Η κλιματική αλλαγή είναι αναγκαίο να αντιμετωπισθεί σε παγκόσμιο επίπεδο γιατί ένας τόνος CO2 που εκπέμπεται από την Κίνα έχει την ίδια επίπτωση στο περιβάλλον με αυτόν που εκπέμπεται από την Ελλάδα. Οι εκπομπές CΟ2 είναι ένα (ίσως το "τέλειο") παγκόσμιο "δημόσιο" αγαθό. Θεωρητικά, υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει αυτό. (Η θεωρία βοηθάει στο να αναλυθεί ευκολότερα η πραγματικότητα που είναι βέβαια πιο πολύπλοκη)
Η μια επιλογή είναι αυταρχική - θα την ονομάσουμε "της Φάπας". Αποφασίζουμε και διατάζουμε κεντρικά (σε παγκόσμιο επίπεδο) την μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Με βάση τις εκτιμήσεις των ειδικών (ή ενός παντογνώστη "τιμονιέρη") για το επιθυμητό επίπεδο ώστε να μη έχουμε δυσάρεστες επιπτώσεις. Ελέγχουμε συνεχώς την διαδικασία και τιμωρούμε αυστηρά τους παραβάτες ή τους τεμπέληδες (και πιθανούς προδότες/πράκτορες του εχθρού).
Η εναλλακτική είναι η επιλογή του "σκουντήματος". Η εθελοντική δημοκρατική παγκόσμια συμφωνία στο ύψος της ζημιάς που προκαλεί ή θα προκαλέσει η κλιματική αλλαγή και η επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου που να αντικατοπτρίζει το κόστος αυτό. Η λύση αυτή διευκολύνεται από το γεγονός ότι το "κοινωνικό κόστος" του άνθρακα είναι ένα παγκόσμιο νούμερο - δεν διαφέρει από χώρα σε χώρα (και συνεπώς ο φόρος που θα αντιστοιχεί σε αυτό - με κάποια επιφύλαξη).
Η πρώτη επιλογή είναι η σταλινική επιλογή. Την επέβαλε το κομμουνιστικό καθεστώς στην Σοβιετική Ένωση. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό. Ο Στάλιν κατάφερε να εξάγει ένα περιθώριο υπεραξίας, δηλαδή εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας, που κανείς καπιταλιστής δεν είχε ποτέ πετύχει (γύρω στο 40%!). Μια θυσία που πήγε χαμένη όπως φάνηκε όταν ο κεντρικός προγραμματισμός διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη το 1990. Ο Σταλινικός τρόπος άφησε πίσω του μια οικονομία της οποίας η αξία των φυσικών πόρων σε διεθνείς τιμές ήταν μεγαλύτερη από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν σε ετήσια βάση. Μια οικονομία δηλαδή που, αντί να δημιουργεί πλούτο, τον κατέστρεφε (Όπως κατέστρεφε και το Περιβάλλον με ρυθμούς συντριπτικά ταχύτερους από την καπιταλιστική Δύση).
Η εναλλακτική επιλογή, δηλαδή η επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου, βασίζεται στην λογική (και την προσδοκία) ότι θα επηρεαστεί έμμεσα η συμπεριφορά των δισεκατομμυρίων κατοίκων της γης έτσι ώστε να αποφύγουν, ενεργώντας αυτόνομα και ορθολογικά, να πληρώνουν αγαθά που παράγονται με την χρήση ορυκτών καυσίμων. Με αποτέλεσμα, χωρίς κανενός είδους άμεση εντολή, να συμβάλουν στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Είναι η πολιτική του "σκουντήματος" αντί της ευθείας εντολής - της "φάπας".
Οι δυο εναλλακτικές πολιτικές έχουν- και οι δύο - ένα θεμελιώδες προαπαιτούμενο. Βασίζονται στην υπόθεση ότι υπάρχει ένας παγκόσμιος δικτάτορας που τις σχεδιάζει, τις επιβάλει και τιμωρεί τους παραβάτες. Ένας Στάλιν στην εκδοχή της "φάπας¨ ή ένας καλοκάγαθος με καλές προθέσεις γενικός γραμματέας (;) στην εκδοχή του "σκουντήματος". Και οι δυο ενεργώντας για το (παγκόσμιο) κοινό καλό. Ο πρώτος κατακτώντας την εξουσία με ένα παγκόσμιο πραξικόπημα και ο άλλος δημοκρατικά - για παράδειγμα με μια ομόφωνη απόφαση των κρατών μελών του ΟΗΕ (και ιδανικά των κατοίκων κάθε χώρας ξεχωριστά) .
Ο λόγος που χρειάζεται ένας δικτάτορας, δηλαδή κάποιος με απόλυτη εξουσία, είναι γιατί οι αποφάσεις που θα πάρει θα δημιουργήσουν είτε το θέλει είτε όχι κερδισμένους και χαμένους (και μάλιστα όχι μόνο μεταξύ των ζώντων αλλά και μεταξύ γενεών). Ο δικτάτορας της Φάπας έχει εξ ορισμού την δυνατότητα αυτή. Ο δικτάτορας του Σκουντήματος όμως πρέπει να έχει απόφαση ειλημμένη με δημοκρατικό τρόπο. Η οποία, για να μη μοιάζει με Φάπα στην μειοψηφία, θα πρέπει να είναι ομόφωνη.
Οι δυο τυποποιημένες εναλλακτικές λύσεις όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω φαίνεται ότι δεν είναι εφαρμόσιμες. Η πιθανότητα προς το παρόν ενός παγκόσμιου πραξικοπηματία είναι μικρή. Από την άλλη μεριά η επίτευξη ομοφωνίας με δημοκρατικό τρόπο φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη σε οτιδήποτε πέραν των ευχολογίων (όπως πχ η συνθήκη του Παρισιού και όλες οι προηγούμενες). Η λύση όμως δεν μπορεί παρά να είναι μια παραλλαγή μιας από τις δυο αυτές εναλλακτικές. Πράγματι, οι πολιτικές που ακολουθούνται μέχρι τώρα αντλούν την έμπνευση τους από στοιχεία των δυο επιλογών. Παραδείγματος χάριν οι στόχοι της ΕΕ για τις ΑΠΕ, όντας διαχωρισμένοι πλήρως από οποιαδήποτε οικονομική λογική, θυμίζουν τους στόχους του Στάλιν για την παραγωγή ατσαλιού, ενώ ο σχεδιασμός ενός φόρου άνθρακα είναι ιδέα ενός δικτάτορα που προτιμά να "σκουντάει" αντί να ρίχνει φάπες.
Η κατανόηση αυτού του θεμελιώδους προβλήματος είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα για τον σχεδιασμό οποιασδήποτε πολιτικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Και αν κάποιος προτιμάει το σκούντημα από τις φάπες πρέπει να επινοήσει καινοτομικές λύσεις που να βελτιώνουν την διαδικασία λήψης συλλογικών αποφάσεων. Κατά προτίμηση αποφεύγοντας την υιοθέτηση στόχων θρησκευτικού χαρακτήρα. Γιατί αν το κίνητρο είναι θρησκευτικού/ δογματικού χαρακτήρα, η επιλογή του Σκουντήματος δεν είναι προφανές ότι είναι προτιμητέα από αυτή της Φάπας. Αν βρισκόμαστε μπροστά στο τέλος του κόσμου όλα είναι επιτρεπτά (θα έλεγε η Γκρέτα). Do not immanentize the eschaton.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου