Ακριβό Ρεύμα και τα Δικαιώματα Εκπομπής Αερίων "Ρύπων"

Συζητώντας για την "ακρίβεια" στο ρεύμα παρατηρεί κανείς ότι δεν δίδεται η δέουσα προσοχή σε ένα σημαντικό στοιχείο του κόστους παραγωγής του - στην υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων "ρύπων" - δηλαδή CO2. Αυτή επιβαρύνει τους παραγωγούς με φυσικό αέριο και λιγνίτη και η τιμή τους είναι περίπου στο ύψος των 80 ευρώ τον τόνο (εκπομπών CO2). Το κόστος αυτό μεταφράζεται σε περίπου 40 ευρώ/MWh για παραγωγή με φυσικό αέριο (80 για λιγνίτη). Αυτό σημαίνει ότι με τις σημερινές τιμές (αερίου και δικαιωμάτων) η οριακή τιμή της χονδρικής αγοράς ρεύματος (μέση τιμή 12μήνου περίπου 100 ευρώ/MWh) επιβαρύνεται από το κόστος αγοράς δικαιωμάτων σε ποσοστό ίσο ή μεγαλύτερο από την τιμή του φυσικού αερίου! (30/0,5+40=100, όπου 30 = τιμή αερίου, 0,5 βαθμός απόδοσης μετατροπής σε ρεύμα, 40 τιμή δικαιωμάτων)*. 

Το κόστος αγοράς δικαιωμάτων βέβαια επιρρίπτεται στην λιανική τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής. Προσεγγιστικά, το συνολικό ποσό είναι της τάξεως του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ που ισοδυναμεί με περίπου 20 ευρώ/MWh ή 80 ευρώ τον χρόνο για το μέσο καταναλωτή, ήτοι περίπου 10% της δαπάνης του για ρεύμα**.

Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι μόνο το ύψος της τιμής των δικαιωμάτων που προβληματίζει - είναι και η διακύμανσή της. Εδώ και 10 χρόνια είναι σταθερά ανοδική από τα 5 στα 80 ευρώ/τόνο, σε αντίθεση με το φυσικό αέριο που, σε αποπληθωρισμένες τιμές, με εξαίρεση την περίοδο της κρίσης 2021-2023 είναι πρακτικά σταθερό στο ίδιο διάστημα στο επίπεδο των 20-30 ευρώ/MWh. Οι δε προβλέψεις για το μέλλον είναι ότι η τιμή των δικαιωμάτων - που οδηγείται από πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ για την επίτευξη του Net Zero - θα συνεχίσει να αυξάνεται ενώ η τιμή του φυσικού αερίου - που εξαρτάται από τις διεθνείς αγορές -  έχει πτωτική τάση (το φυσικό αέριο που υπάρχει στον φλοιό της γης είναι πρακτικά ανεξάντλητο).

Είναι λοιπόν φυσιολογικό το επόμενο ερώτημα:  Πως αποφασίζουν οι πολιτικοί για το σημαντικό αυτό νούμερο; Η γρήγορη απάντηση είναι: Παίζοντας ένα είδος μικροπολιτικής κολοκυθιάς στην καλύτερη περίπτωση. Μπορεί η εκτίμηση αυτή να φαίνεται υπερβολική αλλά πως εξηγείται για παράδειγμα το γεγονός ότι η ίδια τιμή για τις εκπομπές από τις μεταφορές και τα κτίρια που έχει ήδη επιβληθεί στην Γερμανία έχει καθορισθεί στα επίπεδα των 50-60 ευρώ/ τόνο; Ποια "επιστημονική" θεωρία ανακάλυψε ότι οι εκπομπές αυτές διαφέρουν (ως προς την επίπτωσή τους στην κλιματική αλλαγή) από τις εκπομπές των βιομηχανιών και των παραγωγών ενέργειας;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μόνη ομάδα χωρών που πυροβολούν το πόδι τους με αυτόν τον παράλογο κλιματικό φόρο (μαζί με την Λαϊκή Δημοκρατία της Καλιφόρνια). Παράλογο γιατί επιβαρύνει την παραγωγή και όχι την κατανάλωση CO2. Με αποτέλεσμα η παραγωγή να καταφεύγει σε χώρες που δεν επιβάλουν τον παράλογο φόρο. Παραγωγή που σε επόμενη φάση καταναλώνουν οι πολίτες των χωρών μελών της ΕΕ μέσω των εισαγωγών. Και χαμένοι και δαρμένοι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα έλεγε ο λαός. Η αλήθεια είναι ότι η "Ευρώπη" ανέλαβε δράση για να διορθώσει τον παραλογισμό (που το γνώριζαν όλοι με το εύηχο όνομα διαρροή άνθρακα - Carbon Leakage) έστω με καθυστέρηση δεκαετιών. Γι' αυτό από το 2027 θα επιβάλλεται φόρος άνθρακα στις εισαγωγές από μη ευαίσθητες κλιματικά χώρες (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM). Οπότε ο ευρωπαίος καταναλωτής θα πληρώνει άμεσα το κόστος με την αυξημένη δαπάνη για την αγορά εισαγόμενων αγαθών και όχι όπως μέχρι τώρα έμμεσα με την απώλεια της δουλειάς του. 

Πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η φορολογία στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Μηδαμινή στην περίπτωση της ΕΕ δεδομένου ότι συνολικά οι εκπομπές των χωρών μελών είναι χαμηλότερες από το 10% των παγκοσμίων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας όπου υπολογίζεται ότι μέσα στην  τελευταία δεκαετία η Κίνα ήταν υπεύθυνη για εκπομπές ίσες με αυτές της Μ. Βρετανίας σωρευτικά από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης μέχρι σήμερα! Για να μην αναφέρουμε την Ελλάδα για την οποία ο φόρος μοιάζει περισσότερο με συγχωροχάρτι. Πληρώνουμε για κάτι που ελπίζουμε ότι θα μας αποδοθεί σε μια άλλη ζωή. Και το χειρότερο. Σε αντίθεση με τους άλλους ευρωπαίους δεν ξέρουμε ποια είναι τα αμαρτήματα για τα οποία πρέπει να εξιλεωθούμε.

Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Υπάρχει εναλλακτική λύση; Η άποψη του γράφοντος είναι ότι η φορολογική αυτή επιβάρυνση πρέπει να καταργηθεί ολοσχερώς. Αν όμως αυτό δεν είναι πρακτικά δυνατό, τότε:

• Η χρήση του μηχανισμού CBAM είναι μια ορθολογική και πρακτική λύση. Γιατί είναι μια εκ των κάτω (bottom up) διαδικασία που έχει μια πιθανότητα να διευρύνει τον αριθμό των "εθελοντών" δίνοντάς τους ιδιοτελή κίνητρα (ή αντικίνητρα και μάλιστα σε βαθμό bullying αλλά έτσι είναι η ζωή...). Αυτό αναγκαστικά σημαίνει τερματισμό της προσπάθειας επιβολής εκ των άνω λύσεων όπως αυτές που προωθούνται μέσω των Ηνωμένων Εθνών.
• Πρέπει να αντικατασταθούν τα συστήματα Cap and Trade (όπως το Ευρωπαϊκό ΣΕΔΕ) με ένα γενικευμένο φόρο άνθρακα ό οποίος θα καθορίζεται και θα μεταβάλλεται ετησίως με βάση ένα κοινά αποδεκτό σημείο αναφοράς για την θέρμανση του πλανήτη (π.χ. την θερμοκρασία στην τροπόσφαιρα των τροπικών). Η μέθοδος έχει προταθεί από τον οικονομολόγο καθηγητή κ. Ross McKitrick του Πανεπιστημίου του Guelph. Το προτέρημα της μεθόδου είναι η πλήρης αποπολιτικοποίηση της διαδικασίας καθορισμού του ύψους της φορολόγησης.
• Μετά την υιοθέτηση του γενικευμένου Φόρου Άνθρακα πρέπει να καταργηθούν όλες οι επιδοτήσεις και ενισχύσεις τόσο στις ΑΠΕ όσο και την εξοικονόμηση ενέργειας (ή την προώθηση της χρήσης ηλεκτρικής). Η παράλληλη εφαρμογή του φόρου άνθρακα με τις επιδοτήσεις αυτές είναι ανορθολογική από οικονομική σκοπιά. Αρκεί κανείς να συγκρίνει το κόστος αποτροπής εκπομπών όπως αυτό εκφράζεται στο υπάρχον ΣΕΔΕ με αυτό του κόστους των επιδοτήσεων στις ΑΠΕ (ή ακόμα χειρότερα της επιδότησης στην ηλεκτροκίνηση).
• Με την κατάργηση των διαφόρων επιδοτήσεων δημιουργείται μεγαλύτερο περιθώριο για την αναδιανομή των εσόδων που εισπράττονται από τον φόρο άνθρακα στους πολίτες. Αυτό είναι η μόνη αγνή και έντιμη "Δίκαιη Μετάβαση". Έχει προταθεί στις ΗΠΑ (Carbon Dividend - και έχει εφαρμοστεί σε ένα βαθμό και στην Λ. Δ. της Καλιφόρνια) και έχει γίνει προεκλογική υπόσχεση στην Γερμανία (Klimageld).

Ποιες είναι οι πιθανότητες να γίνουν πράξη τα παραπάνω; Ελάχιστες, αλλά έχουν  αυξηθεί πρόσφατα καθώς φαίνεται ότι ορισμένοι πολιτικοί αισθανόμενοι την πίεση της ακρίβειας (αμερικανιστί affordability) διαπιστώνουν δημοσίως ότι έχουν πιθανόν "πάρει λάθος δρόμο" ή "λύνουν το λάθος πρόβλημα". Πόσο χρόνο θα χρειαστούν από την διαπίστωση αυτή μέχρι του σημείου να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν με στοιχειώδη σοβαρότητα το θέμα είναι κάτι που ο γράφων αδυνατεί να προβλέψει.

*Γίνονται στρογγυλοποιήσεις που δεν επηρεάζουν σημαντικά το επιχείρημα. Η μέση οριακή τιμή της αγοράς (ΤΕΑ) στο διασυνδεδεμένο σύστημα είναι εντυπωσιακά σταθερή εδώ και 22 μήνες στα 105 ευρώ /MWh

** Αυτή είναι η άμεση επίπτωση. Το κόστος των δικαιωμάτων επιβαρύνει και τις επιχειρήσεις οι οποίες με την σειρά τους την μετακυλίουν στους καταναλωτές. Αν στην επιβάρυνση αυτή προστεθεί η χρέωση για την επιδότηση των ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ), οι καταναλωτές δαπανούν περίπου το 30% των λογαριασμών τους ρεύματος για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.