Η λίστα ιστολογίων μου

1/6/17

Ενα Διαγώνισμα-Εφιάλτης για την Διασύνδεση της Κρήτης

Χθές το βράδυ είχα ένα εφιάλτη. Ήμουν λέει ακόμα φοιτητής (σε μεταπτυχιακό επίπεδο και μάλιστα σε θέματα ενεργειακής οικονομίας). Ο καθηγητής λοιπόν μας έβαλε ξαφνικό διαγώνισμα με θέμα: "Διασύνδεση της Κρήτης: Αναλύστε τα κριτήρια με τα οποία θα αξιολογούσατε την επένδυση για υποβρύχιο καλώδιο".  Αποσαφήνιζε δε ότι δεν ήθελε να πούμε μια τελική γνώμη για το εάν πρέπει να γίνει αλλά θα εκτιμούσε θετικά την πληρότητα της ανάλυσης. Πρόσθεσε δε ότι η ανάλυση πρέπει να είναι σύντομη και κατανοητή από μη ειδικούς γιατί θα χρησιμοποιείτο (τάχα) για την ενημέρωση πολιτικών. Έβαλα κάτω λοιπόν το μυαλό μου και έγραψα:

"Πρώτα από όλα πρέπει να ορίσουμε όλα τα εναλλακτικά σενάρια, έστω και αν ένα από αυτά είναι το status quo δηλαδή να μην κάνουμε απολύτως τίποτε διαφορετικό από ότι κάναμε μέχρι τώρα. Έτσι μας έλεγε ο κύριος καθηγητής  στο μάθημα. Ότι το κόστος κάθε απόφασης είναι η ωφέλεια από την εναλλακτική. Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι εναλλακτικές; Να εξακολουθήσουμε να τροφοδοτούμε την Κρήτη με μαζούτ, χτίζοντας στο μέλλον κι άλλα εργοστάσια αν χρειαστεί. Να μετατρέψουμε τα εργοστάσια σε φυσικού αερίου (μήπως περάσει και αγωγός από Κύπρο - Ισραήλ) . Μήπως έχει νόημα να φτιάξουμε στο νησί μελλοντικά και σταθμό αποθήκευσης όπως η Ρεβυθούσα. Να αποφασίσουμε ότι η αρχή της ενιαίας τιμής στον ηλεκτρισμό σ΄όλη την χώρα δεν θα ισχύει πλέον. Στο κάτω κάτω η Κύπρος με μαζούτ τροφοδοτείται και ζει πολύ καλά με μια από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρισμού στην Ευρώπη. Μπορεί μερικές από τις λύσεις αυτές να φαίνονται άμεσα απορριπτέες αλλά πρέπει να ληφθούν υπόψιν ως σημείο αναφοράς.

Το δεύτερο θέμα που πρέπει να προσεχθεί είναι ο ακριβής ορισμός του έργου της διασύνδεσης. Κυρίως η εξασφάλιση ότι έχει ορισθεί έτσι ώστε να είναι ισοδύναμο όχι μόνο ως προς το κόστος αλλά και την ποιότητα/ασφάλεια της ηλεκτροδότησης του νησιού. Να μην  ξεχάσουμε ότι θα χρειαστούν δύο καλώδια και όχι ένα. Η Κρήτη πρέπει να είναι σε βρόγχο - όπως είναι τα Επτάνησα. Ακόμα και σε βρόγχο θα πρέπει ίσως να προβλεφθεί εφεδρεία τοπικής παραγωγής με δεδομένη την εμπειρία του καλωδίου Ελλάδος - Ιταλίας (που μένει συχνά ανενεργό για μήνες) και την  περίπτωση της Κεφαλλονιάς που, παρ' ότι είναι σε βρόχο έμεινε χωρίς ρεύμα για μέρες (επειδή έπεσαν ταυτόχρονα τα εναέρια τμήματα και των δύο κλάδων του βρόχου στην ηπειρωτική Ελλάδα). Η Κρήτη είναι μεγαλύτερο μέγεθος από την Κεφαλλονιά, της οποίας το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί με πλωτή γεννήτρια-πράγμα αδύνατο για την Κρήτη. Ποιος αρμόδιος θα ήθελε να αντιμετωπίσει αντί για μερικές χιλιάδες ευγενικούς Κεφαλλονίτες μισό εκατομμύριο οργισμένους Κρητικούς με παραδοσιακό έθιμο την οπλοκατοχή;

Το τρίτο θέμα που θα έπρεπε να δούμε είναι η ακρίβεια της πρόβλεψης της ζήτησης ηλεκτρισμού στο νησί μακροπρόθεσμα. Στην πρόβλεψη αυτή θα βασισθεί και η αξιολόγηση της επένδυσης και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ελκυστικότητά της.  Η πρόβλεψη αυτή ήταν εύκολη παλιότερα. Στην χώρα μας υπήρχε μια ελαστικότητα της ζήτησης μεγαλύτερη από 1 σε σχέση με το εθνικό εισόδημα - που σημαίνει ότι η αύξηση της ζήτησης ήταν λίγο μεγαλύτερη από τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάπτυξης. Αυτοί οι υπολογισμοί δεν ισχύουν πλέον διεθνώς. Η ζήτηση ηλεκτρισμού αυξάνεται με πολύ χαμηλότερους ρυθμούς από ότι παλιότερα. Ένας άλλος λόγος βέβαια είναι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα που έχει κρατήσει την ζήτηση σε επίπεδα μικρής μείωσης τα τελευταία χρόνια. Ποιος μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια τι θα γίνει στα επόμενα 30-40 χρόνια της ωφέλιμης ζωής των υποβρύχιων καλωδίων; Υπάρχει τρόπος να αποτιμηθεί αυτή η αβεβαιότητα - συνήθως με χρήση ενός μεγαλύτερου συντελεστή προεξόφλησης ώστε να αποκτήσουν μικρότερη σημασία οι χρηματορροές του μακρινού μέλλοντος. Αυτό μας φέρνει στο επόμενο θέμα.

Αφού ορίσαμε σωστά το έργο, τις εναλλακτικές και την ζήτηση, πρέπει να προσέξουμε να υπολογίσουμε σωστά το κόστος. Συνήθως παρουσιάζεται ο υπολογισμός ως εξής: απόσβεση σε χρόνια = κόστος επένδυσης / ετήσιο κόστος υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Μια εκτίμηση είναι 1,5 δισ ευρώ κόστος επένδυσης δια 500 εκατομμύρια κόστος ΥΚΩ = 3 χρόνια - καταπληκτικό! Δεν υπάρχουν πολλά projects με τέτοιο χρόνο απόσβεσης στον κόσμο! Πιο σωστό όμως είναι να υπολογίσουμε το κόστος σε ετήσια βάση με τον τύπο: ετήσιο κόστος = κόστος απόσβεσης της επένδυσης συν κόστος αμοιβής κεφαλαίου συν λειτουργικό κόστος. Αυτό για όλο τον χρόνο ωφέλιμης ζωής της διασύνδεσης. Κατόπιν υπολογίζουμε την ετήσια διαφορά μεταξύ εναλλακτικών (θετική ή αρνητική) = ετήσιο κόστος μείον κόστος ΥΚΩ,  Τέλος υπολογίζουμε την καθαρή παρούσα αξία της διαφοράς προεξοφλώντας με κατάλληλο συντελεστή. 

Ένας πρόχειρος υπολογισμός θα έδινε ένα (ετήσιο) κόστος 50 εκατομμύρια ευρώ για απόσβεση (1,5 δισ σε 30 χρόνια), 150 εκατομμύρια για αμοιβή κεφαλαίου (10% σε 1,5 δισ.) και 100 εκατομμύρια για λειτουργία/συντήρηση/απώλειες/εφεδρεία. Σύνολο 300 εκατομμύρια. Ο αριθμοί είναι ενδεικτικοί αλλά δείχνουν ότι η απόσταση του κόστους των ΥΚΩ (500 εκατομμύρια) από το κόστος του καλωδίου είναι πολύ μικρότερη από ότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Σε καμιά περίπτωση πάντως δεν είναι η αποφυγή των ΥΚΩ καθαρή ωφέλεια (Ας σημειωθεί ότι η σύγκριση με τα σημερινά ΥΚΩ αφορά την εναλλακτική του "δεν κάνουμε τίποτε - do nothing" - ο υπολογισμός θα ήταν διαφορετικός με διαφορετική εναλλακτική - όπως για παράδειγμα η μετατροπή των εργοστασίων σε φυσικό αέριο).

Εδώ προκύπτει και ένα θεματάκι ακόμα. Φαίνεται ότι ένας από τους στόχους της διασύνδεσης θα είναι η εξαγωγή από την Κρήτη αιολικής ενέργειας σημαντικής δυναμικότητας (1 GW). Αν είναι έτσι, τότε ένα από τα θέματα που εξετάσαμε παραπάνω (ο ορισμός του έργου) αλλάζει. Πρέπει να περιλάβει και την επένδυση στο αιολικό δυναμικό. Η αλλιώς στην σύγκριση της επένδυσης με τα  ΥΚΩ, θα πρέπει να προστεθεί εις βάρος της επένδυσης η αύξηση στο ΕΤΜΕΑΡ που θα επιφέρει η παραγωγή των ΑΠΕ. Αν η ισχύς των ανεμογεννητριών είναι 1 GW, τότε η αύξηση στο ΕΤΜΕΑΡ υπολογίζεται σε 1,000 ΜWΧ 8.760Χ 30%Χ35=  90 εκατομμύρια ευρώ (όπου 30% είναι ο συντελεστής χρησιμοποίησης της αιολικής δυναμικότητας και 35 ευρώ η διαφορά ανάμεσα στην χονδρική τιμή του διασυνδεδεμένου συστήματος και του ειδικού τιμολογίου των αιολικών). Η ελκυστικότητα του έργου χειροτερεύει και πιθανόν εκμηδενίζεται.

Με το καλό φθάσαμε σε σημείο που αξιολογήσαμε την επένδυση και ας υποθέσουμε ότι είναι η καλύτερη ανάμεσα σε όλες τις εναλλακτικές για την Κρήτη. Πρέπει όμως τώρα να την χρηματοδοτήσουμε. Συναντούμε λοιπόν το πρόβλημα της περιορισμένης διαθεσιμότητας κεφαλαίων που μας επαναφέρει στην ανάγκη να ορίσουμε στην ουσία το έργο από την αρχή. Ανακαλύπτουμε ότι το έργο της Κρήτης δεν είναι το μόνο έργο διασύνδεσης που περιμένει στη σειρά. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ακόμα υποψήφια έργα. Ο βόρειες διασυνδέσεις (η ενίσχυσή τους) και οι διασυνδέσεις των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου με την Τουρκία (να θυμήσουμε ότι έχουμε ήδη ηλεκτρική διασύνδεση με την Τουρκία στην Θράκη και σύντομα θα έχουμε σύνδεση και για φυσικό αέριο από το Αζερμπαιτζάν). Και τα δύο έχουν πιθανόν καλύτερες οικονομικές αποδόσεις από την διασύνδεση της Κρήτης. Υπάρχουν όμως και άλλα θέματα. Ένα από αυτά είναι ότι στον βαθμό που η διασύνδεση της Κρήτης γίνεται για να ενσωματωθούν τα αιολικά, τότε η ενίσχυση των βόρειων διασυνδέσεων γίνεται ίσως προαπαιτούμενο γι' αυτήν. Σε κάθε περίπτωση ο ΑΔΜΗΕ σε πρόσφατη μελέτη του ανέδειξε τις βόρειες διασυνδέσεις ως το σημαντικότερο παράγοντα ευστάθειας του συστήματος για τα επόμενα χρόνια - συνεπως έργο πρώτης προτεραιότητας.

Ο ορθολογικός τρόπος για να λάβουμε την απόφαση για επενδύσεις είναι να κατατάξουμε τα έργα με σειρά οικονομικής απόδοσης και να ξεκινήσουμε από το αποδοτικότερο προχωρώντας στο δεύτερο μέχρι να φθάσουμε στο όριο του προυπολογισμού κεφαλαίων (προσέχοντας πάντα να ορίσουμε και τις σχέσεις αλληλεξάρτησης - προτεραιότητας μεταξύ των έργων). Η υποψία είναι έντονη ότι αν το κάνουμε αυτό δεν είναι σίγουρο ότι η διασύνδεση της Κρήτης θα επιλεγεί σύντομα για υλοποίηση. Κανείς όμως δεν ξέρει αν δεν υπολογίσει σωστά τα νούμερα. Οι υπολογισμοί που παρουσιάστηκαν παραπάνω είχαν ως στόχο να δώσουν μια αίσθηση της τάξεως μεγέθους και όχι την αξιολόγηση της επένδυσης. Έγιναν πάντως με ακρίβεια ισοδύναμη τουλάχιστον με αυτή υπολογισμών που έχουν δημοσιευθεί με δημοσιογραφικού επιπέδου αναφορές για να υποστηρίξουν την επένδυση. Η έμφαση του παρόντος είναι στην μέθοδο και όχι στο αποτέλεσμα. Άλλωστε αυτό ζητήθηκε και από τον κύριο καθηγητή. Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι η διασύνδεση της Κρήτης μελετάται από την ΔΕΗ και ανακοινώνεται από πρωθυπουργούς (χωρίς να ρωτήσουν την ΔΕΗ) από την δεκαετία του '80."

Μετά ξύπνησα και συνειδητοποίησα ότι όλα αυτά ήταν ένα όνειρο - ένας εφιάλτης. Γύρισα στο άλλο πλευρό και κοιμήθηκα πάλι. Πριν όμως με πάρει  ο ύπνος πρόλαβα να αναρωτηθώ. Τι βαθμό θα έβαζε ο κύριος Καθηγητής στην ανάλυσή μου; Ελπίζω τουλάχιστον ότι αυτοί που θα πάρουν την απόφαση θα είχαν περάσει το μάθημά του.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου