Το Ελληνικό Δαιμόνιο Πρωτοπορεί στην Δυναμική Τιμολόγηση του Ηλεκτρισμού

Οπως είναι γνωστό, το κόστος παραγωγής του ηλεκτρικού ρεύματος μεταβάλεται από ώρα σε ώρα και μάλιστα σε ευρεία περιοχή. Η χονδρική του τιμή μπορεί μέσα σε μια ημέρα να κυμανθεί από 30 έως 150 ευρώ την μεγαβατώρα. (Στην πραγματικότητα η διακύμανση μπορεί να είναι ακόμα μεγαλύτερη αλλά συνήθως οι κανονισμοί της αγοράς θέτουν ανώτατο επιτρεπτό όριο).

Η τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές όμως είναι σταθερή - για περίοδο τουλάχιστον έξη μηνών σύμφωνα με τιν κώδικα προμήθειας αλλά και για μακρύτερη περίοδο ανάλογα με τον προμηθευτή. Αυτό σημαίνει ότι ο προμηθευτής αναλαμβάνει τον κίνδυνο να μετακυλήσει ένα κόστος αγοράς με μεταβλητό προφίλ σε μια τιμή πώλησης σταθερή. Αυτή είναι η δουλειά του. Σε μεγάλο βαθμό μπορεί να πεί κανείς ότι είναι ο κυριότερος λόγος ύπαρξής του. Για την λειτουργία αυτή και μόνο (της ανάληψης του κινδύνου) αμείβεται με ένα ποσοστό απο 5 έως 8% στην τιμή της χονδρικής σύμφωνα με σχετικές μελέτες (Το περιθώριο αυτό είναι ένα "hedging premium"). Σε μια αγορά πλήρως καθετοποιημένη το κόστος αυτό "κρύβεται" ανάμεσα στην παραγωγή και την εμπορία του ρεύματος είναι όμως υπαρκτό. Σε αγορές όπου η παραγωγή και η εμπορία είναι διαχωρισμένες (όπως η ελληνική!) είναι διαφανές (καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την απόδοση κεφαλαίων της εμπορίας). Για να γίνει σαφές: Οι καταναλωτές ηλεκτρισμού πληρώνουν (χωρίς να το κατανοούν) κάτι παραπάνω στους προμηθευτές για να απολαμβάνουν την σταθερή τιμή και τον απλοποιημένο λογαριασμό. 

Αυτό σημαίνει ότι, αν εφαρμοζόταν "δυναμική" τιμολόγηση, δηλαδή το ρεύμα χρεωνόταν με τιμή που άλλαζε κάθε ώρα (και με την υπόθεση ενεργούς ανταγωνισμού), οι καταναλωτές στον μέσο όρο θα κέρδιζαν μια μείωση της τιμής του ρεύματος ίση με την αμοιβή κάλυψης κινδύνου που προαναφέρθηκε. Αυτό θα ήταν και οικονομικά βέλτιστο, γιατί οι καταναλωτές θα είχαν κίνητρο να μεταβάλουν τις συνήθειές τους μεταφέροντας την κατανάλωσή τους σε ώρες χαμηλής τιμής. (Επισημαίνεται η έμφαση στον "μέσο όρο". Οι "αιχμιακοί" καταναλωτές θα αντιμετώπιζαν βραχυπρόθεσμα αύξηση της τιμής και οι "μη αιχμιακοί" μείωση. Το αλγεβρικό άθροισμα όμως θα ήταν μείωση της μέσης τιμής  αν υποθέσουμε ότι ο προμηθευτής θα απαιτήσει ισοδύναμα έσοδα). 

Η δυναμική τιμολόγηση δεν έχει εφαρμοστεί ευρέως στον ηλεκτρικό κλάδο ποτέ μέχρι τώρα σε καμμία χώρα του κόσμου. Ο κυριότερος λόγος ήταν το μεγάλο κόστος της μέτρησης της κατανάλωσης σε ωριαία διαστήματα - το "κόστος συναλλαγής".  Επίσης σημαντικό ρόλο έχει παίξει ο παραδοσιακός κρατικοδίαιτος συντηρητισμός των εταιρειών ηλεκτρισμού (παγκοσμίως) που πολεμά κάθε καινοτομία (το ανέκδοτο που κυκλοφορεί είναι ότι αν ο Εντισον επανερχόταν στην ζωή το δίκτυο ηλεκτρισμού θα του φαινόταν ότι δεν άλλαξε ποτέ). Τέλος, η σχετικά μικρή ελαστικότητα της ζήτησης των καταναλωτών - ακόμα και αν προσφερόταν  δυναμική τιμολόγηση μόνο ένα μικρό ποσοστό θα την επέλεγε. Αυτό που έχει επιλεγεί είναι μια ενδιάμεση στατική λύση - η "ζωνική" τιμολόγηση δηλαδή το νυκτερινό ρεύμα. Είναι μια λύση χαμηλού κόστους την οποία (ακόμα και αυτή) οι προμηθευτές προωθούν "με το ζόρι".   

Η τεχνολογία της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών πλέον επιτρέπουν την υιοθέτηση της δυναμικής τιμολόγησης τόσο απο την πλευρά του "έξυπνου" ηλεκτρικού δικτύου (όπου το κόστος συλλογής και επεξεργασίας των πληροφοριών έχει μειωθεί δραματικά) όσο και από την πλευρά της ζήτησης δηλαδή των "έξυπνων" ηλεκτρικών συσκευών (όπου η ελαστικότητα της ζήτησης των καταναλωτών μπορεί να αυξηθεί λόγω των αυτοματισμών). Το γεγονός αυτό δεν διέλαθε της προσοχής των κατασκευαστών μετρητικών διατάξεων οι οποίοι κατόρθωσαν να πείσουν τις ηλεκτρικές εταιρείες και τους κρατικούς επιβλέποντες ότι ήρθε ο καιρός να αντικατασταθούν πλέον οι υπάρχοντες μετρητές με "έξυπνους".  Ετσι και έγινε . Στις ΗΠΑ το 40% των καταναλωτών πλέον έχει "έξυπνο" μετρητή. Αλλά μόνο στο 1% προσφέρεται η δυνατότητα δυναμικής τιμολόγησης (Στην Ιταλία η κάλυψη των έξυπνων μετρητών είναι στο 100% - κανένα δυναμικό τιμολόγιο).

Στην μικρή μας χώρα; Είμαστε στην πρωτοπορία. Οπως οι καλύτεροι Ευρωπαίοι και οι Αμερικάνοι, έχουμε αποφασίσει να επενδύσουμε δισεκατομμύρια σε έξυπνους μετρητές αδιαφορώντας για το αν αυτοί θα έχουν κοινωνικό όφελος. Γιατί είναι σαφές. Αν δεν προσφερθούν δυναμικά τιμολόγια σε ένα σημαντικό ποσοστό καταναλωτών, η επένδυση σε έξυπνους μετρητές από κοινωνική άποψη δεν είναι αποδοτική. Το αστείο της υποθέσεως είναι ότι υπάρχουν ήδη περίπου 60,000 καταναλωτές στην Ελλάδα με "έξυπνους" μετρητές. Είναι οι μεγάλοι καταναλωτές Μέσης Τάσης και Γ22. Ερώτημα:  Σε πόσους από αυτούς προσφέρονται δυναμικά τιμολόγια; (ναι, είναι εμπορικό μυστικό). Αντί δυναμικών τιμολογίων προσφέρεται αμοιβή για "διακοπτόμενο φορτίο" σε μερικές δεκάδες βιομηχανίες πολλές από τις οποίες έχουν τέτοιας μορφής καμπύλη φορτίου που τους επιτρέπει να απολαμβάνουν την χαμηλότερη μέση τιμή ρεύματος απο οποιονδήποτε άλλον καταναλωτή (έχουν τόσο "flat" καμπύλη που κανείς εύλογα αναρωτιέται τι θα κόψουν αν και όταν τους ζητηθεί). Το διακοπτόμενο τιμολόγιο είναι πτωχό υποκατάστατο της δυναμικής τιμολόγησης. Αν υπάρχει η δυνατότητα της δεύτερης (και υπάρχει για 60,000 μεγάλους καταναλωτές), μειώνεται η ανάγκη θεσμοθέτησης του πρώτου.

Αντίθετα στους μικρούς καταναλωτές το ελληνικό δαιμόνιο βρήκε τρόπο να τους περάσει μέρος του κινδύνου της χονδρικής τιμής μέσω της περίφημης "Ρήτρας Οριακής Τιμής Συστήματος", καταργώντας έτσι σε μεγάλο βαθμό τον λόγο ύπαρξης των προμηθευτών. Δεν θα μπούμε στην ανάλυση της ρήτρας, όπως το αποφεύγουν οι Προμηθευτές και οι πωλητές τους. Ολοι όμως την ξέρουν ως την "ντροπή της αγοράς" η αλλιώς την ελληνική έκδοση της "δυναμικής τιμολόγησης".

Στο μέλλον όμως όλα θα πάνε καλά. Θα αποκτήσουμε όλοι έξυπνους μετρητές (οι προμηθευτές του ΔΕΔΔΗΕ θα φροντίσουν γι' αυτό) και ορισμένοι από μας θα επιλέξουν δυναμικά τιμολόγια που θα προσφέρουν καινοτόμοι προμηθευτές. Δεν θα τα επιλέξουμε όλοι αλλά αρκετοί. Θα αλλάζει η τιμή του ρεύματος που καταναλώνουμε κάθε ώρα. Θα γίνουμε περισσότεροι όταν θα έχουμε διαθέσιμες ηλεκτρικές συσκευές που θα προσαρμόζονται αυτόματα στην κυμαινόμενη τιμή του ρεύματος είτε ως φορτία είτε ως πηγές ενέργειας (ηλεκτρικά αυτοκίνητα για παράδειγμα ή εγκαταστάσεις φωτοβολταικών).  Ολα θα πάνε καλά. Με την προϋπόθεση να υπάρχει ενεργή και καινοτομική λιανική αγορά ηλεκτρισμού. Αυτή κυρίως θα αναλάβει το φορτίο να κάνει την (αναπόφευκτη για πολιτικούς λόγους) επένδυση στο έξυπνο δίκτυο αποδοτική.