Σχετικά με το net metering – ας μην κρατάμε την αναπνοή μας

Η ελληνική αγορά φωτοβολταικών περιμένει με αγωνία την έλευση του net metering ελπίζοντας στην αναζωογόνησή της. Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν έχουν τον στόχο να πείσουν την αγορά να μην κρατήσει την αναπνοή της για πολύ.

Το net metering εφαμόστηκε κυρίως στις ΗΠΑ ως εναλλακτική λύση αντί των εγγυημένων τιμών (feed in tariffs) που ήταν η επιλογή της Γερμανίας και γενικότερα της Ευρώπης (και δυστυχώς της Ελλάδας). Για αυτό και ήταν επιδότηση. Πολύ μικρότερη απο το feed in tariff αλλά επιδότηση. Επειδή ήταν μικρότερη, οδήγησε σε μια αγορά που είχε πολύ μικρότερη ανάπτυξη απο την Γερμανική.

Τι είδους επιδότηση ήταν το net metering στις ΗΠΑ? Δύο ειδών. Υπήρχαν απο την μια μεριά επιδοτήσεις τύπου αφορολόγητων αποθεματικών (investment tax credit) της τάξεως του 25% (στην Καλιφόρνια). Αυτά τα χρησιμοποίησαν εταιρείες “ομαδοποιητές” των δανείων ιδιωτών (solar leases) μεταφέροντας με τιτλοποίηση (securitization) την φορολογική ωφέλεια σε επενδυτές. Απο την άλλη μεριά, η επιδότηση συνίστατο στο ότι οι ιδιώτες που εγκαθιστούσαν ΦΒ μηδένιζαν ουσιαστικά την συνεισφορά τους στο κόστος του δικτύου που χρησιμοποιούσαν την ημέρα ως αποθήκη και την νύκτα και στις συννεφιές ως εφεδρεία.

Η επιδότηση αυτή υπάρχει γιατί οι πάγιες χρεώσεις στα τιμολόγια των ηλεκτρικών εταιρειών (που χρειάζονται για να αποσβέσουν το σταθερό κόστος του δικτύου) είναι μηδαμινές. Και είναι μηδαμινές γιατί, αν δεν ήταν, θα οδηγούσαν σε μεγαλύτερες χρεώσεις ανα κιλοβατώρα για χαμηλότερες καταναλώσεις. Σ' αυτό τους έχουμε αντιγράψει. Οι πάγιες χρεώσεις στα τιμολόγια στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλές (o λαικισμός είναι αμερικανική εφεύρεση).

Σε αντιστάθμισμα της “κρυφής” αυτής επιδότησης οι εταιρείες ηλεκτρισμού στις ΗΠΑ απαίτησαν (και πήραν) ανώτατο όριο διείσδυσης των ΦΒ με net metering στο διασυνδεδεμένο σύστημα και μάλιστα σε ποσοστό 5% επι της συνολικής αιχμής του συστήματος. Το όριο αυτό έχει καλυφθεί οπότε και το σύστημα των αφορολόγητων αποθεματικών περατώθηκε (αναφερόμαστε στην Καλιφόρνια κυρίως που είναι πρωτοπόρος στην "πράσινη" ενέργεια).

Το επόμενο βήμα ήταν η πάγια χρέωση. Με την πτώση των τιμών των ΦΒ και την μεγένθυση του κλάδου, οι εταιρείες ηλεκτρισμού αποφάσισαν να θυμίσουν στους “πτωχούς” μη κατέχοντες ΦΒ ότι επιιδοτούν “σταυροειδώς”¨τους “πλούσιους” κατέχοντες για την κάλυψη του σταθερού κόστους του δικτύου. Η μια μετά την άλλη λοιπόν πολιτειακή ρυθιστική αρχή ενέργειας άρχισε να “ψάχνεται” με την παρότρυνση λαικών απαιτήσεων που καθοδηγούνται απο πολιτικούς “entrepreneurs”. Ηδη τον χορό άρχισε η Αριζόνα που επέβαλε σταθερή χρέωση 4 ευρώ τον μήνα στις εγκαταστάσεις ΦΒ. Θα ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες, αφού μάθουν απο τα λάθη ή την επιτυχία των πρωτοπόρων (όπως γίνεται στις ΗΠΑ και όχι δυστυχώς στην Ευρώπη).

Είμαστε λοιπόν στο ίδιο σημείο με τις ΗΠΑ. Σε πολύ χειρότερη κατάσταση βέβαια λόγω της αρχικής επιλογής να μιμηθούμε τους Γερμανούς υιοθετώντας τα feed in tariffs. Εχουμε όμως καιρό να μάθουμε απο την εμπειρία τους. Μεταξύ άλλων:

1. Ενώ η χρέωση του δικτύου είναι απαραίτητη, η ογκομετρική (με βάση την κατανάλωση ή παραγωγή) χρέωση είναι λάθος δεδομένου ότι το κόστος του δικτύου είναι σταθερό σε ποσοστό 90% (χρειάζεται επίσης δεύτερο μετρητή – δεν είναι σίγουρο όμως αν αυτό είναι bug ή feature των προτάσεων τη σχετικής ελληνικής επιτροπής). Επίσης η χρέωση δικτύου θα πρέπει να είναι ίδια για όλους τους πελάτες (με την ίδια εγκαταστημένη ισχύ) είτε είναι παραγωγοί είτε καταναλωτές είτε και τα δύο (prosumers). Και το κυριότερο, ότι (όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ και τις πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης) το κόστος δικτύου θα πρέπει να ελέγχεται απο τον ρυθμιστή. Στην Ελλάδα αυτό δεν γίνεται γιατί δεν υπάρχει ακόμα ο κώδικας διαχείρισης δικτύου διανομής που προβλέπει την σχετική διαδικασία.
2. Η παραγωγή ΦΒ πρέπει να απολαμβάνει την τιμή που δικαιούται απο το σύστημα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εφαρμοστούν (στην καλύτερη περίπτωση για όλους τους καταναλωτές προαιρετικά αλλά υποχρεωτικά για αυτούς που έχουν ΦΒ) έντονα ζωνικά τιμολόγια με τιμές πολύ υψηλότερες τις μεσημεριανές θερινές ώρες απο ότι στις υπόλοιπες (με λογική ουδέτερης επίπτωσης στα ετήσια έσοδα – άρα δραματική μείωση της χρέωσης σε ώρες μη αιχμής). Αυτό θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ελκυστικότητα την επένδυση σε ΦΒ χωρίς καμμία επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου (και θα αποδώσει κάποια δικαιοσύνη στους μη έχοντες κλιματιστικά!)
3. Τέλος πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το net metering θα οδηγήσει στην καλύτερη περίπτωση σε μια αγορά της τάξεως του 10-20% αυτού που είχαμε μεταξύ 2010 και 2012 - δηλαδή όχι παραπάνω απο 10-20 MW τον χρόνο (αναφερόμαστε μόνο στην αγορά στεγών-που είναι όμως η μόνη που θα υπάρξει). Και αυτό θα επιτευχθεί μόνο με εξεύρεση καινοτομικού τρόπου χρηματοδότησης. Πάμε στοίχημα. Κανείς έλληνας δεν θα βάλει ΦΒ στην στέγη του κτιρίου του (σπιτιού ή επιχείρισης) αν χρειαστεί να βάλει έστω και μια δεκάρα (του ευρώ να μην παρεξηγούμαστε) απο την τσέπη του (ή να την δανειστεί με δικό του ρίσκο). Αυτό έχει αποδειχθεί και σε μια πιο ευνομούμενη χώρα όπως οι ΗΠΑ. Ο καινοτομικός τρόπος χρηματοδότησης έχει προυπόθεση την πρόβλεψη για απόκτηση δικαιωμάτων περιουσίας (property rights) απο τρίτους σε ΦΒ εγκαταστάσεις που εγκαθίστανται σε κτίρια (νομικά πρόσωπα κατά προτίμηση κερδοσκοπικού χαρακτήρα). Αυτοί οι τρίτοι θα πωλούν ουσιαστικά ηλεκτρικό ρεύμα στους ιδιοκτήτες (ή και στο δίκτυο) ανταγωνιζόμενοι τους υπόλοιπους προμηθευτές.

Γράψαμε στην αρχή ότι η αγορά δεν θα πρέπει να κρατήσει την αναπνοή της. Ελπίζουμε να έγινε κατανοητό γιατί. Ενα συλλογικά ηλίθιο κράτος όπως αυτό που έχουμε στην Ελλάδα (του οποίου η ηλιθιότητα είναι χειρότερο πρόβλημα απο την διαφθορά - αλλά υπάρχει κράτος που δεν είναι ηλίθιο?) δεν μπορεί ούτε να αρχίσει να καταλαβαίνει τα παραπάνω, πόσο μάλλον να τα υλοποιήσει. Μιλάμε για συλλογική ηλιθιότητα – οι Ελληνες όπως είναι πασίγνωστο είναι ατομικά πολύ εξυπνότεροι απο τους (κουτο)φράγκους. Βέβαια κάτι θα κυοφορήσει το προβληματικό μας τέρας. Θα είναι όμως λάθος – ακόμα μια χαμένη ευκαιρία.