Η κυβέρνηση προχωρά στην μερική ιδιωτικοποίηση του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού της χώρας πουλώντας μερίδιο 49%. Η σημαντική αυτή απόφαση, που έχει καθυστερήσει πολλές δεκαετίες (η γειτονική Τουρκία έχει πωλήσει το δίκτυο διανομής εδώ και πολλά χρόνια), αξιολογείται στο σημείωμα που ακολουθεί. Η συνολική αξιολόγηση είναι αρνητική και η σύσταση είναι να μην προχωρήσει η διαδικασία όπως έχει σχεδιαστεί.
Κατ΄αρχήν ένα θετικό σημείο: Η απόφαση για ιδιωτικοποίηση είναι σωστή γιατί δεν υπάρχει λόγος το δίκτυο (ή οποιοδήποτε μέρος του ηλεκτρικού συστήματος) να είναι υπό κρατική ιδιοκτησία. Γιατί η κρατική ιδιοκτησία οδηγεί σε συγκρουόμενα συμφέροντα. Το κράτος είναι ιδιοκτήτης και συγχρόνως ελεγκτής της επιχείρησης. Η κρατική ιδιοκτησία καταλήγει να είναι στην πράξη μια ιδιότυπη αδιαφανής ιδιωτικοποίηση προς όφελος πολιτικά ισχυρών ομάδων συμφερόντων (πολιτικών κομμάτων, ισχυρών πελατών, προμηθευτών, των εργαζομένων σ΄αυτήν, ακόμα και ανταγωνιστών). Έχουν οι Έλληνες καταναλωτές την αίσθηση ότι τους "ανήκει" ο ΔΕΔΔΗΕ; Με ποιο τρόπο; Η ιδιωτικοποίηση κόβει τον ομφάλιο λώρο. Και οι Έλληνες μαθαίνουν την αλήθεια: ότι δεν τους ανήκει ο ΔΕΔΔΗΕ και δεν υπάρχει λόγος να τους ανήκει. Απαιτούν απλώς από το κράτος να τον ελέγξει - αυστηρά. Η πιθανότητα αυτό να γίνει πραγματικότητα είναι μεγαλύτερη. Γιατί ο ιδιοκτήτης και ο ελεγκτής του - το κράτος βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές.
Μπορούμε, με δυσκολία βέβαια, να διακρίνουμε ένα ακόμα θετικό στοιχείο στη διαδικασία που ακολουθείται. Το ότι πριν προχωρήσει η διαδικασία πώλησης υπήρξε φροντίδα να σταθεροποιηθεί το ρυθμιστικό περιβάλλον. Πώληση δικτύου, δηλαδή ρυθμιζόμενης από την φύση της οικονομικής δραστηριότητος χωρίς σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο δεν νοείται. Η κυβέρνηση λοιπόν φαίνεται ότι έκανε το προφανές και αυτονόητο. Ο μισός βαθμός δίνεται γιατί στην χώρα μας το αυτονόητο δεν είναι πάντα προφανές.
Δυστυχώς τα θετικά σημεία τελειώνουν εδώ. Η όλη προσπάθεια πάσχει τόσο για δομικούς λόγους όσο και για λόγους διαδικαστικούς. Πρώτα τα δομικά προβλήματα.
Αυτή η πώληση του 49% (με "ισχυρά δικαιώματα διοίκησης" στον επενδυτή), είναι αποδεδειγμένα από την εμπειρία της ίδιας της ΔΕΗ εντελώς λανθασμένη καθώς εκμηδενίζει στην πράξη το μοναδικό θετικό πλεονέκτημα της ιδιωτικοποίησης- τον διαχωρισμό του ιδιοκτήτη από τον ελεγκτή. Η πώληση πρέπει να είναι για πλειοψηφικό πακέτο. Μια ενδιάμεση λύση, που δεν προτείνεται αλλά μπορεί να σώσει τα προσχήματα, είναι αυτή που εφάρμοσε πριν από 35 χρόνια η Βαρώνη Θάτσερ στην Μ Βρετανία. Κράτησε (για περιορισμένο χρονικό διάστημα) ορισμένες "χρυσές" μετοχές με ειδικά δικαιώματα για το κράτος για συγκεκριμένους λόγους δημοσίου συμφέροντος (φαίνεται όμως ότι θα έπρεπε να πάρουμε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν είναι προφανές ότι θα την παίρναμε ).
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η απόφαση να πωληθεί ολόκληρο το δίκτυο διανομής. Η προτιμότερη λύση θα ήταν να σπάσει σε 5-7 γεωγραφικά ορισμένα κομμάτια (π.χ. τις σημερινές "Περιφέρειες") τα οποία να πωληθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αυτή δεν είναι μια "τρελή" ιδέα. Είναι ο τρόπος που ήδη εφαρμόζεται για το δίκτυο φυσικού αερίου. Γιατί όχι και στον ηλεκτρισμό; Η πώληση του δικτύου σε κομμάτια θα δημιουργήσει ένα επιχειρηματικό τοπίο που θα μοιάζει περισσότερο με την δομή στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Γερμανία για παράδειγμα υπάρχουν εκατοντάδες τοπικές εταιρείες ηλεκτρισμού διαχειριστές των τοπικών δικτύων διανομής (η Τουρκία πώλησε το δίκτυο διανομής σε 21 κομμάτια). Αν στην Γερμανία δεν υπάρχουν θέματα οικονομιών κλίμακας στη διανομή του ρεύματος γιατί υπάρχουν στην Ελλάδα; Το σπάσιμο του δικτύου σε αυτόνομες επιχειρήσεις θα είχε σημαντικά πλεονεκτήματα:
- Θα δημιουργούσε συνθήκες ιδεατού ανταγωνισμού (yardstick competition) μεταξύ των επιχειρήσεων διανομής. Ιδεατού μεν αλλά με πρακτικά αποτελέσματα στην αξιολόγηση των επιδόσεών τους από τον ρυθμιστή. Όχι όμως μόνο ιδεατού. Η τάση προς καινοτομία θα ενισχυόταν σημαντικά (στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει εμπειρία δεκαετιών στο yardstick competition).
- Θα βελτίωνε θεαματικά την ανταπόκριση των επιχειρήσεων στις τοπικές ανάγκες της περιοχής που εξυπηρετούν. Ισορροπώντας καλύτερα την ποιότητα εξυπηρέτησης. Άλλες ανάγκες αδιάλειπτης τροφοδότησης έχει μια τουριστική περιοχή, άλλες μια ορεινή εκμετάλλευση ζωικού κεφαλαίου.
- Θα έδινε τη δυνατότητα μαζί με το δίκτυο να πωληθούν και οι πελάτες της ΔΕΗ στην περιοχή τους. Αυτό θα δημιουργούσε υπεραξία για την ΔΕΗ δεδομένης της χαμηλής ποιότητας του χαρτοφυλακίου της. Από την πώληση πελατών δεν θα έπρεπε να αποκλειστούν υπάρχοντες προμηθευτές. Με αποτέλεσμα την αύξηση του ανταγωνισμού στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού.
Ένα ερώτημα σχετικά με τις παραπάνω προτάσεις είναι εάν η εφαρμογή τους θα οδηγούσε σε μικρότερα έσοδα για την ΔΕΗ και τον ιδιοκτήτη της το κράτος. Η απάντηση δεν είναι εύκολη αν και πωλώντας πλειοψηφικό πακέτο η τιμή θεωρητικά τουλάχιστον θα ήταν υψηλότερη. Αλλά το πιο σημαντικό ερώτημα είναι: ποιος είναι ο στόχος του κράτους; Η άμεση είσπραξη από την πώληση των ασημικών ή η μακροπρόθεσμη κοινωνική ωφέλεια; Αν είναι το δεύτερο τότε ισχυριζόμαστε ότι οι εναλλακτικές που προτείνονται είναι προτιμότερες.
Η αξιολόγηση συνεπώς των αποφάσεων της κυβέρνησης σε δομικό επίπεδο είναι αρνητική. Δυστυχώς η αξιολόγηση της διαδικασίας είναι επίσης αρνητική.
Η κυβέρνηση φαίνεται ότι αποφάσισε να μην εκμεταλλευτεί τη ευκαιρία της ιδιωτικοποίησης για να μοιράσει στο ευρύ κοινό ένα μέρος των μετοχών της επιχείρισης πράγμα που είχε κάνει η Βαρώνη Θάτσερ το 1989 (με την περίφημη διαφημιστική καμπάνια που πρότεινε στους θεατές να πουν το μυστικό στον Sid-κάτι σαν τον Θανάση στα καθ' ημάς). Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία. Είναι γνωστό ότι οι μετοχές σ' αυτού του είδους τις επιχειρήσεις υποδομών είναι οι καλύτερες για να ενισχύσουν τη λαϊκή συμμετοχή στο χρηματιστήριο γιατί οι αποδόσεις τους είναι χαμηλές μεν αλλά σχετικά σταθερές - μετοχές για "χήρες και ορφανά" τις αποκαλούν οι κυνικοί Αμερικάνοι (Ας σημειωθεί ότι ο Sid, αν κράτησε τις μετοχές του μέχρι σήμερα έχει δεκαπλασιάσει την αξία της επένδυσής του-μετοχές κατάλληλες για τον "τρίτο πυλώνα" του ασφαλιστικού!).
Σχετικά τώρα με τους όρους του ρυθμιστικού περιβάλλοντος. Η κυβέρνηση φέρεται με τρόπο που δεν δείχνει να έχει επαφή με το περιβάλλον. Δεν αξιοποιεί την εμπειρία δεκαετιών - τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες σε χώρες που έχουν προηγηθεί. Κατασκεύασε μια λύση με ελληνικό χρώμα και οσμή. Πιο λαϊκά: Να βρούμε τους κουτόφραγκους να τους τα αρπάξουμε τάζοντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Και να μείνει και το μαγαζί δικό μας.
Διαφημίζεται εντόνως, με μια σχεδόν παιδική αφέλεια από τον ελληνικό τύπο ότι εξασφαλίζεται στον επενδυτή σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου 6,7% για μια περίοδο 5 ετών. Την στιγμή που στις πολιτισμένες χώρες του κόσμου η απόδοση αυτή είναι στο 3%. Σημειωτέον ότι 6,7% σταθμισμένο κόστος κεφαλαίου σημαίνει (με μια μόχλευση του 50%) μια εντυπωσιακή απόδοση ιδίων κεφαλαίων της τάξης του 13%. Υπάρχουν πιθανόν λόγοι που αναγκάζουν την κυβέρνηση να υποσχεθεί τις υψηλές αυτές αποδόσεις. Ένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι η αναξιοπιστία των πελατών του ΔΕΔΔΗΕ, κυρίως της μητρικής ΔΕΗ που έχει την συνήθεια να τον φεσώνει. Ένα άλλος λόγος είναι η κακή κατάσταση του δικτύου (με μια από τις χειρότερες στην Ευρώπη επιδόσεις στην ποιότητα τεχνικής εξυπηρέτησης) και η συνεπαγόμενη ανάγκη σοβαρής αναβάθμισης του δικτύου. Όλα αυτά είναι κατανοητά αλλά κάποιος πρέπει να τα διευκρινίσει. Έχουμε όμως την εντύπωση ότι ακόμα και αν όλες οι δικαιολογίες έχουν βάση, θα είναι πολύ δύσκολο να δικαιολογηθεί η υψηλή αυτή απόδοση με οποιαδήποτε άλλη εξήγηση από την "πρεμούρα" να πωληθούν τα ασημικά.
Ακόμα χειρότερα, η πώληση γίνεται με την έμμεση υπόσχεση ότι η μεγάλη επένδυση των "έξυπνων" μετρητών θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Η υπόσχεση αυτή από μόνη της μπορεί να εκτινάξει την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων ακόμα ψηλότερα. Τα χρήματα αυτά έχουν κόστος ευκαιρίας για την ελληνική κοινωνία. Η ενίσχυση των επενδυτών του ΔΕΔΔΗΕ δεν είναι προφανές ότι είναι η βέλτιστη αξιοποίησή τους.
Ένας τρόπος για να διορθωθούν οι εντυπώσεις τουλάχιστον από την γενναιόδωρη απόδοση κεφαλαίου θα ήταν η επιβολή του κανόνα CPI-X στις λειτουργικές δαπάνες της επιχείρισης. Αυτός ήταν ο βρετανικός/θατσερικός τρόπος. Απλός και διαφανής. Για τα επόμενα 5 χρόνια οι λειτουργικές σου δαπάνες θα αυξάνονται με τον πληθωρισμό - το CPI (Consumer Price Index) μείον ένα συντελεστή αύξησης της παραγωγικότητας, το Χ. Ρήτρες επίτευξης στόχων έχουν περιληφθεί βέβαια και στο ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι μόνοι που τις καταλαβαίνουν (ελπίζει κανείς) είναι οι σχεδιαστές τους. Το ερώτημα είναι: Γιατί δεν επελέγη το εξαιρετικά πετυχημένο βρετανικό σύστημα, το οποίο μάλιστα θα μπορούσε να βελτιωθεί με βάση την πολύχρονη εμπειρία από την εφαρμογή του;
Τέλος δεν μπορεί κανείς να μην σχολιάσει την επικοινωνιακή πολιτική του όλου εγχειρήματος. Που έχει σχεδιασθεί χωρίς να έχει αποφασιστεί ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται: Οι επενδυτές ή η κοινή γνώμη; Αυτό οδηγεί σε αστείες καταστάσεις γιατί προσπαθώντας να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη δημιουργεί προβλήματα στην προσέγγιση των επενδυτών (βέβαια το προφανές ερώτημα είναι γιατί να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη - την στιγμή που δεν προσκαλεί "τους πολλούς" να συμμετάσχουν στη ιδιωτικοποίηση).
Κατ' αρχήν η προχειρότητα φαίνεται από τα προφανή λάθη. Ο ΔΕΔΔΗΕ σύμφωνα με μια αφίσα του πουλάει 41 γιγαβατώρες - υποτιμώντας κατά χίλιες (1.000) φορές τις επιδόσεις της επιχείρησης (Βεβαίως δεν τις πουλάει - διόδια εισπράττει). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ περηφανεύεται ότι έχει 7 εκατομμύρια πελάτες. Δεν είναι πελάτες - είναι χρήστες του δικτύου του. Πελάτες του είναι οι προμηθευτές ρεύματος που είναι μόνο 20 και εξ αυτών ο ένας και μεγαλύτερος του χρωστάει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια (ξεγελάστηκαν οι επενδυτές;). Επίσης ο ΔΕΔΔΗΕ διατρανώνει ότι θα κάνει δισεκατομμύρια επενδύσεων τα επόμενα χρόνια. Αυτό είναι σίγουρα για να εντυπωσιάσει την κοινή γνώμη γιατί αν οι επενδυτές το έπαιρναν στα σοβαρά θα απείχαν από τη διαδικασία - οι νέες επενδύσεις δεν αρέσουν στους επενδυτές ειδικά αν είναι Funds υποδομών (γιατί μειώνουν τις "ελεύθερες" χρηματοροές).
Η υιοθέτηση - αντιγραφή των καλύτερων διεθνών πρακτικών και η προσαρμογή τους στις τοπικές συνθήκες ήταν ο τρόπος με τον οποίο πολλά κράτη τα τελευταία 70 χρόνια πλούτισαν. Μέχρι ενός σημείου και η Ελλάδα. Δυστυχώς εδώ και καιρό δεν μπορούμε ούτε να αντιγράψουμε σωστά. Αυτό είναι κακός οιωνός για την χώρα γιατί στην κατάσταση που έχει φθάσει δεν αρκεί μόνο να αντιγράφει. Πρέπει να ρίξει μια πάσα-προσευχή για να πετύχει το γκόλ στην παράταση (το Hail Mary pass για τους πραγματικά αμερικανοθρεμένους της κυβέρνησης).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου