Βασικές Αρχές Λειτουργίας Ψηφιακών Εργαλείων Σύγκρισης Τιμών*

Οι ψηφιακές πλατφόρμες σύγκρισης τιμών πρέπει να λειτουργούν με:

Διαφάνεια

Εξηγούν τις υπηρεσίες τους και το πώς κερδίζουν χρήματα

1. Προβαίνουν σε μια γενική παρουσίαση για το πώς κερδίζουν χρήματα.
2. Περιγράφουν με σαφήνεια ποιο μέρος της αγοράς καλύπτουν
3. Εξηγούν τους τυχόν δεσμούς ιδιοκτησίας με τους προμηθευτές που παρουσιάζουν
4. Εξηγούν το πώς έχουν κατατάξει τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται.
5. Δηλώνουν πότε και πώς επηρεάζουν οι εμπορικές σχέσεις τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται.
6. Καθιστούν σαφές στους καταναλωτές το συνολικό κόστος των υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένων τυχόν υποχρεωτικών επιβαρύνσεων.
7. Εξηγούν σαφώς τις προωθητικές προσφορές.
8. Βεβαιώνονται ότι όλες οι διαφημίσεις είναι αναγνωρίσιμες ως τέτοιες.

Ακρίβεια

Παρέχουν πληροφορίες που είναι πλήρεις, σωστές, σχετικές, ενημερωμένες και μη παραπλανητικές

1. Περιλαμβάνουν σε κάθε αποτέλεσμα όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένης της τιμής και των κύριων χαρακτηριστικών των προϊόντων/υπηρεσιών
2. Βεβαιώνονται ότι οι πληροφορίες είναι σωστές, ενημερωμένες και μη παραπλανητικές.
3. Αντιμετωπίζουν έγκαιρα τυχόν ανακρίβειες ή λάθη.
4. Βεβαιώνονται ότι τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται σχετίζονται με τα κριτήρια αναζήτησης.
5. Περιγράφουν με σαφήνεια τις παραδοχές που έγιναν για τη δημιουργία των αποτελεσμάτων που παρουσιάστηκαν.
6. Εξηγούν τους περιορισμούς σχετικά με την διαθεσιμότητα των προϊόντων που παρουσιάζοντai  στα αποτελέσματα.

Υπευθυνότητα

Προστατεύουν τα στοιχεία των χρηστών και είναι διαθέσιμοι σε επικοινωνία

1. Συμμορφώνοντια με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την προστασία δεδομένων και τη νομοθεσία περί απορρήτου.
2. Εξηγούν την συλλογή και τη χρήση των δεδομένων των καταναλωτών και τις δυνατότητες των καταναλωτών να τα ελέγχουν.
3. Όταν προβάλουν κριτικές ή αξιολογήσεις προιόντων, εφαρμόζουν διαδικασίες ώστε οι χρήστες να βλέπουν την πλήρη εικόνα και να έχουν γνώση του τρόπου συλλογής και ελέγχου των αξιολογήσεων.
4. Αντιμετωπίζουν τις καταγγελίες επαγγελματικά και δίκαια. και παρέχουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής παραπόνων.

Ευκολία στη χρήση

Επιτρέπουν τη εύκολη εύρεση και κατανόηση πληροφοριών

1. Παρουσιάζουν όλες τις βασικές πληροφορίες με σαφή, έγκυρο και έγκαιρο τρόπο.
2. Παρέχουν τα στοιχεία επικοινωνίας τους στους χρήστες τους, συμπεριλαμβανομένων των ταχυδρομικών και ηλεκτρονικών διευθύνσεων.
3. Συμμορφώνονται με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την σχετική νομοθεσία.

*Ελεύθερη μετάφραση κειμένου που περιλαμβάνεται στην Ερευνα της Βρετανικής Επιτροπής Ανταγωνισμού σχετικά με την αγορά των Ψηφιακών Εργαλείων Σύγκρισης Τιμών, Δεκέμβριος 2017.

Αθήνα Σεπτέμβριος 2018

Ετοιμάστηκε από : Α. Γκίκα,

Clarus ESCo, allazorevma.gr

ΕΤΜΕΑΡ ή Χρέωση Δικτύου;

Σε προηγούμενο σημείωμα παρουσιάσαμε υπολογισμό σύμφωνα με τον οποίο ένας μέσος Έλληνας καταναλωτής ηλεκτρικού ρεύματος πληρώνει περίπου 100 ευρώ τον χρόνο (περιλαμβάνεται ο ΦΠΑ) για το δίκτυο που μεταφέρει το ρεύμα από τους σταθμούς παραγωγής μέχρι το σπίτι του και το ίδιο ποσό (100 ευρώ τον χρόνο) για να παράγεται το 20% του ρεύματος που καταναλώνει από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τι αγοράζουν οι καταναλωτές με τα ποσά αυτά; Στην περίπτωση του δικτύου πληρώνουν για να έχουν ρεύμα εκεί που το θέλουν - στο σπίτι τους. Επίσης για να έχουν ασφαλή και όσο το δυνατόν αδιάλειπτη παροχή ρεύματος. Αν δεν πληρωθούν λοιπόν τα 100 ευρώ, δεν υπάρχει προσφορά ρεύματος ή υπάρχει εξυπηρέτηση χαμηλής ποιότητας.

Τι αγοράζουν οι καταναλωτές με τα 100 ευρώ τον χρόνο που δίνουν για την παραγωγή από τις ΑΠΕ; Εδώ τα πράγματα είναι λίγο πιο "θολά". Θεωρητικά θα μπορούσε να πεί κανείς ότι αγοράζουν ένα είδος ασφάλειας έναντι των καταστροφών που θα επέλθουν στα επόμενα 100 χρόνια από την κλιματική αλλαγή. Πάντως, αν δεν πληρωθούν τα 100 ευρώ, υπάρχουν διαθέσιμες άλλες πηγές ενέργειας που μπορούν να υποκαταστήσουν τις ΑΠΕ και μάλιστα με πολύ χαμηλότερο κόστος. 

Μπορούμε όμως ακόμα καλύτερα. Αν δεν πληρωθούν τα 100 ευρώ αλλά τα μειώσουμε δραστικά (κατά 80% για παράδειγμα), οι παραγωγοί των ΑΠΕ, ενεργώντας ορθολογικά, θα συνεχίσουν να παράγουν στη τιμή που θα τους ορίσουμε. Αυτό γιατί ακόμα και ένα ευρώ έσοδο πάνω από τα τοκοχρεωλύσια που τυχόν πληρώνουν για την επένδυση που έκαναν είναι καθαρό κέρδος. Καταλήγουμε έτσι και με την πίτα ολόκληρη (πράσινη ενέργεια) και τον σκύλο χορτάτο (μείωση της οικογενειακής δαπάνης για ρεύμα).

Νομίζουμε ότι ένας ριζοσπάστης (και λίγο πονηρός) πολιτευτής θα μπορούσε να κατανοήσει την λογική αυτή και να την κάνει προεκλογικό σύνθημα- μαζί με την υπόσχεση για μείωση του ΦΠΑ στο ρεύμα στο 6% (άλλα 100 ευρώ μείωση τον χρόνο στην οικογενειακή δαπάνη). Το ρεύμα είναι κοινωνικό αγαθό, δεν είπαμε;

Αν δεν Πληρώνουμε το Ρεύμα δεν θα έχουμε Ρεύμα

Μετά από τις πρόσφατες βλάβες και εκτεταμένες διακοπές ρεύματος στην Αττική και στην Ύδρα είδαν το φως της δημοσιότητος στοιχεία που δείχνουν ότι οι επενδύσεις στα δίκτυα από τον ΔΕΔΔΗΕ έχουν μειωθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια περίπου στο μισό (από 240 εκατομμύρια ευρώ το 2014 στα 140 το 2017). Τα δημοσιεύματα θα ήταν πιο διαφωτιστικά αν παρουσίαζαν παράλληλα τα έσοδα που έχει χάσει η ΔΕΗ από την μη είσπραξη των λογαριασμών και τις ρευματοκλοπές. Όπως είναι γνωστό τα τελευταία χρόνια η ΔΕΗ έχει συσσωρεύσει ληξιπρόθεσμα 2,7 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μόνο τα απολεσθέντα έσοδα από ρευματοκλοπές κάθε χρόνο είναι μεγαλύτερα από την μείωση των επενδύσεων στο δίκτυο διανομής.

Το μήνυμα προς τους πολίτες-καταναλωτές θα έπρεπε να είναι  σαφές και δυνατό: Αν δεν πληρώνουμε το ρεύμα δεν θα έχουμε ρεύμα-και αυτό δεν αφορά μόνο τους μπαταξήδες. Αφορά όλους μας. Το μήνυμα αυτό μπορεί να φαινόταν υπερβολικό κάποτε αλλά οι εκτεταμένες και συχνές βλάβες μας το υπενθυμίζουν. Είναι περίεργο όμως ότι ούτε ο ΔΕΔΔΗΕ ούτε η μητρική του ΔΕΗ έκαναν προσπάθεια να περάσουν το μήνυμα. Το ίδιο ισχύει και για τον τύπο και τα ΜΜΕ. Και βεβαίως ούτε οι πολιτικοί, μερικοί από τους οποίους προτίμησαν να κάνουν την μόνη δουλειά που ξέρουν καλά: να δημαγωγήσουν.

Θα μπορούσαν να υπάρξουν ενστάσεις σ' αυτό. Μια θα ήταν η διασκεδαστική γραμμή του ΔΕΔΔΗΕ που ισχυρίστηκε ότι παρά την μείωση των επενδύσεων, η ποιότητα του δικτύου όχι μόνο δεν χειροτέρεψε αλλά βελτιώθηκε. Αυτό σημαίνει ότι οι μισές από τις επενδύσεις που γίνονταν μέχρι το 2014 ήταν άχρηστες. Θα παραδεχθούμε ότι ο ισχυρισμός αυτός περιέχει μια δόση αλήθειας, δεδομένου ότι το επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ (και του ΔΕΔΔΗΕ) είχε παραδοσιακά βασικό στόχο την υποστήριξη των προμηθευτών τους με πρόφαση την εξυπηρέτηση των πελατών της επιχείρισης. Περιτυλιγμένο συνήθως με ένα εθνικό στόχο (να αγοράζουμε ελληνικά, να πέφτουν χρήματα στη  αγορά, να προστατεύσουμε θέσεις εργασίας κλπ). Είναι όμως υπερβολή. 

Η αλήθεια είναι ότι η υποδομή των δικτύων ηλεκτρισμού κατασκευάστηκε στο μεγαλύτερο μέρος του στην εικοσαετία 1955-1975 με τον φθηνότερο δυνατό τρόπο. Έχει δηλαδή παλιώσει και χρειάζεται σημαντικούς πόρους για την σωστή λειτουργία του. Η ορισμός της σωστής λειτουργίας είναι απόφαση οικονομικής πολιτικής η οποία και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το κόστος του. Αυτή την στιγμή το ελληνικό σύστημα διανομής είναι σε επίπεδο ποιότητος το χειρότερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ αν εξαιρέσει κανείς τις χώρες μέλη του πρώην  ανατολικού μπλόκ. Δεν έχουμε καταφέρει ούτε να εφαρμόσουμε τον στοιχειώδη μηχανισμό ελέγχου της ποιότητος που θα έπρεπε να περιλαμβάνεται στον επί 15ετία σχεδιαζόμενο Κώδικα Διαχείρισης Δικτύου Διανομής (ο οποίος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες περιλαμβάνει κίνητρα - αντικίνητρα στον διαχειριστή για την επίτευξη στόχων ποιότητας εξυπηρέτησης). Σε κάθε περίπτωση υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να χρειάζεται σημαντική αύξηση στις χρεώσεις δικτύου (που είναι οι μισές από ότι στην Γερμανία παραδείγματος χάριν) αν θέλουμε να έχουμε ποιότητα μέσου όρου της ΕΕ.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να μαζεύουμε τα χρήματα. Γιατί χωρίς χρήματα δεν θα έχουμε ρεύμα. Η αλλιώς : όσο λιγότερα χρήματα δίνουμε για το ρεύμα, τόσο λιγότερο ρεύμα θα έχουμε.

Ας Μιλήσουμε Λοιπόν για την Energa και την Hellas Power

Ο γράφων δεν έχω καμία πληροφόρηση πέραν της δημόσια διαθέσιμης σχετικά με το περίφημο σκάνδαλο που ήρθε πάλι πρόσφατα στην δημοσιότητα. Επίσης δεν είμαι ειδικός, οπότε δεν είμαι σε θέση να εκφέρω  καμία γνώμη ως προς την νομική πλευρά του θέματος. Φοβάμαι όμως ότι η κοινή γνώμη παραπλανάται. Η δημοσιογραφική κάλυψη δημιουργεί στο ευρύ κοινό την εντύπωση ότι η παράνομη (και καταδικαστέα) συμπεριφορά των επιχειρηματιών είναι η σημαντικότερη αιτία  των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν κατά την διαδικασία ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρισμού. Αντίθετα πιστεύω ότι τα πραγματικά μεγάλα προβλήματα οφείλονται στην άγνοια, την αδιαφορία και την έλλειψη του κινήτρου της λογοδοσίας αυτών που σχεδίασαν την μετάβαση του κλάδου από κρατικό μονοπώλιο σε συνθήκες απελευθερωμένης αγοράς.

Μια μικρή αναγκαία παράκαμψη: Η άγνοια δεν είναι ντροπή - ούτε ελληνικό πρόβλημα. Πολύ πριν συμβούν τα δικά μας, οι πολιτικοί και τεχνοκράτες σύμβουλοί τους στην Καλιφόρνια είχαν κάνει χειρότερα. Η έλλειψη του κινήτρου της λογοδοσίας  ίσως είναι - στην Καλιφόρνια ο κυβερνήτης που του "έκατσε η στραβή στην βάρδια του" ανακλήθηκε από τους ψηφοφόρους (δεν έχασε τις επόμενες εκλογές - ανακλήθηκε σε ειδική ψηφοφορία πριν το τέλος της θητείας του). Σε κάθε περίπτωση όμως, ο σχολιασμός που γίνεται παρακάτω επωφελείται από το γνωστό πλεονέκτημα που έχουν οι μετά Χριστόν προφήτες.

Ποια ήταν λοιπόν η ρίζα του κακού; Φαίνεται απλοϊκό, αλλά μπορεί να διατυπωθεί με μια μόνο φράση: "Η παραδοσιακή, μέσω των τιμολογίων της ΔΕΗ, σταυροειδής επιδότηση των οικιακών καταναλωτών από τους βιομηχανικούς και κυρίως τους εμπορικούς". Με άλλα λόγια η ΔΕΗ πωλούσε κάτω του κόστους στους οικιακούς και κάλυπτε την ζημία χρεώνοντας κάτι παραπάνω στους εταιρικούς της πελάτες. Σε συνθήκες κρατικού μονοπωλίου η στρατηγική αυτή είχε πλεονεκτήματα για λίγους αλλά καλά οργανωμένους:

• Οι εμπλεκόμενοι που απομυζούσαν την ΔΕΗ, (δηλαδή οι εργαζόμενοι, οι συνδικαλιστές, τα στελέχη και οι προμηθευτές της)  μπορούσαν να κομπάζουν ότι έχει τις χαμηλότερες τιμές στον κόσμο - για τους οικιακούς βέβαια μόνο.
• Οι πολιτικοί της προϊστάμενοι  (οιονεί μέτοχοι) ήταν βέβαια ενθουσιασμένοι - ιδιαίτερα όταν ο εξηλεκτρισμός της χώρας είχε ως παραπροϊόν την ταχύτερη ανάπτυξη βιομηχανιών κατάντη στην αλυσίδα αξίας του ηλεκτρισμού.  Επίσης τους άρεσε ιδιαίτερα η σκανδαλώδης επιδότηση του σημαντικότερου ίσως εκλογικού μπλόκ - των αγροτών.
• Οι εταιρικοί καταναλωτές με την σειρά τους (και αυτή είναι η ομορφιά του συστήματος) δεν διαμαρτύρονταν είτε γιατί είχαν  -οι μεγαλύτεροι - ειδικά προνόμια (συμβατά πάντως με την οικονομική λογική της κοστοστρέφειας) είτε γιατί είχαν αρκετή δύναμη στην αγορά (δεδομένου ότι οι εξαγωγείς ήταν σχετικά λίγοι) ώστε να περνούν το αυξημένο κόστος του ρεύματος στους καταναλωτές μέσω των τιμών των δικών τους προϊόντων.

Το συμφέρον των λίγων, καλά οργανωμένων, συμφερόντων επικρατούσε όπως συνηθίζεται έναντι του διεσπαρμένου σε πολλούς συμφέροντος της πλειοψηφίας των καταναλωτών - οι οποίοι μάλιστα ήταν ευτυχείς - πεπεισμένοι ότι πληρώνουν τις χαμηλότερες τιμές στον κόσμο. Και μετά ήρθε, πρώτα η απελευθέρωση και μετά η κρίση.

Με την απελευθέρωση, η ύπαρξη της σταυροειδούς επιδότησης δημιούργησε ένα τεράστιο κίνητρο προς εκμετάλλευση από νέους δαιμόνιους επιχειρηματίες. Αγόραζαν το ρεύμα από την παραγωγή της ΔΕΗ και το πωλούσαν με μεγάλες εκπτώσεις στους μεγάλους πελάτες - τα περιθώρια ήταν τεράστια. Η ΔΕΗ υπέφερε, γιατί ήταν πιο δύσκολο να καλύψει το κόστος των μικρών πελατών - τα νούμερα όμως για τον δεινόσαυρο τη αγοράς ήταν αμελητέα. Άλλωστε οι πολιτικοί της προϊστάμενοι  δεν ανησυχούσαν πολύ - γιατί να χαλάσουν μια ωραία ατμόσφαιρα προόδου και εκσυγχρονισμού; Ούτε οι δαιμόνιοι επιχειρηματίες ανησυχούσαν για την πιθανότητα να τους στραγγαλίσει η ΔΕΗ χρησιμοποιώντας το μέγεθός της. Άλλωστε για να το κάνει αυτό θα έπρεπε να αυξήσει λίγο τις τιμές στους οικιακούς - αυτό δεν θα άρεσε καθόλου στους πολιτικούς της προισταμένους και θα χάλαγε άλλωστε τον μύθο της φθηνότερης τιμής στον κόσμο. 

Ήταν προφανές ότι η αγορά είχε ανοίξει με στρεβλό τρόπο. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου που είχαν παρουσία στην Ελλάδα απέφυγαν να δραστηριοποιηθούν ή έφυγαν γρήγορα όταν κατανόησαν τους όρους τους παιχνιδιού. Άφησαν τους δαιμόνιους νέους επιχειρηματίες να παίξουν μόνοι τους. Και μετά ήρθε η κρίση.

Με την κρίση ήρθαν τα μνημόνια και η τρόικα. Η οποία άρχισε να αναμιγνύεται εκτός από την δημοσιονομική διόρθωση και στις "μεταρρυθμίσεις". Στον ηλεκτρισμό μια από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις ήταν η αναδιοργάνωση των τιμολογίων - έτσι ώστε να γίνουν κοστοστρεφή - να σταματήσει δηλαδή η σταυροειδής επιδότηση (Η σταυροειδής επιδότηση απαγορευόταν και από τις οδηγίες της ΕΕ αλλά η δυνατότητα να κοροϊδεύουμε τους κουτόφραγκους μειώθηκε δραστικά με την έλευση της τρόικας). Τέρμα λοιπόν η αφαίμαξη της ΔΕΗ και τα εύκολα υπερκέρδη των δαιμόνιων επιχειρηματιών. Έπρεπε πλέον να παίξουν σε όλη την αγορά - δηλαδή και την οικιακή. Που έχει τεράστιο κόστος προώθησης και διαχείρισης σε σχέση με τους ολιγάριθμους μεγάλους πελάτες που εξυπηρετούσαν μέχρι τότε. Τα οικονομικά τους άρχισαν να χειροτερεύουν γρήγορα. 

Σαν να μην έφθανε αυτό, είχαν από ένα σημείο και μετά να ανταγωνιστούν τους ιδιώτες παραγωγούς ηλεκτρισμού οι οποίοι επίσης λόγω της κρίσης απαιτούσαν πρόσθετες αμοιβές για τα εργοστάσιά τους που υποχρησιμοποιούντο (και οι οποίοι απέφευγαν την λιανική όπως ο διάολος το λιβάνι). Οι πρόσθετες αυτές αμοιβές αύξαναν την χονδρική τιμή ενώ για τους παλιούς καλούς λόγους η ΔΕΗ ως κυρίαρχος πήρε εκδίκηση για την αφαίμαξη μη αυξάνοντας την  λιανική τιμή στην αγορά, δεδομένου άλλωστε ότι στην τιμή αυτή έπρεπε να "χωρέσουν" και οι αυξανόμενες αμοιβές των παραγωγών με ΑΠΕ. Τα περιθώρια των  δαιμόνιων επιχειρηματιών μειώνονταν συνέχεια έχοντας παράλληλα χάσει λόγω τρόικας οποιαδήποτε πολιτική υποστήριξη. Ώσπου, από μια στιγμή και μετά, γύρισαν σε αρνητικά. Οι Energa και Hellas Power είχαν πλέον ζημία για κάθε κιλοβατώρα που πωλούσαν χωρίς να έχουν στη  διάθεσή τους κανένα επιχειρηματικό μοχλό για να προστατευθούν, ούτε (πιθανόν) αρκετά βαθιές τσέπες.   

Η ιστορία από το σημείο αυτό και μετά είναι λίγο πολύ γνωστή και δεν υπάρχει λόγος να αναλυθεί στα πλαίσια του παρόντος. Αν όμως όσα προαναφέρθηκαν είναι έστω και σε προσέγγιση αληθή (οι αντιρρήσεις είναι ευπρόσδεκτες), τότε γίνεται νομίζω προφανές ότι η άγνοια, η αδιαφορία και η ανευθυνότητα των υπευθύνων/αρμοδίων για το άνοιγμα της αγοράς είναι η πραγματική αιτία για την καταστροφική εξέλιξη. Καταστροφική γιατί καθυστέρησε για τουλάχιστον 3 χρόνια το άνοιγμα της αγοράς και την στοιχειώνει ακόμα και σήμερα. Δεν θα ήταν κακή ιδέα κάποιος ακαδημαϊκός ειδικός σε θέματα οικονομίας του ηλεκτρισμού να έβαζε τους φοιτητές του να υπολογίσουν την ζημία στο κοινωνικό σύνολο που έφερε αυτή η καθυστέρηση. Η δική μας εκτίμηση είναι της τάξεως δισεκατομμυρίων. Την επόμενη φορά -ελπίζουμε- καλύτερα. 

Σημείωση: Η επιδότηση του οικιακού τιμολογίου εκτός των άλλων αποτελεί ίσως και ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έχουν γίνει εις βάρος του περιβάλλοντος στην χώρα μας. Αλλά και εδώ χρειάζονται ακαδημαϊκοί για να το υπολογίσουν 

Blackouts στο Ρεύμα - Τι να Κάνουμε; Να σπάσουμε τον ΔΕΔΔΗΕ

Να τρέξουμε να αποκαταστήσουμε την βλάβη όσο γρηγορότερα γίνεται - αυτό να κάνουμε. Η εμπειρία του γράφοντος είναι ότι αυτό ακριβώς έκαναν πάντοτε και συνεχίζουν να κάνουν οι τεχνικοί της ΔΕΗ και μάλιστα με υπερβάλλοντα ζήλο. Η πολιτεία όμως και οι διοικήσεις της επιχείρησης δεν κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν- δηλαδή να διαχειρισθούν το θέμα ορθολογικά σε επίπεδο πολιτικής.

Η εξασφάλιση της συνέχειας στην ηλεκτροδότηση είναι ένα σημαντικό θέμα στρατηγικής για την υποδομή της χώρας. Επειδή η ελαχιστοποίηση των διακοπών (προγραμματισμένων ή λόγω βλάβης) είναι θέμα κόστους, θα πρέπει να επιλεγεί ο στόχος αυτός που αρμόζει καλύτερα στο φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων στην χώρα ή σε περιοχές της χώρας. Παράδειγμα: μια φτωχή αναπτυσσόμενη χώρα δεν είναι ανάγκη να εξασφαλίζει άμεση επαναφορά του ρεύματος σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Οι καταναλωτές μπορούν να περιμένουν χωρίς καταστροφικά αποτελέσματα ακόμα και μέρες. Αντίθετα σε μια χώρα ή περιοχή που ζεί από τον τουρισμό και μάλιστα έντονα εποχιακό, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο. Οι διακοπές ηλεκτροδότησης στις ευαίσθητες περιοχές - ειδικά  μέσα στην τουριστική περίοδο - πρέπει να τείνουν στο μηδέν σε διάρκεια και συχνότητα.

Η βέλτιστη κατανομή των πόρων που προκύπτει από τις παραπάνω περιορισμούς δεν φαίνεται να έχει γίνει στην χώρα μας - τουλάχιστον αυτό προκύπτει από τα πρόσφατα προβλήματα στην Κεφαλλονιά, την Σαντορίνη και την Υδρα. Το ελληνικό σύστημα διανομής είναι "ακριβό στα πίτουρα και φθηνό στο αλεύρι". Δεν διαφοροποιεί την εξυπηρέτηση με βάση τις τοπικές προτεραιότητες. 

Αυτό όμως που δεν έχει γίνει από την κεντρική πολιτική ηγεσία μπορεί γίνει από τις τοπικές κοινωνίες. Αν το δημόσιο σύστημα ηλεκτροδότησης δεν κάνει την δουλειά, τότε οι καταναλωτές μπορούν να οργανωθούν για να λύσουν με δική τους πρωτοβουλία και πόρους το πρόβλημα.  Αυτό θα διευκολυνθεί αν σπάσει ο ΔΕΔΔΗΕ σε - ας πούμε 7 ή και περισσότερα - κομμάτια. Τα μικρότερα αυτά κομμάτια, ιδίως αν πωληθούν σε ιδιώτες διαχειριστές,  θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να βρούν την κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στην ποιότητα εξυπηρέτησης και το κόστος γιατί θα υπάρχει πιο άμεση και διαφανής λογοδοσία. Προφανώς στην περίπτωση αυτή η χρέωση δικτύου θα είναι διαφορετική σε κάθε περιοχή "μικρού ΔΕΔΔHΕ". Επίσης ορισμένοι καταναλωτές με ιδιαίτερες απαιτήσεις ασφάλειας τροφοδότησης θα επωμισθούν οι ίδιοι το σχετικό πρόσθετο κόστος.

Η αποκέντρωση της διαχείρισης του δικτύου είναι μια πραγματική μεταρρύθμιση που θα φέρει την χώρα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ελάχιστες χώρες στην ΕΕ έχουν μόνο ένα διανομέα ηλεκτρισμού - και αυτές είναι οι μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό (Μάλτα , Κύπρος). Νομίζουμε ότι είναι καιρός να αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε και στην Ελλάδα.

Μην Αγχώνεστε με την Μελέτη της McKinsey για την ΔΕΗ

Πολύς ντόρος γίνεται για την μελέτη της διεθνούς φήμης εταιρείας συμβούλων, της McKinsey, για το επιχειρηματικό σχέδιο της ΔΕΗ. Το κείμενο κρατείται μυστικό τυπικά αλλά δαιμόνιοι ρεπόρτερς έχουν δημοσιοποιήσει ορισμένες "καυτές" προτάσεις του συμβούλου. Η άποψη του γράφοντος είναι ότι δεν υπάρχει λόγος ούτε να αγχωνόμαστε ούτε (αν τα συμφέροντά μας διαφέρουν) να έχουμε μεγάλες προσδοκίες από την εφαρμογή των προτάσεων του συμβούλου. Για το απλό λόγο ότι αν και όταν εφαρμοστεί κάτι από αυτές (μεγάλο αν) ο λόγος ΔΕΝ θα είναι ότι το έγραψε η McKinsey. 

Υπάρχει κατ΄αρχήν σχετική εμπειρία. Δεν είναι η πρώτη φορά που η McKinsey προσπαθεί να διορθώσει τα κακώς κείμενα σε ελληνικές ΔΕΚΟ. Ένα παράδειγμα η Ολυμπιακή Αεροπορία την δεκαετία του '90. Είδαμε πως κατέληξε - εις βάρος (συντριπτικό) του κοινωνικού συνόλου παρά τις συμβουλές της διεθνούς φήμης εταιρείας.  Η δυσάρεστη εμπειρία όμως έχει βαθύτερες αιτίες. Η αιτία της αποτυχίας της McKinsey στις ελληνικές ΔΕΚΟ είναι ότι προσπαθεί να λύσει προβλήματα σε λάθος πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης.

Η εξαιρετική αυτή εταιρεία ειδικεύεται στα "πολιτικά" προβλήματα "δημόσιων" επιχειρήσεων μεγάλου μεγέθους. Δημόσιες επιχειρήσεις είναι αυτές στις οποίες υπάρχει πολύ μεγάλος αριθμός μικρομετόχων και το σημαντικό πολιτικό πρόβλημα είναι να ευθυγραμμιστεί ο στόχος των μετόχων αυτών με τα κίνητρα των διοικούντων και των στελεχών - που δεν ταυτίζονται κατ' ανάγκη. Σε μια μεγάλη τέτοια επιχείριση οι μέτοχοι μπορεί να καταφέρουν (δεν είναι προφανές αλλά ας το υποθέσουμε) να τοποθετήσουν τον Διευθυντή που εμπιστεύονται αλλά αυτός είναι ανίσχυρος αν όλοι οι υφιστάμενοί του έχουν λίγο ή πολύ προσωπικές αντζέντες - και βεβαίως έχουν. Τι κάνει λοιπόν ο νέος αρχηγός; Καλεί την McKinsey για βοήθεια ( Η McKinsey  είναι γεμάτη από πρώην στελέχη "δημόσιων" επιχειρήσεων). Του δίνει αντικειμενικές πληροφορίες για την κατάσταση της εταιρείας και τις προοπτικές της και του υποδεικνύει τα στελέχη των οποίων οι αντζέντες δεν συντονίζονται πολύ καλά με αυτές των μετόχων.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν πως λειτουργεί αυτό το μοντέλο στο περιβάλλον μια ελληνικής ΔΕΚΟ. Από το πρώτο βήμα υπάρχει πρόβλημα. Ότι οι μέτοχοι (ή μάλλον ο δεσπόζων μέτοχος) δεν έχει κατά νου την επιτυχημένη επιχειρηματική πορεία της εταιρείας. Αυτό συνεπάγεται ότι η επιλογή του διευθύνοντος συμβούλου γίνεται με ανάλογα κριτήρια. Θα πεί κανείς - ωραία μπορεί να μην είναι η κερδοφορία ο στόχος - σημαίνει αυτό ότι δεν μπορεί η McKisney  να βοηθήσει να γίνει η επιχείριση καλύτερη έστω και σε εναλλακτικούς στόχους; Η απάντηση είναι ότι όχι δεν μπορεί. Γιατί το κίνητρο του Αρχηγού στο ελληνικό περιβάλλον είναι όχι μόνο να μην έρθει σε αντίθεση με τους υφισταμένους του αλλά να εξαγοράσει την υποταγή τους- με την (βάσιμη) ελπίδα ότι όταν αλλάξει πρόσωπο (ή ρούχα!) ο μέτοχος να μπούν αυτοί στην θέση του.

Να παραδεχθούμε ότι η πρόσφατη ανάθεση στο Υπερταμείο της εποπτείας της ΔΕΗ είναι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση. Οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ουσιαστική διαφορά στο πρόβλημα της εταιρικής διακυβέρνησης. Δεν θα δώσουμε στοιχεία -οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ ξέρουν. Αν έχουν διαφορετική πληροφόρηση ας μας διαψεύσουν. Αλλιώς αργά ή γρήγορα η "ζωή θα δείξει"

Και η MacKinsey; Θα ρωτήσει κανείς. Γιατί αναλαμβάνει δουλειές που δεν έχουν καμία προοπτική; Να τολμήσουμε να μαντέψουμε; Για τα λεφτά - και συνήθως είναι καλά λεφτά. Παραμένει όμως ένα μεγάλο πλεονέκτημα της εταιρείας αυτής: Οι εκθέσεις της είναι φημισμένες για την ποιότητα της παρουσίασης και το μικρό τους μέγεθος. Ετσι δεν φέρουν σημαντικό βάρος στα ράφια που θα τοποθετηθούν.

Στην Καλιφόρνια Φίλοι μου - στην Καλιφόρνια!

Από την νέα χρονιά, στην  πολιτεία της Καλιφόρνια των ΗΠΑ, το βασικό τιμολόγιο ηλεκτρικού ρεύματος θα είναι το "ζωνικό". Περίπου αυτό που εμείς εδώ στην χώρα μας ονομάζουμε "νυκτερινό". Ο αγγλικός όρος είναι "Time of Use tariffs" - δηλαδή τιμολόγια με διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα καλιφορνέζικα τιμολόγια βέβαια είναι πιο πολύπλοκα από το δικό μας νυκτερινό. Είναι τιμολόγια αιχμής - κοιλάδας αλλά και χειμώνα/καλοκαιριού. Οι δε διαφορές μεταξύ των τιμών είναι μεγάλες. Παράδειγμα οι τιμές στην μεσημβρινή αιχμή του καλοκαιριού μπορεί φθάσει τα 0,4 δολάρια την κιλοβατώρα ενώ στην κοιλάδα του χειμώνα τα 0,09 δολάρια την κιλοβατώρα. 

Μέχρι τώρα το ζωνικό τιμολόγιο ήταν επιλογή των καταναλωτών. Με την νέα χρονιά οι καταναλωτές θα έχουν ως βασικό το ζωνικό τιμολόγιο εκτός αν επιλέξουν διαφορετικά.  Η απόφαση αυτή είναι στα πλαίσια της προσπάθειας που καταβάλλεται εδώ και πολλά χρόνια για να διορθωθούν τα σφάλματα που προκάλεσαν την μεγάλη κρίση του 2001, όταν το ηλεκτρικό σύστημα της Πολιτείας κατέρρευσε προκαλώντας την πτώχευση των μεγαλύτερων εταιρειών ηλεκτρισμού εν μέσω απαράδεκτων για πλούσια και πολιτισμένη χώρα διακοπών ηλεκτροδότησης (μια παράλληλη προσπάθεια είναι η εντολή να εγκατασταθούν "έξυπνοι" μετρητές στους περισσότερους καταναλωτές).

Τα ζωνικά τιμολόγια είναι ένα πρώτο βήμα προς τα δυναμικά τιμολόγια (δηλαδή τιμολόγια που η τιμή αλλάζει κάθε μισή ώρα ή και συχνότερα). Οι ιθύνοντες κατανόησαν ότι τα σταθερά τιμολόγια λιανικής το 2001 έφεραν την καταστροφή γιατί δεν επέτρεψαν στις εταιρείες ηλεκτρισμού να μετακυλήσουν τις απότομες και μεγάλες αυξήσεις στις χονδρικές τιμές (από εξωγενείς παράγοντες) στην λιανική αγορά. Βρέθηκαν λοιπόν στο δίλημμα αν έπρεπε να πωλούν με ζημία ή να μην πωλούν καθόλου - να διακόψουν την παροχή ρεύματος. Ξεκίνησαν από τις διακοπές και κατέληξαν μετά από την κατακραυγή του λαού στην πτώχευση (η Enron  που τους πουλούσε στην χονδρική θρυλείται ότι κέρδισε πολλά λεφτά στην περίοδο αυτή). Στο μέλλον, με την  εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, θα μπορούν να εφαρμοστούν δυναμικά τιμολόγια μέσω των οποίων οι διακυμάνσεις των τιμών στην χονδρική θα περνούν αυτόματα στην λιανική μηδενίζοντας τον κίνδυνο για τις επιχειρήσεις.

Πόσο σχετικό είναι το παράδειγμα της Καλιφόρνια για τα δικά μας; Βραχυπρόθεσμα όχι πολύ γιατί εμείς έχουμε ανακαλύψει ένα καλύτερο τρόπο για να πτωχεύσει ο βασικός μας προμηθευτής ηλεκτρισμού. Απλώς σταματήσαμε να πληρώνουμε το ρεύμα (αρκετοί ώστε να πτωχεύσει). Ταυτόχρονα, το πολιτικό μας σύστημα κατάφερε να αποκρύψει την πτώχευση χρησιμοποιώντας καταναγκαστικά μεταξύ άλλων το (κεφαλαιοποιημένο από μνημονιακά δάνεια) τραπεζικό σύστημα. Οι πτωχοί καλιφορνέζοι δεν μπορούν καν να σκεφθούν τέτοιες παγκοσμίως πρωτοποριακές πατέντες.

Παρ΄ολ΄αυτά θεωρούμε ότι αξίζει να μελετήσουμε το παράδειγμα της Καλιφόρνιας γιατί ορισμένες από τις προκλήσεις του μέλλοντος είναι κοινές. Τα ζωνικά και μελλοντικά τα δυναμικά τιμολόγια έχουν ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα.

• Προωθούν την επιλογή κατανεμημένων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας (ανανεώσιμων ή μη) και της αποθήκευσης (με τιμή 40 λεπτά την κιλοβατώρα έστω και μόνο τα μεσημέρια του καλοκαιριού οι κάτοχοι φωτοβολταικών θα ενθουσιαστούν)
• Θα διευκολύνουν την ηλεκτροκίνηση στα αυτοκίνητα, παρέχοντας ευελιξία στην χρόνο φόρτισής τους, δηλαδή εκτός των αιχμών.
• Θα δώσουν ισχυρά κίνητρα για την επιλογή πιο αποδοτικών κλιματιστικών και μονώσεων των κτιρίων. Αυτό θα μηδενίσει και την σταυροειδή επιδότηση από τους πτωχούς χωρίς κλιματισμό στους πλούσιους με κλιματισμό που είναι το αποτέλεσμα των σταθερών τιμών σήμερα.

Δεν είναι λοιπόν κακή ιδέα να αρχίσουμε να σκεπτόμαστε τα ζωνικά τιμολόγια και εμείς. Πρώτο βήμα είναι να ανταποκρίνεται ο ΔΕΔΔΗΕ στα αιτήματα για εγκατάσταση μετρητή νυκτερινού τιμολογίου σε χρόνο μικρότερο του ενός χρόνου - σύμφωνα με ανεκδοτολογικού χαρακτήρα πληροφορίες. Η μήπως έχει βελτιωθεί ο χρόνος αναμονής; Μήπως κάποιος να του έκανε την ερώτηση; Και ποιος πιο αρμόδιος από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας;