ΔΕΔΔΗΕ: Επενδύσεις στον Πίθο των Δαναΐδων;

Σε μια χώρα που διψάει για επενδύσεις, ο υπό κρατικό έλεγχο οργανισμός που διαχειρίζεται τα δίκτυα διανομής ηλεκτρισμού σκοπεύει να προβεί σε φαραωνικές επενδύσεις τα επόμενα πέντε χρόνια που πλησιάζουν σε μέγεθος τα ήδη φουσκωμένα έσοδά του στην ίδια περίοδο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων αφορούν την περίφημη "πράσινη μετάβαση" είναι δηλαδή malinvestments - επενδύσεις με αρνητική απόδοση* (τόσο ιδιωτική όσο και κοινωνική). Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι η διαδικασία με την οποία το κράτος ελέγχει (υποθέτοντας ότι έχει την θέληση) την αναγκαιότητα και την αποδοτικότητα των επενδύσεων αυτών είναι προβληματική.  Συνεπώς είναι άμεση ανάγκη να αναθεωρηθεί το μέρος των επενδύσεων που σχετίζεται με την "πράσινη μετάβαση". Σε δεύτερο χρόνο θα πρέπει να ανασχεδιαστεί εκ βάθρων η μέθοδος ελέγχου του διαχειριστή. Συγκεκριμένα:

Οι επενδύσεις του ΔΕΔΔΗΕ για την υποστήριξη της "πράσινης μετάβασης", που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ίδιου του οργανισμού αφορούν σχεδόν το 50% του αναπτυξιακού του πλάνου, θα πρέπει να αναμορφωθούν αφού αναθεωρηθεί το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Οι πρόσφατες έγγραφες δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών υψηλότατου επιπέδου περί "λανθασμένων στόχων" ή "λύσης λάθος προβλήματος" υποδεικνύουν ότι χρειάζεται (και ίσως επίκειται) αναθεώρηση προς τα κάτω των φιλόδοξων στόχων του Σχεδίου. Είναι πιθανό ότι σε ένα αναθεωρημένο ΕΣΕΚ ο στόχος για συμμετοχή των ΑΠΕ στην παραγωγή, για τοποθέτηση έξυπνων μετρητών αλλά και για εξηλεκτρισμό των πάντων θα είναι σημαντικά μειωμένος.

Είναι επίσης σημαντικός ο σαφής διαχωρισμός των επενδύσεων για την ανάπτυξη των δικτύου από αυτές που στην πράξη αποτελούν απλώς συντήρηση κεφαλαίου. Το δίκτυο διανομής της χώρας είναι φτωχής κατασκευής και μεγάλης ηλικίας και η ποιότητά του (π.χ. απώλειες, βλάβες, πρόκληση πυρκαγιών) που δεν ήταν ποτέ υψηλή έχει πιθανόν υποβαθμιστεί περαιτέρω. Η αποκατάστασή του θα πρέπει να βαρύνει τους σημερινούς καταναλωτές και όχι τους μελλοντικούς. Δεν θα έπρεπε συνεπώς να συμμετέχει στο επενδυτικό πλάνο το οποίο αυξάνει την ρυθμιζόμενη βάση παγίων και θα χρηματοδοτηθεί με νέα κεφάλαια (ίδια, δανεικά ή ευρωπαϊκές επιδοτήσεις). Θα πρέπει να "εξοδοποιείται" όπως λένε οι λογιστές.

Οι δύο αυτές παρεμβάσεις στον σχέδιο του ΔΕΔΔΗΕ θα μπορούσαν να μειώσουν το ύψος των επενδύσεων στο 1/3 περίπου του ποσού που προτείνεται. Από τα 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2030 στα 1,5 δισεκατομμύρια. Αυτό το ποσό θα αποτελεί ένα ποσοστό των εσόδων του ΔΕΕΔΗΕ τα επόμενα χρόνια της τάξεως του 20-25% (capex to sales) που είναι υψηλό αλλά αναμενόμενο για μια επιχείρηση έντασης κεφαλαίου. Αυτό θα απέχει σχεδόν μια τάξη μεγέθους από το περίπου 100% που προτείνεται με το τρέχον Σχέδιο και το οποίο αποτελεί ίσως παγκόσμια πρωτοτυπία.

Παράλληλα θα πρέπει να αρχίσει ο σχεδιασμός για πλήρη αναθεώρηση της μεθόδου ρυθμιστικού ελέγχου του ΔΕΔΔΗΕ. Η σημερινή διαδικασία δεν εξασφαλίζει τα αναγκαία κίνητρα (αντίθετα δημιουργεί αντικίνητρα) στους συμμετέχοντες για να υποκαταστήσουν έστω και προσεγγιστικά τον επιχειρηματικό ανταγωνισμό - πράγμα που είναι, θεωρητικά τουλάχιστον, η δουλειά τους.

Μια άμεση επέμβαση θα ήταν η χρησιμοποίηση ανεξάρτητου τρίτου ελεγκτή κατά προτίμηση διεθνούς φήμης και εμπειρίας - κατ' αναλογία με την (κατά γενική ομολογία πετυχημένη) χρήση ξένων διαιτητών στο ποδοσφαιρικό μας πρωτάθλημα. Ακόμα καλύτερο θα ήταν αν, με τη βοήθεια ίσως του ανεξάρτητου ελεγκτή, υιοθετηθεί ως υποκατάστατο του ανταγωνισμού η θεσμοθέτηση ενός πλαισίου σύγκρισης της αποτελεσματικότητας (benchmarking) στην ρυθμιστική διαδικασία. Το benchmarking θα μπορούσε να εφαρμόζεται σε σύγκριση (σωρευτικά):

• Με το δίκτυο μιας ευρωπαϊκής χώρας ή ένα μέσο όρο χωρών με δίκτυα που έχουν ομοειδή χαρακτηριστικά.
• Με το δίκτυο μιας επιχείρησης ευρωπαϊκής χώρας που ανήκει στον ελληνικό δεσπόζοντα Πάροχο (Ρουμανία).
• Μεταξύ των δικτύων των περιφερειών του ίδιου του Διανομέα  - το αποκαλούμενο στην Μ. Βρετανία "yardstick competition" (που θα μπορούσε να αποτελέσει και μέρος ενός συστήματος αμοιβών με βάση την επίδοση των μονάδων και των στελεχών).

Όπως έχει παρατηρηθεί από άλλους σχολιαστές, το Σχέδιο Ανάπτυξης του ΔΕΔΔΗΕ δεν περιλαμβάνει επαρκώς δείκτες αποτελεσματικότητας. Η πρόταση του γράφοντος είναι ότι οι δείκτες αυτοί όταν θεσμοθετηθούν καλό θα ήταν να βασίζονται σε μια συγκριτική ανάλυση. 

Ο ΔΕΔΔΗΕ (και ο ΑΔΜΗΕ) είναι αθροιστικά ίσως οι μεγαλύτεροι επενδυτές στην χώρα. Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας των επενδυτικών τους σχεδίων είναι ένα πρώτης τάξεως πολιτικό πρόβλημα δεδομένου ότι αφορούν βασικές υποδομές της χώρας. Επειδή η υπάρχουσα διαδικασία ελέγχου πάσχει εμφανώς οδηγώντας σε σπατάλη σπανιζόντων κεφαλαιουχικών πόρων (σαν να προσπαθούμε να γεμίσουμε τον Πίθο των Δαναΐδων), απαιτείται μια διακομματική συμφωνία για την εφαρμογή ριζοσπαστικών λύσεων στο πρόβλημα. Δεν αρκεί το κλότσημα παρακάτω στο τενεκεδάκι. Όσο ζούμε, ελπίζουμε.

* Όπως έχει αναλυθεί από το γράφοντα επανειλημμένα, η "πράσινη μετάβαση" στην χώρα δεν έχει κανένα όφελος ούτε για τους Έλληνες ούτε -πολύ περισσότερο - για την παγκόσμια κοινότητα. Έχει ωφέλεια μόνο σε μα ιδεατή πραγματικότητα ή ένα άλλο κόσμο - περίπου όπως ένα συγχωροχάρτι.

Ακριβό Ρεύμα και τα Δικαιώματα Εκπομπής Αερίων "Ρύπων"

Συζητώντας για την "ακρίβεια" στο ρεύμα παρατηρεί κανείς ότι δεν δίδεται η δέουσα προσοχή σε ένα σημαντικό στοιχείο του κόστους παραγωγής του - στην υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων "ρύπων" - δηλαδή CO2. Αυτή επιβαρύνει τους παραγωγούς με φυσικό αέριο και λιγνίτη και η τιμή τους είναι περίπου στο ύψος των 80 ευρώ τον τόνο (εκπομπών CO2). Το κόστος αυτό μεταφράζεται σε περίπου 40 ευρώ/MWh για παραγωγή με φυσικό αέριο (80 για λιγνίτη). Αυτό σημαίνει ότι με τις σημερινές τιμές (αερίου και δικαιωμάτων) η οριακή τιμή της χονδρικής αγοράς ρεύματος (μέση τιμή 12μήνου περίπου 100 ευρώ/MWh) επιβαρύνεται από το κόστος αγοράς δικαιωμάτων σε ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από την τιμή του φυσικού αερίου! (30/0,5+40=100, όπου 30 = τιμή αερίου, 0,5 βαθμός απόδοσης μετατροπής σε ρεύμα, 40 τιμή δικαιωμάτων)*. 

Το κόστος αγοράς δικαιωμάτων βέβαια επιρρίπτεται στην λιανική τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής. Προσεγγιστικά, το συνολικό ποσό είναι της τάξεως του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ που ισοδυναμεί με περίπου 20 ευρώ/MWh ή 80 ευρώ τον χρόνο για το μέσο καταναλωτή, ήτοι περίπου 10% της δαπάνης του για ρεύμα**.

Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι μόνο το ύψος της τιμής των δικαιωμάτων που προβληματίζει - είναι και η διακύμανσή της. Εδώ και 10 χρόνια είναι σταθερά ανοδική από τα 5 στα 80 ευρώ/τόνο, σε αντίθεση με το φυσικό αέριο που, σε αποπληθωρισμένες τιμές, με εξαίρεση την περίοδο της κρίσης 2021-2023 είναι πρακτικά σταθερό στο ίδιο διάστημα στο επίπεδο των 20-30 ευρώ/MWh. Οι δε προβλέψεις για το μέλλον είναι ότι η τιμή των δικαιωμάτων - που οδηγείται από πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ για την επίτευξη του Net Zero - θα συνεχίσει να αυξάνεται ενώ η τιμή του φυσικού αερίου - που εξαρτάται από τις διεθνείς αγορές -  έχει πτωτική τάση (το φυσικό αέριο που υπάρχει στον φλοιό της γης είναι πρακτικά ανεξάντλητο).

Είναι λοιπόν φυσιολογικό το επόμενο ερώτημα:  Πως αποφασίζουν οι πολιτικοί για το σημαντικό αυτό νούμερο; Η γρήγορη απάντηση είναι: Παίζοντας ένα είδος μικροπολιτικής κολοκυθιάς στην καλύτερη περίπτωση. Μπορεί η εκτίμηση αυτή να φαίνεται υπερβολική αλλά πως εξηγείται για παράδειγμα το γεγονός ότι η ίδια τιμή για τις εκπομπές από τις μεταφορές και τα κτίρια που έχει ήδη επιβληθεί στην Γερμανία έχει καθορισθεί στα επίπεδα των 50-60 ευρώ/ τόνο; Ποια "επιστημονική" θεωρία ανακάλυψε ότι οι εκπομπές αυτές διαφέρουν (ως προς την επίπτωσή τους στην κλιματική αλλαγή) από τις εκπομπές των βιομηχανιών και των παραγωγών ενέργειας;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μόνη ομάδα χωρών που πυροβολούν το πόδι τους με αυτόν τον παράλογο κλιματικό φόρο (μαζί με την Λαϊκή Δημοκρατία της Καλιφόρνια). Παράλογο γιατί επιβαρύνει την παραγωγή και όχι την κατανάλωση CO2. Με αποτέλεσμα η παραγωγή να καταφεύγει σε χώρες που δεν επιβάλουν τον παράλογο φόρο. Παραγωγή που σε επόμενη φάση καταναλώνουν οι πολίτες των χωρών μελών της ΕΕ μέσω των εισαγωγών. Και χαμένοι και δαρμένοι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα έλεγε ο λαός. Η αλήθεια είναι ότι η "Ευρώπη" ανέλαβε δράση για να διορθώσει τον παραλογισμό (που το γνώριζαν όλοι με το εύηχο όνομα διαρροή άνθρακα - Carbon Leakage) έστω με καθυστέρηση δεκαετιών. Γι' αυτό από το 2027 θα επιβάλλεται φόρος άνθρακα στις εισαγωγές από μη ευαίσθητες κλιματικά χώρες (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM). Οπότε ο ευρωπαίος καταναλωτής θα πληρώνει άμεσα το κόστος με την αυξημένη δαπάνη για την αγορά εισαγόμενων αγαθών και όχι όπως μέχρι τώρα έμμεσα με την απώλεια της δουλειάς του. 

Πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η φορολογία στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Μηδαμινή στην περίπτωση της ΕΕ δεδομένου ότι συνολικά οι εκπομπές των χωρών μελών είναι χαμηλότερες από το 10% των παγκοσμίων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας όπου υπολογίζεται ότι μέσα στην  τελευταία δεκαετία η Κίνα ήταν υπεύθυνη για εκπομπές ίσες με αυτές της Μ. Βρετανίας σωρευτικά από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι σήμερα! Για να μην αναφέρουμε την Ελλάδα για την οποία ο φόρος μοιάζει περισσότερο με συγχωροχάρτι. Πληρώνουμε για κάτι που ελπίζουμε ότι θα μας αποδοθεί σε μια άλλη ζωή. Και το χειρότερο. Σε αντίθεση με τους άλλους ευρωπαίους δεν ξέρουμε ποια είναι τα αμαρτήματα για τα οποία πρέπει να εξιλεωθούμε.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Υπάρχει εναλλακτική λύση; Η άποψη του γράφοντος είναι ότι η φορολογική αυτή επιβάρυνση πρέπει να καταργηθεί ολοσχερώς. Αν όμως αυτό δεν είναι πρακτικά δυνατό, τότε:

• Η χρήση του μηχανισμού CBAM είναι μια ορθολογική και πρακτική λύση. Γιατί είναι μια εκ των κάτω (bottom up) διαδικασία που έχει μια πιθανότητα να διευρύνει τον αριθμό των "εθελοντών" δίνοντάς τους ιδιοτελή κίνητρα (ή αντικίνητρα και μάλιστα σε βαθμό bullying αλλά έτσι είναι η ζωή...). Αυτό αναγκαστικά σημαίνει τερματισμό της προσπάθειας επιβολής εκ των άνω λύσεων όπως αυτές που προωθούνται μέσω των Ηνωμένων Εθνών.
• Πρέπει να αντικατασταθούν τα συστήματα Cap and Trade (όπως το Ευρωπαϊκό ΣΕΔΕ) με ένα γενικευμένο φόρο άνθρακα ό οποίος θα καθορίζεται και θα μεταβάλλεται ετησίως με βάση ένα κοινά αποδεκτό σημείο αναφοράς για την θέρμανση του πλανήτη (π.χ. την θερμοκρασία στην τροπόσφαιρα των τροπικών). Η μέθοδος έχει προταθεί από τον οικονομολόγο καθηγητή κ. Ross McKitrick του Πανεπιστημίου του Guelph. Το προτέρημα της μεθόδου είναι η πλήρης αποπολιτικοποίηση της διαδικασίας καθορισμού του ύψους της φορολόγησης.
• Μετά την υιοθέτηση του γενικευμένου Φόρου Άνθρακα πρέπει να καταργηθούν όλες οι επιδοτήσεις και ενισχύσεις τόσο στις ΑΠΕ όσο και την εξοικονόμηση ενέργειας (ή την προώθηση της χρήσης ηλεκτρικής). Η παράλληλη εφαρμογή του φόρου άνθρακα με τις επιδοτήσεις αυτές είναι ανορθολογική από οικονομική σκοπιά. Αρκεί κανείς να συγκρίνει το κόστος αποτροπής εκπομπών όπως αυτό εκφράζεται στο υπάρχον ΣΕΔΕ με αυτό του κόστους των επιδοτήσεων στις ΑΠΕ (ή ακόμα χειρότερα της επιδότησης στην ηλεκτροκίνηση).
• Με την κατάργηση των διαφόρων επιδοτήσεων δημιουργείται μεγαλύτερο περιθώριο για την αναδιανομή των εσόδων που εισπράττονται από τον φόρο άνθρακα στους πολίτες. Αυτό είναι η μόνη αγνή και έντιμη "Δίκαιη Μετάβαση". Έχει προταθεί στις ΗΠΑ (Carbon Dividend - και έχει εφαρμοστεί σε ένα βαθμό και στην Λ. Δ. της Καλιφόρνια) και έχει γίνει προεκλογική υπόσχεση στην Γερμανία (Klimageld).

Ποιες είναι οι πιθανότητες να γίνουν πράξη τα παραπάνω; Ελάχιστες, αλλά έχουν  αυξηθεί πρόσφατα καθώς φαίνεται ότι ορισμένοι πολιτικοί αισθανόμενοι την πίεση της ακρίβειας (αμερικανιστί affordability) διαπιστώνουν δημοσίως ότι έχουν πιθανόν "πάρει λάθος δρόμο" ή "λύνουν το λάθος πρόβλημα". Πόσο χρόνο θα χρειαστούν από την διαπίστωση αυτή μέχρι του σημείου να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν με στοιχειώδη σοβαρότητα το θέμα είναι κάτι που ο γράφων αδυνατεί να προβλέψει.

*Γίνονται στρογγυλοποιήσεις που δεν επηρεάζουν σημαντικά το επιχείρημα. Η μέση οριακή τιμή της αγοράς (ΤΕΑ) στο διασυνδεδεμένο σύστημα είναι εντυπωσιακά σταθερή εδώ και 22 μήνες στα 105 ευρώ /MWh

** Αυτή είναι η άμεση επίπτωση. Το κόστος των δικαιωμάτων επιβαρύνει και τις επιχειρήσεις οι οποίες με την σειρά τους την μετακυλίουν στους καταναλωτές. Αν στην επιβάρυνση αυτή προστεθεί η χρέωση για την επιδότηση των ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ), οι καταναλωτές δαπανούν περίπου το 30% των λογαριασμών τους ρεύματος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Δείκτης Τιμών Νοεμβρίου '25: Παρατεταμένη Νηνεμία στην Αγορά

To allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην χώρα, δημοσιεύει τον μηνιαίο Δείκτη Τιμών Ρεύματος που καταρτίζει, για τον Νοέμβριο του 2025. Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος τον Νοέμβριο έμεινε πρακτικά  σταθερός σε σχέση με τον δείκτη Οκτωβρίου '25. Από 227,02 πήγε στα 226,96 ευρώ την μεγαβατώρα. 

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις του Νοεμβρίου '25 παρέμειναν σταθερές επίσης στα 80,62 ευρώ την μεγαβατώρα.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών για οικιακούς καταναλωτές, έμεινε σταθερός στα 133,69 ευρώ την μεγαβατώρα έναντι 133,74 τον Οκτώβριο. Οι τιμές των εναλλακτικών Παρόχων τον  Νοέμβριο σε μέσο όρο ήταν στα 125,36 ευρώ την μεγαβατώρα, πρακτικά σταθερές σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (125,15 ευρώ την μεγαβατώρα). Οι τιμές της ΔΕΗ είχαν επίσης σταθερές στα 140,62 ευρώ την μεγαβατώρα. σε σχέση με τον Οκτώβριο.

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. 

Τον Νοέμβριο η χονδρική τιμή είχε πτώση (-9%) σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Οι Πάροχοι δεν πέρασαν την πτώση της χονδρικής στις λιανικές τιμές (-0,04%). Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανταγωνιστικές τιμές στην λιανική έμειναν σταθερές στην διάρκεια των πρόσφατων τεσσάρων μηνών κατά τους οποίους η χονδρική είχε σημαντικές αυξομειώσεις. Αναμενόμενο για τα σταθερά τιμολόγια. Το ίδιο όμως παρατηρήθηκε και στα μεταβλητά τιμολόγια από τον Σεπτέμβριο και μετά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Δεκέμβριο του 2024, με τις τιμές στο ίδιο επίπεδο, το κράτος είχε δώσει επιδότηση 15 λεπτών στο ρεύμα. Θα έχουμε λοιπόν την ευκαιρία να διαπιστώσουμε σύντομα αν τα κρατικά αντανακλαστικά διατηρούνται ακόμα ισχυρά.

Το Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο για τον Νοέμβριο του 2025 έμεινε σταθερό στα 266,68 ευρώ την μεγαβατώρα. Το ΤΚΤ αποτελεί μια εκτίμηση της τιμής που πληρώνουν στην μεγάλη πλειοψηφία τους οι Έλληνες καταναλωτές που είναι ακόμα σε πράσινο τιμολόγιο και είναι υψηλότερο κατά 40 ευρώ την μεγαβατώρα από τον Δείκτη Τιμών του allazorevma.gr ο οποίος καταρτίζεται με βάση τον σταθμισμένο μέσο όρο των φθηνότερων τιμολογίων που προσφέρονται στην αγορά. Η ετήσια δαπάνη για ρεύμα ενός μέσου καταναλωτή που θα παραμείνει το επόμενο 12μηνο σε πράσινο τιμολόγιο εκτιμάται ότι θα είναι 1.000 ευρώ - δηλαδή περίπου 234 ευρώ υψηλότερη από ότι θα ήταν (766 ευρώ) αν επέλεγε το φθηνότερο τιμολόγιο.

Η Τιμή, η Δαπάνη και το Κόστος του Ρεύματος

Είναι ανάγκη να ορίσουμε και να  διευκρινίσουμε τους οικονομικούς όρους που χρησιμοποιούνται στον δημόσιο διάλογο στην αγορά του ρεύματος. 

Η τιμή - η λιανική τιμή - αποτελείται συνήθως από ένα πάγιο και ένα μεταβλητό ποσό ανά κιλοβατώρα. Θέλει προσοχή γιατί συνήθως διαφημίζεται μόνο το μεταβλητό μέρος της τιμής. Αυτό κάνει μεγάλη διαφορά. Για παράδειγμα, η πραγματική τιμή για ένα τιμολόγιο που προωθείται ως 10 λεπτά την κιλοβατώρα αλλά έχει και 10 ευρώ μηνιαίο πάγιο, για κατανάλωση 250 κιλοβατώρες τον μήνα, είναι 14 λεπτά δηλαδή 40% ακριβότερη. Οι καταναλωτές πρέπει να ακούν με δυσπιστία οποιονδήποτε τους προτείνει τιμή στο ρεύμα χωρίς να ζητήσει πρώτα μια εκτίμηση της μηνιαίας κατανάλωσής τους.

Η δαπάνη για ρεύμα έχει νόημα σε σχέση με ένα χρονικό ορίζοντα π.χ. μήνα η έτος και είναι στην πράξη ο μόνος αριθμός που ενδιαφέρει τον καταναλωτή (εκτός των άλλων γιατί συγκρίνεται άμεσα με το εισόδημά του). Η τιμή δεν αρκεί για να δώσει την πληροφορία που χρειάζεται ο καταναλωτής για να κάνει τη επιλογή του - γιατί αυτή είναι πιθανόν να αλλάξει στην περίοδο που τον ενδιαφέρει (η οποία, αν δεν είναι "ενεργειακός τουρίστας", είναι ένας χρόνος συνήθως). Αυτό σημαίνει ότι για να συγκρίνει ένα μεταβλητό με ένα τιμολόγιο σταθερής τιμής θα πρέπει να λάβει υπόψη του μια πρόβλεψη για την εξέλιξη της τιμής του μεταβλητού τιμολογίου στην διάρκεια μιας ετήσιας σύμβασης. Ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά της αγοράς είναι ότι ο μόνος τρόπος για να κάνει την επιλογή του με το σωστό αυτό τρόπο ο Έλληνας καταναλωτής, είναι το allazorevma.gr, η ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών που τον υπηρετεί από το 2015.

Το κόστος του ρεύματος είναι η ωραιότερη και δυσκολότερη στην κατανόηση οικονομική παράμετρος του ρεύματος (ακόμα και για "Πανεπιστημιακούς"). Είναι το μέτρο της ποσότητας των πόρων που χρησιμοποιήθηκαν  για την παραγωγή και διάθεση μιας μονάδας του στον τελικό καταναλωτή. Πρώτες ύλες, κεφάλαιο, εργασία κλπ. Δεν είναι ένας αριθμός ίσος για όλους τους πωλητές ούτε είναι ίσος με την τιμή που πληρώνει ο τελικός καταναλωτής. Δεν είναι καν ίσος για όλες τις ώρες της ημέρας πόσο μάλλον της χρονιάς. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι αυτός που θα το καλύψει - ο τελικός καταναλωτής. Ο παραγωγός- πωλητής μέσω της αγοράς θα καθορίσει το πως θα μεταφραστεί το κόστος σε λιανική τιμή πώλησης και τελικά δαπάνη για τον καταναλωτή. Καλύτερο είναι να μην δεί κανείς πως γίνονται οι νόμοι και τα λουκάνικα είχε πει, σύμφωνα με τον θρύλο, ο Βίσμαρκ. Και οι λιανικές τιμές του ρεύματος θα προσθέσουμε.

Ιεραρχία των Παρόχων: Υπομονή - 23 Χρόνια Ακόμα Χωρίς Ανταγωνισμό στο Ρεύμα.

Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων κλπ. (ΡΑΑΕΥ) δημοσίευσε επιτέλους τις αναφορές της για την λιανική αγορά ηλεκτρισμού μέχρι τον Αύγουστο του 2025, με μεγάλη καθυστέρηση (το πρόβλημα δεν είναι μόνο η καθυστέρηση αλλά και η μεταβλητότητα στην διάρκειά της).  Στον παρακάτω Πίνακα, φαίνεται η εξέλιξη στα μερίδια αγοράς (σε αριθμό μετρητών στην Χαμηλή Τάση) στην περίοδο ενός έτους - από 31/8/24 μέχρι 31/8/25. Οι παρατηρήσεις μας:

Η δεσπόζουσα θέση του υπό κρατικό έλεγχο Παρόχου (ΔΕΗ) στην Χαμηλή Τάση, με το 71,34% των μετρητών την 31/8/25, παραμένει συντριπτική και σταθερή (ήταν 71,98% στις 31/8/24). Η ΔΕΗ είχε 5.463.838 πελάτες στην Χαμηλή Τάση την 31/8/25, ήτοι 86.385 λιγότερους από ότι την 31/8/24. Με αυτό τον ρυθμό απώλειας μετρητών από την ΔΕΗ, θα χρειαστούν 23 χρόνια για να πέσει το μερίδιο αγοράς της σε ανεκτό επίπεδο ανταγωνισμού, το οποίο εκτιμούμε στους 3.500.000 μετρητές.

Στην διάρκεια της χρονιάς 8/24 έως 8/25, παρατηρήθηκαν τα εξής αξιοσημείωτα: 

α) Ο Πάροχος Καθολικής Υπηρεσίας, "έχασε" μέσα στην χρονιά τους περισσότερους μετρητές - περίπου 93.000 - πιο πολλούς και από την ΔΕΗ.  Παράλληλα, ο συνολικός αριθμός μετρητών στην Χαμηλή Τάση μειώθηκε κατά 52.000. Ποιος ξέρει γιατί (αποξηλώθηκαν οι μετρητές;) αλλά είναι εμφανές ότι υπάρχει μια διαδικασία τακτοποίησης και ότι στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν όλοι οι Πάροχοι.

 β) Τρείς από τους "μεγάλους" εναλλακτικούς Παρόχους είχαν αύξηση στον αριθμό των πελατών τους την χρονιά που πέρασε. Η Protergia η Ζενίθ και ο Ηρων. Ενδεικτική είναι η σύγκριση μεταξύ του αριθμού των περίπου 220.000 πελατών που "κέρδισαν" οι Πάροχοι αυτοί έναντι των 86.000 που "απώλεσε" η ΔΕΗ - υποδεικνύοντας ότι μεγάλο μέρος των κερδών τους ήταν εις βάρος άλλων εναλλακτικών. Η Elpedison έμεινε πρακτικά στάσιμη ενώ οι NRG, Φυσικό Αέριο, Volton έχασαν πελάτες μέσα στον χρόνο. Περιλαμβανόμενης της απούσας πλέον Volterra από την αγορά, συνολικά περίπου 85.000. 

γ) Ο Δείκτης Herfindahl Hirschman δεν σημείωσε αξιοσημείωτη μεταβολή. Το επίπεδο του ανταγωνισμού στην λιανική αγορά ηλεκτρισμού (Χαμηλή Τάση) σε αριθμό μετρητών όπως μετριέται από τον δείκτη HHI, είναι ισοδύναμο με αυτό ενός δυοπώλιου (1,9). Ούτε η έξοδος ενός Παρόχου από την αγορά - της Volterra, ούτε η αναμενόμενη συγχώνευση nrg/Hρωνα θα έχει αξιόλογη επίπτωση στην εικόνα αυτή δεδομένου του γιγαντιαίου μεριδίου του υπό κρατικό έλεγχο δεσπόζοντα Παρόχου.

Οι εκθέσεις της ΡΑΑΕΥ περιλαμβάνουν πλέον στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των καταναλωτών που επιλέγουν σταθερά τιμολόγια. Αυτή είναι μια υγιής κατά την άποψή μας εξέλιξη την οποία άλλωστε έχουμε προβλέψει (και ευχηθεί) από τον Δεκέμβριο τού 2023. Φαίνεται όμως ότι το 80% των καταναλωτών βρίσκονται ακόμα σε μεταβλητά τιμολόγια τον Αύγουστο του 2025 - χάνοντας την ευκαιρία να μειώσουν την ετήσια δαπάνη τους για ρεύμα  (για τον μέσο καταναλωτή) κατά περίπου 200 ευρώ.

Εάν η μείωση του ορίου χαμηλής χρέωσης στα πράσινα τιμολόγια της ΔΕΗ εφαρμοστεί από 1/1/26, αναμένεται επιτάχυνση της εξόδου των καταναλωτών από αυτά - χωρίς να είναι εύκολο να μαντέψει κανείς αν αυτή θα είναι προς εναλλακτικούς. Αντίθετα η αναμενόμενη έλευση νέου χρώματος στα τιμολόγια (κόκκινα κλπ.) θα δημιουργήσει πρόσθετη σύγχυση στην αγορά με αποτέλεσμα να αυξήσει τον δισταγμό των καταναλωτών να επιλέξουν καλύτερη λύση. 

Τι Γίνεται στην Γερμανία και Πέφτει η Τιμή του Ρεύματος;

Η τιμή του ρεύματος για οικιακούς καταναλωτές στην Γερμανία είναι παραδοσιακά από τις υψηλότερες στην Ευρώπη - συνήθως δεύτερη ψηλότερη μετά την Δανία. Οι ίδιες τιμές στην χώρα μας διαφημίζονται ως πολύ χαμηλότερες των Γερμανικών αλλά και του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Δικαίως, αλλά τα πράγματα φαίνεται ότι έχουν αλλάξει σημαντικά τον τελευταίο χρόνο. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τιμές λιανικής για οικιακούς πελάτες στις δυο χώρες μεταξύ του μηνός Οκτωβρίου των ετών 2024 και 2025.

Πριν παρουσιάσουμε τα νούμερα, να εξηγήσουμε ότι ο διαχωρισμός των πελατών σε Νέους και Παλιούς που χρησιμοποιείται στην Γερμανία αντιστοιχεί στον δικό μας μεταξύ πελατών σε Ειδικά ("πράσινα") τιμολόγια και αυτών σε φθηνότερα (μπλε συνήθως). Με άλλα λόγια οι Παλιοί πελάτες είναι αυτοί που μένουν αδρανείς και οι Νέοι αυτοί που αξιοποιούν την ευκαιρία να επιλέξουν τα φθηνότερα τιμολόγια της αγοράς (συμβαίνουν και εις Βερολίνον!).

Η πιο σημαντική παρατήρηση που μπορεί να γίνει από τον Πίνακα είναι ότι - παραδόξως- και σε αντίθεση με τα όσα πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα, η τιμή που πληρώνει ένας Γερμανός καταναλωτής που επιλέγει ένα φθηνό τιμολόγιο είναι σχεδόν ίση (ακριβότερη κατά μόλις 3%) με αυτήν που πληρώνει ένας Έλληνας (γραμμή με κίτρινο highlight). Η διαφορά μάλιστα μεταξύ των φθηνότερων τιμολογίων έχει μικρύνει σημαντικά σε σχέση με το 2024. Από 12% (ακριβότερο το γερμανικό) σε μόλις 3%.

Τα ακριβά τιμολόγια για τους Παλιούς πελάτες έχουν αντίθετη αλλά μικρή μεταβολή μεταξύ των ετών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Γερμανία. Στην Γερμανία παρατηρείται μικρή πτώση (-4%) και στην Ελλάδα μικρή άνοδος (+3%). Η διαφορά μεταξύ των δύο χωρών μειώθηκε από το +26% (με ακριβότερη την Γερμανία) στο +21%.

Τέλος, οι τιμές χονδρικής για τις δύο χώρες του μηνός Οκτωβρίου των δυο ετών δεν φαίνεται ότι μπορούν να εξηγήσουν τις τάσεις στις τιμές λιανικής. Πιθανόν γιατί οι τιμές λιανικής ακολουθούν με καθυστέρηση την χονδρική και μάλιστα με ρυθμό του μέσου όρου σε χρονικά διαστήματα μεγαλύτερα του ενός μηνός. (Η μέση χονδρική τιμή στην Ελλάδα - η ΤΕΑ - έχει μείνει πρακτικά σταθερή περίπου στα 105 ευρώ την μεγαβατώρα σε όλο το διάστημα από το 2024 μέχρι σήμερα - 22 μήνες).

Αυτό που δεν φαίνεται στον Πίνακα είναι οι αποφάσεις των γερμανικών κυβερνήσεων να αποφορτίσουν τα τιμολόγια του ρεύματος από το κόστος πολιτικών επιλογών. Ήδη από το 2023 έχει καταργηθεί το τέλος για τις ανανεώσιμες πηγές (το ανάλογο με το δικό μας ΕΤΜΕΑΡ) και μέσα στο 2026 προβλέπεται δραστική μείωση των χρεώσεων δικτύων (το Stromrepot αναφέρει ότι αυτό μπορεί να μειώσει κατά 100 ευρώ τον χρόνο την δαπάνη των οικιακών πελατών). Το γερμανικό ΕΤΜΕΑΡ μεταφέρθηκε σε ένα φόρο άνθρακα που επιβλήθηκε στις μεταφορές και στα κτίρια (όπου η Γερμανία, όντας πρωτοπόρος, βρίσκεται σε αμηχανία τώρα που οι εταίροι της διστάζουν να τον επιβάλουν σε όλη την ΕΕ) και ένα μέρος του κόστους των δικτύων (που φουσκώνει λόγω της ανάγκης ενσωμάτωσης των ΑΠΕ) θα μεταφερθεί στον κρατικό προϋπολογισμό. Τροφή για σκέψη για τους δικούς μας ταγούς. Μελλοντικά βέβαια - αφού βρουν τρόπο να "ταπώσουν" πρώτα τα ελλείματα του ΕΛΑΠΕ και του ΕΛΥΚΩ. Και προσοχή όταν αναφέρουν τις τιμές της Eurostat να αποφεύγουν τους Πίνακες με τις τιμές αναπροσαρμοσμένες σε όρους αγοραστικής δύναμης...

Γιατί οι Καταναλωτές Δεν Μαζεύουν 200 ευρώ Πεταμένα στο Πεζοδρόμιο;

Το 80% των οικιακών καταναλωτών ρεύματος στην χώρα βρίσκονται σε μεταβλητά (πράσινα και κίτρινα) τιμολόγια, σύμφωνα με τα στοιχεία της  ΡΑΑΕΥ του περασμένου Μαΐου (πότε άραγε θα βγάλει τα πιο πρόσφατα;). Το πρόβλημα είναι ότι τα τιμολόγια αυτά είναι ακριβά. Ένας μέσος καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει ποσά της τάξεως των 200 ευρώ ετησίως αν επιλέξει ένα φθηνό τιμολόγιο από αυτά που προσφέρονται στην αγορά - και συνήθως αυτό είναι όχι μόνο φθηνότερο αλλά και σταθερής τιμής - για ένα 12μηνο τουλάχιστον.

Οι καταναλωτές θυμίζουν το ανέκδοτο με τον οικονομολόγο "πανεπιστημιακό" που περπατάει παρέα με τον φοιτητή του στο προαύλιο της σχολής - και όταν ο φοιτητής του φωνάζει: "Κύριε καθηγητά! Κοιτάξτε ένα 100ρικο πεταμένο στο πεζοδρόμιο!", απαντά χωρίς να καταδεχθεί καν να ρίξει το βλέμμα του : "Αποκλείεται φίλε μου, αν υπήρχε κάποιος θα το είχε ήδη μαζέψει".

Γιατί οι καταναλωτές φέρονται όπως ο καθηγητής στο ανέκδοτο; Μήπως η αναπάντεχη αντίδρασή του έχει βάση; Μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό το σημαντικό πρόβλημα; Δεδομένου ότι η αδράνεια στοιχίζει συνολικά στους καταναλωτές ποσά που εκτιμούμε ότι φθάνουν στο επίπεδο των εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο;

Πρώτα απ' όλα τα καλά νέα ή τουλάχιστον τα νέα της παρηγοριάς. Δεν είναι μόνο οι Έλληνες καταναλωτές που αδιαφορούν για την ευκαιρία να εξοικονομήσουν στην αγορά ρεύματος. Για παράδειγμα το 40% των Βρετανών καταναλωτών παραμένουν σε ένα Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο (Standard Variable Rate - κάτι σαν το δικό μας πράσινο) και ένα ίδιο ποσοστό Γερμανών καταναλωτών δεν έχει αλλάξει Πάροχο - ποτέ μέχρι τώρα. Παραμένουν στο Βασικό τιμολόγιο (Grundversogung) του τοπικού τους Παρόχου (υπάρχουν περισσότεροι από 1.000). 

Το φαινόμενο συνεπώς της αδράνειας των καταναλωτών είναι γενικό. Οι οικονομολόγοι έχουν προσπαθήσει να το εξηγήσουν με την υπόθεση ότι το κόστος και η προσπάθεια που απαιτείται για την έρευνα αγοράς είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Φαίνεται ότι οι καταναλωτές χρειάζονται ένα φιλικό "σπρώξιμο". Αυτό προσπαθούν να κάνουν όλα τα πολιτισμένα κράτη στην ΕΕ. Αντίθετα, στην χώρα μας έχουμε την αίσθηση ότι το κράτος σπρώχνει συστηματικά τους καταναλωτές προς την λάθος κατεύθυνση - αυτή της αδράνειας. Να πώς:

Με την υπόθαλψη της αναξιοπιστίας των Παρόχων στα μάτια των καταναλωτών.  Αυτό είναι έμμεσο αποτέλεσμα της έλλειψης ανταγωνισμού στην αγορά. Η ασυμμετρία στην ισχύ μεταξύ της δεσπόζουσας επιχείρησης και των εναλλακτικών παρόχων (ιδιαίτερα στο κόστος πρόσκτησης νέων πελατών) τους οδηγεί σε πρακτικές παραπλάνησης του κοινού. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την δυσφήμιση της αγοράς (που ενισχύει την ήδη υπάρχουσα αρνητική προδιάθεση των πολιτών). Οι καταναλωτές δεν διαθέτουν το χρόνο τους για να συμμετάσχουν σε ένα παιχνίδι που το θεωρούν - καλώς ή κακώς - στημένο εκ των προτέρων.

Με την προώθηση πολιτικών που στην  πράξη ενισχύουν την σύγχυση για τους καταναλωτές. Παράδειγμα ο χρωματισμός των τιμολογίων και η προώθηση (μέχρι πρόσφατα οπότε η ρητορική άλλαξε) από το κράτος των πράσινων (μεταβλητών) τιμολογίων - τα οποία τυχαίνει να είναι και τα ακριβότερα στην αγορά - παρά το ότι αυτά ωφελούνταν από τις κατά καιρούς επιδοτήσεις. Η ίδια η τακτική των επιδοτήσεων - ακόμα και η υπόσχεση / δημόσια δέσμευση  γι' αυτές - είναι προφανές ότι μειώνει ακόμα περισσότερο το ήδη χαμηλό ενδιαφέρον των καταναλωτών για έρευνα της αγοράς.

Με την ανεξήγητη απαξίωση των προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για την ύπαρξη ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών ενέργειας. Η ΡΑΑΕΥ εδώ και 8 χρόνια έχει αποτύχει να αναπτύξει μια εφαρμογή που να είναι χρήσιμη για τους καταναλωτές. Ταυτόχρονα αρνείται να πιστοποιήσει ιδιωτικές σελίδες που εδώ και 10 χρόνια εξυπηρετούν το καταναλωτικό κοινό σε επίπεδο αντίστοιχο των καλύτερων διεθνών πρακτικών με ανεξαρτησία, αντικειμενικότητα και αξιοπιστία - όπως το allazorevma.gr. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εφαρμογή της ΡΑΑΕΥ σήμερα δεν δίνει την δυνατότητα στον χρήστη να συγκρίνει σταθερά έναντι μεταβλητών τιμολογίων παρά μόνο για διάρκεια ενός μήνα. Απευθύνεται δηλαδή μόνο σε ενεργειακούς τουρίστες.

Ήτανε στραβό το κλήμα το 'φαγε και ο γάιδαρος που λέει και ο λαός. Σε μια κοινωνία δύσπιστη στην αγορά, το κράτος  δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε η δυσπιστία αυτή να ενισχυθεί. Με αποτέλεσμα η πλειοψηφία των καταναλωτών να χάνει 200 ευρώ τον χρόνο χωρίς λόγο. Έλα μωρέ πως κάνεις έτσι - θα πει κανείς! Είναι χουβαρντάδικο το ελληνικό μας κράτος. Στις πλάτες των υπηκόων του.