Οι Επιχειρήσεις Δεν Πληρώνουν Φόρους - Μόνο οι Καταναλωτές

Το κράτος φαίνεται ότι σκοπεύει να επιβάλει φόρο στα κέρδη των επιχειρήσεων που παράγουν ρεύμα για να επιδοτήσει την κατανάλωση για τον ερχόμενο Δεκέμβριο ενόψει της αναμενόμενης αύξησης των πράσινων μεταβλητών τιμολογίων για την μεγάλη πλειοψηφία των καταναλωτών που (με ευθύνη και προτροπή του κράτους) είναι ακόμα σ' αυτά. Το πρόβλημα είναι ότι οι επιχειρήσεις δεν πληρώνουν φόρους.

Αυτό δεν είναι κάποιο επιστημονικό εύρημα ούτε μια παραδοξολογία. Είναι απλώς η πραγματικότητα. Φόρους πληρώνουν μόνο τα φυσικά πρόσωπα - οι πολίτες. Οι επιχειρήσεις επιρρίπτουν σε αυτούς τους φόρους που τους επιβάλλονται. Οι επιλογές τους είναι τρείς: Οι μέτοχοί τους, οι εργαζόμενοι και οι πελάτες τους.  

Το ερώτημα συνεπώς δεν είναι αν οι επιχειρήσεις θα πληρώσουν τον φόρο που θα τους επιβάλει το κράτος. Η απάντηση είναι γνωστή εκ των προτέρων: Δεν θα πληρώσουν τίποτα. Το πραγματικό ερώτημα είναι σε ποιους θα μεταφέρουν την επιβάρυνση. Αυτό είναι ένα επιστημονικό ερώτημα το οποίο έχει μελετηθεί αρκετά. Γενικά, δεν υπάρχουν πολλές  αμφιβολίες ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του φόρου μεταφέρεται στους πελάτες τους. Ακολουθούν οι εργαζόμενοι (στις επιχειρήσεις) και μακράν ακολουθούν οι μέτοχοι.

Ειδικά στην  περίπτωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρισμού - τόσο στην λιανική όσο και στην χονδρική - οι οποίες χαρακτηρίζονται από ολιγοπωλιακή δομή και πολύ χαμηλή ελαστικότητα της ζήτησης των προϊόντων τους, η επίπτωση του συνόλου της επιβάρυνσης τους καταναλωτές είναι το πιθανότερο αποτέλεσμα.

Φορολογώντας λοιπόν το κράτος τα κέρδη των παραγωγών ρεύματος στην πραγματικότητα επιβάλει φόρο στην κατανάλωση. Στην συγκεκριμένη περίπτωση υπόσχεται ότι θα μοιράσει ως επιδότηση στους καταναλωτές τα έσοδα από τον φόρο. Δώρο άδωρο. 

Ο γράφων έχει παρομοιάσει στο παρελθόν την σχέση του ελληνικού κράτους με τους υπηκόους του με αυτή ανάμεσα στον Βεζίρη, το λαμόγιο Χατζηαβάτη και τον πονηρό κακομοίρη Καραγκιόζη. Ποιος παίζει τον ρόλο του Χατζηαβάτη στην σύγχρονη εκδοχή του  Λαϊκού Μύθου; Ίσως οι πνευματικοί μας ταγοί (Ακαδημαϊκοί - "Πανεπιστημιακοί" - Λειτουργοί του Τύπου - Πολιτικοί). Οι οποίοι κατά τεκμήριο καταλαβαίνουν ίσως καλύτερα από τον γράφοντα την λαμογιά - και σιωπούν συναινώντας.

Και Αν ο Καταναλωτής Δεν Θέλει "Έξυπνο" Μετρητή;

Το ελληνικό κράτος, μέσω του Διαχειριστή του Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού (μονοπωλιακή επιχείρηση υπό τον έλεγχό του), έχει αρχίσει να εγκαθιστά στα σπίτια των καταναλωτών "έξυπνους" μετρητές ρεύματος. Με μεγάλη δόση υπερηφάνειας μας ενημερώνει μάλιστα ότι στα επόμενα χρόνια (10;) θα εγκατασταθεί τέτοιος μετρητής σε όλους τους καταναλωτές (περίπου 7,5 εκατομμύρια). Και το κάνει χωρίς να ρωτήσει κανένα.

Οι Έλληνες πολίτες δεν συνηθίζουν να αναρωτιούνται συχνά τι αποφασίζει για λογαριασμό τους το κράτος. Γι' αυτό και το κράτος αδιαφορεί για την άποψή τους. Δεν ισχύει το ίδιο σε πολιτισμένες χώρες της "Δύσης". Στην Μ. Βρετανία ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα να μην αποδεχθεί την εγκατάσταση του έξυπνου μετρητή. Για να πεισθούν οι καταναλωτές, το Βρετανικό κράτος υποστηρίζει έναν ειδικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό (Smart Energy GB) για την προώθηση της ιδέας, που φημολογείται ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους διαφημιζόμενους στην χώρα (κύκλος εργασιών το 2023: 38 εκατομμύρια λίρες ή 46 εκατομμύρια ευρώ) και χρηματοδοτείται από τους Παρόχους Ρεύματος (οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να πετύχουν στόχους roll out).

Γιατί ένας καταναλωτής να μην θέλει να εγκατασταθεί στο σπίτι του ένας "έξυπνος" μετρητής; Φαίνεται ότι, οι Βρετανοί τουλάχιστον, έχουν πρόβλημα με την προστασία της ιδιωτικής τους ζωής. Ο "έξυπνος" μετρητής (όντας έξυπνος!) θα είναι σε θέση να γνωρίζει, να θυμάται και να μεταδίδει σε ένα κεντρικό οργανισμό πληροφορίες ιδιωτικού χαρακτήρα. Αυτό συνδυάζεται με την παραδοσιακή (και ίσως δικαιολογημένη) δυσπιστία των αγγλοσαξόνων για τις καλές προθέσεις ή τις δυνατότητες του κράτους. Γιατί ο μετρητής εκτός των πληροφοριών θα μπορεί να είναι όργανο επεμβάσεων εκ του μακρόθεν από το μακρύ χέρι κρατικών οργάνων (στην καλύτερη περίπτωση - εγκληματιών χάκερς στην χειρότερη).

Πως μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη  Βρετανική εμπειρία στην χώρα μας; "Εδώ είναι Ελλάδα" θα πει κανείς (παραφράζοντας έναν πρώην  πρωθυπουργό). Παρόλα αυτά, δεν θα ήταν περιττό να ασχοληθούν οι αρμόδιοι με το θέμα γιατί υπάρχει πιθανότητα να το βρούν μπροστά τους - και για τον λάθος λόγο. Για παράδειγμα όταν οι Έλληνες κατανοήσουν ότι με τον  "έξυπνο" μετρητή η διακοπή τροφοδοσίας (π.χ. λόγω χρέους) θα γίνεται εκ του μακρόθεν - πολύ ευκολότερα από σήμερα και πιο μαζικά. Ή ότι ίσως δυσκολέψει λίγο και το δημοφιλές άθλημα της ρευματοκλοπής.

Η προφανής πρόταση είναι να δοθεί (αν δεν έχει δοθεί) προσοχή στην νομική προστασία των ιδιωτικών δεδομένων των καταναλωτών. Δεν αρκεί όμως μόνο να δοθεί προσοχή - πρέπει η προσπάθεια να επικοινωνηθεί κατάλληλα. Ίσως τα 46 εκατομμύρια τον χρόνο που δαπανά η Μ. Βρετανία είναι πολλά, η συνεισφορά όμως των Παρόχων σε μια εύλογη μικρότερη δαπάνη δεν είναι κακή ιδέα. 

Πιο σημαντικό όμως είναι να προωθηθούν επικοινωνιακά τα χαρακτηριστικά των έξυπνων μετρητών που έχει αποδειχθεί από την διεθνή εμπειρία ότι είναι ιδιαίτερα δημοφιλή. Η δυνατότητα προπληρωμής και η εγκατάσταση μέσα στο σπίτι εσωτερικής μονάδας/οθόνης δεδομένων κατανάλωσης (in home display units - που μπορούν να υποκατασταθούν από τον υπολογιστή ή το smart phone του καταναλωτή). Οι υπηρεσίες αυτές θα διευκολύνουν την αποδοχή των μετρητών έχοντας το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι μπορούν να υποστηριχθούν άμεσα - δεν απαιτείται η ύπαρξη του δικτύου τηλεπικοινωνιών και του κεντρικού συστήματος εφαρμογών. 

Το "έτσι είναι η Ελλάδα" είναι μια δικαιολογία που βολεύει (θεωρώντας ότι τους απαλλάσσει των ευθυνών τους) τους πολιτικούς και πνευματικούς μας ηγέτες και γι' αυτό μας πωλούν συχνά φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Ας γίνουν οι "έξυπνοι" μετρητές (που άλλωστε θα τους πληρώσουμε από την τσέπη μας με τον συνήθη αδιαφανή τρόπο) η αιτία να δείξουν έστω και για μια φορά στοιχειώδη σεβασμό στον Έλληνα πολίτη - καταναλωτή. Αν δεν το κάνει το κράτος, ας αναλάβουν την πρωτοβουλία να στήσουν κάτι ανάλογο του Smart Energy  GB οι Πάροχοι - γιατί αν αφήσουν την κατάσταση ανεξέλεγκτη η επένδυση θα πάει χαμένη. 

Ας Μιλήσουμε Ως Πατριώτες για το Ρεύμα

«Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθινό» - φέρεται ότι είπε ο εθνικός μας ποιητής. Υποθέτοντας ότι το είδος του πατριωτισμού που εκφράζει η φράση ισχύει και για την αγορά ηλεκτρισμού, το allazorevma.gr, για να αποφύγει την παραφιλολογία (στην απαξία της οποίας συμφωνούμε απόλυτα με τον Πρωθυπουργό της χώρας*) έριξε μια ματιά στα δεδομένα της αγοράς για τον φετινό Νοέμβριο. Αυτά παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Προέρχονται από την ιστοσελίδα του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και δείχνουν τα στοιχεία για την Τιμή Εκκαθάρισης της χονδρικής αγοράς, την συμμετοχή των ΑΠΕ στην παραγωγή και το ποσοστό των καθαρών εξαγωγών (εξαγωγές - εισαγωγές ) για το διάστημα από 1 έως 27 Νοεμβρίου 2024. Τι φαίνεται με την πρώτη ματιά;

Σε όλη την διάρκεια του Νοεμβρίου οι καθαρές εξαγωγές είναι περίπου στο 12% της παραγωγής. Αυτό είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο για το ελληνικό σύστημα (ως προς το πρόσημο, το μέγεθος και την διάρκειά του) δεδομένου ότι είναι συνήθως εισαγωγέας ηλεκτρισμού. 

Η συνεισφορά των ΑΠΕ ανέρχεται στο 40% της συνολικής ζήτησης στις 27 μέρες. Αυτό το ποσοστό όμως κυμαίνεται από μέρα σε μέρα από το 61% έως το 15%. Ιδιαίτερο πρόβλημα είναι ότι η διάρκεια των χαμηλών ποσοστών συνεισφοράς ήταν εκτεταμένη. Για 12 ημέρες, από τις 11 έως τις 19 Νοεμβρίου και από 25 έως 27/11 ο μέσος όρος της συνεισφοράς των ΑΠΕ ήταν μόλις στο 26%

Στις ημέρες αυτές (11-19/11) της χαμηλής συνεισφοράς των ΑΠΕ, η ΤΕΜ εκτινάχθηκε σε ύψος εμφανώς μεγαλύτερο από το οριακό κόστος των μονάδων φυσικού αερίου στα 182 ευρώ την μεγαβατώρα κατά μέσο όρο**. Πριν τις 9 αυτές ημέρες (1-10/11) ήταν κατά μέσο όρο στα 109 και μετά τις 9 ημέρες (20-23/11) στα 114. Τι πιο πρόσφατες 3 ημέρες (25-27/11) ανέβηκε πάλι στις 146. Συνολικά για την περίοδο ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ του ποσοστού συνεισφοράς των ΑΠΕ και της ΤΕΜ υπολογίζεται σε -0,90. Όταν το ένα ανεβαίνει το άλλο κατεβαίνει και αντίστροφα - με σχεδόν πλήρη ταυτοχρονισμό.

Από τα παραπάνω, το μόνο που διαχέεται στο ευρύ κοινό μέσω των Λειτουργών του Τύπου είναι η μισή αλήθεια της τελευταίας παρατήρησης. Το ότι όταν η συνεισφορά των ΑΠΕ αυξάνεται η χονδρική τιμή πέφτει***. Τις ημέρες της σκοτεινιάς και νηνεμίας που η τιμή εκτοξεύεται κυριαρχεί η σιωπή του τάφου. Αν συνθέσουμε τις δυο αυτές μισές αλήθειες έχουμε την δυνατότητα να προσεγγίσουμε ολόκληρη την αλήθεια. Η εξαιρετικά μεγάλη μεταβλητότητα των ΑΠΕ, συνεπικουρούμενη από την περιστασιακή αύξηση της ζήτησης λόγω των εξαγωγών, είχε ως συνολικό αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση της μέσης τιμής στην χονδρική - της ΤΕΜ. Αυξημένη ζήτηση + μειωμένη προσφορά = αύξηση τιμής. Τίποτα καινούργιο υπό τον ήλιο.

Αυτό είναι πρόβλημα για τους πολιτικούς γιατί η ΤΕΜ (με βάση τον δικό τους σχεδιασμό) καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα περίφημα πράσινα τιμολόγια λιανικής του Δεκεμβρίου στα οποία με δική τους προτροπή βρίσκεται ακόμα η μεγάλη πλειοψηφία των καταναλωτών. Πανικοβλημένοι περιμένουν που θα κάτσει η μέση ΤΕΜ μέχρι 30/11 για να δουν αν πρέπει να επιδοτήσουν (μέχρι σήμερα είναι στα 137 ευρώ την μεγαβατώρα - αν πέσει κάτω από τα 125 θα αναπνεύσουν πάλι ελεύθερα. Κάτω από τα 125 ευρώ ο μηχανισμός διακύμανσης του πράσινου τιμολογίου του δεσπόζοντα παρόχου μένει ανενεργός).

Γενικό συμπέρασμα από την εμπειρία του Νοεμβρίου είναι ότι  η θεωρία ότι οι ΑΠΕ είναι "απλόχερη δωρεά από τον Θεό" δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Η μεταβλητότητά τους έχει κόστος που αυξάνεται με τον βαθμό της διείσδυσής τους στο σύστημα ηλεκτρισμού. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα - όσο θα απαιτηθεί για να υπάρξουν σε ανταγωνιστικές τιμές υποκατάστατα του φυσικού αερίου (αποθήκευση, διαχείριση ζήτησης****). Αυτό το χρονικό διάστημα προβλέπεται ότι θα είναι πολλά χρόνια, γιατί η αποθήκευση κοστίζει περίπου 4 φορές πάνω από το φυσικό αέριο και η διαχείριση της ζήτησης εξαρτάται από την αλλαγή στις συνήθειες των καταναλωτών - πράγμα για το οποίο, μέχρι στιγμής, η διεθνής εμπειρία είναι απογοητευτική.

Ακολουθώντας την  συμβουλή του Εθνικού μας ποιητή για τον πατριωτισμό, είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε καλύτερα την θυμική μας αντίδραση στις έμμεσες κατηγορίες για μειοδοσία (και παραφιλολογία!) προερχόμενες μάλιστα από υψηλά χείλη. Αν επαναληφθούν, θα αναγκαστούμε να ανταποδώσουμε - πάντα με στοιχεία και επιχειρήματα και χωρίς απόδοση προθέσεων.

*"Όλη αυτή η φιλολογία κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι επικίνδυνη και δεν είναι πατριωτική γιατί δεν είναι πατριωτικό να εισάγουμε φυσικό αέριο και πετρέλαιο όταν μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις εγχώριες πηγές ενέργειες τις οποίες ο Θεός μας έδωσε απλόχερα»." Κυριάκος Μητσοτάκης

** Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί με φυσικό αέριο "κερδοσκοπούν"; Ο ορθότερος όρος θα ήταν ότι έχουν "μη κανονικά κέρδη" τις ώρες αυτές. Αυτό όμως είναι το αποτέλεσμα της υποπαραγωγής των ΑΠΕ κι όχι η αιτία. Από την άλλη μεριά τα υπερκέρδη αυτά είναι σήμα της αγοράς ότι τα υποκατάστατα του αερίου (για παράδειγμα η αποθήκευση) είναι πιο προσοδοφόρα. Λογική συνέπεια είναι ότι η φορολόγηση των υπερκερδών αυτών ή/και η επιδότηση της αποθήκευσης είναι παράλογος αυτοτραυματισμός. Αλλά το πλεονέκτημα αυτό των αγορών οι πνευματικοί και πολιτικοί ταγοί μας το γνωρίζουν εξ απαλών ονύχων.

***Οι Λειτουργοί του Τύπου επίσης αποφεύγουν να αναφέρουν ότι, όταν η ΤΕΜ πέφτει, οι καταναλωτές δεν ωφελούνται γιατί οι ΑΠΕ εισπράττουν για την παραγωγή τους ποσά επιδότησης που δεν εξαρτώνται από την ΤΕΜ (για την ακρίβεια μέρος της επιδότησής τους είναι μεγαλύτερη όσο χαμηλότερη είναι η ΤΕΜ). Η αλήθεια είναι ότι χωρίς τις επιδοτήσεις - που ίσως έχουν υπερβεί πλέον τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ που οι καταναλωτές πληρώνουν μέσω των λογαριασμών τους ρεύματος - ούτε ένα Κιλοβάτ ΑΠΕ δεν θα είχε εγκατασταθεί στην χώρα. Στο παρόν δεν εστιάζουμε στο κόστος αυτό των ΑΠΕ αλλά στο επιπρόσθετο κόστος της μεταβλητότητάς τους.
**** Να προστεθούν και οι επενδύσεις σε διασυνδέσεις που θα απαλείψουν τη σχετική απομόνωση των ευρωπαϊκών συστημάτων της Ανατολικής από την Κεντρική Ευρώπη.

Το Κράτος Δεν Έχει Στραγγαλίσει την Αγορά Ρεύματος - Ακόμα

Από τον Φεβρουάριο του 2001 μέχρι σήμερα (ένα τέταρτο αιώνα) το ελληνικό κράτος δίνει μάχες οπισθοφυλακής απέναντι στον προαιώνιο εχθρό - τις αγορές στο ρεύμα, χονδρική και λιανική - κοροϊδεύοντας τους κουτόφραγκους που τις επιβάλουν. Απόδειξη το ότι η λιανική αγορά (στην οποία εστιάζει το παρόν σημείωμα) άνοιξε στην πράξη με καθυστέρηση 15 ετών από την υποτιθέμενη "απελευθέρωση της αγοράς" και μετά από μια καταστροφική περίοδο για την φήμη της με την κατάρρευση των δυο πρώτων Προμηθευτών (με ευθύνη των σχεδιαστών του "ανοίγματος" της αγοράς).

Τη στιγμή που γράφεται το παρόν (11/24), η λιανική αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα παρουσιάζει βαθμό συγκέντρωσης δυοπωλίου με τα μερίδια αγοράς του δεσπόζοντα παρόχου στην Χαμηλή Τάση να είναι σταθερά (62% σε πωλήσεις, 72% σε μετρητές) εδώ και τρία χρόνια. 

Υπάρχουν  όμως καλά νέα. Οι κρατικές παρεμβάσεις από την 1/1/24 - χωρίς να το επιδιώκουν - έχουν δημιουργήσει συνθήκες για πρόοδο στην αγορά. Προσπαθώντας να ελέγξει τις τιμές για πολιτικούς λόγους το κράτος έχει κάνει δώρο στους Παρόχους "ευτραφή" μικτά περιθώρια. Πολλοί Πάροχοι (τώρα πια το σύνολό τους) χρησιμοποίησαν αυτό το δώρο για να κάνουν ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα για την αγορά. Άρχισαν να προσφέρουν εξαιρετικά ελκυστικά σταθερά τιμολόγια.

Ευτραφή Μικτά περιθώρια; Το allazorevma.gr χρησιμοποιώντας δημόσια διαθέσιμα στοιχεία προσπάθησε να εκτιμήσει την κερδοφορία των παρόχων στην περίοδο 1-11/24. Τα αποτελέσματα φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Η μέθοδος είναι απλή. Υπολογίζεται η τιμή του ειδικού (πράσινου) τιμολογίου κάθε Παρόχου στην περίοδο αναφοράς (περιλαμβανόμενης της πάγιας χρέωσης). Αφαιρείται από αυτή το μέσο κόστος της χονδρικής για την Χαμηλή Τάση που περιλαμβάνει τις προσαυξήσεις αλλά και την χρέωση για τις απώλειες δικτύου διανομής (σύνολο περίπου 128 ευρώ/μεγαβατώρα). 

Είναι το μικτό περιθώριο στο επίπεδο του 20% "ευτραφές"; Το allazorevma.gr  δεν διαθέτει εσωτερική πληροφόρηση για να δώσει ακριβή απάντηση στο ερώτημα. Γνωρίζει όμως ότι με την κρατική απόφαση να μεταφερθούν - χωρίς να ερωτηθούν - όλοι οι καταναλωτές στο μεταβλητό πράσινο τιμολόγιο την 1/1/24, ενέργεια που ενίσχυσε με παραπλανητική επικοινωνιακή εκστρατεία - ελαχιστοποίησε (πιθανόν μηδένισε) τον κίνδυνο της χονδρικής για τους Παρόχους. Συνεπώς μηδένισε την ανάγκη να καλυφθεί αυτός ο κίνδυνος από το Μικτό Περιθώριο των Παρόχων. Ακόμα χειρότερα, όταν η χονδρική πέρασε κάποιο "επικίνδυνο" για τους πολιτικούς όριο, αντί να αφήσει την αγορά να ανταποκριθεί, έσπευσε να προστατεύσει τα μικτά τους περιθώρια επιδοτώντας το ρεύμα.

Το περίεργο αλλά ταυτόχρονα ωφέλιμο αποτέλεσμα της λανθασμένης πολιτικής του κράτους (παράπλευρη ωφέλεια!) είναι ότι οι Πάροχοι χρησιμοποίησαν τα παχουλά τους περιθώρια ειδικά του Α' εξαμήνου για να κάνουν το πρώτο βήμα προς την ομαλή λειτουργία της αγοράς - δικαιώνοντας τον λόγο ύπαρξής τους. Να μετασχηματίζουν το προφίλ του κινδύνου μεταξύ των αγορών σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Πρακτικά να εξομαλύνουν τον κίνδυνο της χονδρικής δεδομένου ότι οι καταναλωτές προτιμούν σταθερότητα στις τιμές τουλάχιστον για ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Επιβεβαιώνοντας (μετά από καιρό που έσπερναν την σύγχυση και την αβεβαιότητα με τις ρήτρες αναπροσαρμογής - που το κράτος μετονόμασε σε  μηχανισμούς διακύμανσης) ότι η σταθερότητα (ή μη) των τιμών της λιανικής είναι δουλειά των αγορών και όχι του κυρίου Υπουργού.

Το ύψος των τιμών είναι επίσης δουλειά των αγορών. Με την προϋπόθεση ότι ο κύριος Υπουργός έχει προβεί στις κατάλληλες ενέργειες ώστε να εξασφαλίζεται επαρκής ανταγωνισμός. Δεν έχει υπάρξει ακόμα τέτοιος Υπουργός στην χώρα. Όταν υπάρξει θα κάνει κάτι απλό. Θα ρωτήσει το allazorevma.gr* ποιος είναι ο δεσπόζων Πάροχος από τον παρακάτω Πίνακα. Θα του το πούμε εμπιστευτικά. Με βάση αυτή την πληροφορία, ο κύριος Υπουργός θα βγάλει ένα φετφά που θα λέει ότι το μικτό περιθώριο του δεσπόζοντα Παρόχου απαγορεύεται να είναι μικρότερο από το μέσο περιθώριο της αγοράς συν 10 ποσοστιαίες μονάδες έως ότου το μερίδιο αγοράς του σε μετρητές πέσει κάτω από το 30%. Δεν σκοπεύουμε να κρατήσουμε την αναπνοή μας περιμένοντας αυτόν τον από μηχανής Υπουργό - Θεό.

* Ο θεσμικά ορθός τρόπος θα ήταν να ρωτήσει την  ΡΑΑΕΥ και την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Προτείνουμε το allazorevma.gr για να γλυτώσει μερικά χρόνια καθυστέρηση.

Το Δίκτυο Ηλεκτρισμού σε Θανάσιμη Περιδίνηση;

"Ένα Δίκτυο για όλους" διαφημίζει στις πινακίδες των γηπέδων καλαθοσφαίρισης ο Διαχειριστής του (μοναδικού) Δικτύου Διανομής Ηλεκτρισμού της χώρας. Προκαλώντας εύλογους συνειρμούς: Ένα - το ίδιο - για όλους; Είναι καλό αυτό ή κακό; Μήπως θα ήταν καλύτερα να υπάρχει κάποιος ανταγωνισμός; Άλλωστε δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ανάγκες των υπηρεσιών που προσφέρει το "Ένα Δίκτυο". Ποιος και πως (με ποια διαδικασία) καθορίζει ποιες είναι αυτές οι υπηρεσίες και το πόσο μας στοιχίζουν;

Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά ήταν μέχρι τώρα: Το δίκτυο είναι "φυσικό" μονοπώλιο. Δεν έχει οικονομική λογική να υπάρχουν περισσότερα από ένα Δίκτυα. Γι' αυτό πρέπει το κράτος να παρεμβαίνει για να ρυθμίζει τόσο την ποιότητα όσο και το κόστος των υπηρεσιών του Δικτύου. Αυτή ήταν μια εύλογη απάντηση (έστω και αν κανείς θα μπορούσε να αναρωτηθεί γιατί αυτό θα πρέπει να διαφημίζεται στα γήπεδα καλαθοσφαίρισης). Αυτή η απάντηση δεν αρκεί πλέον για να δικαιολογήσει την δομή του δικτύου ηλεκτρισμού όπως είναι τώρα. Υπάρχουν τεχνολογικές και θεσμικές εξελίξεις που είναι πιθανό στο μέλλον να οδηγήσουν σε κατακερματισμό του ενιαίου δικτύου και μάλιστα με ταχύτητα χιονοστιβάδας. Ορισμένοι μιλούν πλέον για την επερχόμενη θανάσιμη περιδίνηση (Death Spiral) του Δικτύου. 

Πριν παρουσιαστούν οι εξελίξεις που οδηγούν στην μελλοντική αυτή κατεύθυνση, πρέπει να εξηγηθεί το γιατί αυτό μας αφορά τώρα. Μας αφορά γιατί σήμερα αποφασίζουμε να διαθέσουμε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις στο υπάρχον δίκτυο. Αν το δίκτυο αυτό, για λόγους που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, δεν είναι πλέον αναγκαίο - τότε οι επενδύσεις θα πάνε χαμένες. Θα είναι malinvestments. Θα θυσιάσουμε  πόρους (οι επενδύσεις είναι θυσία για τους πολίτες) σε λάθος έργα. Πόρους που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με καλύτερη απόδοση σε άλλα έργα κοινής ωφέλειας.

