίδιο αγοράς του κάτω από το 40%. Είναι τόσο απλό.