Ιδέες για να Πληρώνουμε το Ρεύμα

Ο υπογράφων έζησε από κοντά στα μέσα της δεκαετίας του '90 την κατάρρευση -εκτός των άλλων- και του κλάδου του ηλεκτρισμού στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.  Κατάρρευση σήμαινε ότι οι καταναλωτές δεν πλήρωναν τον λογαριασμό τους (πάνω από τους μισούς) και οι εταιρείες δεν τους παρείχαν ρεύμα (παρά μόνο μερικές ώρες την ημέρα σε προνομιούχες περιοχές). 

Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι η λύση αυτού ακριβώς του προβλήματος είχε ανατεθεί στην εταιρεία της οποίας υπάλληλος ήταν ο  υπογράφων. Τελικά έγινε αυτό που δεν θα μπορούσε κανείς τότε να προβλέψει ούτε στα πιο εφιαλτικά σενάρια. Μετά από 25 χρόνια, το πρόβλημα απειλεί την δική μας χώρα. Κράτος μέλος της ΕΕ και μια από τις 30 πλουσιότερες χώρες του κόσμου.  

Να σημειώσω εξαρχής ότι δεν μπορέσαμε να λύσουμε το πρόβλημα στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Ήμαστε άλλωστε απλοί σύμβουλοι χωρίς καμία δυνατότητα εφαρμογής των καινοτομικών λύσεων που προτείναμε. Αξίζει όμως νομίζω να αναφέρω τις εμπειρίες για το πως προσπάθησαν (άλλοι) να το λύσουν στις χώρες αυτές. Θα προσθέσω και μια πρόταση που πιστεύω ότι θα βοηθήσει να αντιμετωπισθεί το θέμα καλύτερα στην Ελλάδα. Επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα και ένα  ακόμα στόχο - της ομαλοποίησης της λειτουργίας του κλάδου. Να λοιπόν ορισμένες από τις εμπειρίες;

Σε μια από τις χώρες αυτές (με κουλτούρα και παράδοση οπλοκατοχής και μαύρων πουκάμισων που μοιάζει με δικές μας τοπικές συνήθειες) το πρόβλημα λύθηκε όταν την εταιρεία ηλεκτρισμού την αγόρασε μια αμερικανική εταιρεία με εμπειρία σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ. Οι Αμερικανοί το πρώτο πράγμα που έκαναν είναι να προσλάβουν μπράβους (δηλαδή την τοπική μαφία) για να κινητοποιήσουν τους καταναλωτές προς την σωστή συμπεριφορά. Έτσι άρχισε να εισπράττεται το ρεύμα και να μειώνεται το κίνητρο της εταιρείας ηλεκτρισμού να πουλά το ρεύμα σε γειτονική χώρα (του δυτικού κόσμου τότε) που πλήρωνε και μάλιστα σε συνάλλαγμα.

Σε διπλανή χώρα (που έχει παραδοσιακά στενούς δεσμούς φιλίας και κοινούς εχθρούς με μας) δεν υπήρχε λόγος να χρησιμοποιηθεί η μαφία, γιατί όπως όλοι ήξεραν ο αρχηγός της μαφίας ήταν ήδη υπουργός εσωτερικών. Η πρακτική που ακολούθησαν λοιπόν ήταν να επιβάλουν  ένα καθεστώς τοπικής συλλογικής ευθύνης. Αν ένας από την πολυκατοικία δεν πλήρωνε κοβόταν το ρεύμα σε όλους . Η επιλογή ήταν είτε να συνεισφέρουν οι υπόλοιποι είτε να του κόψουν οι ίδιοι το ρεύμα. Μια λεπτομέρεια: Η κυβέρνηση της χώρας ήταν στα χέρια των πρώην αντιφρονούντων, των οποίων οι διαμαρτυρίες, (όταν ήταν διαφωνούντες) επικεντρώνονταν στην λειτουργία του μοναδικού πυρηνικού σταθμού. Όταν έγιναν κυβέρνηση το ξέχασαν και τα καλοκαίρια έδιναν αρνητικές τιμές στο ρεύμα για να μπορέσει να λειτουργήσει ομαλά ο πυρηνικός σταθμός. του οποίου η δυναμικότητα παραγωγής ήταν μεγαλύτερη από την ζήτηση. 