Ποιος είναι μηχανισμός της "θανάσιμης περιδίνησης" για το δίκτυο λοιπόν; Ξεκινάει με μια πρώτη ομαδική αποστασία (αποσκίρτηση) "πελατών" του. Γιατί αποστατούν; Αφενός γιατί έχουν ίσως ιδιαίτερες ανάγκες σχετικά με τις υπηρεσίες που προσφέρει το δίκτυο (πχ ασφάλεια τροφοδοσίας) για τις οποίες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν κάτι παραπάνω, αφετέρου γιατί  υπάρχουσες ή νέες τεχνολογίες έχουν μειώσει τις οικονομίες κλίμακας για την χρήση τους ως υποκατάστατα του δικτύου. Τυπικό παράδειγμα η ανεξαρτητοποίηση μεγάλων data centers που σκέφτονται να εγκαταστήσουν δικούς τους μικρούς τυποποιημένους πυρηνικούς σταθμούς. (αλλά και οι κάτοικοι της Εκάλης που δεν τους αρέσουν οι πολυήμερες διακοπές τροφοδοσίας όταν πέσει χιονιάς).

Η ομαδική αποστασία "πελατών" σημαίνει ότι το κόστος του δικτύου - που είναι και παραμένει και μετά την αποστασία σε συντριπτικό ποσοστό σταθερό - πρέπει να μοιραστεί στους υπόλοιπους "πελάτες" του. Το έσοδο και συνεπώς η χρέωση πρέπει να αυξηθεί. Η αύξηση αυτή όμως ενισχύει το κίνητρο των υπόλοιπων πιστών "πελατών¨" να αποσκιρτήσουν και αυτοί. Αυτό οδηγεί με την σειρά του σε μεγαλύτερη αύξηση των χρεώσεων και σε νέες αποσκιρτήσεις. Και ούτω καθεξής. Θανάσιμη περιδίνηση.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις (η μείωση των οικονομιών κλίμακος στις μονάδες φυσικού αερίου και στο μέλλον των πυρηνικών, η τεχνολογία των μικροδικτύων - microgrids) συνδυάζονται και ενισχύονται από την προσπάθεια των πολιτικών να πετύχουν το Net Zero. Οι ενεργειακές κοινότητες οι επιδοτήσεις στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στις μπαταρίες (οι οποίες είναι άμεσα ανταγωνιστικές προς το δίκτυο!) και οι αποκεντρωμένες μονάδες ΑΠΕ λειτουργούν προς την κατεύθυνση της αποστασίας των καταναλωτών και την αποσάθρωση του Δικτύου. 

Τι να κάνουμε λοιπόν; Να μετατρέψουμε τον Κίνδυνο σε Ευκαιρία. Να αποκτήσουμε την θεσμική ευελιξία για να αντιμετωπίσουμε το αβέβαιο μέλλον. Να δημιουργήσουμε το επιχειρηματικό περιβάλλον μέσα στο οποίο οι τεχνολογικές καινοτομίες θα ενσωματωθούν στο δίκτυο με τον πιο γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο. Ένα πρώτο βήμα θα ήταν να σπάσουμε τον ΔΕΔΔΗΕ* σε 8-10 κομμάτια (αποσυνδέοντάς τον πλήρως από την  ΔΕΗ) και να πουλήσουμε τα κομμάτια σε ιδιώτες ή σε κάθε είδους συλλογικές οντότητες (Δήμους κλπ. - με τα έσοδα θα αποζημιώσουμε την McQuarie αν δεν θέλει να συμμετέχει στα νέα κομμάτια). Στο νέο αυτό αποκεντρωμένο περιβάλλον θα ανθήσει η καινοτομία προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών και τις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για να τις ικανοποιήσουν. Οι κάτοικοι της Εκάλης θα υποστούν (ή όχι!) το κόστος της υπογείωσης του δικτύου της πόλης τους ώστε να μην έχουν προβλήματα με τον χιονιά - ή την επόμενη πυρκαγιά. Οι επαγγελματίες του τουρισμού στην Σαντορίνη και την Ύδρα θα αποφασίσουν πόσο θα τους στοιχίσει η θερινή εφεδρεία στο νησί τους. Προφανώς οι ενεργειακές κοινότητες θα έχουν την τιμητική τους! Νέες επιχειρήσεις θα δραστηριοποιηθούν στην αχόρταγη καινούργια αυτή αγορά ενεργειακών υπηρεσιών και οι υπάρχουσες θα επενδύσουν στην εισαγωγή νέων καινοτομικών προϊόντων και υπηρεσιών (προσλαμβάνοντας - με παχυλούς μισθούς - τα ελληνικά μυαλά που είχαν φύγει στο εξωτερικό και αντιστρέφοντας το brain drain). Με λίγα λόγια θα γίνει η χώρα Παράδεισος επί της γης!

Και μετά ξύπνησα και επανήλθα στην ελληνική πραγματικότητα. Τρομαγμένος, το μόνο που μπόρεσα να ψελλίσω είναι: Τουλάχιστον μην χύνετε άλλο νερό στον Πίθο των Δαναΐδων!

* Αυτή η πρωτοποριακή για την Ελλάδα πρόταση δεν είναι κάτι καινούργιο - είχε γίνει από τον νυν Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΔΕΗ στη αρχή της σταδιοδρομίας του στην Επιχείρηση. Αυτό ήταν φυσιολογικό δεδομένης της διεθνούς εμπειρίας του - ελάχιστες χώρες στη Ευρώπη έχουν ένα μόνο διαχειριστή δικτύου διανομής. Το σπάσιμο του δικτύου έχει το πλεονέκτημα, εκτός των άλλων, ότι επιτρέπει την καθιέρωση έμμεσου ανταγωνισμού μεταξύ των διαχειριστών - το αποκαλούμενο yardstick competition.

Να Καταργηθούν τα Κίτρινα Τιμολόγια - Προτείνει το allazorevma.gr

To allazorevma.gr υποβάλει ευσεβάστως στο κράτος την πρόταση να καταργηθούν τα Κίτρινα Τιμολόγια ρεύματος. Εναλλακτικά να επαναπροσδιοριστεί ο μηχανισμός τους. Εξηγούμε:

Τα κίτρινα τιμολόγια επιτείνουν την σύγχυση που επιφέρουν στους καταναλωτές τα χρωματιστά τιμολόγια. Είναι δύσκολο ακόμα και σε έμπειρους αναλυτές (μόνο το allazorevma.gr έχει την μέθοδο να το κάνει - η ΡΑΑΕΥ δεν την διαθέτει) να υπολογίσουν την πραγματική χρέωση που προκύπτει από την εφαρμογή των κίτρινων τιμολογίων. 

Αν είναι δύσκολο για τους ειδικούς αναλυτές είναι σχεδόν αδύνατο για τους καταναλωτές να κατανοήσουν τι πληρώνουν και γιατί. Εκτός των άλλων γιατί η τελική χρέωση για κάθε μήνα φαίνεται ετεροχρονισμένα. Από την άλλη μεριά, η συσκότιση γύρω από τα κίτρινα τιμολόγια δίνει τη ευκαιρία στα τηλεφωνικά κέντρα (call centers) που χρησιμοποιούν οι Πάροχοι για να προωθήσουν τις πωλήσεις τους να εμπλουτίσουν τις παραπλανητικές τακτικές τους και να τις φθάσουν στο μέγιστο βαθμό. Έχουμε την εντύπωση πάντως ότι και οι Πάροχοι (αν όχι τα call centers) θα ανακουφιστούν από την κατάργηση των κίτρινων τιμολογίων. Γιατί υποθέτουμε ότι έχουν κατανοήσει πλέον ότι χάνουν περισσότερους πελάτες από την έλλειψη αξιοπιστίας από όσους κερδίζουν παραπλανώντας τους.

Να καταργήσουμε τα κίτρινα τιμολόγια αλλά τι θα κάνουμε με το χρώμα; Θα πάει χαμένο; Όχι κατ' ανάγκη. Το κίτρινο χρώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να τυποποιηθούν τα σταθερά τιμολόγια με διάρκεια μικρότερη των 12 μηνών. Το allazorevma.gr θα προτιμούσε τις καινοτομικές λύσεις που έχει ήδη προτείνει. Το γαλάζιο ή το (εξαιρετικά ευρηματικό) διπλό (μπλε κίτρινο). Από την άλλη μεριά όμως και με δεδομένο ότι το πορτοκαλί είναι μια απόχρωση του κίτρινου - πράγμα που πιθανό να προκαλέσει στο μέλλον ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση - δεν θα ήταν μεγάλη απώλεια το κίτρινο να καταργείτο πλήρως.

Είναι φανερό ότι το παιχνίδι των χρωμάτων είναι διασκεδαστικό (όσο και αυτό με το logo του μετρό!). Έχει γίνει πια μια  ευχάριστη συνήθεια και για το allazorevma.gr. Προτείνουμε λοιπόν στο κράτος να συνεχίσουμε το παιχνίδι κάνοντας αλλαγές τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Χωρίς εγωισμούς και πείσματα. Ας παίξουμε μαζί λίγο ακόμα την κολοκυθιά. 

Γιατί το Κράτος δεν Προωθεί τα Μπλε Τιμολόγια Ρεύματος;

Με κίνδυνο να χαρακτηριστεί ως πληρωμένο κρατικό παπαγαλάκι, το allazorevma.gr αναγνωρίζει ότι το Ελληνικό κράτος εξασφάλισε (επιτέλους!) μια σημαντική επιτυχία στην αγορά ρεύματος. Από την αρχή του 2024 προσφέρονται στους καταναλωτές μετά από πολύ καιρό τιμολόγια με σταθερή τιμή. Κατά παράδοξο όμως - και για το allazorevma.gr ακατανόητο - λόγο, αντί το κράτος να περηφανευτεί που έδωσε την ευκαιρία στους καταναλωτές να απαλλαγούν από τις παραπλανητικές και προσβλητικές για την νοημοσύνη τους ρήτρες αναπροσαρμογής, επένδυσε επικοινωνιακά στο πράσινο - μεταβλητό τιμολόγιο. Τιμολόγιο με ρήτρα αναπροσαρμογής - την οποία, κάνοντας το κρέας ψάρι - μετονόμασε σε μηχανισμό διακύμανσης. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

Σύμφωνα με τα στοιχεία του allazorevma.gr, από την αρχή της χρονιάς μέχρι σήμερα, ο καταναλωτής που επέλεξε σταθερό τιμολόγιο πλήρωσε 20% χαμηλότερη τιμή από αυτόν που ευτύχησε να τον τοποθετήσει το κράτος (χωρίς να τον ρωτήσει) στο φθηνότερο πράσινο τιμολόγιο. Πλήρωσε περίπου για ρεύμα (300 κιλοβατώρες τον μήνα) 40 ευρώ έναντι  των 51 του πράσινου. Έντεκα ευρώ τον μήνα είναι 132 ευρώ τον χρόνο*. Καθόλου αμελητέα. Μια πρόχειρη εκτίμηση είναι ότι για το σύνολο των οικιακών καταναλωτών αυτό αντιστοιχεί σε ένα αμύθητο για το μέγεθος της αγοράς ποσό. Μεγαλύτερο από 500 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Αυτό το μισό δισεκατομμύριο ευρώ, το κράτος με την επικοινωνιακή του πολιτική της προώθησης των πράσινων τιμολογίων, έκανε ότι μπορούσε για να ΜΗΝ γίνει διαθέσιμο στους καταναλωτές.  

Που πήγαν αυτά τα 500 εκατομμύρια; Ένα μικρό μέρος στους καταναλωτές που εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία. Αλλά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος πήγε στους Παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας. Των οποίων το μικτό περιθώριο με την αναγκαστική μεταφορά του συνόλου των καταναλωτών σε πράσινα τιμολόγια την 1/1/24 εκτοξεύτηκε και έμεινε υψηλό μέσα στο Α εξάμηνο του '24 βοηθούμενο από την ταυτόχρονη μείωση της χονδρικής. Η αυταρχική ενέργεια του κράτους, η φυσιολογική αδράνεια των καταναλωτών και η συγκυριακή πτώση της χονδρικής τιμής, έπεσε ως μάννα εξ ουρανού στα ταμεία των Παρόχων (ένα είδος "ουρανοκατέβατων" κερδών!). Με το κράτος να ενισχύει επικοινωνιακά την τάση αυτή, που αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τις ευγενικές προθέσεις των αρμοδίων, ευνοούσε τους πωλητές έναντι των καταναλωτών.

Ευτυχώς όμως η αγορά λειτούργησε - έστω και στοιχειωδώς. Οι Πάροχοι χρησιμοποίησαν ένα μέρος των "ουρανοκατέβατων" κερδών τους για να επιδοτήσουν εξαιρετικά ελκυστικά τιμολόγια σταθερής τιμής. Το έκαναν για να προσελκύσουν νέους πελάτες πράγμα αναμενόμενο σε μια ζωντανή ελεύθερη αγορά. Έτσι, χωρίς να το θέλουν, πρόσφεραν στο κράτος μια σημαντική θεσμική επιτυχία που όχι μόνο δεν την είχε σχεδιάσει αλλά είχε κάνει ότι μπορούσε για να αποφευχθεί. 

Ποια είναι η αντίδραση του κράτους στην ευνοϊκή αυτή εξέλιξη; Προφασιζόμενο ότι πρέπει να προσαρμοστεί σε ευρωπαϊκές οδηγίες σχεδιάζει να δυσκολέψει την προσφορά τιμολογίων σταθερής τιμής με κίνδυνο να σπείρει (ακόμα μια φορά) σύγχυση στους καταναλωτές. Να σημειώσουμε με έμφαση την πρόβλεψη της οικονομικής θεωρίας ότι η σύγχυση στην αγορά είναι πάντα προς το συμφέρον των πωλητών οι οποίοι την επιδιώκουν για να μεγαλώσουν τα περιθώριά τους. Το ελληνικό κράτος φαίνεται ότι επιμένει να υποθάλπει αυτή την προσπάθειά τους. Αυτό δεν έχει λογική εξήγηση - τουλάχιστον για την δυνατότητα κατανόησης του allazorevma.gr.

* Το allazorevma.gr εκτιμά ότι, με βάση τις προβλέψεις για την εξέλιξη των τιμών χονδρικής στις προθεσμιακές αγορές, η ελκυστικότητα των σταθερών τιμολογίων που προσφέρονται σήμερα στην αγορά έναντι των πράσινων τιμολογίων θα διατηρηθεί και το επόμενο εξάμηνο.

Δείκτης Τιμών Οκτωβρίου: Καλός Μήνας για τους Πωλητές!

To allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην χώρα, δημοσιεύει τον μηνιαίο Δείκτη Τιμών Ρεύματος που καταρτίζει, για τον Οκτώβριο του 2024. Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος τον Οκτώβριο εμφάνισε  αύξηση σε σχέση με τον δείκτη Σεπτεμβρίου 2024. Από 219,21 ανέβηκε στα 232,08 ευρώ την μεγαβατώρα.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις του Οκτωβρίου δεν περιλαμβάνουν κρατική επιδότηση (που δόθηκε τους προηγούμενους δύο μήνες) και ανέβηκαν στα 74,98 ευρώ την μεγαβατώρα.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών για οικιακούς καταναλωτές,  περιλαμβανομένου του ΦΠΑ, μειώθηκε ελαφρά  στα 143,97 ευρώ την μεγαβατώρα έναντι 145,82 τον Σεπτέμβριο . Οι τιμές των εναλλακτικών Παρόχων τον Οκτώβριο σε μέσο όρο έπεσαν στα 149,37 ευρώ την μεγαβατώρα μειωμένο σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (153,86 ευρώ την μεγαβατώρα). 

Στο πρώτο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. Στον δεύτερο Πίνακα παρουσιάζεται η εξέλιξη του μικτού Περιθωρίου των Παρόχων τους τελευταίους 12 μήνες.

Τον Οκτώβριο η χονδρική τιμή είχε σημαντική πτώση (-14,0%) σε σχέση με τον Σεπτέμβριο. Οι Πάροχοι πέρασαν ένα μικρό μέρος μόνο της μείωσης στις ανταγωνιστικές χρεώσεις (-1,3%) βελτιώνοντας τα περιθώρια τους τα οποία ήταν αρνητικά στην διάρκεια του καλοκαιριού. Η αύξηση του Δείκτη οφείλεται στην κατάργηση της επιδότησης την απουσία της οποίας δεν αντιστάθμισε επαρκώς η πτώση των ανταγωνιστικών χρεώσεων. Αξίζει να σημειωθεί ακόμα μια φορά η εντυπωσιακή σταθερότητα του μεριδίου της αγοράς της ΔΕΗ τα τελευταία 2 χρόνια (από τον Νοέμβριο του 22) σε 64,39% στην Χαμηλή Τάση (ήταν 64,28% τον Οκτώβριο που μόλις έκλεισε).