Ανακοινώθηκαν χθές τα Νόμπελ Οικονομικών. Δόθηκαν σε δύο Αγγλο-Φιλανδο-Αμερικανούς (ή έμφαση βέβαια στο Αμερικανούς γιατί τα νόμπελ οικονομικών σε ποσοστό συντριπτικό πάνε σε Αμερικανούς). Το πεδίο απασχόλησής τους είναι η θεωρία των συμβάσεων. Το πρόβλημα είναι στην βάση του ένα από τα "ιερά δισκοπότηρα" της οικονομικής θεωρίας : το πρόβλημα του principal-agent. Αναθέτει ο principal (Κύριος;) μια δουλειά σε ένα agent (Eργολάβο;) και προσπαθεί να σχεδιάσει μια συμφωνία με την οποία ο εργολάβος θα έχει ισχυρό κίνητρο να εργασθεί με βέλτιστο τρόπο για τα συμφέροντα του Κυρίου. Ποια είναι η δυσκολία; Οτι ο Κύριος δεν είναι σε θέση να αξιολογήσει το πως δουλεύει ο εργολάβος (γιατί ίσως δεν έχει χρόνο, ίσως δεν ξέρει καλά την δουλειά, ίσως γιατί δεν μπορεί να ξεχωρίσει τον βαθμό υπαιτιότητας του εργολάβου για τυχόν χειρότερη ή καλύτερη απόδοση από την αναμενόμενη).
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεδία εφαρμογής της θεωρίας και της έρευνας αυτής είναι ο ρυθμιστικός έλεγχος των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας - όπως η ΔΕΗ για παράδειγμα και ιδιαίτερα τα δίκτυα (ο ΔΕΔΔΗΕ στην Ελλάδα). Η οικονομική επιστήμη, παρά την κακή φήμη που έχει αποκτήσει πρόσφατα, έχει προσφέρει εξαιρετικά αποτελεσματική "θεσμική τεχνολογία" που έχει κάνει την διαφορά- ειδικά στον ηλεκτρισμό. Για να προστατεύσουμε τους αναγνώστες από τυχόν απότομη αλλαγή στην πίεσή τους να αναφέρουμε πριν συνεχίσουμε ότι στην εφαρμογή της θεσμικής αυτής τεχνολογίας πρωτοπόρος υπήρξαν όχι οι ΗΠΑ όπως θα ανέμενε κανείς αλλά η Μ. Βρετανία την εποχή της πρωθυπουργίας της Λαίδης (ή καλύτερα Βαρώνης) Θάτσερ.
Δύο από τους θεσμούς που έχουν αντέξει στον χρόνο και αποδείχθηκαν πετυχημένοι είναι η περίφημη φόρμουλα CPI-X με την οποία ρυθμίζεται η αμοιβή του δικτύου για την διανομή του ηλεκτρισμού και το yardstick competition με το οποίο συγκρίνεται η αποτελεσματικότητα στην διαχείριση δικτύων που είναι τοπικά φυσικά μονοπώλια.
Το CPI-X σημαίνει ότι ξεκινώντας σε μια χρονική στιγμή, ο ρυθμιστής συμφωνεί ότι οι αυξήσεις στην αμοιβή του δικτύου για την επόμενη περίοδο (τρία έως πέντε χρόνια) θα είναι ίσες με τον δείκτη τιμών καταναλωτή μείον ένα ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας. Αυτό και μόνο. Τίποτ' άλλο. Το αποτέλεσμα της συμφωνίας αυτής είναι ότι οι εταιρείες δικτύου στην Μ Βρετανία μειώνοντας το κόστος τους (για τον καταναλωτή) δημιούργησαν ταυτόχρονα στην ρυθμιστική περίοδο ... υπερκέρδη για τους μετόχους τους, Σχετικό ίσως είναι ότι σχεδόν όλες (μοσχο)πουλήθηκαν σε (αμερικανούς) επενδυτές τους οποίους όταν οι εργατικοί του Μπλαίρ ήρθαν στην εξουσία "ξάφρισαν" με ένα εφάπαξ φόρο (windfall tax).
Το yardstick competition (που είναι ανάλυση διαφορών - regression analysis των στοιχείων κόστους των δικτύων) χρησιμοποιήθηκε για να επιτρέψει την σύγκριση της αποτελεσματικότητας μεταξύ δικτύων που δεν είναι δυνατόν να γίνει μέσω της αγοράς. Η χρησιμότητα τους αφορούσε κυρίως το σημείο εκκίνησης των τιμών στην ρυθμιστική περίοδο και το επίπεδο τεχνικής και εμπορικής εξυπηρέτησης κατά την διάρκεια της ρυθμιστικής περιόδου. Είναι προφανές ότι το κόστος ενός αγροτικού δικτύου διαφέρει από αυτό μιας πυκνοδομημένης πόλης αλλά και ότι τα επίπεδα εξυπηρέτησης μπορεί να είναι (και πρέπει να είναι) διαφορετικά.
Οι ιδέες και ιδιαίτερα αυτές που ενσωματώνονται σε θεσμούς είναι "δημόσιο" αγαθό. Είναι στην διάθεση των τρίτων χωρίς κόστος. Στην Ελλάδα μας προσπαθήσαμε να αντιγράψουμε τον θεσμό του CPI-X όταν κάποιος υπάλληλος της ΡΑΕ σχεδίασε το πρώτο κώδικα διαχείρισης δικτύου διανομής στις αρχές του 21ου αιώνα (δεν είναι γνωστό αν προηγουμένως ρώτησε κάποιον). Καταλαβαίνουμε ότι σύντομα θα έχουμε κώδικα (αφού πέρασαν 20 χρόνια που παιδευόμαστε να τον εφαρμόσουμε), αλλά η σχετική πρόβλεψη δεν υπάρχει πλέον στο τελικό σχέδιο. Όσο για το yardstick competition; Για να έχει νόημα θα πρέπει να "σπάσουμε" τον ΔΕΔΔΗΕ σε 5 έως 7 κομμάτια. Προσοχή - τον ΔΕΔΔΗΕ όχι την ΔΕΗ. Ο νοών νοείτω.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου