(Το παρόν είναι προσχέδιο του κειμένου που πρόκειται να υποβληθεί στην ΡΑΑΕΥ ως συμμετοχή του allazorevma.gr στην δημόσια διαβούλευση σχετικά με την "επιβολή μέτρων για την προμήθεια ρεύματος - επικαιροποίηση της απόφασης 409/2020" - Απρίλιος 2025).
Με την ευκαιρία της παρούσας διαβούλευσης υποβάλουμε κατ' αρχάς ορισμένες απόψεις μας σχετικά με την διαδικασία ρύθμισης καθεαυτή. Ακολουθούν οι παρατηρήσεις μας στο κείμενο και τέλος παρατίθενται ορισμένες προτάσεις.
Το πρόβλημα της (μη) "επιβολής" στην ρυθμιστική διαδικασία
Η διαδικασία ρύθμισης της αγοράς κατά την άποψή μας, που βασίζεται στην πολυετή εμπειρία μας τόσο ως παρόχου υπηρεσιών σύγκρισης τιμών όσο και ως καταναλωτών, πάσχει απο την έλλειψη της δυνατότητας "αστυνόμευσης". Η λέξη "επιβολή" που χρησιμοποιείται στο τίτλο του υπό δημόσια διαβούλευση κειμένου εκτιμούμε ότι είναι κενή πρακτικού περιεχομένου.
Κατά την άποψή μας, αν ο ρυθμιστής δεν μπορεί ή δεν θέλει να επιβάλει στην πράξη τα μέτρα που θεωρεί κατάλληλα, συνιστάται να ακολουθεί την ιατρική αρχή "πρώτα να μην προκληθεί ζημιά - Primum non nocere"
Η ΡΑΑΕΥ, έχοντας κατά τεκμήριο αγαθές προθέσεις, προσπαθεί να τυποποιήσει τις "καινοτομικές" ιδέες των Παρόχων στην προώθηση των προιόντων τους που έχουν σκοπό (ορθολογικά πράττοντας) να σπείρουν σύγχυση στο καταναλωτικό κοινό. Κάνει συνεπώς τα πράγματα χειρότερα. Παράδειγμα: Η ΡΑΑΕΥ σχεδίασε πρότυπο λογαριασμού. Ενας μόνο πάροχος το υιοθέτησε για τους άτυχους πελάτες του - που έχουν στην διαθεσή τους πλέον τόσο πολλά δεδομένα ώστε να τους διαφεύγει η ουσία - το πόσο τους στοιχίζει το ρεύμα και γιατί.
Στο τρίτο μέρος του παρόντος προτείνουμε ορισμένες ιδέες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην απλοποίηση των πραγμάτων προς όφελος των καταναλωτών. Χωρίς όμως αξιόπιστη αστυνόμευση των οποιωνδήποτε "ρυθμίσεων" η αποτελεσματικότητα τους προβλέπουμε ότι θα είναι μικρή.
Παρατηρήσεις στο κείμενο
Θα ήταν καλή ιδέα, δεδομένου ότι υποθέτουμε ότι το κείμενο απευθύνεται σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά, περιλαμβανομένων των καταναλωτών, να υπάρξει και μια σύνοψη μιας σελίδας - κατ΄αναλογία της σύστασης στους Παρόχους να κάνουν το ίδιο με τις συμβάσεις Προμήθειας"*.
Στο κείμενο υπάρχει η εκτίμηση ότι ο χρωματικός κώδικας "έτυχε μαζικής αποδοχής τόσο από τους Προμηθευτές Ηλεκτρικής Ενέργειας όσο και από το καταναλωτικό κοινό, ενώ η Αρχή στο πλαίσιο άσκησης της εποπτικής της αρμοδιότητας διαπίστωσε τη σημαντική ενίσχυση της διαφάνειας στην αγορά προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών". Πως τεκμηριώνεται η διαπίστωση αυτή; Υπάρχει στη διάθεση της ΡΑΑΕΥ σχετική έρευνα; Η δική μας εμπειρία, πλούσια αλλά - ομολογουμένως - ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, απέχει πολύ απο την διαπίστωση αυτή. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε που στηρίζει η ΡΑΑΕΥ τις δικές της διαπιστώσεις.
Είναι εντυπωσιακό ότι από το κείμενο απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στα Ειδικά - Πράσινα - τιμολόγια. Αν η ΡΑΑΕΥ θεωρεί ότι όλα είναι καλά σχετικά με τα πράσινα τιμολόγια, εμείς έχουμε άλλη άποψη (και παρουσιάζουμε τις παρατηρήσεις μας παρακάτω). Ακόμα όμως και αν πράγματι όλα είναι καλά, η πλήρης απουσία ακόμα και ως τίτλου των ειδικών τιμολογίων (συνοδευόμενου έστω με την αξιολόγηση ότι "όλα είναι καλά") προκαλεί ερώτημα.
Στο κείμενο ορίζεται με σαφήνεια και αυστηρότητα ότι στα σταθερά τιμολόγια η τιμή δεν μπορεί να αλλάξει κατά την διάρκεια του 12μήνου της ισχύος της σύμβασης. Στον Κώδικα Προμήθειας όμως προβλέπεται δυνατότητα να αλλάξει η τιμή (μετά απο ενημέρωση του πελάτη) μετά απο 6 μήνες. Θα πρέπει να διευκρινιστεί αν το μέτρο αντικαθιστά την σχετική γενική πρόβλεψη του Κώδικα Προμήθειας (με την ευκαιρία ενημερώνουμε την ΡΑΑΕΥ ότι ορισμένοι Πάροχοι προειδοποιούν μέσω των λογαριασμών τους πελάτες τους για την δυνατότητα αλλαγής της τιμής στο 6μηνο σε σταθερά τιμολόγια).
Γίνεται αναφορά σε "εύλογα" όρια χρέωσης ρήτρας αναπροσαρμογής (ενεργοποίησης του μηχανισμού διακύμανσης). Η αναφορά ισοδυναμεί με ευχή δεδομένου ότι δεν καθορίζεται τι είναι "εύλογο" (παρά μόνο ότι δεν πρέπει να αλλάζει συχνά). Αλλά το "εύλογο" μπορεί να διαφέρει απο πάροχο σε πάροχο. Γνωρίζουμε το πρόβλημα της κατάχρησης των ορίων από ορισμένους παρόχους. Η πρόβλεψη όμως είναι εντελώς άχρηστη γιατί είναι λογικά δύσκολο να ελεγχθεί η εφαρμογή της αλλά και γιατί είναι αδύνατο να αξιολογηθεί απο τον καταναλωτή.
Προβλέπεται ότι σε περίπτωση που υπάρχει έκπτωση αυτή αλλάζει κατά την διάρκεια της σύμβασης μόνο επ' ωφελεία του καταναλωτή. Πως εφαρμόζεται στα πράσινα τιμολόγια η πρόβλεψη αυτή σχετικά με την έκπτωση στην "βασική" τιμή; Η εμπειρία στην αγορά υποδεικνύει ότι α) η έκπτωση στην "βασική" τιμή χρησιμοποιείται επικοινωνιακά για να δώσει την εντύπωση έκπτωσης στην τιμή- πράγμα που δεν ισχύει κατ΄ανάγκη και β) ότι η έκπτωση στην βασική τιμή έχει μέχρι τώρα μεταβληθεί και προς τις δύο κατευθύνσεις - και μάλιστα με μεγάλη διακύμανση. Να διευκρινιστεί αν η πρόβλεψη για αλλαγή μόνο επ' ωφελεία του καταναλωτή ισχύει και για την "βασική" τιμή.
Στο κείμενο υπενθυμίζεται ότι οι Πάροχοι είναι υπεύθυνοι για την συμπεριφορά των εμπορικών συνεργατών τους. Το ερώτημα είναι πως αξιολογεί η ΡΑΑΕΥ την μέχρι τώρα εμπειρία των καταναλωτών απο την προώθηση προιόντων ρεύματος μέσω τηλεφώνου. Σε ποιές ενέργειες έχει προβεί με βάση την αξιολόγηση αυτή; Να υπενθυμίσουμε ότι εκτός από τους Παρόχους έχει και η ΡΑΑΕΥ την υποχρέωση να ελέγχει τις ιστοσελίδες που αυτοπροσδιορίζονται ως "σύγκρισης τιμών" (σύμφωνα με το πνεύμα της Οδηγίας 944/2019 Άρθρο 14). Σε ποιές ενέργειες έχει προχωρήσει σχετικά;
Η ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών της ΡΑΑΕΥ (invoices.gr ή energycost.gr) δεν παρέχει την δυνατότητα στον καταναλωτή να συγκρίνει σταθερά με μεταβλητά τιμολόγια σε χρονικό ορίζοντα πέραν του ενός μηνός. Πότε σκοπεύει η ΡΑΑΕΥ να βελτιώσει αυτή την αδυναμία, που αποτελεί εμπόδιο για την υιοθέτηση απο τους καταναλωτές των τιμολογίων σταθερής τιμής;
Προτάσεις
Προτείνεται να τυποποιηθούν τρία είδη τιμολογίων: 1) Μεταβλητά-Ειδικά-ελεγχόμενα (Κίτρινο χρώμα - σε αντικατάσταση των Πράσινων. Το πράσινο χρώμα να κρατηθεί για σήμανση προέλευσης), 2) Σταθερά (Μπλέ) και 3) Δυναμικά (Πορτοκαλί). Αυτό σημαίνει κατάργηση των σημερινών ex post Κίτρινων τιμολογίων. Κατάργηση των ορίων στον μηχανισμό διακύμανσης στα ελεγχόμενα Ειδικά τιμολόγια (νυν πράσινα). Κατάργηση της έκπτωσης στην "βασική τιμή" των ελεγχόμενων τιμολογίων (νυν πράσινων) - η οποία περισσεύει ως μοχλός διαχείρισης των τιμών δεδομένης της διακηρυγμένης δέσμευσης του κράτους για επιδότηση της δαπάνης για ρεύμα όταν κρίνει ότι απαιτείται. Πιστοποίηση απο την ΡΑΑΕΥ ιδιωτικών ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών, δεδομένης της ανεπάρκειας των εργαλείων της ΡΑΑΕΥ τα οποία, όπως λειτουργούν σήμερα, δεν παρέχουν επαρκή πληροφόρηση στους καταναλωτές.
Ακόμα καλύτερα κατά την άποψή μας θα ήταν να επικεντρωθεί η ΡΑΑΕΥ στα δύο σημαντικότερα προβλήματα της αγοράς προμήθειας ρεύματος: α) Την παραμονή της πλειοψηφίας των καταναλωτών σε Πράσινα τιμολόγια και β) την υπερσυγκέντρωση του κλάδου και ειδικότερα την δεσπόζουσα θέση του υπο κρατικό έλεγχο παρόχου - το μερίδιο της αγοράς του οποίου στην Χαμηλή Τάση έχει μείνει πρακτικά σταθερό τα τελευταία 4 χρόνια (περίπου στο 63% σε κιλοβατώρες και στο 72% σε αριθμό μετρητών). Τα δύο αυτά προβλήματα στοιχίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια τον χρόνο στους καταναλωτές (η παραμονή σε πράσινο τιμολόγιο εκτιμούμε ότι στοιχίζει περισσότερα απο 150 ευρώ τον χρόνο στον μέσο καταναλωτή) και είναι στην αρμοδιότητα της ΡΑΑΕΥ να τα αντιμετωπίσει. Είναι ευτυχής άλλωστε η συγκυρία γιατί και η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει πάρει πρόσφατα σχετική πρωτοβουλία.
* Εδώ υπάρχει η ευκαιρία να υιοθετήσουμε την βρετανική πρακτική της προδιαγραφής του "Plain English". Να πιστοποιούνται επιλεγμένα κείμενα (απο ανεξάρτητο τρίτο - ένα ΑΕΙ, το allazorevma.gr έναντι μικρής αμοιβής;) ότι είναι γραμμένα με τρόπο που τα καθιστά κατανοητά στον μέσο Έλληνα - "Γραμμένο σε Απλά Ελληνικά". Μια εκσυγχρονιστική, για να μη πούμε επαναστατική ιδέα, που με πρωτοπόρο την ΡΑΑΕΥ θα μπορούσε να επεκταθεί σε όλο τον δημόσιο τομέα.