Τι έγιναν τα "Ουρανοκατέβατα" Κέρδη της ΚΕΗ;

Στην κρίση που περνάει ο ενεργειακός κλάδος, υπάρχουν ορισμένες επιχειρήσεις που ωφελούνται. Οι πολιτικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο προσπαθούν να δημεύσουν - φορολογήσουν  τα κέρδη τους που ονομάζουν ουρανοκατέβατα (ελληνική μετάφραση του αγγλικού όρου windfall profits). Γιατί είναι κέρδη που δεν οφείλονται στην επιχειρηματική τους ικανότητα αλλά στην τύχη - σε γεγονότα που κανείς δεν ήταν σε θέση να προβλέψει.

Ποιες είναι αυτές οι επιχειρήσεις; Όλες - στον βαθμό που δεν χρησιμοποιούν το φυσικό αέριο στους σταθμούς τους παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Στην πράξη αυτοί που παράγουν με ανθρακικά, λιγνιτικά, πυρηνικά και υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο ένας τέτοιος. Η ΚΕΗ - Κρατική Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, κατά κόσμον "Δ"ΕΗ.

Η ειρωνεία του πράγματος είναι όμως ότι η ΚΕΗ το 2021 δεν θα έχει κέρδη (ή θα έχει οριακά) όπως ελέχθη επισήμως από το βήμα της Βουλής  Η πορεία της μετοχής της είναι χαρακτηριστική, ιδίως αν συγκριθεί με ομοειδείς επιχειρήσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ενδεικτικά, στο τελευταίο εξάμηνο η μετοχή της ΚΕΗ έπεσε κατά 9,5% ενώ την ίδια περίοδο η μετοχή της RWE, της γερμανικής εταιρίας που έχει ανθρακικά εργοστάσια, ανέβηκε κατά 21% Πως τα κατάφερε έτσι η ΚΕΗ;

Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί πλήρως το ερώτημα χωρίς εσωτερική πληροφόρηση (που ο γράφων δεν διαθέτει)  αλλά μπορούν  να γίνουν ορισμένες βάσιμες υποθέσεις. 

Πρώτον, τα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η ΚΕΗ δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να αυξήσει τον βαθμό χρησιμοποίησης των λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών της σταθμών κατά την διάρκεια του 2021. Ενώ οι γερμανικοί σταθμοί με άνθρακα αύξησαν την  παραγωγή τους κατά 20% μέσα στο 21, η ανάλογη παραγωγή της ΔΕΗ έμεινε στάσιμη. Σ' αυτό θα πρέπει ίσως να προστεθεί και το χρόνιο πρόβλημα της χαμηλής χρησιμοποίησης των υδροηλεκτρικών που, με δεδομένη τη χωρητικότητα των τεχνητών λιμνών, είναι απογοητευτική. 

Δεύτερον φαίνεται ότι η ΚΕΗ "επένδυσε" τα λίγα "ουρανοκατέβατα" κέρδη από την  περιορισμένη έστω παραγωγή των λιγνιτικών και υδροηλεκτρικών στην πρόσκτηση πελατών στην λιανική προσφέροντας τιμές κάτω του κόστους. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού διενεργεί αυτή την περίοδο σχετική έρευνα. Υπάρχουν συνεπώς ισχυρές ενδείξεις ότι η ΚΕΗ, όντας ο δεσπόζων Πάροχος, ιδιοποιήθηκε τα μικρά της "ουρανοκατέβατα" κέρδη για να κερδίσει μερίδιο αγοράς στην  λιανική - πράγμα που βέβαια (μεταξύ άλλων) αντιβαίνει στην νομική της υποχρέωση να μειώσει το μερίδιο αυτό (που είναι τώρα στο 65%) κάτω από το 50% έως το .... 2019! 

Αν οι παραπάνω υποθέσεις αντιστοιχούν στην πραγματικότητα, ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου και αφήνουν να αιωρούνται ερωτήματα σχετικά με τις ενέργειες ή παραλείψεις τόσο της διοίκησης της ΚΕΗ όσο και της πολιτικής και ρυθμιστικής αρχής. Το μόνο ευχάριστο είναι ότι οι πολιτικοί δεν θα χρειαστεί να πονοκεφαλιάσουν με την φορολόγηση "ουρανοκατέβατων" κερδών - ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος.

Σημειώσεις

• Οι υπόλοιποι παραγωγοί (με αέριο) δεν είχαν "ουρανοκατέβατα" κέρδη; Μάλλον όχι αφού αυξήθηκε και το λειτουργικό κόστος τους. Αυξήθηκε βέβαια ο βαθμός χρησιμοποίησης των εργοστασίων και αυτό βοηθάει στην ταχύτερη απόσβεση της επένδυσής τους. Γενικά πάντως είναι καλό να διαφοροποιούνται τα ουρανοκατέβατα κέρδη από τα υπερκέρδη λόγω στρεβλώσεων στην δομή της αγοράς. Τα δεύτερα είναι μόνιμου χαρακτήρα και πιο διαβρωτικά αλλά όχι του παρόντος.
• Είναι σωστή η φορολόγηση των ουρανοκατέβατων κερδών; Ναι με την προϋπόθεση ότι είναι πειστική κατά το ότι είναι έκτακτη και δεν θα επαναληφθεί.
• Και οι ΑΠΕ; Αυτές (στην συντριπτική τους πλειοψηφία) δεν έχουν ουρανοκατέβατα κέρδη γιατί τους πληρώνουμε με σταθερή τιμή ότι κι αν γίνει για πολλές δεκαετίες. Θα μπορούσαν να έχουν, αν συμφωνούσαν να αποδεσμευθούν από τις εγγυημένες ταρίφες τους. Δεν υπήρξε όμως μέχρι στιγμής τέτοια πρόταση από ότι ξέρουμε.

Χρεώνει η ΔΕΗ Ρήτρα Αναπροσαρμογής σε Σταθερά Τιμολόγια;

Στην διάρκεια της παρούσας κρίσης, οι καταναλωτές και οι φίλοι του allazorevma.gr αντιμετώπισαν πρωτοφανείς καταστάσεις, ελέγχοντας λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος όλων σχεδόν των Παρόχων :

• Χρέωση ρήτρας αναπροσαρμογής με μηδενική κατανάλωση
• Αλλαγή τιμολογίου σε μεταβλητό μετά από ενημέρωση στον προηγούμενο λογαριασμό που χρειαζόταν μεγεθυντικό φακό να την διαβάσει κανείς
• Αλλαγή τιμοκαταλόγου για νέους πελάτες τα μεσάνυχτα της προηγούμενης από την κατάργηση του σταθερού τιμολογίου 

Αυτό που δεν είχαμε δεί, αλλά είναι πλέον απτή πραγματικότητα, είναι λογαριασμοί της ΔΕΗ σταθερού τιμολογίου (του περίφημου myHome Online) με χρέωση Ρήτρας Αναπροσαρμογής. Χωρίς καμία προειδοποίηση στους πελάτες της.

Είχαμε από τον Σεπτέμβριο του παρελθόντος έτους εκτιμήσει ότι ΔΕΗ έχει ζημιές λόγω των τιμολογίων αυτών. Αυτό επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από επίσημα κυβερνητικά χείλη: Η ΔΕΗ θα έχει ζημιές στο 2021 (ή "οριακά κέρδη"!) 

Δεν περιμέναμε όμως ότι η ΔΕΗ θα έφτανε σε κινήσεις πανικού. Την μονομερή παραβίαση των όρων συμβάσεων προμήθειας των ζημιογόνων σταθερών τιμολογίων της με προφανή σκοπό το περιορισμό των ζημιών της.

Κατόπιν των παραπάνω και λαμβάνοντας επιπρόσθετα υπόψιν ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού αυτή την  περίοδο ελέγχει την ΔΕΗ για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, το allazorevma.gr απέσυρε από τον αλγόριθμό του τα σταθερά τιμολόγια της ΔΕΗ γιατί υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι δεν είναι διαθέσιμα στην πράξη.

Στο μεταξύ, οι άτυχοι καταναλωτές που πήραν τους περίεργους αυτούς λογαριασμούς (αλλά και εμείς στο allazorevma.gr) είναι σε αναμονή  εδώ και δύο εβδομάδες της απάντησης της ΔΕΗ για το θέμα.

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος σε Νέα Ύψη (αλλά Έπιασε Ταβάνι;)

Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος με στοιχεία Φεβρουαρίου 2022 που υπολογίζει το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, είχε σημαντική αύξηση σε σχέση με τον δείκτη με στοιχεία Ιανουαρίου. Ο Δείκτης Τιμών ανέβηκε  από 190,80 στα 252,92 ευρώ την μεγαβατώρα.  Η αύξηση αυτή οφείλεται σε μεγάλο μέρος στον αλγόριθμο υπολογισμού του Δείκτη, ο οποίος υπολογίζει την χρέωση ρητρών με το μέσο όρο των τεσσάρων πρόσφατων μηνών. Στον τρέχοντα υπολογισμό αντανακλάται η εξαιρετικά μεγάλη αύξηση της ΤΕΑ μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου του 21 από 134 σε 198 ευρώ/ MWh.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις, στις οποίες το allazorevma.gr  περιλαμβάνει την κρατική επιδότηση των 132 ευρώ την  μεγαβατώρα (για τον Φεβρουάριο), αυξήθηκαν ελαφρά από -79,65 σε -76,31 ευρώ την μεγαβατώρα - έγιναν δηλαδή λιγότερο πιστωτικές. Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών Ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ αυξήθηκε σημαντικά από 259,25 σε 314,91 ευρώ την μεγαβατώρα. Οι τιμές των εναλλακτικών παρόχων κυμάνθηκαν από 215,73 έως 315,00 με μέσο όρο τα 281,21 ευρώ την μεγαβατώρα αυξημένο κατά 14% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (245,95). Συνολικά, σε 12μηνη βάση (3/21-2/22), η μέση τιμή των εναλλακτικών παρόχων αυξήθηκε κατά 225,74% ενώ ο συνολικός δείκτης ανταγωνιστικών χρεώσεων που περιλαμβάνει και την ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 225,05%. 

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Η τιμή στην χονδρική εμφάνισε πτώση τον Φεβρουάριο (για δεύτερο συνεχή μήνα) και υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή θα είναι η τάση τους επόμενους μήνες. Ο Δείκτης τον Φεβρουάριο έκανε ρεκόρ - πιθανόν όλων των εποχών στην αγορά ηλεκτρισμού. Επειδή όμως λόγω της κατασκευής του είναι δείκτης που υστερεί (lagging indicator) εξακολουθούμε να διατηρούμε την πρόβλεψη ότι τους επόμενους μήνες θα υπάρξει αποκλιμάκωση. Άλλωστε τα περιθώρια των παρόχων είναι πλέον θετικά. Μπορεί συνεπώς κάποιος να ελπίσει ότι ο ανταγωνισμός θα ωθήσει τις τιμές της λιανικής προς την κατεύθυνση των τιμών χονδρικής που προβλέπεται καθοδική. Με την προϋπόθεση ότι οι Πάροχοι θα αντιμετωπίσουν με επιτυχία τα προβλήματα ρευστότητας και επισφαλειών. 

Γιατί οι Επιχειρήσεις (και ο ΔΕΔΔΗΕ) Δίνουν Μπόνους στα Στελέχη τους;

Για να έχουν ένα πρόσθετο κίνητρο να προσπαθήσουν (τα στελέχη) να πετύχουν τους στόχους των ιδιοκτητών - δηλαδή των μετόχων. Είναι πιο σημαντικό σε μεγάλες επιχειρήσεις στις οποίες η ιδιοκτησία και η διοίκηση συνήθως δεν ταυτίζονται. Ανάμεσα τους υπάρχει ένα χάσμα πληροφόρησης αλλά και ικανοτήτων. Οι μέτοχοι, που ενδιαφέρονται για την απόδοση της μετοχής τους, δεν έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν την επιχείρηση ούτε την πληροφορία που θα χρειαζόταν για να αξιολογήσουν την διοίκηση.

Στον αγνό και ανόθευτο καπιταλισμό το πρόβλημα αυτό (που στην οικονομική θεωρία ονομάζεται Κύριου - Εργολάβου) λύνεται όπως ένας γόρδιος δεσμός - μια επιθετική εξαγορά όπου πείθεται ένας αρκετός αριθμός μετόχων να πουλήσουν και συνεπώς να σχηματισθεί πλειοψηφία για να απολυθεί η διοίκηση που δεν αποδίδει αρκετά κέρδη. Εναλλακτικά - και πιο ήρεμα- οι μέτοχοι προτείνουν στην διοίκηση να αμείβεται με μετοχές της εταιρείας. Με το δικαίωμα αγοράς σε προκαθορισμένη τιμή μετά από ένα χρονικό διάστημα. Η μετοχή έχει σήμερα 7 ευρώ. Ο διοικητής αποκτά το δικαίωμα μετά από 5 χρόνια να αγοράσει στα 7 ευρώ. Επειδή όμως έχει κάνει καλά την δουλειά του, η μετοχή τότε θα πωλείται προς 15 ευρώ. Εξασκώντας το δικαίωμά του, αγοράζει στα 7 και πουλά την ίδια στιγμή στα 15 - κέρδος 8 ευρώ. Και οι δύο μεριές, μέτοχοι και διοικητής είναι ευχαριστημένες - ωφελημένες από την άνοδο της τιμής της μετοχής

Παραμένει όμως ένα πρόβλημα. Τι γίνεται στην περίπτωση που ο Διοικητής σταθεί τυχερός (ή άτυχος;). Καταρρέει η ΕΣΣΔ και κυριαρχεί στον κόσμο η ειρήνη. Τι φταίει ο διοικητής της επιχείρησης που δραστηριοποιείται στην αμυντική βιομηχανία; Υπάρχει λύση και για αυτό. Οι μέτοχοι προσλαμβάνουν ένα ειδικό που σχεδιάζει ένα σύστημα αμοιβής το οποίο δεν βασίζεται στην αξία της μετοχής της εταιρείας μόνο, αλλά στην σύγκρισή της με άλλες επιχειρήσεις του κλάδου. Η αμοιβή του διοικητή είναι έτσι πιθανότερο να αντικατοπτρίζει την δική του συμμετοχή στις επιδόσεις της εταιρείας.

Αναφερόμαστε στον "Διοικητή" δηλαδή σε ένα πρόσωπο. Ο διοικητής όμως χρειάζεται συνεργάτες τους οποίους επίσης πρέπει να κινητοποιήσει. Πρέπει να τους μοιράσει μέρος των επιχειρηματικών "κερδών" πέραν της σταθερής τους αμοιβής που ορίζεται από την αγορά στελεχών. Το δικό του πρόβλημα είναι ότι (πολλές φορές) δεν υπάρχει τρόπος να τα μοιράσει αντικειμενικά με βάση αποτελέσματα. Γι' αυτό και συνήθως το κάνει αμείβοντας συμπεριφορές και όχι αποτελέσματα. Προϋπόθεση είναι να έχει εξασφαλίσει ένα λογικό σύνδεσμο ανάμεσα στον συνολικό επιχειρηματικό στόχο (των μετόχων) και την συμπεριφορά των στελεχών. Κι αυτό μπορεί να λυθεί με την πρόσληψη ειδικών - υπάρχει διαθέσιμη τεράστια σχετική εμπειρία.

Πάμε τώρα στον ΔΕΔΔΗΕ. Είναι και αυτός μια μεγάλη επιχείρηση και το πρόβλημα του Κυρίου - Εργολάβου υπάρχει και σ' αυτόν. Κύριος οι Μέτοχοι, Εργολάβος η Διοίκηση. Εδώ όμως αρχίζουν οι ιδιαιτερότητες. Ο ένας μέτοχος, η παρούσα κυβέρνηση της χώρας δεν έχει τους στόχους ενός ιδιώτη μετόχου, γιατί αν είχε, θα είχε πουλήσει όλο το μερίδιο του σε ένα ιδιώτη. Ο άλλος μέτοχος είναι πράγματι ιδιώτης σε παθητική θέση. Που με την συμφωνία που έχει κάνει έχει δέσει εν πολλοίς το γάιδαρό του. Η επιχείρηση θα δικαιούται να λαμβάνει μέσω της ρυθμιστικής διαδικασίας ένα 6,5% στην "ρυθμιζόμενη βάση παγίων" της (και έμμεσα του κεφαλαίου τους). Το ερώτημα είναι: Ποιο είναι το σύστημα που θα εξασφαλίσει ότι, δεδομένης της συμφωνίας των μετόχων, η διοίκηση του ΔΕΔΔΗΕ θα ενεργεί έτσι ώστε να υπηρετούνται όσο καλύτερα γίνεται οι στόχοι των ιδιοκτητών του;

Το λεπτό αλλά και σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση ως Κύριος του ΔΕΔΔΗΕ δεν έχει ατομικούς αλλά συλλογικούς στόχους. Πρέπει να ξεκινήσουμε λοιπόν από τους στόχους. Ας τολμήσουμε να τους διατυπώσουμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται. Η διανομή ηλεκτρισμού στην χώρα με όρους ασφάλειας και γενικά ποιότητας τροφοδοσίας συγκρίσιμους με τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές υπό τον περιορισμό του χαμηλότερου δυνατού κόστους. Αυτό είναι βέβαια ένα ρητορικό σχήμα. Στην πράξη θα πρέπει να επιλεγεί ως αρχικό ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ των "καλύτερων" πρακτικών και του "χαμηλότερου" κόστους με την ελπίδα ότι η διοίκηση θα το βελτιώσει.

Οι στόχοι ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας και μάλιστα όλων των χωρών με τις οποίες συγκρινόμαστε είναι θεωρητικά καθορισμένοι για τα δίκτυα διανομής και τα σχετικά νούμερα δημόσια διαθέσιμα. Η μόνη βελτίωση που απαιτείται είναι να ελεγχθεί και να βελτιωθεί ο μηχανισμός που παρακολουθεί την διαδικασία συλλογής των δεδομένων. Μια διαδικασία που κατά προτίμηση θα ελέγχεται από τρίτο μέρος (ούτε τον ΔΕΔΔΗΕ ούτε την ΡΑΕ).

Για να επιτευχθούν οι στόχοι ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει να καλύψει τις σχετικές δαπάνες. Οι οποίες χωρίζονται σε δυο είδη: Τις λειτουργικές και τις επενδυτικές. Η διεθνής πρακτική είναι να μην συσχετίζονται οι λειτουργικές δαπάνες με τους ποιοτικούς στόχους γιατί είναι τεχνικά αδύνατο για τον Κύριο να ελέγξει τον Εργολάβο. Η πιο πετυχημένη πρακτική είναι η συμφωνία του CPI-X. Ο Κύριος υπόσχεται ότι θα καλύψει τις λειτουργικές δαπάνες του εργολάβου με βάση τον ετήσιο τιμάριθμο μείον ένα ποσοστό αύξησης της παραγωγικότητας της επιχείρησης. Αν η διοίκηση πετύχει μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας το πλεόνασμα αυξάνει τα κέρδη.

Για τις επενδυτικές δαπάνες το θέμα είναι πιο πολύπλοκο. Η Διοίκηση όμως είναι υποχρεωμένη να δικαιολογήσει τις δαπάνες αυτές συσχετίζοντας τις με την βελτίωση της ποιότητας του δικτύου. Θέλετε να υπογειώσουμε όλο το δίκτυο; Θα στοιχίσει ο Κούκος αηδόνι. Να σας προτείνουμε κάτι φθηνότερο για το ίδιο (σχεδόν) αποτέλεσμα; Αυτή είναι η κουβέντα μεταξύ του Κυρίου και του Εργολάβου. Οι επιχειρήσεις που είναι υπό ρυθμιστικό καθεστώς έχουν πάντα το κίνητρο να αυξάνουν τις επενδύσεις και γενικά τα πάγιά τους γιατί αμείβονται με βάση αυτές, με την λογική ότι χρειάζονται επαρκή  απόδοση κεφαλαίων για να βρούν επενδυτές. Στην συγκεκριμένη περίπτωση του ΔΕΔΔΗΕ, ο επενδυτής έχει βρεθεί και (ελπίζει κανείς ότι) θα είναι ικανοποιημένος από το 6,5-7% και μιας ελαφριάς αύξησης της υπάρχουσας ρυθμιζόμενης βάσης παγίων.

Ποια θα ήταν συνεπώς η βάση για τον υπολογισμό του μπόνους της διοίκησης του ΔΕΔΔΗΕ; Ένα ποσοστό της μείωσης της λειτουργικών δαπανών πέραν του CPI-X και ένα ποσοστό της μείωσης των επενδυτικών δαπανών υπό τον περιορισμό της επίτευξης των στόχων ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας. 

Τα παραπάνω είναι μια πολύ συνοπτική, εκλαϊκευμένη παρουσίαση του προβλήματος (και όχι κατ' ανάγκη της πλήρους λύσης!). Είναι όμως πιστεύουμε επαρκής για να αξιολογήσει κανείς το κείμενο που παρουσιάστηκε στον τύπο (ως απόφαση του ΔΣ του ΔΕΔΔΗΕ) στο οποίο περιγράφεται το σύστημα απονομής "μπόνους" στα στελέχη του ΔΕΔΔΗΕ για το 2021. Σε κάθε περίπτωση είμαστε σίγουροι ότι ένας Κύριος - Ιδιοκτήτης με μεταπτυχιακές σπουδές στην Διοίκηση των Επιχειρήσεων σε ένα από τα διασημότερα Αμερικανικά Πανεπιστήμια ("Ivy League") και μεγάλη εμπειρία στην διοίκηση μεγάλων ιδιωτικών (ή έστω ημικρατικών) οργανισμών δεν θα δίσταζε να το κατατάξει στην κατηγορία των σκουπιδιών και να το πετάξει στον κοντινότερο κάδο.

Που Βρέθηκαν τα Λεφτά για την Επιδότηση στο Ρεύμα; Από τον Λιγνίτη!

Τα δίνει ένα "Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης" θα πεί ένας καταναλωτής που μόλις πήρε τον λογαριασμό του - και σωστά. Αλλά αυτό το Ταμείο που βρήκε τα λεφτά για να τα μοιράσει; Και για πόσο καιρό ακόμα θα έχει να μοιράζει; Μήπως είναι λεφτά από τον κρατικό προϋπολογισμό; Και που τα βρήκε το κράτος; Θα βάλει καινούργιους φόρους ή θα δανειστεί πάλι και έχει ό Θεός;

Νομίζουμε ότι πρέπει να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά που (ίσως) βασανίζουν τους Έλληνες πολίτες. Απλές, κατανοητές απαντήσεις. Ακολουθεί η δική μας προσπάθεια.

Να ξεκαθαρίσουμε πρώτα ότι, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, τα λεφτά δεν προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Προέρχονται από του ίδιους τους λογαριασμούς μας του ρεύματος. Εδώ και δεκαετίες και μέχρι την πρόσφατη κρίση, χωρίς να το παίρνουμε και πολύ είδηση γιατί κανείς δεν φρόντισε να μας το εξηγήσει, πληρώνουμε μέσα από τους λογαριασμούς μας το κόστος της αγοράς από τους παραγωγούς ρεύματος δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (αυτούς που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα: λιγνίτη και φυσικό αέριο).

Τα χρήματα που μαζεύονται μέσω των λογαριασμών μας από την πληρωμή για δικαιώματα,  πηγαίνουν σε ένα λογαριασμό στον οποίο συναντούν το άλλο ποσό που επίσης πληρώνουμε μέσα από τους λογαριασμούς μας για την υποστήριξη των ΑΠΕ, το περίφημο ΕΤΜΕΑΡ. Το σύνολο των εσόδων αυτού του λογαριασμού είναι περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ (Δικαιώματα + ΕΤΜΕΑΡ) τον χρόνο. Αυτό ισοδυναμεί με ένα ποσοστό γύρω στο 25% της συνολικής δαπάνης μας για ρεύμα. Το κόστος των δικαιωμάτων είναι ένας φόρος κατανάλωσης στη αξία - και όχι στον όγκο της κατανάλωσης. Αυτό σημαίνει ότι όταν αυξάνεται η τιμή του αγαθού (των δικαιωμάτων) τα έσοδα από τον φόρο αυξάνονται - ανεξάρτητα από την κατανάλωση του αγαθού. Και όταν η τιμή εκτινάσσεται σαν πύραυλος, εκτινάσσονται σαν πύραυλος και τα έσοδα από τον φόρο. Η τιμή των δικαιωμάτων πράγματι εκτοξεύθηκε με την κρίση. Παλιότερα (πριν 4 χρόνια)  ήταν ασήμαντη - γύρω στα 10 ευρώ τον τόνο. Αργότερα ανέβηκε στα 20 και τους τελευταίους μήνες πετούσε προς τα 100 ευρώ τον τόνο. Αυτή την "υπεραπόδοση" του φόρου μας επιστρέφει το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης. 

Ποια είναι λοιπόν η προοπτική; Για πόσο ακόμα το Ταμείο θα έχει "απόθεμα" να πληρώνει την επιδότηση του ρεύματος; Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι όσο περισσότερο παράγουμε ρεύμα με λιγνίτη και φυσικό αέριο (κυρίως λιγνίτη που εκπέμπει διπλάσιο CO2 από το φυσικό αέριο για την ίδια παραγωγή) τόσο περισσότερα έσοδα θα έχει το ταμείο. Αλλά η τιμή του φυσικού αερίου είναι το πρωτογενές πρόβλημα. Αυτή προσπαθούμε να αντισταθμίσουμε (να "χετζάρουμε" που λέμε και στα ελληνικά). Τι μας μένει λοιπόν; Παραδόξως ο λιγνίτης! Όσο περισσότερο λιγνίτη καίμε, τόσο μεγαλύτερα τα έσοδα για το Ταμείο. Είναι η μόνη παράμετρος που ελέγχουμε. Η τιμή του αερίου και των δικαιωμάτων εκπομπών δεν είναι στο χέρι μας. Η λογική λέει: πίσω στο εθνικό μας καύσιμο - τουλάχιστον μέχρι να περάσει η μπόρα. Όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα, πράγματι "ανάγκα και Θεοί πείθονται" (εκεί κάπου στα μέσα Ιανουαρίου και μετά...)

Αγνοήστε τα Καθημερινά "Νέα" από τις Αγορές Ενέργειας

Είναι αλήθεια ότι εδώ και ένα εξάμηνο, οι αγορές ενέργειας βρίσκονται στην επικαιρότητα. Αυτό είναι λογικό. Η παρούσα κρίση είναι η μεγαλύτερη που έχουμε ζήσει εδώ και 50 χρόνια  - από τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του '70. Και είναι πιθανόν ακόμα χειρότερη. Οι καταναλωτές την έχουν ήδη δεί να αντανακλάται στους λογαριασμούς τους ρεύματος και αερίου.

Είναι λοιπόν μέχρι ένα βαθμό κατανοητό ότι τα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα βομβαρδίζουν τους καταναλωτές με καθημερινές "ανταποκρίσεις" για την πορεία των τιμών και τις εξελίξεις στις αγορές. Αυτό δημιουργεί προβλήματα:  Δίνει μια στρεβλωμένη εικόνα της κατάστασης και οδηγεί σε άγχος και πανικό που με την σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες κινήσεις. Οι συμβουλές μας:

Αγνοήστε κάθε πληροφορία για τις καθημερινές (χθεσινές, σημερινές ή αυριανές) τιμές οποιουδήποτε ενεργειακού προϊόντος. Ακόμα και αυτές που αφορούν συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Ο λόγος είναι ότι στον λογαριασμό σας θα μετακυλιθεί ένας μέσος όρος τέτοιων τιμών στην διάρκεια ενός ή και περισσότερων μηνών. Ο μέσος όρος αυτός μεταβάλλεται πολύ λιγότερο από τις ημερήσιες τιμές. 

Πρόσφατο παράδειγμα η αντίδραση των αγορών στην εισβολή στην Ουκρανία. Πράγματι οι αγορές αιφνιδιάστηκαν. Πολλοί λίγοι περίμεναν ότι θα γινόταν μια τόσο δραστική κίνηση. Λογικό, δεδομένου ότι η απόφαση ελήφθη από ένα πρόσωπο που δεν είχε προφανώς κανένα κίνητρο να την μοιραστεί. Οι αγορές αντέδρασαν βίαια - στις συναλλαγές που έγιναν την ημέρα της εισβολής οι τιμές εκτοξεύτηκαν. 

Είναι σημαντικό όμως να παρατηρήσουμε ότι α) την επόμενη ημέρα οι τιμές επανήλθαν στα προ της εισβολής επίπεδα και β) κατά συνέπεια ο όγκος των συναλλαγών που έγινε στις ψηλές τιμές της ημέρας της εισβολής είναι πολύ μικρός σε σχέση με αυτόν του μήνα (ή τους έτους) - οπότε και η επίπτωσή του στην μέση τιμή του ενεργειακού προϊόντος θα είναι περιορισμένη.

Νομίζουμε ότι θα βοηθήσει πολύ στην ταραγμένη εποχή που ζούμε να θυμηθούμε ότι την  πετρελαϊκή κρίση του '70 ακολούθησε μισός αιώνας όχι μόνο σχετικής σταθερότητας αλλά και πτώσης (σε σταθερές τιμές) της τιμής του πετρελαίου. Και ότι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι οι οικονομίες των χωρών-καταναλωτών κατόρθωσαν στην περίοδο αυτή να γίνουν πολύ πιο αποτελεσματικές στην χρήση του πετρελαίου. Παρήγαγαν και κατανάλωναν περισσότερα αγαθά με λιγότερο πετρέλαιο.

Για τον καθένα από μας αυτό σημαίνει: Ναι, εισερχόμαστε σε μια περίοδο υψηλών τιμών στην ενέργεια. Με ηρεμία και σύνεση προσαρμόζουμε τις καταναλωτικές και επενδυτικές μας αποφάσεις σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα τόσο σε ατομικό (είναι ίσως καιρός να αλλάξουμε ψυγείο μετά από 25 χρόνια!) όσο και συλλογικό επίπεδο (έχει μήπως νόημα η πυρηνική ενέργεια; Και με ποιο τρόπο;). Κανένας πανικός - αφήστε τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις και τους τρελαμένους στο facebook να στριγγλίζουν.