Ποιες ήταν οι καινοτομικές ιδέες που εμείς ως σύμβουλοι είχαμε προτείνει; Η χρήση προπληρωμένων μετρητών. Μια πρακτική που δεν ήταν ακριβώς καινοτομική, δεδομένου ότι ήταν από παλιά και εξακολουθεί να είναι σε χρήση στις αγγλοσαξωνικές τουλάχιστον χώρες. Δυστυχώς για τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ δεν ήταν η καταλληλότερη γιατί αφενός κόστιζε πολύ αλλά και γιατί ήταν τέτοιο το καθεστώς ανομίας που η επένδυση θα εκμηδενιζόταν από την ρευματοκλοπή.

Νομίζω ότι καμμία από παραπάνω λύσεις δεν αρμόζει στην ελληνική περίπτωση. Οι προπληρωμένοι μετρητές θα έπρεπε να είναι βέβαια η πρώτη επιλογή γιατί ταιριάζει σε χώρες του "πρώτου" κόσμου. Δεν αντιμετωπίζει όμως το πρόβλημα στην ρίζα του. Γιατί στην ρίζα του είναι πρόβλημα κινήτρων και σεβασμού των δικαιωμάτων (προσωπικής) ιδιοκτησίας. Η λύση λοιπόν στην Ελλάδα είναι πλήρης ιδιωτικοποίηση του κλάδου. Οχι της ΔΕΗ αλλά του δικτύου δηλαδή του ΔΕΔΔΗΕ και μάλιστα "σπασμένου" σε πέντε - έξη μικρότερες επιχειρήσεις που η κάθε μια με την σειρά της θα σπάσει σε δύο: το δίκτυο και την εμπορία. Δεν υπάρχει τίποτα καινοτομικό σ' αυτό. Αυτή είναι η δομή που έχει επιλεγεί για το φυσικό αέριο. Και βεβαίως είναι κοινός τόπος στις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Η λύση αυτή έχει πολλαπλά οφέλη:

• Οι ιδιωτικές εταιρείες εμπορίας θα έχουν το κίνητρο (όντας ιδιωτικές) να συλλέγουν τα χρήματα και όντας μικρότερες, με γνώση των τοπικών συνθηκών, σε καλύτερη θέση να το πράξουν (καινοτομώντας με την συνεργασία με την τοπική μαφία για παράδειγμα - αν βρεθεί κάτι τέτοιο κάπου στην χώρα) 
• Το κράτος θα εισπράξει σημαντικά ποσά από την πώληση του δικτύου (2-3 δισ. ευρώ) σε αντίθεση με την πώληση μονάδων παραγωγής ή της "μικρής" ΔΕΗ. 
• Θα υπάρξει δυνατότητα "σκιώδους" ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών δικτύου (yardstick competition) 
• Θα υπάρξει εντονότερος ανταγωνισμός στην προμήθεια ηλεκτρισμού (πέντε νέες εταιρείες!) 
• Τέλος, θα υλοποιηθεί (ως παραπροιόν) το όνειρο της Διοίκησης της ΔΕΗ να πουλήσει σε τρίτους μερικές εκατοντάδες χιλιάδες πελάτες της.

Η πρόταση είναι να κάνουμε το προφανές. Δεν είναι πάντα εύκολο, έχει όμως ένα πρόσθετο πλεονέκτημα: δεν μας το έχουν προτείνει (ακόμη) οι δανειστές. Ευκαιρία για λίγη ακόμα διαπραγμάτευση!