Το ρεύμα δεν είναι "δημόσιο αγαθό" (με τον ορισμό που δίνουν οι οικονομολόγοι - γιατί έχει κόστος και κάποιος που δεν το πληρώνει μπορεί να αποκλειστεί από την κατανάλωσή του) αλλά έχει γίνει - και όχι μόνο στην Ελλάδα - "πολιτικό αγαθό". Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν σε μεγάλο βαθμό για την κατανομή της σχετικής δαπάνης στους καταναλωτές. Και αυτό γίνεται παραβαίνοντας την στοιχειώδη οικονομική λογική. Ο τρόπος με τον οποίο τιμολογείται το ρεύμα στους καταναλωτές δεν είναι "κοστοστρεφής" επειδή η οριακή κατανάλωση χρεώνεται με πολύ μεγαλύτερη τιμή από το κόστος της. Το θέμα είναι σημαντικό και επίκαιρο, γιατί με τις αλλαγές στο παραγωγικό δυναμικό που έρχονται με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και πιθανόν των πυρηνικών, θα χρειαστούν θαρραλέες πολιτικές αποφάσεις. Οι πολιτικοί λοιπόν είναι καλό από τώρα να κατανοήσουν την έννοια του "κοινωνικού αγαθού". Αλλά πρώτα να περιγράψουμε την λογική της παρούσας κατάστασης.
Συνοπτικά και προσεγγιστικά: Το 80% του κόστους του ρεύματος είναι σταθερό (π.χ αποσβέσεις και απόδοση κεφαλαίου, αμοιβές προσωπικού) και μόνο το 20% μεταβλητό (πχ καύσιμα, απώλειες). Αντίθετα στον λογαριασμό μας το 80% της χρέωσης είναι μεταβλητή ("ογκομετρική" - ανά κιλοβατώρα) και το 20% σταθερή (πάγια). Αυτή η στρέβλωση δίνει λανθασμένα μηνύματα στην αγορά - μεταξύ άλλων αποθαρρύνει την υποκατάσταση άλλων μορφών ενέργειας από το ρεύμα (πχ για κίνηση) αλλά κυρίως υπονομεύει τις επενδύσεις σε καθαρή μορφή ενέργειας που είναι από την φύση τους εντάσεως κεφαλαίου.
Ποιο πλεονέκτημα έχει η παραδοσιακή τιμολόγηση; Στις επιχειρήσεις ηλεκτρισμού άρεσε γιατί κάθε ευρώ αύξησης των πωλήσεων πήγαινε σχεδόν ολόκληρο στα κέρδη - όσο τουλάχιστον υπήρχε αύξηση. Και υπήρχε αύξηση, η κατανάλωση ηλεκτρισμού μέχρι σχετικά πρόσφατα αυξανόταν με ταχύτατους ρυθμούς - υψηλότερους από το ΑΕΠ ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ. Στους πολιτικούς άρεσε επίσης η δομή αυτή γιατί έκανε την δαπάνη για ρεύμα λιγότερο οπισθοδρομική. Για να γίνει κατανοητό, ας φανταστούμε ότι η χρέωση για ρεύμα είναι 80% σταθερή, όπως απαιτείται για να είναι "κοστοστρεφής". Τότε οι πλούσιοι και οι φτωχοί θα πλήρωναν το ίδιο συνολικό ποσό (ανεξάρτητα από την κατανάλωσή τους) αλλά αυτό θα ήταν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος των φτωχών από ότι των πλουσίων. Η τιμολόγηση με μεταβλητά τιμολόγια συνεπώς είναι μέθοδος αναδιανομής. Προφανώς αναδιανεμητικές πολιτικές προτιμούνται από τους πολιτικούς. Επιχειρήσεις και πολιτικοί συμφωνούσαν. Μέχρι τώρα.
Αυτή η ισορροπία θα κλυδωνιστεί γιατί η αναδιανεμητική πολιτική στην δομή των τιμολογίων, που ήδη δημιουργεί προβλήματα γιατί η κατανάλωση ρεύματος πέφτει αντί να αυξάνεται, έρχεται σε σύγκρουση με τους στόχους για καθαρές μορφές ενέργειας. Ο οποίες έχουν στη πράξη μόνο σταθερό κόστος. Το πολιτικό πρόβλημα που υπήρχε γίνεται μεγαλύτερο. Το σταθερό κόστος του μελλοντικού συστήματος παραγωγής δεν θα είναι 80% του κόστους, αλλά 90-95%. Ο ανασχεδιασμός της δομής των τιμολογίων δεν θα μπορεί να καθυστερήσει πολύ αν θέλουμε τις επενδύσεις καθαρής ενέργειας που είναι εντάσεως κεφαλαίου.
Αν όμως επιβληθεί η σωστή από οικονομικής πλευράς σταθερή χρέωση, τότε ο φτωχοί θα πληρώνουν ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος τους από ότι οι πλούσιοι για ρεύμα. Την κατάσταση θα πρέπει να την σώσουν ο πολιτικοί. Μια ιδέα είναι να υιοθετήσουν την ιδέα του "κοινωνικού" αγαθού. Το γεγονός είναι ότι η κατανάλωση του συγκεκριμένου αγαθού δεν διαφέρει πολύ μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Για παράδειγμα ένας πλούσιος καταναλώνει ίσως 2 φορές περισσότερο ρεύμα από ένα φτωχό αλλά έχει 10 φορές μεγαλύτερο εισόδημα. Το ίδιο δεν ισχύει για κανένα άλλο καταναλωτικά αγαθό - ακόμα και για αυτά που θα θεωρούνταν βασικής ανάγκης (καύσιμα κλπ). Η δαπάνη για όλα τα καταναλωτικά αγαθά είναι εξ ορισμού οπισθοδρομική αλλά η δαπάνη για το ρεύμα περισσότερο από όλες τις άλλες.
Ένας τρόπος για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα είναι να υπάρχει μια "σταυροειδής" επιδότηση που να είναι ανάλογη με τα εισοδήματα (means tested) των καταναλωτών. Επιδότηση της (υψηλότερης) πάγιας χρέωσης και όχι της μεταβλητής όπως στο δικό μας κοινωνικό τιμολόγιο.
Να μια συνοπτική περιγραφή της λύσης που προτείνει ο καθηγητής Severin Borenstein του Energy Institute στο Haas Βusiness school στην Καλιφόρνια: Tα νοικοκυριά θα πληρώνουν το ρεύμα με μια υψηλή σταθερή χρέωση κάθε μήνα και στις ετήσιες φορολογικές τους δηλώσεις θα δίνουν τα στοιχεία των πληρωμών που έκαναν στο πάροχο ηλεκτρισμού. Αυτή η δήλωση θα ενεργοποιεί μια επιστροφή όλου ή μέρους της σταθερής χρέωσης σε ποσό ανάλογο των εισοδημάτων του καταναλωτή. Κατόπιν το κράτος θα εισπράττει από τον πάροχο το συνολικό ποσό των επιστροφών που πίστωσε.
Η λύση αυτή έχει στόχο να εξομαλύνει το πρόβλημα της οπισθοδρομικότητας της δαπάνης για ρεύμα που είναι αναγκαία για την μεγαλύτερη διείσδυση νέων μορφών ενέργειας. Η πρόταση του γράφοντος είναι να εφαρμοστεί μια τέτοιου είδους λύση για το τέλος ανανεώσιμων πηγών (ΕΤΜΕΑΡ). Να γίνει πάγια χρέωση και μέρος του να επιστρέφεται στους καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα. Δεν χρειάζεται πολύ φιλολογία. Ο πονηρός πολιτευτής θα μιλάει για το "ρεύμα ως Κοινωνικό Αγαθό". Κανείς δε χρειάζεται να καταλάβει την λογική. Αρκεί η υπόσχεση για επιστροφή της δαπάνης.
Αναφορά: Reinventing Fixed Charges, Severin Borenstein, Haas Business School, Energy Institute https://energyathaas.wordpress.com/2020/11/16/reinventing-fixed-charges/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου