Για το Δίκτυο Ηλεκτρισμού

Οι πρόσφατες διακοπές ρεύματος λόγω της χιονόπτωσης προκάλεσαν τις συνήθεις οιμωγές των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και τις φωνασκίες από τους συνήθεις υπόπτους - τους πολιτικούς (μερικοί από τους οποίους είχαν την σχετική ευθύνη και αρμοδιότητα παλιότερα...). Οι αντιδράσεις αυτές δεν βοηθούν την κατανόηση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Που είναι η αποδοτική λειτουργία της υποδομής αυτής που είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας μας και την ανάπτυξη της οικονομίας. Αποδοτική σημαίνει να παρέχει ένα συγκεκριμένο επίπεδο εξυπηρέτησης με το μικρότερο δυνατό κόστος. 

Ποια είναι η κατάσταση του Δικτύου σήμερα με βάση το κριτήριο αυτό; Σε συντομία: Το Δίκτυο Διανομής προσφέρει χαμηλού επιπέδου υπηρεσίες, με ένα από τα χαμηλότερα κόστη σε σχέση με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που δεν ήταν πρώην μέλη της Κομεκόν). Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας αναπόφευκτη αύξηση του κόστους αν θέλουμε καλύτερες υπηρεσίες (η ποιότητα των υπηρεσιών αυτών στην πράξη περιγράφεται με δυο δείκτες - την μέση διάρκεια και την συχνότητα  των διακοπών ηλεκτροδότησης). Το ότι θα κοστίσει παραπάνω λοιπόν είναι βέβαιο. Το ερώτημα συνεπώς εστιάζεται στο κατά πόσο η αυξημένη δαπάνη θα φέρει την αναμενόμενη βελτίωση των υπηρεσιών.

Μια ιστορική αναδρομή ίσως βοηθήσει. Το ελληνικό δίκτυο διανομής χτίστηκε στην διάρκεια 20 περίπου ετών (από τα μέσα του '50 στα μέσα του '70). Σε χρόνο ρεκόρ για τα παγκόσμια χρονικά έφθασε εκεί γύρω στο 70 να καλύπτει σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού. Αυτό επετεύχθη από μια "στρατικοποιημένη" ΔΕΗ (της οποίας τα στελέχη επιλέγονταν από τους Αμερικανούς της Ebasco όχι μόνο ως μηχανικοί αλλά κατά προτίμηση και απόφοιτοι της Σχολής Ευελπίδων). Η επένδυση στο δίκτυο ηλεκτρισμού είναι πιθανόν η μεγαλύτερη επένδυση που έχει γίνει ποτέ στην χώρα. Έγινε όμως με τον φθηνότερο δυνατό τρόπο. Με την χρήση εναέριων αγωγών και ξύλινων κυρίως στύλων σε τυποποίηση αμερικάνικων αγροτικών δικτύων- ακόμα και στις πόλεις. (Τα υπόγεια δίκτυα διανομής στο κέντρο της Αθήνας υπήρχαν πριν από τον Πόλεμο. Τα είχε εγκαταστήσει η αγγλική εταιρεία που είχε τότε την ιδιοκτησία. Τα προάστια που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο τροφοδοτήθηκαν με εναέρια δίκτυα).

Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μετά, οι επενδύσεις στο δίκτυο θεωρητικά θα έπρεπε να αφορούν μόνο μικρές επεκτάσεις και συντήρηση. Οι επενδύσεις όμως συνέχισαν να είναι σε υψηλό επίπεδο. Γιατί η κρατική ΔΕΗ έπαιζε (από την αρχή) το παιχνίδι της βιομηχανικής πολιτικής. (πρακτική όλων των κρατικά ελεγχόμενων εταιρειών σε Δύση και Ανατολή). Δημιουργήθηκαν και ζούσαν από την ΔΕΗ νέοι κλάδοι της οικονομίας  - για να φτιάχνουν μετασχηματιστές, αγωγούς και καλώδια, στύλους, μετρητές. Οι οποίοι ζούσαν με μοναδικό πελάτη την ΔΕΗ (και τον ΟΤΕ!). Στο παιχνίδι που παιζόταν υπήρχε ισχυρό κίνητρο για όλους τους παίκτες (στελέχη της ΔΕΗ, πολιτικοί, προμηθευτές) να υπάρχει  δουλειά για τους προμηθευτές (και τους εργολάβους). Οι επενδύσεις λοιπόν στο δίκτυο από το 70 και μετά ήταν πιθανότατα περισσότερες από ότι θα χρειαζόταν με βάση την αύξηση της πελατείας (Παράδειγμα ένας εύσχημος και νομότυπος τρόπος:  Τα στελέχη της ΔΕΗ έχοντας κατά νου το κοινό καλό, αποφασίζουν ότι οι προδιαγραφές των μετασχηματιστών πρέπει να είναι ανώτερες αυτών της Μ. Βρετανίας. Τυχαίνει τις προδιαγραφές αυτές να τις καλύπτουν οι τρείς Έλληνες κατασκευαστές και μόνο-οι περίφημοι εθνικοί πρωταθλητές).

Η ωραία αυτή κατάσταση πέρασε από πολλά κύματα (προμηθευτές χρεοκόπησαν όταν η ΔΕΗ περιόρισε λίγο τα λουριά μετά την ένταξη στην ΕΕ και την απαγόρευση της "βιομηχανικής πολιτικής" και των "προγραμματικών" συμφωνιών) αλλά έφθασε στο τέλος της με την κρίση το 2009. Οι επενδύσεις στο δίκτυο της ΔΕΗ έπεσαν ξαφνικά στο μισό. Ο σημαντικότερος λόγος ήταν ότι σχεδόν οι μισοί πελάτες της επιχείρησης σταμάτησαν να πληρώνουν το ρεύμα. Πως θα γίνουν επενδύσεις χωρίς λεφτά; (η ΔΕΗ "φεσώνει" ακόμα και σήμερα με μεγάλα ποσά το Δίκτυο - τον ΔΕΔΔΗΕ!)

Ας σημειωθεί ότι η ρύθμιση του δικτύου (και συνεπώς του κόστους και της ποιότητας του) είναι μια από τις χειρότερες στιγμές του κράτους και του αρμόδιου οργάνου, της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Αρκεί μόνο να σημειωθεί ότι ο Κώδικας Διαχείρισης του Δικτύου έμεινε στις καλένδες για δεκαετίες πριν εφαρμοστεί πρόσφατα ένα μέρος του. Αυτό δεν θα άξιζε να αναφερθεί δεδομένης της γενικής ανικανότητας του κράτους μας αλλά νομίζουμε ότι πρόκειται για μια μεγάλη αλλά κυρίως ανεξήγητη αποτυχία του.

Φθάσαμε λοιπόν στο παρόν με ένα δίκτυο που έχει φτιαχτεί με φθηνό τρόπο πριν 50 χρόνια - το οποίο δεν έχει αναβαθμισθεί όσο έπρεπε από τότε. Ταυτόχρονα όμως είναι χαμηλού κόστους - η αρχική επενδυτική δαπάνη έχει πρακτικά αποσβεστεί. Το Δίκτυο με ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά εναερίων δικτύων στην Ευρώπη έχει και τις χειρότερες επιδόσεις σε διάρκεια και συχνότητα διακοπών. Πολύ λογικό και αναμενόμενο.

Ξαναγυρίζουμε λοιπόν στο αρχικό ερώτημα. Πρέπει να πληρώσουμε. Αλλά πόσο; Πιο συγκεκριμένα πως θα κατανείμουμε την δαπάνη ανάμεσα στην επένδυση για την αναβάθμιση του δικτύου ώστε να έχουμε λιγότερες διακοπές ρεύματος και την ανάγκη που μας προέκυψε πρόσφατα να κάνουμε (όπως μας λέει η ΕΕ) το δίκτυο "έξυπνο"; Επένδυση που γίνεται με απώτερο αλλά κυρίαρχο στόχο το "πρασίνισμα" του ρεύματος;

Την στιγμή που γράφεται το παρόν η κυβέρνηση έχει προσκαλέσει ιδιώτες επενδυτές για να συμμετάσχουν στις αποφάσεις αυτές. Προσφέροντας και υποσχόμενη ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό απόδοσης κεφαλαίων - κίνητρο για επενδύσεις. Και τάζοντας χρηματοδότηση των "έξυπνων" μετρητών (και "έξυπνου" δικτύου) από το Ταμείο Ανασυγκρότησης. Υπάρχουν πιθανότητες να γίνει σωστά η δουλειά, αν και ο υπογράφων έχει εκφράσει αμφιβολίες για το αν γίνεται το καλύτερο δυνατό. Απαιτείται ουσιαστικός έλεγχος από την ΡΑΕ. Και οι καταναλωτές να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους. Αυτό το τελευταίο είναι απόλυτα αναγκαία προϋπόθεση. Η επένδυση σε "έξυπνους" μετρητές προπληρωμής θα ήταν μια εξαιρετική πρώτη επένδυση.