Για να έχουν ένα πρόσθετο κίνητρο να προσπαθήσουν (τα στελέχη) να πετύχουν τους στόχους των ιδιοκτητών - δηλαδή των μετόχων. Είναι πιο σημαντικό σε μεγάλες επιχειρήσεις στις οποίες η ιδιοκτησία και η διοίκηση συνήθως δεν ταυτίζονται. Ανάμεσα τους υπάρχει ένα χάσμα πληροφόρησης αλλά και ικανοτήτων. Οι μέτοχοι, που ενδιαφέρονται για την απόδοση της μετοχής τους, δεν έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν την επιχείρηση ούτε την πληροφορία που θα χρειαζόταν για να αξιολογήσουν την διοίκηση.
Στον αγνό και ανόθευτο καπιταλισμό το πρόβλημα αυτό (που στην οικονομική θεωρία ονομάζεται Κύριου - Εργολάβου) λύνεται όπως ένας γόρδιος δεσμός - μια επιθετική εξαγορά όπου πείθεται ένας αρκετός αριθμός μετόχων να πουλήσουν και συνεπώς να σχηματισθεί πλειοψηφία για να απολυθεί η διοίκηση που δεν αποδίδει αρκετά κέρδη. Εναλλακτικά - και πιο ήρεμα- οι μέτοχοι προτείνουν στην διοίκηση να αμείβεται με μετοχές της εταιρείας. Με το δικαίωμα αγοράς σε προκαθορισμένη τιμή μετά από ένα χρονικό διάστημα. Η μετοχή έχει σήμερα 7 ευρώ. Ο διοικητής αποκτά το δικαίωμα μετά από 5 χρόνια να αγοράσει στα 7 ευρώ. Επειδή όμως έχει κάνει καλά την δουλειά του, η μετοχή τότε θα πωλείται προς 15 ευρώ. Εξασκώντας το δικαίωμά του, αγοράζει στα 7 και πουλά την ίδια στιγμή στα 15 - κέρδος 8 ευρώ. Και οι δύο μεριές, μέτοχοι και διοικητής είναι ευχαριστημένες - ωφελημένες από την άνοδο της τιμής της μετοχής
Παραμένει όμως ένα πρόβλημα. Τι γίνεται στην περίπτωση που ο Διοικητής σταθεί τυχερός (ή άτυχος;). Καταρρέει η ΕΣΣΔ και κυριαρχεί στον κόσμο η ειρήνη. Τι φταίει ο διοικητής της επιχείρησης που δραστηριοποιείται στην αμυντική βιομηχανία; Υπάρχει λύση και για αυτό. Οι μέτοχοι προσλαμβάνουν ένα ειδικό που σχεδιάζει ένα σύστημα αμοιβής το οποίο δεν βασίζεται στην αξία της μετοχής της εταιρείας μόνο, αλλά στην σύγκρισή της με άλλες επιχειρήσεις του κλάδου. Η αμοιβή του διοικητή είναι έτσι πιθανότερο να αντικατοπτρίζει την δική του συμμετοχή στις επιδόσεις της εταιρείας.
Αναφερόμαστε στον "Διοικητή" δηλαδή σε ένα πρόσωπο. Ο διοικητής όμως χρειάζεται συνεργάτες τους οποίους επίσης πρέπει να κινητοποιήσει. Πρέπει να τους μοιράσει μέρος των επιχειρηματικών "κερδών" πέραν της σταθερής τους αμοιβής που ορίζεται από την αγορά στελεχών. Το δικό του πρόβλημα είναι ότι (πολλές φορές) δεν υπάρχει τρόπος να τα μοιράσει αντικειμενικά με βάση αποτελέσματα. Γι' αυτό και συνήθως το κάνει αμείβοντας συμπεριφορές και όχι αποτελέσματα. Προϋπόθεση είναι να έχει εξασφαλίσει ένα λογικό σύνδεσμο ανάμεσα στον συνολικό επιχειρηματικό στόχο (των μετόχων) και την συμπεριφορά των στελεχών. Κι αυτό μπορεί να λυθεί με την πρόσληψη ειδικών - υπάρχει διαθέσιμη τεράστια σχετική εμπειρία.
Πάμε τώρα στον ΔΕΔΔΗΕ. Είναι και αυτός μια μεγάλη επιχείρηση και το πρόβλημα του Κυρίου - Εργολάβου υπάρχει και σ' αυτόν. Κύριος οι Μέτοχοι, Εργολάβος η Διοίκηση. Εδώ όμως αρχίζουν οι ιδιαιτερότητες. Ο ένας μέτοχος, η παρούσα κυβέρνηση της χώρας δεν έχει τους στόχους ενός ιδιώτη μετόχου, γιατί αν είχε, θα είχε πουλήσει όλο το μερίδιο του σε ένα ιδιώτη. Ο άλλος μέτοχος είναι πράγματι ιδιώτης σε παθητική θέση. Που με την συμφωνία που έχει κάνει έχει δέσει εν πολλοίς το γάιδαρό του. Η επιχείρηση θα δικαιούται να λαμβάνει μέσω της ρυθμιστικής διαδικασίας ένα 6,5% στην "ρυθμιζόμενη βάση παγίων" της (και έμμεσα του κεφαλαίου τους). Το ερώτημα είναι: Ποιο είναι το σύστημα που θα εξασφαλίσει ότι, δεδομένης της συμφωνίας των μετόχων, η διοίκηση του ΔΕΔΔΗΕ θα ενεργεί έτσι ώστε να υπηρετούνται όσο καλύτερα γίνεται οι στόχοι των ιδιοκτητών του;
Το λεπτό αλλά και σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση ως Κύριος του ΔΕΔΔΗΕ δεν έχει ατομικούς αλλά συλλογικούς στόχους. Πρέπει να ξεκινήσουμε λοιπόν από τους στόχους. Ας τολμήσουμε να τους διατυπώσουμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται. Η διανομή ηλεκτρισμού στην χώρα με όρους ασφάλειας και γενικά ποιότητας τροφοδοσίας συγκρίσιμους με τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές υπό τον περιορισμό του χαμηλότερου δυνατού κόστους. Αυτό είναι βέβαια ένα ρητορικό σχήμα. Στην πράξη θα πρέπει να επιλεγεί ως αρχικό ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ των "καλύτερων" πρακτικών και του "χαμηλότερου" κόστους με την ελπίδα ότι η διοίκηση θα το βελτιώσει.
Οι στόχοι ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας και μάλιστα όλων των χωρών με τις οποίες συγκρινόμαστε είναι θεωρητικά καθορισμένοι για τα δίκτυα διανομής και τα σχετικά νούμερα δημόσια διαθέσιμα. Η μόνη βελτίωση που απαιτείται είναι να ελεγχθεί και να βελτιωθεί ο μηχανισμός που παρακολουθεί την διαδικασία συλλογής των δεδομένων. Μια διαδικασία που κατά προτίμηση θα ελέγχεται από τρίτο μέρος (ούτε τον ΔΕΔΔΗΕ ούτε την ΡΑΕ).
Για να επιτευχθούν οι στόχοι ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει να καλύψει τις σχετικές δαπάνες. Οι οποίες χωρίζονται σε δυο είδη: Τις λειτουργικές και τις επενδυτικές. Η διεθνής πρακτική είναι να μην συσχετίζονται οι λειτουργικές δαπάνες με τους ποιοτικούς στόχους γιατί είναι τεχνικά αδύνατο για τον Κύριο να ελέγξει τον Εργολάβο. Η πιο πετυχημένη πρακτική είναι η συμφωνία του CPI-X. Ο Κύριος υπόσχεται ότι θα καλύψει τις λειτουργικές δαπάνες του εργολάβου με βάση τον ετήσιο τιμάριθμο μείον ένα ποσοστό αύξησης της παραγωγικότητας της επιχείρησης. Αν η διοίκηση πετύχει μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας το πλεόνασμα αυξάνει τα κέρδη.
Για τις επενδυτικές δαπάνες το θέμα είναι πιο πολύπλοκο. Η Διοίκηση όμως είναι υποχρεωμένη να δικαιολογήσει τις δαπάνες αυτές συσχετίζοντας τις με την βελτίωση της ποιότητας του δικτύου. Θέλετε να υπογειώσουμε όλο το δίκτυο; Θα στοιχίσει ο Κούκος αηδόνι. Να σας προτείνουμε κάτι φθηνότερο για το ίδιο (σχεδόν) αποτέλεσμα; Αυτή είναι η κουβέντα μεταξύ του Κυρίου και του Εργολάβου. Οι επιχειρήσεις που είναι υπό ρυθμιστικό καθεστώς έχουν πάντα το κίνητρο να αυξάνουν τις επενδύσεις και γενικά τα πάγιά τους γιατί αμείβονται με βάση αυτές, με την λογική ότι χρειάζονται επαρκή απόδοση κεφαλαίων για να βρούν επενδυτές. Στην συγκεκριμένη περίπτωση του ΔΕΔΔΗΕ, ο επενδυτής έχει βρεθεί και (ελπίζει κανείς ότι) θα είναι ικανοποιημένος από το 6,5-7% και μιας ελαφριάς αύξησης της υπάρχουσας ρυθμιζόμενης βάσης παγίων.
Ποια θα ήταν συνεπώς η βάση για τον υπολογισμό του μπόνους της διοίκησης του ΔΕΔΔΗΕ; Ένα ποσοστό της μείωσης της λειτουργικών δαπανών πέραν του CPI-X και ένα ποσοστό της μείωσης των επενδυτικών δαπανών υπό τον περιορισμό της επίτευξης των στόχων ασφάλειας και ποιότητας τροφοδοσίας.
Τα παραπάνω είναι μια πολύ συνοπτική, εκλαϊκευμένη παρουσίαση του προβλήματος (και όχι κατ' ανάγκη της πλήρους λύσης!). Είναι όμως πιστεύουμε επαρκής για να αξιολογήσει κανείς το κείμενο που παρουσιάστηκε στον τύπο (ως απόφαση του ΔΣ του ΔΕΔΔΗΕ) στο οποίο περιγράφεται το σύστημα απονομής "μπόνους" στα στελέχη του ΔΕΔΔΗΕ για το 2021. Σε κάθε περίπτωση είμαστε σίγουροι ότι ένας Κύριος - Ιδιοκτήτης με μεταπτυχιακές σπουδές στην Διοίκηση των Επιχειρήσεων σε ένα από τα διασημότερα Αμερικανικά Πανεπιστήμια ("Ivy League") και μεγάλη εμπειρία στην διοίκηση μεγάλων ιδιωτικών (ή έστω ημικρατικών) οργανισμών δεν θα δίσταζε να το κατατάξει στην κατηγορία των σκουπιδιών και να το πετάξει στον κοντινότερο κάδο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου