Υπάρχει, εδώ και χρόνια, μια σοβαρή στρέβλωση στην λιανική αγορά ρεύματος που, αν δεν αντιμετωπισθεί άμεσα, κινδυνεύει να έχει επιπτώσεις ανάλογες με αυτές του επεισοδίου των Hellas Power και Energa. Ήτοι, απώλεια της αξιοπιστίας της αγοράς και συνεπώς καθυστέρηση στο άνοιγμά της. Η στρέβλωση αυτή, η χρέωση "Ρήτρας Οριακής Τιμής Συστήματος" στα τιμολόγια, έχει χειροτερεύσει πρόσφατα λόγω της ανόδου (και της αυξημένης μεταβλητότητας) της τιμής στην χονδρική αγορά ηλεκτρισμού. Το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα, προσπαθεί εδώ και χρόνια να συνδράμει στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Το παρόν είναι μέρος μιας νέας εκστρατείας ενημέρωσης του καταναλωτικού κοινού. Ακολουθεί η περιγραφή του προβλήματος και της εκστρατείας ενημέρωσης.
Αυτό που γίνεται με απλά λόγια είναι ότι οι εναλλακτικοί προμηθευτές ρεύματος κερδίζουν πελάτες υποσχόμενοι εκπτώσεις σε σχέση με τα τιμολόγια της ΔΕΗ τις οποίες παίρνουν ουσιαστικά πίσω μέσω των περίφημων ρητρών οριακής τιμής. Ένας μέσος οικιακός καταναλωτής αλλάζοντας πάροχο περιμένει να κάνει οικονομία 60 ευρώ τον χρόνο. Ο πάροχος όμως διατηρεί το δικαίωμα (και το χρησιμοποιεί κατά την διακριτική του ευχέρεια) να τον χρεώσει την ίδια στιγμή με ένα ανάλογο ποσό γιατί ανέβηκε η τιμή που αυτός αγοράζει το ρεύμα στην χονδρική-εκμηδενίζοντας έτσι το όφελος του καταναλωτή. Η χρέωση της ρήτρας περιλαμβάνεται στην σύμβαση προμήθειας με τρόπο που είναι αδύνατο να κατανοήσει ο μέσος καταναλωτής (διατυπωμένο από δικηγόρους...) και περνάει στον λογαριασμό με υπολογισμό εντελώς αδιαφανή (του οποίου την ορθότητα δεν μπορεί ούτε ειδικός να επιβεβαιώσει). Προφανώς κατά την διάρκεια τη διαδικασίας πώλησης υπάρχει σιωπή για το θέμα αλλά και ορισμένες φορές ψεύδη και παραπληροφόρηση σε όσους υποψήφιους πελάτες είναι αρκετά υποψιασμένοι για να ρωτήσουν.
Υπάρχουν δικαιολογίες από την πλευρά των παρόχων. Η πρώτη είναι ότι αυτό που κάνουν είναι νόμιμο. Η πρόβλεψη για την ρήτρα περιέχεται στην σύμβαση προμήθειας που υπέγραψε ο πελάτης. Αυτό είναι το τυπικό μέρος. Η ουσιαστική δικαιολογία όμως είναι ότι δεν είναι σε θέση να προβλέψουν τις τιμές της χονδρικής γιατί αυτές διαμορφώνονται με πολιτικές παρεμβάσεις σε υπερεθνικό και εθνικό επίπεδο. Και σ' αυτό έχουν δίκιο. Η αλήθεια είναι ότι από την απελευθέρωση του κλάδου το 1999 μέχρι σήμερα η τιμή του ρεύματος στη Ευρώπη έχει αυξηθεί ενώ όλα τα στοιχεία κόστους για την παραγωγή της έχουν μειωθεί. Ο σημαντικότερος λόγος για αυτή την εξέλιξη είναι η παράλογη πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τυπικό παράδειγμα η πρόσφατη αύξηση της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπής CO2 που είναι αποτέλεσμα πολιτικής απόφασης. Οι πολιτικές αποφάσεις στην αγορά ενέργειας έχουν σημαντικές επιπτώσεις αλλά κυρίως δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν και σε κάθε περίπτωση δεν λαμβάνονται τις περισσότερες φορές με οικονομικά κριτήρια. Οι επιχειρήσεις λοιπόν προστατεύονται περνώντας τον κίνδυνο αυτό στον ανυποψίαστο και απροστάτευτο καταναλωτή.
Το πρόβλημα όμως είναι υπαρξιακό για την αγορά. Μια από τις βασικές λειτουργίες της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού είναι να διαχειριστεί το γεγονός ότι, ενώ το κόστος της παραγωγής του ρεύματος μεταβάλλεται βραχυπρόθεσμα (ακόμα και από ώρα σε ώρα), ο καταναλωτής δεν θέλει ούτε μπορεί να αλλάξει την συμπεριφορά του στον βραχύ χρονικό ορίζοντα. Έτσι, ο πάροχος αμείβεται για να αναλάβει τον κίνδυνο που πηγάζει από το να αγοράζει σε μεταβλητή τιμή και να πουλάει σε σταθερή. Το κόστος της διαχείρισης του κινδύνου αυτού δεν είναι αμελητέο - θεωρητικά μπορεί να κυμαίνεται σε ποσοστό από 5-8% της χονδρικής τιμής. Αν ο πάροχος περνάει το κόστος αυτό (ή μέρος του) στον καταναλωτή μέσω μιας ρήτρας τότε αμείβεται για κάτι που δεν προσφέρει - δηλαδή αισχροκερδεί. Με άλλα λόγια αν είναι να δουλεύει η αγορά με ρήτρες τότε δεν έχει ουσιαστικά λόγο ύπαρξης - με την ΔΕΗ μόνη της αμέσως καλύτερα.
Θα έλεγε κανείς ότι η αγορά θα μπορούσε να λύσει μόνη της το πρόβλημα. Θεωρητικά ένας καινοτόμος και ηρωικός πάροχος θα έβγαινε μπροστά με τιμολόγια πραγματικά σταθερής τιμής και θα τα προωθούσε στους καταναλωτές. Οι περισσότεροι θα τα προτιμούσαν οπότε ο ανταγωνισμός θα έκανε και τους υπόλοιπους να ακολουθήσουν. Το πρόβλημα λύθηκε. Η θεωρία αυτή έχει δύο πρακτικά προβλήματα. Το ένα γενικό και παγκόσμιο. Το άλλο ελληνικό. Το γενικό πρόβλημα είναι η περίφημη ασυμμετρία στην πληροφόρηση ανάμεσα στον καταναλωτή και τον πάροχο. Ο πάροχος έχει πολύ καλύτερη εικόνα του κόστους του αλλά και πολύ μεγαλύτερο κίνητρο να το ελέγχει από ότι ο καταναλωτής. Το 1 ευρώ που θα υφαρπάξει από τον λογαριασμό του κάθε πελάτη με την ρήτρα σημαίνει εκατομμύρια πρόσθετα κέρδη την στιγμή που ο καταναλωτής ούτε καν θα αντιληφθεί το μικροποσό. Το ελληνικό πρόβλημα είναι ότι σε αντίθεση με τις ομαλά λειτουργούσες αγορές στις πολιτισμένες χώρες, στην Ελλάδα είναι ο κυρίαρχος πάροχος που προσφέρει σταθερές τιμές και οι εναλλακτικοί μεταβλητές μέσω ρητρών. Σε όλες τις άλλες χώρες το βασικό συμβόλαιο του δεσπόζοντα παρόχου είναι μεταβλητής τιμής έτσι ώστε το πρώτο και σημαντικότερο σημείο διαφοροποίησης των εναλλακτικών παρόχων είναι η σταθερότητα της τιμής κατά την διάρκεια της σύμβασης προμήθειας.
Τα παραπάνω υποδεικνύουν και τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος. Το ελληνικό πρόβλημα θα λυθεί με την υποχρέωση της ΔΕΗ να προσφέρει τιμολόγια μεταβλητής τιμής που καλύπτουν όλα τα κόστη της. Όπως έχουμε διατρανώσει πολλές φορές στο παρελθόν απαγορεύεται δια ροπάλου σε ευνομούμενες πολιτείες ο κυρίαρχος σε μια αγορά - οποιαδήποτε αγορά - να έχει ζημίες. Μαθαίνουμε ότι πράγματι η ΔΕΗ στο προβλεπτό μέλλον θα αρχίσει να επιβάλει ρήτρα CO2. Κάλλιο αργά παρά ποτέ και κάλλιο πέντε και στο χέρι. Αυτό και μόνο θα δώσει κίνητρο στους εναλλακτικούς να προσφέρουν ασφάλεια στους καταναλωτές με πραγματικά σταθερά τιμολόγια. (Η υποτιθέμενη πρόθεση της ΡΑΕ να τους αναγκάσει να προσφέρουν σταθερά τιμολόγια, απόρροια νοοτροπίας ελέγχου, δεν είναι απαραίτητη αν κάνει σωστά τη δουλειά της σε σχέση με την ΔΕΗ-που δυστυχώς δεν την κάνει εδώ και χρόνια)
Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και το γενικό πρόβλημα της ασυμμετρίας στην πληροφόρηση. Εδώ μπορούν να βοηθήσουν οι ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών που στην ουσία επιτελούν ακριβώς αυτή την λειτουργία - προσπαθούν να μειώσουν το χάσμα στην πληροφόρηση ανάμεσα από τον πάροχο και τον καταναλωτή. Το allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ηλεκτρισμού στην Ελλάδα αποφάσισε να συνδράμει δημιουργώντας την εκστρατεία "Όχι Άλλες Ρήτρες στο Ρεύμα". Με την εκστρατεία αυτοί οι χρήστες τη σελίδας θα καλούνται να αποστείλουν λογαριασμούς τους με χρεώσεις ρήτρας οριακής τιμής στο allazorevma.gr. Τα συνολικά αποτελέσματα των στοιχείων από την βάση δεδομένων που θα δημιουργηθεί, θα δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα με την μορφή "ποσοστό αύξησης της ανταγωνιστικής τιμής μέσω της ρήτρας ανά πάροχο". Με τον τρόπο αυτό, οι επισκέπτες της σελίδας αλλά και το καταναλωτικό κοινό ευρύτερα (ενημερωμένο από τον δημοσιογραφικό κόσμο ελπίζουμε!) θα έχει στην διάθεση του πρόσθετη πληροφόρηση για το ποιος πάροχος χρεώνει ρήτρες και πόσες ώστε να αποφεύγει τους πιο "λαίμαργους".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου