Φορολογία "Υπερκερδών" στο Ρεύμα: Ουδέν Κακόν Αμιγές Καλού

Η φορολόγηση "ουρανοκατέβατων υπερκερδών" (αναδρομικών και μελλούμενων) ιδιαίτερα στον κλάδο της ενέργειας, είναι μια κακή ιδέα. Όχι μόνο της ελληνικής κυβερνήσεως, για να είμαστε δίκαιοι, αλλά σχεδόν όλων των Ευρωπαίων πολιτικών - όλων των παρατάξεων (με αξιοπρόσεκτη  εξαίρεση τους Γερμανούς). Είναι κακή ιδέα γιατί προσπαθεί να λύσει ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα δημιουργώντας ένα μακροπρόθεσμο. Η ιδέα του "ουρανοκατέβατου" (που δημιουργεί προηγούμενο) και η φορολόγηση "υπερκερδών" (που είναι αντικίνητρο για επενδύσεις) αυξάνουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο για όλα τα νέα έργα εγκαταστάσεων παραγωγής και μάλιστα τόσο περισσότερο όσο αυτές είναι μεγαλύτερης εντάσεως κεφαλαίου. Μεταξύ αυτών τα πυρηνικά και ... οι ΑΠΕ. Απόδειξη ότι ο χρονικός ορίζοντας των πολιτικών στις δημοκρατίες είναι πολύ μικρότερος από αυτόν των ιδιωτών επενδυτών. Ποιος πιστεύει πια τους στόχους για Net Zero που είναι 5-6 εκλογικές αναμετρήσεις μακριά για όσους τους υπογράφουν;

Στην μακρινή γωνιά της Ευρώπης όμως, το δικό μας "χωριό", η κακή αυτή ιδέα έχει ένα ευεργετικό αντίκτυπο. Δίνει κίνητρα για υγιή ανταγωνισμό στην λιανική αγορά και δημιουργεί ελπίδες ότι ο δεσπόζων Πάροχος θα πάψει να είναι (τόσο) δεσπόζων συντομότερα από όσο προβλεπόταν. Είναι γνωστό ότι το μερίδιο αγοράς του είναι με σκανδαλώδη και παράνομο τρόπο το μεγαλύτερο στην Ευρώπη (σε σύγκριση με παρόμοιου μεγέθους κράτη). Είναι επίσης γνωστό ότι χρησιμοποίησε μέσα στο 2021 τα "ουρανοκατέβατα" κέρδη του στην παραγωγή για να εξαγοράσει μερίδιο αγοράς στην λιανική. Τέλος είναι δεδομένο ότι θα είναι το μεγαλύτερο θύμα της πολιτικής της φορολόγησης των "υπερκερδών" τουλάχιστον για το διάστημα που αυτή θα ισχύσει.

Τα περιθώρια συνεπώς για άσκηση αθέμιτου ανταγωνισμού μειώνονται. Ούτε η ΚΕΗ (γνωστή ως ΔΕΗ) ούτε οι υπόλοιποι καθετοποιημένοι θα έχουν κέρδη στην παραγωγή για να μοιράσουν στους δικούς τους πελάτες. Τα ποσά που θα κατασχεθούν (γιατί περί κατάσχεσης πρόκειται ας μην το κρύβουμε) θα μοιραστούν σε όλους τους καταναλωτές μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης - ανεξάρτητα από τον Πάροχο που τους εξυπηρετεί.  

Αυτό μεταξύ άλλων έχει ευεργετικό αποτέλεσμα για την Επιτροπή Ανταγωνισμού και την ΡΑΕ που εδώ και μερικούς μήνες μελετούν με πολύ άγχος την πιθανότητα να  υπάρχουν πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού στην  αγορά - χωρίς μέχρι σήμερα απτά αποτελέσματα. Δεν χρειάζεται λοιπόν πια άγχος. Απλώς να υπενθυμίσουν στους καθετοποιημένους (και κυρίως στον Ελέφαντα ανάμεσα τους) να μην τολμήσουν να παρουσιάσουν αποτελέσματα με ζημίες στην λιανική ξανά. 

Ούτε "Υπερκέρδη" Ούτε "Ουρανοκατέβατα"

Η κυβέρνηση μέσα στο πανικό της μπροστά στην αναταραχή στις αγορές ενέργειας καταργεί την αγορά ηλεκτρισμού και γυρίζει τον κλάδο 22 χρόνια πίσω. Με μια πατερναλιστική λογική που είναι μοναδική μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ, πέραν των υπέρογκων επιδοτήσεων στην κατανάλωση (που γίνεται όπως έχουμε εξηγήσει σε προηγούμενα σημειώματα με λάθος τρόπο) αποφάσισε να φορολογήσει με συντελεστή δήμευσης τα υποτιθέμενα "υπερκέρδη" των επιχειρήσεων του κλάδου. Γιατί τα απέκτησαν χωρίς να προσπαθήσουν - είναι "ουρανοκατέβατα". Λειτουργώντας σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, όπως είναι χαρακτηριστικό κάθε δημοκρατικής κυβέρνησης αλλά υπερβάλοντας κατά την γνώμη μας, αποφάσισε να "πετάξει το μωρό μαζί με τα απόνερα".

Αυτό το κάνει σε δύο στάδια. Επιβάλει σε πρώτο στάδιο τον φόρο αναδρομικά (από τον Οκτώβριο του 21 μέχρι τον Ιούνιο του 22). Σε δεύτερο χρόνο προγραμματίζει από 1 Ιουλίου του 2022 να καταργήσει στην πράξη την χονδρική αγορά στην χώρα  μετατρέποντας τον φόρο σε δήμευση των κερδών πριν αυτά υπάρξουν. Η διαδικασία της αναδρομικής φορολόγησης έχει φθάσει στα όρια της γελιοποίησης γιατί κανείς δεν ξέρει ακριβώς ποια και πόσα είναι - αν και το 80% φαίνεται ότι αναλογεί στην Κρατική Επιχείρηση Ηλεκτρισμού την γνωστή και ως ΔΕΗ. Το επόμενο βήμα, η κατάργηση της αγοράς από 1/7 βρίσκεται την στιγμή που γράφεται το παρόν σε διαδικασία έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η σχολιασμός θα επικεντρωθεί στον μελλοντικό σχεδιασμό και όχι στην αναδρομική φορολόγηση γιατί η δεύτερη δεν αντέχει σοβαρή κριτική - στο μέλλον θα την θυμόμαστε ως ανέκδοτο*.

Υπάρχουν λοιπόν υπερκέρδη που προβλέπεται να έχουν οι παραγωγοί ρεύματος από 1η Ιουλίου και μετά; Η κυβέρνηση (και οι σύμβουλοί της) λένε "ναι". Είναι η διαφορά ανάμεσα στην οριακή τιμή και το μεταβλητό τους κόστος. Η οριακή τιμή (που καθορίζεται από την ακριβότερη μονάδα που στην περίοδο αυτή είναι του φυσικού αερίου) είναι τα 240 ευρώ/μεγαβατώρα και η λιγνιτική μονάδα έχει μεταβλητό κόστος 140 ευρώ. Άρα ο ιδιοκτήτης της λιγνιτικής μονάδας έχει "υπερκέρδος" 100 ευρώ την μεγαβατώρα αν αμειφθεί σύμφωνα με την υπάρχουσα διαδικασία στην αγορά. Με το νέο σύστημα αυτό εκμηδενίζεται. Ο λιγνιτικός παραγωγός παίρνει μόνο τα 140 ευρώ. Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα για τον ιδιοκτήτη των Υδροηλεκτρικών σταθμών (και των ΑΠΕ που αμείβονται από την αγορά- για σκεφτείτε και αυτούς τους καημένους που έχουν μεταβλητό κόστος σχεδόν μηδενικό!!). Αντίθετα για τους παραγωγούς με φυσικό αέριο το πρόβλημα είναι πολύ μικρότερο γιατί το μεταβλητό τους κόστος απέχει ελάχιστα από την οριακή τιμή (αφού στην πράξη την καθορίζει)**.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι το "θύμα" της νέας διαδικασίας είναι σε συντριπτικό ποσοστό η Κρατική Επιχείρηση Ηλεκτρισμού και πολύ λιγότερο οι ιδιώτες ιδιοκτήτες των σταθμών παραγωγής με φυσικό αέριο. Αυτό ίσως έχει πολιτική σημασία, αλλά εδώ πρέπει να απαντηθεί το θεμελιώδες ερώτημα. Είναι αυτά "υπερκέρδη"; Όχι μόνο δεν είναι "υπερκέρδη" αλλά ο σωστός ορισμός τους είναι "συνεισφορά στα σταθερά κόστη και την απόδοση κεφαλαίου". Καμία επιχείρηση δεν μπορεί να επιβιώσει για πολύ αν πουλά στο μεταβλητό της κόστος. Χρειάζεται συνεισφορά στα σταθερά της έξοδα (για την ΚΕΗ για παράδειγμα τις αποσβέσεις γύρω τα 650 εκατομμύρια ετησίως, τους τόκους των δανείων 200 εκατομμύρια ευρώ αλλά και την μισθοδοσία 730 εκατομμύρια). Και καμία δεν θα επενδύσει αν δεν έχει επαρκή απόδοση κεφαλαίου. Χωρίς τα επονομαζόμενα "υπερκέρδη" οι επιχειρήσεις δεν ζουν για πολύ - ακόμα και αν αυτές είναι κρατικές. Γιατί (εκτός του ότι έχουν ιδιώτες μετόχους) αν επιβιώσουν αυτό θα γίνει εις βάρος του κοινωνικού συνόλου. Δεν είναι τυχαίο ότι η μετοχή της ΚΕΗ έχει χάσει το 35% της αξίας της από τον Νοέμβριο που έγινε η πρόσφατη αύξηση κεφαλαίου. Την στιγμή που γράφεται το παρόν η χρηματιστηριακή αξία της ΚΕΗ (2,4 δισ. ευρώ) είναι μικρότερη από τα διαθέσιμα στο ταμείο της στις 31/12/21 (2,8 δισ. ευρώ). Οι επενδυτές μετάνιωσαν και θέλουν τα λεφτά τους πίσω.

Αυτό που κάνει συνεπώς η κυβέρνηση δημεύοντας τα υποτιθέμενα "υπερκέρδη" της ΚΕΗ είναι η αντιστροφή της πολιτικής στήριξης μιας από τις μεγαλύτερες επενδύσεις στην χώρα. Πως θα κάνουμε τώρα το Φωτοβολταϊκό στο Κόσοβο και τις ανεμογεννήτριες στο Τέξας; Στον πανικό της για να αντιμετωπίσει ένα πολιτικό πρόβλημα υπονομεύει το μέλλον (Αλλά και το παρόν. Μηδενίζει το κίνητρο της ΚΕΗ να παράγει με λιγνίτη και Υδροηλεκτρικά στρεβλώνοντας τον ανταγωνισμό εις βάρος της και εις βάρος των καταναλωτών)

Για γίνει κατανοητό το πόσο αντιφατική είναι αυτή η πολιτική και ποιους κινδύνους δημιουργεί για το μέλλον αρκεί κανείς να σκεφτεί ότι οι σύμβουλοι που (σύμφωνα με τον Τύπο) έπεισαν την κυβέρνηση να καταργήσει την αγορά είναι αυτοί που την σχεδίασαν πριν 20 χρόνια και ανησυχούν εδώ και καιρό για έλλειμα χρημάτων (the missing money). Δηλαδή την έλλειψη κινήτρων (δηλαδή αμοιβών για τους παραγωγούς αρκετά υψηλότερη από το μεταβλητό τους κόστος) στην αγορά για επενδύσεις σε δυναμικότητα του συστήματος. Αν υπήρχε πρόβλημα με το missing money, με τις σημερινές προτάσεις τους θα έχουμε non existent money, - καθόλου λεφτά - για όσο τουλάχιστον η αγορά δεν λειτουργεί.

Αυτό μας φέρνει στο επόμενο ερώτημα. Τι σημαίνει ακριβώς "ουρανοκατέβατα κέρδη"; Γίνεται τρομοκρατική επίθεση σε ανταγωνιστική χώρα και περισσότεροι του αναμενομένου τουρίστες επιλέγουν την Ελλάδα. Οι επιχειρηματίες του κλάδου έχουν αύξηση τζίρου και ίσως κερδών. Γίνεται πόλεμος στην Ουκρανία - κλείνουν διυλιστήρια εκεί και τα ελληνικά ευνοούνται. Με ποια λογική πρέπει να δημευθούν τα - μη αναμενόμενα υπό κανονικές συνθήκες - κέρδη τους; Οι επιχειρήσεις δεν έχουν χρονικό ορίζοντα τις επόμενες εκλογές. Ειδικά για επενδύσεις σε υποδομές ηλεκτροπαραγωγής είναι της τάξεως των 15 έως 20 χρόνων. Στο διάστημα αυτό θα υπάρξουν από εξωγενείς παράγοντες "ουρανοκατέβατα" κέρδη αλλά και "ουρανοκατέβατες" ζημίες. Με ποια λογική το κράτος δημεύει τα κέρδη***; (ίσως η μόνη λογική είναι αυτή της αναμενόμενης ανταπόδοσης. Θα επιδοτήσει και τις ζημιές, ή κάτι θα κάνει τέλος πάντων- η ιστορία της ελληνικής αγοράς ενέργειας βρίθει "διευκολύνσεων").

Ποια είναι λοιπόν η λύση; Η επιδότηση της κατανάλωσης με ίσο ποσό για κάθε οικογένεια. Και μόνο αυτό. Είναι η πιο δίκαιη και αποτελεσματική λύση. Με την κατάργηση όλων των επιβαρύνσεων στους λογαριασμούς για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής (συμπεριλαμβανομένου του ΕΤΜΕΑΡ) όπως γίνεται μέχρι σήμερα. Και αν χρειαστεί επιπλέον επιδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. Και όχι από την de facto κατάργηση της χονδρικής.

Ποιο είναι το πρόβλημα στην ρίζα του; Ότι το πολιτικό σύστημα μιας χώρας από τις φτωχότερες της Ευρώπης αποδεικνύεται ότι παράγει πολιτικές που τείνουν να μεγαλώσουν παρά να μειώσουν το χάσμα από τις πλουσιότερες. Παρ' όλο που έχει το πλεονέκτημα να μαθαίνει τόσο από τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες τους. Κακός οιωνός για το μέλλον.

Σημειώσεις

* Το ανέκδοτο είναι ότι, οι καθετοποιημένες εταιρείες στην προσπάθεια τους να μειώσουν την φορολογική υποχρέωση, μεγεθύνουν τις ζημίες τους στην λιανική - στοιχειοθετώντας έτσι πέραν κάθε αμφιβολίας πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού.

** Θα μπορούσε η κυβέρνηση να αλλάξει απλώς τον κανόνα στην αγορά και να αμείβονται οι παραγωγοί με το μεταβλητό τους κόστος με βάση μόνο τις δικές τους προσφορές; Ίσως αλλά τότε οι παραγωγοί θα είχαν κίνητρο να προσπαθήσουν να μαντέψουν την οριακή τιμή και να προσαρμόσουν τις προσφορές στους σε αυτήν. Όχι μόνο άνθρακες ο θησαυρός. αλλά και ισχυρό κίνητρο για μεταξύ τους συνεννόηση. Η οποία συνεννόηση θεσμοθετείται στην πράξη με την νέα διαδικασία διοικητικού καθορισμού του μεταβλητού κόστους (προβλέπεται να διασκεδάσουμε μέχρι να φθάσουμε στην ισορροπία!). Οι Βρετανοί είχαν την εντύπωση ότι με το να εμπιστευθούν τους "παίκτες" να είναι ειλικρινείς στις  προσφορές τους (το "pay as you bid") θα διόρθωναν την δική τους αγορά πριν 20 χρόνια - με την ΝΕΤΑ. Αυτό απεδείχθη λάθος.

*** Μήπως όμως η αναδρομική φορολόγηση έχει κάποια πλεονεκτήματα; Οι Βρετανοί που ομολογουμένως είναι πρωτοπόροι στις καινοτομίες με καλά και κακά αποτελέσματα, επέβαλαν τέτοιο φόρο (με την νέα κυβέρνηση Blair - Brown τότε) στα "υπερκέρδη" των εταιριών διανομής ηλεκτρισμού που είχαν ιδιωτικοποιηθεί πριν δέκα χρόνια επί Θάτσερ. Η αναδρομική φορολόγηση είναι σύμφωνα με την συμβατική οικονομική ανάλυση αποτελεσματική γιατί δεν στρεβλώνει τα κίνητρα των οικονομικών παραγόντων - δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για αυτή. Είναι "sunk cost". Με την προϋπόθεση ότι είναι πιστευτό ότι είναι εφάπαξ και δεν πρόκειται να επαναληφθεί χωρίς σημαντικό λόγο. Ειδικά στην Μ Βρετανία η δικαιολόγηση του "windfall tax" ήταν ότι τα υπερκέρδη οφείλονταν σε ...λάθος υπολογισμό της προηγούμενης κυβέρνησης που υποεκτίμησε τα αναμενόμενα κέρδη των εταιρειών διανομής κατά πολύ (ή έκανε λάθος στον σχεδιασμό του ρυθμιστικού πλαισίου). Επειδή η νέα κυβέρνηση (και όλες οι επόμενες ) δεν θα είχαν την ευκαιρία να κάνουν το ίδιο λάθος, η δικαιολογία έγινε πιστευτή και η φορολόγηση είχε ευρεία θετική αποδοχή. Άλλωστε οι περισσότεροι από τους μετόχους που πλήρωσαν τον φόρο ήταν Αμερικανοί. Αν υπάρξει παρόμοιο πρόβλημα στη χώρα μας - πράγμα  που απευχόμαστε - οι μέτοχοι θα είναι Αυστραλοί.

Η Επιδότηση στο Ρεύμα Δίνεται με Λάθος Τρόπο

Αν θέλει κανείς να ορίσει το ρεύμα ως κοινωνικό αγαθό, ο καλύτερος τρόπος κατά την γνώμη του γράφοντος είναι να βασιστεί στην εμπειρική παρατήρηση ότι η διαφορά στα εισοδήματα των καταναλωτών είναι πολύ μεγαλύτερη από την διαφορά στην κατανάλωση του αγαθού και συνεπώς την δαπάνη για αυτό. Μια οικογένεια με δεκαπλάσιο εισόδημα από μια άλλη δεν καταναλώνει παρά μόνο το διπλάσιο ρεύμα. Το ποσοστό τους εισοδήματος της που πηγαίνει στο βασικό αυτό αγαθό είναι πολύ μικρότερο από αυτό της φτωχότερης οικογένειας.

Κατά συνέπεια, αν πρέπει να επιδοτηθεί η δαπάνη για ρεύμα, ο δικαιότερος και αποτελεσματικότερος τρόπος είναι να μοιραστεί η επιδότηση με ένα ίσο ποσό σε κάθε οικογένεια και όχι με επιδότηση στην κιλοβατώρα κατανάλωσης. Αν αυτό είναι αποδεκτό τότε η ελληνική κυβέρνηση κάνει λάθος στο μοίρασμα της επιδότησης, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Μ Βρετανίας που κάνουν το αντίθετο (Λάθος που έκανε χειρότερο με την ουσιαστική κατάργηση του ορίου των 300 κιλοβατωρών τον μήνα).

Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ένας υπολογισμός που μπορεί να γίνει αντιληπτός (ελπίζουμε) ακόμα και από αυτούς που είχαν κάποτε μια συνάντηση με την απλή αριθμητική. Ο πλούσιος έχει δεκαπλάσιο εισόδημα από τον φτωχό αλλά καταναλώνει μόνο το διπλάσιο ρεύμα. Με την επιδότηση στην κιλοβατώρα, η έκπτωση στην τιμή είναι ίδια και για τους δύο και πληρώνουν την ίδια επιδοτούμενη τιμή (0,2 ευρώ/κιλοβατώρα). Αν η ΙΔΙΑ συνολική επιδότηση (των 600 ευρώ στον Πίνακα) μοιραστεί σε ίσα ποσά (300 στον καθένα) τότε η επιδοτούμενη τιμή διαφοροποιείται. Ο πλούσιος πληρώνει επιδοτούμενη τιμή μεν αλλά ψηλότερη από το 0,2 - στο 0,225, ο δε φτωχός χαμηλότερη από το 0,2 - στα 0,15.

Αυτό είναι δίκαιο γιατί ο φτωχός δαπανά μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος του για το βασικό αγαθό. Επίσης είναι αποτελεσματικό γιατί με την επιδότηση σταθερού ποσού όσο περισσότερο καταναλώνουν (τόσο ο πλούσιος όσο και ο φτωχός) τόσο αυξάνεται η μέση τιμή που πληρώνουν.

Αυτή είναι μια απλοϊκή ανάλυση την οποία είμαστε σίγουροι ότι έμπειροι ακαδημαϊκοί και επαγγελματίες είναι σε θέση να εμπλουτίσουν με εμπειρικά δεδομένα και την απαραίτητη οικονομική ανάλυση, ώστε είτε να την απορρίψουν είτε να την ενδυναμώσουν ως πρόταση πολιτικής. Η ακόμα να το δώσουν ως άσκηση στους σπουδαστές ή τους νεαρούς υπαλλήλους τους. Οι πολιτικοί μετά θα την μεταφράσουν ως "στήριξη των πραγματικά αδυνάτων" σε συνδυασμό με την αναγκαία (για λόγους κλιματικής αλλαγής) εξοικονόμηση στην κατανάλωση ρεύματος.

Που Βρέθηκαν τα Χρήματα για την Επιδότηση του Ρεύματος;

Η ελληνική κυβέρνηση, από όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, είναι ίσως (και προγραμματίζει να παραμείνει) η πιο γενναιόδωρη ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην επιδότηση του ρεύματος για να αντιμετωπισθεί η ενεργειακή κρίση. Το ερώτημα που γεννάται συνεπώς αλλά η κυβέρνηση δεν βιάζεται να απαντήσει - ούτε δυστυχώς ο Τύπος να αναλύσει και να εκλαϊκεύσει, είναι: Που βρέθηκαν οι πόροι που χρειάζονται για την τόσο γενναιόδωρη αυτή χειρονομία; Ειδικά από μια χώρα που είναι σε δυσμενέστερη δημοσιονομική κατάσταση από όλες τις άλλες χώρες μέλη της ΕΕ;

Η σύντoμη απάντηση είναι: Οι πόροι βρέθηκαν α) από την αναστολή των χρεώσεων  που έχουν στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στους λογαριασμούς και β) την κατάσχεση των (μελλοντικών) υπερκερδών της καημένης της Κρατικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (της γνωστής μας ΔΕΗ). Οι δύο αυτές πηγές αποτελούν το σημαντικότερο μέρος των αναγκαίων πόρων. Βοηθούμενες από μια σχετικά χαμηλή συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού με σκοπό η τελική (λιανική) τιμή του ρεύματος στους οικιακούς καταναλωτές να πέσει κάτω από 20 λεπτά την κιλοβατώρα μέσα στο επόμενο 12μηνο (τα 18-20 λεπτά ισοδυναμούν με έκπτωση σχεδόν 50% σε σχέση με τιμολόγια χωρίς επιδότηση)*. Επεξηγούμε:

Η πρώτη πηγή δηλαδή η αναστολή των χρεώσεων για την κλιματική αλλαγή, ήταν αυτή που χρησιμοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο του 2021 μέχρι σήμερα. Στην πράξη, τα ποσά που πληρώνουν οι παραγωγοί με ορυκτά καύσιμα (φυσικό αέριο και λιγνίτη) για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO2 επεστράφησαν στους καταναλωτές. Σε ετήσια βάση το ποσό αυτό πλησιάζει το 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ και έχει την δυνατότητα να συνεισφέρει περίπου το 20% των πόρων για την επιδότηση. Στο ποσό αυτό θα πρέπει να προστεθεί η συνεισφορά των ΑΠΕ. Οι οποίες επειδή αμείβονται με σταθερές τιμές δημιούργησαν στον λογαριασμό που τις αποζημιώνει ένα σημαντικό πλεόνασμα που σε ετήσια βάση εκτιμάται στα 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ, που επίσης επεστράφησαν στους καταναλωτές. Αυτά τα ποσά ήταν η βάση για την επιδότηση των λογαριασμών μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση αποφάσισε να μην μειώσει το τέλος ΑΠΕ (το ΕΤΜΕΑΡ) στους λογαριασμούς για να μπορέσει να τιμήσει τις υποσχέσεις της προς τους σχετικούς επενδυτές (αυτό θα ενίσχυε τους διαθέσιμους πόρους κατά περίπου 0,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση).

Η αναστολή των χρεώσεων για την κλιματική αλλαγή καλύπτει λοιπόν το 35-40% των αναγκαίων πόρων για την επιδότηση. Να σημειωθεί ότι το σύνολο των αναγκαίων πόρων θα ήταν μικρότερο αν η ΚΕΗ ήθελε ή μπορούσε να παράγει περισσότερο ρεύμα χρησιμοποιώντας τα λιγνιτικά της εργοστάσια. Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που η παραγωγή ρεύματος από άνθρακα ή λιγνίτη μειώθηκε αντί να αυξηθεί μέσα στο 2021. Ας είναι.

Που θα βρούμε λοιπόν το υπόλοιπο 60-65% των πόρων που χρειαζόμαστε για να την βγάλουμε και το επόμενο 12μηνο; Από τα "ουρανοκατέβατα" κέρδη των παραγωγών ρεύματος φυσικά. Ποιοι είναι αυτοί οι παραγωγοί ρεύματος με "ουρανοκατέβατα" κέρδη; Ο εξής ένας : Η Κρατική Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ). Για την ακρίβεια η ΚΕΗ απολαμβάνει το 80% των κερδών αυτών (όπως σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες ανακάλυψε πρόσφατα μετά από σχετική έρευνα η ΡΑΕ).

Αυτό είναι πολύ ευχάριστο, γιατί η ΚΕΗ, όντας "Κ"ρατική, δεν έχει σκοπό το κέρδος, πόσο μάλλον τα υπερκέρδη. Η δε διοίκησή της δεν είναι σε θέση να φέρει αντιρρήσεις στον Ιδιοκτήτη της (το πως θα πεί τα νέα στους ιδιώτες μετόχους της του 65,88% είναι ενδιαφέρον ερώτημα-προς το παρόν η μετοχή της έχει χάσει το 35% της αξίας της από τον Νοέμβριο του 21). Και γιατί δεν το σκεφτήκαμε νωρίτερα; Γιατί η ΚΕΗ, υπό το άγρυπνο βλέμμα της πολιτείας και των ρυθμιστικών αρχών, μέσα στο '21 ξόδεψε τα υπερκέρδη της από την παραγωγή για να εξαγοράσει μερίδιο αγοράς στην λιανική ενεργώντας ως αχόρταγος καπιταλιστής στα όρια της παρανομίας. Μέχρις εδώ όμως. Από την 1/7/22 τα πράγματα αλλάζουν.

Για να κατασχέσει τα υπερκέρδη της ΔΕΗ (για το επόμενο 12μηνο) η κυβέρνηση αποφάσισε να εφαρμόσει μια ριζοσπαστική λύση. Να καταργήσει την χονδρική αγορά ηλεκτρισμού. Η απόφαση έχει λογική. Αντί να φορολογήσει τα (μελλοντικά-υποτίθεται "ουρανοκατέβατα") κέρδη τα καταργεί εκ των προτέρων. Το ποσό δεν είναι ευκαταφρόνητο. Σε ετήσια βάση υπολογίζεται σε 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ (αν η ΚΕΗ καταφέρει να αναστήσει τα λιγνιτικά της και παράγει με αυτά το 20% του ρεύματος). Από τα 2,8 δισ. το 80%, δηλαδή τα 2,3 αφορούν την ΔΕΗ.

Εδώ ο ανυποψίαστος Έλληνας πολίτης μένει άναυδος. Άκουσε βέβαια για "ουρανοκατέβατα" κέρδη. Έπρεπε όμως να διαβάσει προσεκτικά τις πολύπλοκες, γεμάτες παράξενη ορολογία αναφορές της κυβέρνησης και των ΜΜΕ για να καταλάβει ότι αυτά είναι κέρδη της ΔΕΗ, η οποία το 21 τα "έφαγε" πουλώντας κάτω του κόστους σε 500.000 πελάτες της για να μην της φύγουν και δεν έμεινε τίποτα. Και αναφερόμαστε σε αναφορές που δεν είναι από πρόθεση παραπλανητικές μέχρι και απολύτως ψευδείς για κατανοητούς λόγους. 

Και βέβαια ήταν αδύνατο να καταλάβει ο Έλληνας πολίτης και καταναλωτής ότι η αλλαγή των όρων της χονδρικής αγοράς σύμφωνα με τους οποίους οι παραγωγοί θα αμείβονται με το μεταβλητό τους κόστος και όχι την οριακή τιμή της αγοράς (που ορίζεται από τον ακριβότερο παραγωγό κάθε στιγμή) ισοδυναμεί με κατάσχεση των κερδών της ΚΕΗ - πριν αυτά καν υπάρξουν.

Ο στόχος του παρόντος σημειώματος είναι να παρουσιάσει τα γεγονότα και τα δεδομένα που είναι σχετικά με την πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης από μια διαφορετική σκοπιά από αυτή που είναι διαθέσιμη στο ευρύ κοινό. Η κριτική θα είναι αντικείμενο επόμενων σημειωμάτων.

*Οι υπολογισμοί που περιλαμβάνονται στο παρόν είναι προσεγγιστικοί και έγιναν με βάση παραμέτρους, υποθέσεις και προβλέψεις που είναι διαθέσιμες σε όποιον ενδιαφέρεται.

Δείκτης Τιμών: Φτάνει πια Τόση Επιδότηση!

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Απριλίου 2022 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε σημαντική μείωση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Μαρτίου. Ο Δείκτης Τιμών είχε απότομη και σημαντική μείωση από τα  280,59 ευρώ  στα 165,30 την μεγαβατώρα.  

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 240 ευρώ την  μεγαβατώρα (για τον Απρίλιο), μειώθηκαν δραματικά από -73,2 ευρώ σε -184,57 ευρώ την μεγαβατώρα - έγιναν δηλαδή έντονα (περισσότερο από διπλασιασμός) πιστωτικές. Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ αυξήθηκε ελαφρά από 337,90 σε 340,11 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 302,62 έως 333,22 με μέσο όρο τα 315,41 ευρώ την μεγαβατώρα σχεδόν αμετάβλητο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (315,21). Συνολικά, σε 12μηνη βάση (5/21-4/22), η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων αυξήθηκε κατά 255% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 246%. 

Στο πρώτο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Η τιμή στην χονδρική είχε μικρή μείωση τον Απρίλιο. Το σημαντικότερο όμως μέγεθος που επηρέασε την δραματική πτώση του δείκτη ήταν η εξαιρετικά γενναιόδωρη επιδότηση που έφθασε στο 60% της συνολικής τιμής του ρεύματος. Με την επιδότηση του Απριλίου ο δείκτης έφθασε μέσα σε ένα μόνο μήνα τον στόχο του να επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα (Αυτός είναι ίσως ο λόγος που για τον Μάϊο και τον Ιούνιο ανακοινώθηκαν χαμηλότερα ποσοστά επιδότησης). Στον Δεύτερο Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται συνοπτικά το τι θα πλήρωναν οι καταναλωτές με και χωρίς την επιδότηση από την αρχή της κρίσης μέχρι σήμερα.

Υπάρχει Κίνδυνος "Δελτίου" στο Ρεύμα; Οι Ρήτρες θα μας Σώσουν

Έπεσαν στην αντίληψή μας πληροφορίες ότι μια αμερικανική Τράπεζα προβλέπει την πιθανότητα Δελτίου στο ρεύμα στην Ευρώπη αν κλείσουν οι στρόφιγγες του φυσικού αερίου από την Ρωσία τον επόμενο χειμώνα. Δελτίο στο ρεύμα σημαίνει προγραμματισμένη διακοπή παροχής για ένα χρονικό διάστημα μέσα στην ημέρα, συνήθως κυλιόμενες και εστιασμένες σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών. Τέτοιου είδους προγραμματισμένες διακοπές παροχής ρεύματος λόγω έλλειψης (και όχι ως συνέπεια βλάβης) είναι κάτι που δεν έχει συμβεί στην (Δυτική) Ευρώπη ποτέ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο*. Ούτε στην Ελλάδα.

Έχουν όμως συμβεί στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ το έτος 2000 και σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ μετά την κατάρρευση του 1990. Οι δύο αυτές περιπτώσεις έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που μοιάζουν με την κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα (ή τον επόμενο χειμώνα). Και στις δύο η γενεσιουργός αιτία ήταν η απότομη και ανεξέλεγκτη αύξηση των τιμών στην χονδρική αγορά. 

Στην Καλιφόρνια ένα θερμότερο από το συνηθισμένο καλοκαίρι και η επί χρόνια υποεπένδυση σε μονάδες παραγωγής λόγω ρυθμιστικών εμποδίων, οδήγησαν σε ξαφνική και μεγάλη αύξηση των εισαγωγών από την υπόλοιπες πολιτείες (μέσω ΕΝRON!) και συνεπώς την αύξηση των τιμών σε δυσθεώρητα ύψη. Αν οι εταιρείες ηλεκτρισμού μπορούσαν να περάσουν τις αυξήσεις αυτές στην λιανική δεν θα υπήρχε ανάγκη για "δελτίο". Αυτό όμως απαγορεύθηκε από την Πολιτεία (υπήρχε "¨πλαφόν"!**). Έτσι για κάθε κιλοβατώρα που πούλαγαν έκαναν ζημίες. Αποτέλεσμα ήταν ότι βρέθηκαν στο δίλημμα να σταματήσουν να πωλούν ή να χρεωκοπήσουν. Πρώτα διέκοψαν την παροχή ρεύματος προκαλώντας την πάνδημη κατακραυγή οπότε χρεωκόπησαν. Από τότε η Πολιτεία της Καλιφόρνιας επενδύει σε μελέτες και πιλοτικά για την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών και την εφαρμογή δυναμικών τιμολογίων (ουσιαστικά την εφαρμογή "ρητρών αναπροσαρμογής" σε πραγματικό χρόνο). Οι καταναλωτές (κυρίως οι επιχειρήσεις) επένδυσαν σε δικές τους εφεδρείες. Οι έξυπνοι μετρητές εγκαταστάθηκαν - τα δυναμικά τιμολόγια όμως αργούν ακόμα. Ο κυβερνήτης που έτυχε να έχει βάρδια την εποχή εκείνη ανακλήθηκε σε ειδικό δημοψήφισμα (τον αντικατέστησε ο Σβαρτσενέγκερ).

Η αιτία για το δελτίο (δηλαδή τις προγραμματισμένες διακοπές) σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ είναι απλούστερη. Οι τιμές του ρεύματος αυξήθηκαν γιατί σταμάτησε η επιδότηση του αερίου από την Ρωσία. Οι εταιρείες δεν είχαν καν την επιλογή να περάσουν τις αυξήσεις στους καταναλωτές - ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος. Η προσπάθεια για τις χώρες αυτές να αποκαταστήσουν τα ηλεκτρικά τους συστήματα πήρε χρόνια και εστιάσθηκε σε πρώτη προτεραιότητα, στο να πείσουν ή να αναγκάσουν τον πληθυσμό να πληρώνει τους λογαριασμούς του.

Ποια είναι τα συμπεράσματα από τις δύο αυτές πρόσφατες καταστροφικές καταστάσεις: Μπορεί να ακούγεται δυσάρεστα αλλά η περίπτωση της Καλιφόρνιας υποδεικνύει ότι το "δελτίο" στο ρεύμα ήταν αποτέλεσμα της απόφασης των πολιτικών να μην αφήσουν τις αυξήσεις στην χονδρική να περάσουν στην λιανική. Για να το πούμε με δικά μας λόγια, την απαγόρευση των ρητρών αναπροσαρμογής! Η περίπτωση των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ έχει ένα πρόσθετο μήνυμα ειδικά για την Ελλάδα - δυστυχώς. Όταν δεν πληρώνουμε το ρεύμα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην έχουμε ρεύμα!

Ας σημειωθεί όμως ότι οι Ευρωπαϊκές (και η ελληνική) κυβερνήσεις έχουν "όπλα" που δεν είχαν στην πράξη ούτε ο κυβερνήτης της Καλιφόρνιας ούτε αυτές των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ. Το "μαξιλαράκι" των χρεώσεων για την κλιματική αλλαγή (τις οποίες ουσιαστικά αναστέλλουν) και την πρόσβαση σε δεύτερο χρόνο στον κρατικό προϋπολογισμό. Συνεπώς, η πιθανότητα ότι θα εξαντλήσουν τις επιδοτήσεις πριν φτάσουν στο δελτίο (που είναι η απόλυτη καταστροφή) είναι μεγάλη.

* Αγαπητός φίλος με πληροφόρησε (μου έστειλε τεκμήριο) ότι είχε επιβληθεί δελτίο στο ρεύμα τουλάχιστον μια φορά στην Μ. Βρετανία επί πρωθυπουργίας Χήθ το 1973. Η διόρθωση έγινε μετά την έκδοση του σημειώματος

**Στην πράξη η διαδικασία έγκρισης από την ρυθμιστική αρχή νέων τιμολογίων είναι τόσο χρονοβόρα (σχεδόν δικαστήριο - semi judicial) που ισοδυναμεί με πλαφόν. Οι εταιρείες δεν πρόκαναν και χρεωκόπησαν