Η λίστα ιστολογίων μου

20/12/20

Ιδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ: Ένα (και Μισό) Σύν και (τουλάχιστον) Πέντε Πλήν

Η κυβέρνηση προχωρά στην μερική ιδιωτικοποίηση του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού της χώρας πουλώντας μερίδιο 49%. Η σημαντική αυτή απόφαση, που έχει καθυστερήσει πολλές δεκαετίες (η γειτονική Τουρκία έχει πωλήσει το δίκτυο διανομής εδώ και πολλά χρόνια), αξιολογείται στο σημείωμα που ακολουθεί. Η συνολική αξιολόγηση είναι αρνητική και η σύσταση είναι να μην προχωρήσει η διαδικασία όπως έχει σχεδιαστεί.

Κατ΄αρχήν ένα θετικό σημείο: Η απόφαση για ιδιωτικοποίηση είναι σωστή γιατί δεν υπάρχει λόγος το δίκτυο (ή οποιοδήποτε μέρος του ηλεκτρικού συστήματος) να είναι υπό κρατική ιδιοκτησία. Γιατί η κρατική ιδιοκτησία οδηγεί σε συγκρουόμενα συμφέροντα. Το κράτος είναι ιδιοκτήτης και συγχρόνως ελεγκτής της επιχείρησης. Η κρατική ιδιοκτησία καταλήγει να είναι στην πράξη μια ιδιότυπη αδιαφανής ιδιωτικοποίηση προς όφελος πολιτικά ισχυρών ομάδων συμφερόντων (πολιτικών κομμάτων, ισχυρών πελατών, προμηθευτών, των εργαζομένων σ΄αυτήν, ακόμα και ανταγωνιστών). Έχουν οι Έλληνες καταναλωτές την αίσθηση ότι τους "ανήκει" ο ΔΕΔΔΗΕ; Με ποιο τρόπο; Η ιδιωτικοποίηση κόβει τον ομφάλιο λώρο. Και οι Έλληνες μαθαίνουν την αλήθεια: ότι δεν τους ανήκει ο ΔΕΔΔΗΕ και δεν υπάρχει λόγος να τους ανήκει. Απαιτούν απλώς από το κράτος να τον ελέγξει - αυστηρά. Η πιθανότητα αυτό να γίνει πραγματικότητα είναι μεγαλύτερη. Γιατί ο ιδιοκτήτης και ο ελεγκτής του - το κράτος βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές. 

Μπορούμε, με δυσκολία βέβαια, να διακρίνουμε ένα ακόμα θετικό στοιχείο στη διαδικασία που ακολουθείται. Το ότι πριν προχωρήσει η διαδικασία πώλησης υπήρξε φροντίδα να σταθεροποιηθεί το ρυθμιστικό περιβάλλον. Πώληση δικτύου, δηλαδή ρυθμιζόμενης από την φύση της οικονομικής δραστηριότητος χωρίς σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο δεν νοείται. Η κυβέρνηση λοιπόν φαίνεται ότι έκανε το προφανές και αυτονόητο. Ο μισός βαθμός δίνεται γιατί στην χώρα μας το αυτονόητο δεν είναι πάντα προφανές.

Δυστυχώς τα θετικά σημεία τελειώνουν εδώ. Η όλη προσπάθεια πάσχει τόσο για δομικούς λόγους όσο και για λόγους διαδικαστικούς. Πρώτα τα δομικά προβλήματα. 

Αυτή η πώληση του 49% (με "ισχυρά δικαιώματα διοίκησης" στον επενδυτή), είναι αποδεδειγμένα από την εμπειρία της ίδιας της ΔΕΗ εντελώς λανθασμένη καθώς εκμηδενίζει στην πράξη το μοναδικό θετικό πλεονέκτημα της ιδιωτικοποίησης- τον διαχωρισμό του ιδιοκτήτη από τον ελεγκτή. Η πώληση πρέπει να είναι για πλειοψηφικό πακέτο. Μια ενδιάμεση λύση, που δεν προτείνεται αλλά μπορεί να σώσει τα προσχήματα, είναι αυτή που εφάρμοσε πριν από 35 χρόνια η Βαρώνη Θάτσερ στην Μ Βρετανία. Κράτησε (για περιορισμένο χρονικό διάστημα) ορισμένες "χρυσές" μετοχές με ειδικά δικαιώματα για το κράτος για συγκεκριμένους λόγους δημοσίου συμφέροντος (φαίνεται όμως ότι θα έπρεπε να πάρουμε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν είναι προφανές ότι θα την παίρναμε ).

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απόφαση να πωληθεί ολόκληρο το δίκτυο διανομής. Η προτιμότερη λύση θα ήταν να σπάσει σε 5-7 γεωγραφικά ορισμένα κομμάτια (π.χ. τις σημερινές "Περιφέρειες") τα οποία να πωληθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αυτή δεν είναι μια "τρελή" ιδέα. Είναι ο τρόπος που ήδη εφαρμόζεται για το δίκτυο φυσικού αερίου. Γιατί όχι και στον ηλεκτρισμό; Η πώληση του δικτύου σε κομμάτια θα δημιουργήσει ένα επιχειρηματικό τοπίο που θα μοιάζει περισσότερο με την δομή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Γερμανία για παράδειγμα υπάρχουν εκατοντάδες τοπικές εταιρείες ηλεκτρισμού  διαχειριστές των τοπικών  δικτύων διανομής (η Τουρκία πώλησε το δίκτυο διανομής σε 21 κομμάτια). Αν στην Γερμανία δεν υπάρχουν θέματα οικονομιών κλίμακας στη διανομή του ρεύματος γιατί υπάρχουν στην Ελλάδα; Το σπάσιμο του δικτύου σε αυτόνομες επιχειρήσεις θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα:

  • Θα δημιουργούσε συνθήκες ιδεατού ανταγωνισμού (yardstick competition) μεταξύ των επιχειρήσεων διανομής. Ιδεατού μεν αλλά με πρακτικά αποτελέσματα στην αξιολόγηση των επιδόσεών τους από τον ρυθμιστή. Όχι όμως μόνο ιδεατού. Η τάση προς καινοτομία θα ενισχυόταν σημαντικά (στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει εμπειρία δεκαετιών στο yardstick competition).
  • Θα βελτίωνε θεαματικά την ανταπόκριση των επιχειρήσεων στις τοπικές ανάγκες της περιοχής που εξυπηρετούν. Ισορροπώντας καλύτερα την ποιότητα εξυπηρέτησης. Άλλες ανάγκες αδιάλειπτης τροφοδότησης έχει μια τουριστική περιοχή, άλλες μια ορεινή εκμετάλλευση ζωικού κεφαλαίου. 
  • Θα έδινε τη δυνατότητα μαζί με το δίκτυο να πωληθούν και οι πελάτες της ΔΕΗ στην περιοχή τους. Αυτό θα δημιουργούσε υπεραξία για την ΔΕΗ δεδομένης της χαμηλής ποιότητας του χαρτοφυλακίου της. Από την πώληση πελατών δεν θα έπρεπε να αποκλειστούν υπάρχοντες προμηθευτές. Με αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού.  

Ένα ερώτημα σχετικά με τις παραπάνω προτάσεις είναι εάν η εφαρμογή τους θα οδηγούσε σε μικρότερα έσοδα για την ΔΕΗ και τον ιδιοκτήτη της το κράτος. Η απάντηση δεν είναι εύκολη αν και πωλώντας πλειοψηφικό πακέτο η τιμή θεωρητικά τουλάχιστον θα ήταν υψηλότερη. Αλλά το πιο σημαντικό ερώτημα είναι: ποιος είναι ο στόχος του κράτους; Η άμεση είσπραξη από την πώληση των ασημικών ή η μακροπρόθεσμη κοινωνική ωφέλεια; Αν είναι το δεύτερο τότε ισχυριζόμαστε ότι οι εναλλακτικές που προτείνονται είναι προτιμότερες. 

Η αξιολόγηση συνεπώς των αποφάσεων της κυβέρνησης σε δομικό επίπεδο είναι αρνητική. Δυστυχώς η αξιολόγηση της διαδικασίας είναι επίσης αρνητική.

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι αποφάσισε να μην εκμεταλλευτεί τη ευκαιρία της ιδιωτικοποίησης για να μοιράσει στο ευρύ κοινό ένα μέρος των μετοχών της επιχείρισης πράγμα που είχε κάνει η Βαρώνη Θάτσερ το 1989 (με την περίφημη διαφημιστική καμπάνια που πρότεινε στους θεατές να πουν το μυστικό στον Sid-κάτι σαν τον Θανάση στα καθ' ημάς). Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία. Είναι γνωστό ότι οι μετοχές σ' αυτού του είδους τις επιχειρήσεις υποδομών είναι οι καλύτερες για να ενισχύσουν τη λαϊκή συμμετοχή στο χρηματιστήριο γιατί οι αποδόσεις τους είναι χαμηλές μεν αλλά σχετικά  σταθερές - μετοχές για "χήρες και ορφανά" τις αποκαλούν οι κυνικοί Αμερικάνοι (Ας σημειωθεί ότι ο Sid, αν κράτησε τις μετοχές του μέχρι σήμερα έχει δεκαπλασιάσει την αξία της επένδυσής του-μετοχές κατάλληλες για τον "τρίτο πυλώνα" του ασφαλιστικού!).

Σχετικά τώρα με τους όρους του ρυθμιστικού περιβάλλοντος. Η κυβέρνηση φέρεται με τρόπο που δεν δείχνει να έχει  επαφή με το περιβάλλον. Δεν αξιοποιεί την εμπειρία δεκαετιών - τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες σε χώρες που έχουν προηγηθεί. Κατασκεύασε μια λύση με ελληνικό χρώμα και οσμή. Πιο λαϊκά: Να βρούμε τους κουτόφραγκους να τους τα αρπάξουμε τάζοντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Και να μείνει και το μαγαζί δικό μας.

Διαφημίζεται εντόνως, με μια σχεδόν παιδική αφέλεια από τον ελληνικό τύπο ότι εξασφαλίζεται στον επενδυτή σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου 6,7% για μια περίοδο 5 ετών. Την στιγμή που στις πολιτισμένες χώρες του κόσμου η απόδοση αυτή είναι στο 3%. Σημειωτέον ότι 6,7% σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου σημαίνει (με μια μόχλευση του 50%) μια εντυπωσιακή απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξης του 13%. Υπάρχουν πιθανόν λόγοι που αναγκάζουν την κυβέρνηση να υποσχεθεί τις υψηλές αυτές αποδόσεις. Ένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι η αναξιοπιστία των πελατών του ΔΕΔΔΗΕ, κυρίως της μητρικής ΔΕΗ που έχει την συνήθεια να τον φεσώνει. Ένα άλλος λόγος είναι η κακή κατάσταση του δικτύου (με μια από τις χειρότερες στην Ευρώπη επιδόσεις στην ποιότητα τεχνικής εξυπηρέτησης) και η συνεπαγόμενη ανάγκη σοβαρής αναβάθμισης του δικτύου. Όλα αυτά είναι κατανοητά αλλά κάποιος πρέπει να τα διευκρινίσει. Έχουμε όμως την εντύπωση ότι ακόμα και αν όλες οι δικαιολογίες έχουν βάση, θα είναι πολύ δύσκολο να δικαιολογηθεί η υψηλή αυτή απόδοση με οποιαδήποτε άλλη εξήγηση από την "πρεμούρα" να πωληθούν τα ασημικά.

Ακόμα χειρότερα, η πώληση γίνεται με την έμμεση υπόσχεση ότι η μεγάλη επένδυση των "έξυπνων" μετρητών θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Η υπόσχεση αυτή από μόνη της μπορεί να εκτινάξει την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων ακόμα ψηλότερα. Τα χρήματα αυτά έχουν κόστος ευκαιρίας για την ελληνική κοινωνία. Η ενίσχυση των επενδυτών του ΔΕΔΔΗΕ δεν είναι προφανές ότι είναι η βέλτιστη αξιοποίησή τους.    

Ένας  τρόπος για να διορθωθούν οι εντυπώσεις τουλάχιστον από την γενναιόδωρη απόδοση κεφαλαίου θα ήταν η επιβολή του κανόνα CPI-X στις λειτουργικές δαπάνες της επιχείρισης. Αυτός ήταν ο βρετανικός/θατσερικός τρόπος. Απλός και διαφανής. Για τα επόμενα 5 χρόνια οι λειτουργικές σου δαπάνες θα αυξάνονται με τον πληθωρισμό - το CPI (Consumer Price Index) μείον ένα συντελεστή αύξησης της παραγωγικότητας, το Χ. Ρήτρες επίτευξης στόχων έχουν περιληφθεί βέβαια και στο ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι μόνοι που τις καταλαβαίνουν (ελπίζει κανείς) είναι οι σχεδιαστές τους. Το ερώτημα είναι: Γιατί δεν επελέγη το εξαιρετικά πετυχημένο βρετανικό σύστημα, το οποίο μάλιστα θα μπορούσε να βελτιωθεί με βάση την πολύχρονη εμπειρία από την εφαρμογή του; 

Τέλος δεν μπορεί κανείς να μην σχολιάσει την επικοινωνιακή πολιτική του όλου εγχειρήματος. Που έχει σχεδιασθεί χωρίς να έχει αποφασιστεί ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται: Οι επενδυτές ή η κοινή γνώμη; Αυτό οδηγεί σε αστείες καταστάσεις γιατί προσπαθώντας να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη δημιουργεί προβλήματα στην προσέγγιση των επενδυτών (βέβαια το προφανές ερώτημα είναι γιατί να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη - την στιγμή που δεν προσκαλεί "τους πολλούς" να συμμετάσχουν στη ιδιωτικοποίηση). 

Κατ' αρχήν η  προχειρότητα φαίνεται από τα προφανή λάθη. Ο ΔΕΔΔΗΕ σύμφωνα με μια αφίσα του πουλάει 41 γιγαβατώρες - υποτιμώντας κατά χίλιες (1.000) φορές τις επιδόσεις της επιχείρησης (Βεβαίως δεν τις πουλάει - διόδια εισπράττει). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ περηφανεύεται ότι έχει 7 εκατομμύρια πελάτες. Δεν είναι πελάτες - είναι χρήστες του δικτύου του. Πελάτες του είναι οι προμηθευτές ρεύματος που είναι μόνο 20 και εξ αυτών ο ένας και μεγαλύτερος του χρωστάει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια (ξεγελάστηκαν οι επενδυτές;). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ διατρανώνει ότι θα κάνει δισεκατομμύρια επενδύσεων τα επόμενα χρόνια. Αυτό είναι σίγουρα για να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη γιατί αν οι επενδυτές το έπαιρναν στα σοβαρά θα απείχαν από τη  διαδικασία - οι νέες επενδύσεις δεν αρέσουν στους επενδυτές ειδικά αν είναι Funds υποδομών (γιατί μειώνουν τις "ελεύθερες" χρηματοροές). 

Η υιοθέτηση - αντιγραφή των καλύτερων διεθνών πρακτικών και η προσαρμογή τους στις τοπικές συνθήκες ήταν ο τρόπος με τον οποίο πολλά κράτη τα τελευταία 70 χρόνια πλούτισαν. Μέχρι ενός σημείου και η Ελλάδα. Δυστυχώς εδώ και καιρό δεν μπορούμε ούτε να αντιγράψουμε σωστά. Αυτό είναι κακός οιωνός για την χώρα γιατί στην κατάσταση που έχει φθάσει δεν αρκεί μόνο να αντιγράφει. Πρέπει να ρίξει μια πάσα-προσευχή για να πετύχει το γκόλ στην παράταση (το Hail Mary pass για τους πραγματικά αμερικανοθρεμένους της κυβέρνησης).


19/12/20

Πόσοι και Ποιοι Πελάτες Έχουν Φύγει από την ΔΕΗ; Και που Πήγαν;

Με αργό, βασανιστικό και γεμάτο προχειρότητα τρόπο οι κρατικοδίαιτοι οργανισμοί του κλάδου του ηλεκτρισμού δίνουν στη δημοσιότητα στοιχεία. Σας να τους βγάζουν το δόντι. Μπορούμε όμως τώρα να απαντήσουμε σε ορισμένα βασικά ερωτήματα που πιθανόν ενδιαφέρουν τους οικιακούς και μικρούς επαγγελματικούς πελάτες, που είναι και η συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών. Να ορισμένα από αυτά και οι απαντήσεις που δίνουν οι δημοσιευμένοι αριθμοί:

Πόσοι καταναλωτές έχουν φύγει από την ΔΕΗ μέχρι σήμερα (30 Σεπτεμβρίου 2020 για την ακρίβεια); Μετά από 20 χρόνια από την απελευθέρωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού, το 20% των μετρητών είναι τώρα σε άλλο πάροχο (ο ελληνικός στόχος του 20/20/20!). Αυτό σε αριθμό μετρητών μικρών πελατών (χαμηλής τάσης) που είναι περίπου 6,8 εκατομμύρια στο σύνολο. Στους μεγάλους (βιομηχανικούς) πελάτες η ΔΕΗ έχει χάσει το 40% των πελατών/μετρητών, αλλά αυτοί είναι στο σύνολό τους μόνο 11 χιλιάδες.

Στο σύνολο των 6,8 εκατομμυρίων μετρητών "Χαμηλής Τάσης" λοιπόν, η ΔΕΗ είχε την 30/9/20 5,4 εκατομμύρια πελάτες και οι εναλλακτικοί είχαν 1,4 εκατομμύρια.

Ενώ όμως η ΔΕΗ έχει χάσει το 20% των πελατών της, συγχρόνως έχει χάσει (στην Χαμηλή Τάση) το 30% των πωλήσεων της σε κιλοβατώρες. Αυτό σημαίνει ότι έχουν  φύγει οι καταναλωτές με μεγαλύτερη κατανάλωση. Κυρίως επαγγελματικοί και μεγάλοι οικιακοί. Η μέση κατανάλωση ενός πελάτη της ΔΕΗ είναι γύρω στις 4 μεγαβατώρες τον χρόνο ενώ η μέση κατανάλωση των πελατών των εναλλακτικών παρόχων φθάνει τις 7 μεγαβατώρες τον χρόνο.

Αυτό είναι αναμενόμενο, δεδομένου ότι οι εναλλακτικοί πάροχοι στοχεύουν με πρώτη προτεραιότητα  τους μεγάλους καταναλωτές, είτε οικιακούς (με τιμολόγια που έχουν υψηλό πάγιο και χαμηλή τιμή κιλοβατώρας για παράδειγμα) είτε επαγγελματικούς. Από την άλλη μεριά η κατάσταση αυτή αποτελεί πρόκληση για σκέψη, δεδομένου ότι οι μικροί οικιακοί καταναλωτές φαίνεται ότι δεν έχουν επαρκές κίνητρο (ή πληροφόρηση) για να εκμεταλλευθούν την ευκαιρία χαμηλότερων τιμών στην αγορά.

Ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι περίπου ένα 10% των μετρητών που δεν είναι στην ΔΕΗ (περίπου 140 χιλιάδες στους 1,4 εκατομμύριο) έχουν πάει στον πάροχο με την ονομασία "Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας" - τον ΠΚΥ. Ο πολύ πετυχημένος αυτός πάροχος έχει κερδίσει τους πελάτες ..... που δεν θέλει κανείς άλλος. Προφανώς γιατί δεν έχουν ή δεν θέλουν να πληρώσουν. Αυτός είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου οι πάροχοι αδιαφορούν για την είσπραξη των λογαριασμών των δύστροπων ή αδύναμων πελατών και περιμένουν να πληρωθούν από τους υπόλοιπους καταναλωτές μέσω των χρεώσεων για τις περίφημες "Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας" στους λογαριασμούς τους.

Αν εξαιρέσουμε τους 140 χιλιάδες του ΠΚΥ, αυτό σημαίνει ότι 1,2 εκατομμύρια  πελάτες/μετρητές είναι τώρα σε εναλλακτικούς παρόχους. Πόσοι είναι αυτοί οι πάροχοι; Τυπικά είναι δέκα οκτώ (18) αλλά ενεργοί και ανεξάρτητοι στην πράξη είναι δέκα πέντε (15). Από αυτούς οι οκτώ (8) μεγαλύτεροι έχουν (εκπροσωπούν όπως είναι η επίσημη έκφραση) το 85% των μετρητών δηλαδή το 1 από τα 1,2 εκατομμύρια. Ο μεγαλύτερος έχει 227.000 πελάτες (ο ΠΚΥ, είναι ο έκτος μεγαλύτερος σε αριθμό μετρητών!)

Αναφερθήκαμε παραπάνω στο γεγονός ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού άνοιξε πριν 20 χρόνια - συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο του 2001. Στην πραγματικότητα το άνοιγμα της αγοράς για τους πολλούς καταναλωτές άρχισε πριν περίπου 5 χρόνια  - μετά από τραυματικές εμπειρίες και επίτευξη πολλών αυτογκόλ. Η ελληνική αγορά ηλεκτρισμού είναι ακόμα μακριά από τους στόχους που επέβαλαν τα μνημόνια αλλά κυρίως από τον στόχο που η ίδια η χώρα θα έπρεπε να έχει θέσει ώστε να υπάρξει αποτελεσματικός ανταγωνισμός και λειτουργία της αγοράς ρεύματος ανάλογη με αυτή των υπόλοιπων χωρών της ΕΕ - τουλάχιστον αυτών που ήσαν μέλη της Κομεκόν στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν .

16/12/20

Οι Μικροί και...Τρελοί Καινοτομούν και στο Ρεύμα

Η καινοτομία είναι η σημαντικότερη πηγή νέου πλούτου δηλαδή της "ανάπτυξης". Δεν είναι το περισσότερο κεφάλαιο, οι περισσότεροι εργαζόμενοι ή ... το καλύτερο κλίμα. Ούτε καν το "καλύτερο" κράτος (υποθέτοντας ότι υπάρχει "καλό" κράτος). Παρά μόνο στον βαθμό που αυτοί οι συντελεστές της παραγωγής ενσωματώνονται σε καινοτομικές επενδύσεις. Η καινοτομία (νέες ιδέες και νέοι κανόνες) είναι ο μοναδικός παραγωγικός συντελεστής του οποίου η απόδοση δεν μειώνεται καθώς αυξάνεται το απόθεμα του στην κοινωνία.

Υπάρχουν ισχυρότατες ιστορικές ενδείξεις ότι το καλύτερο περιβάλλον για να ανθίσει η καινοτομία είναι η οργάνωση της οικονομικής δραστηριότητας που ονομάζουμε ελεύθερη αγορά ή καπιταλισμό. Η οργάνωση αυτή που βασίζεται στην θεσμοθέτηση και προστασία δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας, ανταγωνισμού και εθελούσιων συναλλαγών. Για λόγους που δεν έχουν να κάνουν κατ΄ανάγκη με την εφεύρεση καθεαυτή αλλά με την ταχύτατη διάχυση και ενσωμάτωση της καινοτομίας στη οικονομία. Παρατηρούμε επίσης ότι σε ένα περιβάλλον ελεύθερης αγοράς αυτοί που συνήθως καινοτομούν είναι οι μικροί (όχι μόνο από άποψη ηλικίας αλλά και οικονομικής επιφάνειας) και αυτοί που έχουν το στομάχι για να αναλάβουν μεγαλύτερο ρίσκο δηλαδή....οι τρελοί.

Οι σκέψεις αυτές προκλήθηκαν από πρόσφατες εξελίξεις στον κλάδο του ηλεκτρισμού.  Ο οποίος μέχρι πρότινος εθεωρείτο (και ήταν) ο πιο συντηρητικός κλάδος της οικονομίας. Μέχρι του σημείου οι άνθρωποι του ηλεκτρισμού να υποψιάζονται ότι ο ... Θωμάς Έντισον δεν θα εντυπωσιαζόταν αν έβλεπε το σημερινό ηλεκτρικό σύστημα (σε αντίθεση με τις τηλεπικοινωνίες που θα έμενε άναυδος).

Ο νυσταλέος επί ένα αιώνα ηλεκτρισμός πρέπει μέσα στα λίγα επόμενα χρόνια να αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις (θέλοντας και μη). Να αλλάξει τον τρόπο παραγωγής των προϊόντων του, να αλλάξει τον τρόπο πώλησης τους, να αλλάξει ριζικά τον τρόπο διανομής τους εκμεταλλευόμενος την συνέργεια με τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Ταυτόχρονα, να αντιμετωπίσει την ριζική αλλαγή που θα απαιτήσουν νέες χρήσεις των προϊόντων του και την σχετική διαχείριση των πελατών του.

Να λοιπόν που ξεσπούν μικρές επαναστάσεις. Ένας μικρός προμηθευτής ρεύματος στο Τέξας (Griddy) προσφέρει στους πελάτες του δυναμικά τιμολόγια. Με τιμή που παρακολουθεί την χονδρική τιμή σε πεντάλεπτα διαστήματα. Στην πραγματικότητα είναι ενεργός εδώ και τρία χρόνια (έχοντας καταφέρει να πείσει μόνο 30 χιλιάδες καταναλωτές) και ήδη πρόλαβε να υποστεί μια μεγάλη αβαρία - σχεδόν χρεοκοπία. Επέζησε όμως και επιμένει υπό νέα διοίκηση. Ένας άλλος προμηθευτής στην Μ. Βρετανία, μικρός και αυτός (Octopus) - πολύ μικρότερος από τους κυρίαρχους 6 της αγοράς, προσφέρει όχι μόνο δυναμικά τιμολόγια αλλά, σε όσους έχουν ηλεκτρικό αυτοκίνητο την δυνατότητα να πωλήσουν υπηρεσίες (μέσω της μπαταρίας) του στο δίκτυο ηλεκτρισμού.

Αυτό που είναι σημαντικό σχετικά με τις προσπάθειες αυτές είναι ότι η τεχνολογία που απαιτείται για να προσφερθούν τα επαναστατικά αυτά προϊόντα ήταν διαθέσιμη εδώ και δεκαετίες. Σε ένα κλάδο όμως που αποτελείτο από κρατικοδίαιτες ή υπό έντονο ρυθμιστικό έλεγχο τεραστίων διαστάσεων επιχειρήσεις που δεν αντιμετώπιζαν κανένα ανταγωνισμό κανείς δεν έπαιρνε την πρωτοβουλία να προωθήσει νέες ιδέες. Έπρεπε να έρθει το γερό σκούντημα της θατσερικής ιδιωτικοποίησης (που υιοθετήθηκε και αντιγράφτηκε ταχύτατα σε παγκόσμιο επίπεδο) αλλά κυρίως η παγκόσμια έγνοια για την κλιματική αλλαγή για να ξυπνήσει ο κλάδος. 

Δεν είναι σίγουρο ότι οι επαναστάσεις των μικρών θα πετύχουν. Το πιθανότερο μάλιστα είναι ότι θα αποτύχουν. Την πρώτη φορά. Την  δεύτερη μερικές από αυτές θα επιζήσουν. Θα αλλάξουν την δική μας ζωή και αυτές θα μεγαλώσουν. Και θα προσλάβουν δικηγόρους για να προστατεύσουν τα μονοπώλια τους από τους επόμενους επαναστάτες. Το κέρδος όμως για το κοινωνικό σύνολο θα είναι τεράστιο και αναπαλλοτρίωτο.



9/12/20

Ο Δρόμος προς την Δυναμική Τιμολόγηση είναι Γεμάτος Λακκούβες-η περίπτωση της Griddy

Το Ιερό Δισκοπότηρο του ηλεκτρισμού από τον καιρό που γεννήθηκε ως τεχνολογία είναι η δυναμική τιμολόγηση. Δηλαδή να αλλάζει η τιμή του ρεύματος για τον καταναλωτή σε τέλειο συντονισμό με την αλλαγή του κόστους παραγωγής του - δηλαδή σχεδόν από λεπτό σε λεπτό. Ώστε να διορθωθεί το εκ γενετής μειονέκτημα της τεχνολογίας - ότι το ρεύμα δεν αποθηκεύεται (ακόμα) με οικονομικό τρόπο.

Για περισσότερο από ένα αιώνα, μέχρι περίπου την δεκαετία του 1980, το Ιερό Δισκοπότηρο παρέμενε απλησίαστο όνειρο. Κυρίως γιατί δεν υπήρχε η τεχνολογία για να καταμετρηθεί, συλλεχθεί, μεταδοθεί και αξιοποιηθεί ο τεράστιος όγκος της πληροφορίας που χρειάζεται για να γίνει δυνατή η τιμολόγηση ανά λεπτό - η δυναμική τιμολόγηση για την μάζα των καταναλωτών. Εδώ και 30 χρόνια όμως η τεχνολογία υπάρχει και μάλιστα σε προσιτές τιμές. Οι μικρο - υπολογιστές (που κάνουν τους μετρητές "έξυπνους") και τα δίκτυα τηλεπικοινωνιών.  

Παρ΄όλο που η τεχνολογία είναι πλέον διαθέσιμη, η προσφορά δυναμικών τιμολογίων στους καταναλωτές είναι ακόμα μηδαμινή. Πρόσφατα, με την κατανόηση ότι τα δυναμικά τιμολόγια είναι προϋπόθεση για την διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο, τα κράτη αποφάσισαν να προωθήσουν την τεχνολογική υποδομή  - τους έξυπνους μετρητές. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από το 60% των Αμερικανών έχουν εγκατεστημένο έξυπνο μετρητή. Ελάχιστοι όμως έχουν δυναμικά τιμολόγια.

Ο συμβατικοί προμηθευτές ρεύματος δεν έχουν τα κίνητρα να πείσουν  τους πελάτες τους, οι οποίοι με τη σειρά τους είναι διστακτικοί. Όλοι εκτός από την Griddy (www.griddy.com) και τους μερικές δεκάδες χιλιάδες τολμηρούς πελάτες της στο Τέξας των ΗΠΑ.

H Griddy προσφέρει εδώ και τρία χρόνια στο Τέξας δυναμικά τιμολόγια. Πραγματικά φουτουριστικά. Η σχέση του πελάτη με τον πάροχο, δηλαδή την Griddy, διεκπεραιώνεται μέσω μιας εφαρμογής στο κινητό τηλέφωνο. Από το κινητό εγγράφεσαι ως συνδρομητής ("αλλάζεις πάροχο"), από το κινητό πληρώνεις αυτόματα, στο κινητό παίρνεις πληροφορίες για την τρέχουσα τιμή (ώστε να αλλάξεις τον θερμοστάτη του κλιματιστικού, να κλείσεις τον φούρνο ή να φορτίσεις το αυτοκίνητο) και από το κινητό τερματίζεις την συνεργασία. Υπάρχει ένα μηνιαίο πάγιο περίπου 10 ευρώ και τιμολογείσαι ηλεκτρονικά με την λογική του προπληρωμένου λογαριασμού. Κάθε μήνα σου παίρνουν αρκετά χρήματα ώστε να διατηρείς ένα υπόλοιπο 40 δολαρίων στον λογαριασμό. Η τιμή που πληρώνεις αλλάζει κάθε πεντάλεπτο και αντικατοπτρίζει πλήρως την χονδρική τιμή της αγοράς κάθε στιγμή-την "Οριακή τιμή συστήματος". (Γιατί στο Τέξας; Γιατί οι πρώην καουμπόυδες νυν πετρελαιάδες, με πληθυσμό γύρω στα 27 εκατομμύρια, είναι η Πολιτεία με το μεγαλύτερο ποσοστό εγκατεστημένων έξυπνων μετρητών στις ΗΠΑ)

Μια πανέμορφη ιστορία παρ΄όλο που οι τολμηροί πελάτες δεν ήταν πολλοί - μερικές δεκάδες χιλιάδες ανάμεσα στα εκατομμύρια των καταναλωτών στην πολιτεία του Τέξας. Που έπεσε όμως το καλοκαίρι του 2019 σε λακκούβα. Μέσα στον Αύγουστο, το ηλεκτρικό σύστημα βρέθηκε σε ανισορροπία (φταίγανε ως συνήθως τα αιολικά - το Τέξας έχει περισσότερα αιολικά κατά κεφαλή από την Γερμανία). Η χονδρική τιμή του ρεύματος εκτινάχθηκε στα 9.000 δολάρια την μεγαβατώρα. Οι πελάτες του Griddy χρεώθηκαν για κάμποσες ώρες με  τιμή 9 δολάρια την κιλοβατώρα (η μέση τιμή για οικιακούς πελάτες είναι γύρω στα 0,12 δολάρια την κιλοβατώρα). ¨Όπου φύγει -φύγει.

Η Griddy όμως επέζησε. Τα πρόσφατα νέα είναι ότι εξακολουθεί να υπάρχει, αποζημιώνοντας χωρίς να είναι υποχρεωμένη, αρκετούς πελάτες και συνεχίζει την λειτουργία με νέα διοίκηση - αφού προφανώς άλλαξε και ιδιοκτησία. Μια από τις πρώτες υποσχέσεις της νέας διοίκησης είναι ότι θα βάλει πάνω όριο στις δυναμικές χρεώσεις. Επίσης ότι θα ελαχιστοποιήσει την διαφήμιση προτιμώντας να αποκτήσει πελάτες μέσω των συστάσεων σε φίλους και γνωστούς των ήδη πελατών της. Ανακοίνωσε μάλιστα την επέκταση του επιχειρηματικού μοντέλου και σε άλλες πολιτείες όπου έχει προχωρήσει η εγκατάσταση "έξυπνων" μετρητών.

Η παροιμία στις ΗΠΑ λέει ότι κανείς δεν παίρνει στα σοβαρά έναν επιχειρηματία που δεν έχει χρεοκοπήσει τουλάχιστον μια φορά. Αν είναι έτσι, τότε έχοντας την εμπειρία της Griddy, θα πρέπει να ευχηθούμε πολλές και καλές χρεοκοπίες στους Ευρωπαίους αλλά και - γιατί όχι - Έλληνες επιχειρηματίες που θα φέρουν στην Ευρώπη και στην χώρα μας τα δυναμικά τιμολόγια. Ελπίζοντας βέβαια ότι ο ΔΕΔΔΗΕ θα βρει τα λεφτά για να τους βάλει τους έξυπνους μετρητές που χρειάζονται - χωρίς να χρεοκοπήσει αυτός πρώτα. 


 


 

4/12/20

Το Ρεύμα ως "Κοινωνικό Αγαθό"

Το ρεύμα δεν είναι "δημόσιο αγαθό" (με τον ορισμό που δίνουν οι οικονομολόγοι - γιατί έχει κόστος και κάποιος που δεν το πληρώνει μπορεί να αποκλειστεί από την κατανάλωσή του) αλλά έχει γίνει - και όχι μόνο στην Ελλάδα - "πολιτικό αγαθό". Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν σε μεγάλο βαθμό για την κατανομή της σχετικής δαπάνης στους καταναλωτές. Και αυτό γίνεται παραβαίνοντας την στοιχειώδη οικονομική λογική. Ο τρόπος με τον οποίο τιμολογείται το ρεύμα στους καταναλωτές δεν είναι "κοστοστρεφής" επειδή η οριακή κατανάλωση χρεώνεται με πολύ μεγαλύτερη τιμή από το κόστος της. Το θέμα είναι σημαντικό και επίκαιρο, γιατί με τις αλλαγές στο παραγωγικό δυναμικό που έρχονται με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και πιθανόν των πυρηνικών, θα χρειαστούν θαρραλέες πολιτικές αποφάσεις. Οι πολιτικοί λοιπόν είναι καλό από τώρα να κατανοήσουν την έννοια του "κοινωνικού αγαθού". Αλλά πρώτα να περιγράψουμε την λογική της παρούσας κατάστασης.

Συνοπτικά και προσεγγιστικά: Το 80% του κόστους του ρεύματος είναι σταθερό (π.χ αποσβέσεις και απόδοση κεφαλαίου, αμοιβές προσωπικού) και μόνο το 20% μεταβλητό (πχ καύσιμα, απώλειες). Αντίθετα στον λογαριασμό μας το 80% της χρέωσης είναι μεταβλητή ("ογκομετρική" - ανά  κιλοβατώρα) και το 20% σταθερή (πάγια). Αυτή η στρέβλωση δίνει λανθασμένα μηνύματα στην αγορά - μεταξύ άλλων αποθαρρύνει την υποκατάσταση άλλων μορφών ενέργειας από το ρεύμα (πχ για κίνηση) αλλά κυρίως υπονομεύει τις επενδύσεις σε καθαρή μορφή ενέργειας που είναι από την φύση τους εντάσεως κεφαλαίου.   

Ποιο πλεονέκτημα έχει η παραδοσιακή τιμολόγηση; Στις  επιχειρήσεις ηλεκτρισμού άρεσε γιατί κάθε ευρώ αύξησης των πωλήσεων πήγαινε σχεδόν ολόκληρο στα κέρδη - όσο τουλάχιστον υπήρχε αύξηση. Και υπήρχε αύξηση, η κατανάλωση ηλεκτρισμού μέχρι σχετικά πρόσφατα αυξανόταν με ταχύτατους ρυθμούς - υψηλότερους από το ΑΕΠ ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ. Στους πολιτικούς άρεσε επίσης η δομή αυτή γιατί έκανε την  δαπάνη για ρεύμα λιγότερο οπισθοδρομική. Για να γίνει κατανοητό, ας  φανταστούμε ότι η χρέωση για ρεύμα είναι 80% σταθερή,  όπως απαιτείται για να είναι "κοστοστρεφής". Τότε οι πλούσιοι και οι φτωχοί θα πλήρωναν το ίδιο συνολικό ποσό (ανεξάρτητα από την κατανάλωσή τους) αλλά αυτό θα ήταν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος των φτωχών από ότι των πλουσίων. Η τιμολόγηση με μεταβλητά τιμολόγια συνεπώς είναι μέθοδος αναδιανομής. Προφανώς αναδιανεμητικές πολιτικές προτιμούνται από τους πολιτικούς. Επιχειρήσεις και πολιτικοί συμφωνούσαν. Μέχρι τώρα. 

Αυτή η ισορροπία θα κλυδωνιστεί γιατί η αναδιανεμητική πολιτική στην δομή των τιμολογίων, που ήδη δημιουργεί προβλήματα γιατί η κατανάλωση ρεύματος πέφτει αντί να αυξάνεται, έρχεται σε σύγκρουση με τους στόχους για καθαρές μορφές ενέργειας. Ο οποίες έχουν στη πράξη μόνο σταθερό κόστος. Το πολιτικό πρόβλημα που υπήρχε γίνεται μεγαλύτερο. Το σταθερό κόστος του μελλοντικού συστήματος παραγωγής δεν θα είναι 80% του κόστους, αλλά 90-95%. Ο ανασχεδιασμός της δομής των τιμολογίων δεν θα μπορεί να καθυστερήσει πολύ αν θέλουμε τις επενδύσεις καθαρής ενέργειας που είναι εντάσεως κεφαλαίου.

Αν όμως επιβληθεί η σωστή από οικονομικής πλευράς σταθερή χρέωση, τότε ο φτωχοί θα πληρώνουν ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος τους από ότι οι πλούσιοι για ρεύμα. Την κατάσταση θα πρέπει να την σώσουν ο πολιτικοί. Μια ιδέα είναι να υιοθετήσουν την ιδέα του "κοινωνικού" αγαθού. Το γεγονός είναι ότι η κατανάλωση του συγκεκριμένου αγαθού δεν διαφέρει πολύ μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Για παράδειγμα ένας πλούσιος καταναλώνει ίσως 2 φορές περισσότερο ρεύμα από ένα φτωχό αλλά έχει 10 φορές μεγαλύτερο εισόδημα. Το ίδιο δεν ισχύει για κανένα άλλο καταναλωτικά αγαθό - ακόμα και για αυτά που θα θεωρούνταν βασικής ανάγκης (καύσιμα κλπ). Η δαπάνη για όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι εξ ορισμού οπισθοδρομική αλλά η δαπάνη για το ρεύμα περισσότερο από όλες τις άλλες.

Ένας τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα είναι να υπάρχει μια "σταυροειδής" επιδότηση που να είναι ανάλογη με τα εισοδήματα (means tested) των καταναλωτών. Επιδότηση της (υψηλότερης) πάγιας χρέωσης και όχι της μεταβλητής όπως στο δικό μας κοινωνικό τιμολόγιο.

Να μια συνοπτική περιγραφή της λύσης που προτείνει ο καθηγητής Severin Borenstein του Energy Institute στο Haas Βusiness school στην Καλιφόρνια: Tα νοικοκυριά θα πληρώνουν το ρεύμα με μια υψηλή σταθερή χρέωση κάθε μήνα και στις ετήσιες φορολογικές τους δηλώσεις θα δίνουν τα στοιχεία των πληρωμών που έκαναν στο πάροχο ηλεκτρισμού. Αυτή η δήλωση θα ενεργοποιεί μια επιστροφή όλου ή μέρους της σταθερής χρέωσης σε ποσό ανάλογο των εισοδημάτων του καταναλωτή. Κατόπιν το κράτος θα εισπράττει από τον πάροχο το συνολικό ποσό των επιστροφών που πίστωσε.

Η λύση αυτή έχει στόχο  να εξομαλύνει το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα που είναι αναγκαία για την μεγαλύτερη διείσδυση νέων μορφών ενέργειας. Η πρόταση του γράφοντος είναι να εφαρμοστεί μια τέτοιου είδους λύση για το τέλος ανανεώσιμων πηγών (ΕΤΜΕΑΡ). Να γίνει πάγια χρέωση και μέρος του να επιστρέφεται στους καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα. Δεν χρειάζεται πολύ φιλολογία. Ο πονηρός πολιτευτής θα μιλάει για το "ρεύμα ως Κοινωνικό Αγαθό". Κανείς δε χρειάζεται να καταλάβει την λογική. Αρκεί η υπόσχεση για επιστροφή της δαπάνης. 

Αναφορά: Reinventing Fixed Charges, Severin Borenstein, Haas Business School, Energy Institute https://energyathaas.wordpress.com/2020/11/16/reinventing-fixed-charges/




3/12/20

Προσοχή! Αναταράξεις στην Χονδρική Ρεύματος - Αύξηση Τιμών στην Λιανική;

Από τις αρχές Νοεμβρίου η χονδρική αγορά ρεύματος στην χώρα λειτουργεί με νέες διαδικασίες με σκοπό να προσαρμοσθεί στις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης - το περίφημο "Μοντέλο Στόχος". Οι αλλαγές αυτές, που προαναγγέλθηκαν ως βήμα προς την μείωση των τιμών, οδήγησαν από τις πρώτες μέρες σε ... αύξηση των τιμών χονδρικής. Αυτό σημαίνει ότι οι Πάροχοι, έχουν ανάγκη και κίνητρο να μεταφέρουν όλο ή μέρος του αυξημένου κόστους των αγορών τους στους πελάτες τους λιανικής. Ευτυχώς (για αυτούς!) έχουν ήδη εγκατεστημένο τον μηχανισμό στις συμβάσεις τους. Τις περίφημες ρήτρες οριακής τιμής συστήματος. 

Το allazorevma.gr  εκτιμά συνεπώς ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ενεργοποιηθούν οι ρήτρες οριακής τιμής και να έχουμε απότομες αυξήσεις μετά από τον σχεδόν μηδενισμό τους λόγω της πανδημίας. Επαναλαμβάνουμε την σύσταση για επιλογή σταθερών τιμολογίων έστω και εάν αυτά φαίνονται λιγότερο ελκυστικά επί του παρόντος.

Για τους φίλους μας που θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για το τι συνέβη παρουσιάζουμε την δική μας ερμηνεία με βάση τις αποσπασματικές πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στον τύπο. 

Η διαχείριση του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας μοιάζει με ... οδήγηση αυτοκινήτου. Ανάλογα με τον δρόμο ο οδηγός χρησιμοποιεί ελαφρά πατήματα στο γκάζι και το φρένο για να αντιμετωπίσει τις ανωμαλίες - τις δικές του(!) των άλλων οδηγών ή του δρόμου. Έτσι και ο διαχειριστής του συστήματος χρειάζεται εργοστάσια που του δίνουν μικρές αλλά ταχύτατες (της τάξεως  δευτερολέπτων) αντιδράσεις για να ισορροπήσει η παραγωγή και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Στο ηλεκτρικό σύστημα το ρόλο αυτό παίζουν συνήθως υδροηλεκτρικά εργοστάσια και μικρές στροβιλογεννήτριες (στο μέλλον οι μπαταρίες!)

Πως δημιουργήθηκε το πρόβλημα; Πριν το "Μοντέλο Στόχος" την λειτουργία του γκαζιού/φρένου την έπαιζαν εργοστάσια της ΔΕΗ - όπως το έκαναν εδώ και 60 χρόνια. Η αμοιβή τους καθοριζόταν διοικητικά - δεν υπήρχε αγορά. Από 1η Νοεμβρίου όμως, άρχισε να λειτουργεί αγορά και για αυτές τις υπηρεσίες (αγορά "εξισορρόπησης"). Η ΔΕΗ λοιπόν, προφανώς χρησιμοποιώντας την μονοπωλιακή της θέση στην αγορά αυτή (κανείς άλλος δεν έχει υδροηλεκτρικά!), αποφάσισε να κερδοσκοπήσει. Αυξάνοντας την τιμή της συγκεκριμένης υπηρεσίας από 3 ευρώ την μεγαβατώρα σε ....20 (ερωτήσεις του τύπου "καλά δεν το είχαν προβλέψει;" δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε).

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι αυτή την στιγμή οι πάροχοι εργάζονται πυρετωδώς για να αλλάξουν τους όρους των συμβάσεων τους που προβλέπουν την μετακύλιση της οριακής τιμής συστήματος. Το allazorevma.gr θα τηρεί τους φίλους του ενήμερους αμέσως όταν δημοσιοποιούνται οι αλλαγές. 

Προς το παρόν η συμβουλή μας είναι: Εξακολουθεί να είναι συμφέρον να φύγετε από την ΔΕΗ - για να ελαχιστοποιήσετε όμως τον κίνδυνο εκπλήξεων επιλέξτε σταθερά τιμολόγια.