Ρυθμιστής Δεσμώτης Έτεκεν Μυν

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μετά από πολυετή αδράνεια ξύπνησε από το κώμα της και εξέδωσε απόφαση για να δώσει κατευθύνσεις στους παρόχους ρεύματος σχετικά με την χρήση ρητρών αναπροσαρμογής των τιμολογίων τους για μικρούς πελάτες. Το κείμενο της απόφασης, που μόλις δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως, είναι ενδεικτικό του φαινομένου της "αιχμαλωσίας του ρυθμιστή" (regulatory capture). Το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί από την πρώτη στιγμή που δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ (στις αρχές του 20ου αιώνα) ¨ανεξάρτητοι¨ ρυθμιστές για να ελέγχουν κλάδους της οικονομίας στους οποίους η ελεύθερη αγορά θεωρείτο ότι δεν λειτουργούσε ομαλά. Το φαινόμενο συνίσταται στο ότι οι ρυθμιστές πολύ γρήγορα άρχισαν να συμπεριφέρονται ως προστάτες των συμφερόντων των υπό έλεγχο επιχειρήσεων αντί ως ελεγκτές τους προς όφελος του κοινού συμφέροντος. Το κείμενο της απόφασης της ΡΑΕ είναι προφανές ότι απευθύνεται στους παρόχους και έχει σκοπό να τους διευκολύνει γιατί:

Κατ΄αρχήν είναι ένα κείμενο οκτώ (8) πυκνογραμμένων σελίδων από το οποίο οι πρώτες έξη (6) αναλίσκονται στην δικαιολόγηση της απόφασης. Με προτάσεις που εκκινούν με το περίφημο "Επειδή". Το κείμενο δεν μπορεί προφανώς να διαβαστεί από τη συντριπτική πλειοψηφία των καταναλωτών. Αμφιβάλουμε ότι μπορεί να διαβαστεί ακόμα και από τα στελέχη των παρόχων χωρίς εντατική προσπάθεια - ειδικά οι πρώτες έξη (6) σελίδες.

Η απόφαση δεν  επιβάλει στους παρόχους καμία υποχρέωση. Τους δίνει "κατευθυντήριες" γραμμές τις οποίες θα πρέπει εθελοντικά να εφαρμόσουν στους επόμενους δύο μήνες και μετά ....βλέπουμε. Αλλά και αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν σοβαρά προβλήματα και παραλήψεις.

Η απόφαση της ΡΑΕ δεν ασχολείται καθόλου με την πρακτική της παραπλανητικής διαφήμισης. Οι πάροχοι μέσω των διαφημίσεων και των ισχυρισμών των πωλητών των τηλεφωνικών κέντρων μέσω των οποίων προωθούν τις πωλήσεις τους δίνουν λανθασμένες και παραπλανητικές πληροφορίες στους υποψήφιους πελάτες τους σχετικά (και όχι μόνο) με τις χρεώσεις αναπροσαρμογής. Οι τιμές και οι εκπτώσεις που εμφανίζονται δημοσίως έχουν τόσο χαώδη μερικές φορές απόσταση από την πραγματικότητα ώστε να προκαλούν κυνικό γέλωτα σε όσους έχουν την δυνατότητα να τις αποκρυπτογραφήσουν.

Ακόμα πιο συγκεκριμένα, η απόφαση της ΡΑΕ αποφεύγει να συστήσει στους παρόχους την τοποθέτηση της χρέωσης αναπροσαρμογής στην θέση του λογαριασμού που παρουσιάζονται οι ανταγωνιστικές χρεώσεις. Αυτή είναι ανεπίτρεπτη παράλειψη γιατί ορισμένοι πάροχοι παραπλανούν το κοινό παρουσιάζοντας την αναπροσαρμογή υπό τον τίτλο "συμπληρωματικές" ή ακόμα και "ρυθμιζόμενες" χρεώσεις. Δυσκολεύουν συνεπώς τον υπολογισμό της συνολικής μοναδιαίας χρέωσης που επιβάλουν στους πελάτες τους. Αν ο καταναλωτής δεν είναι υποψιασμένος, βλέποντας με μια πρώτη ματιά τον λογαριασμό του, νομίζει ότι πληρώνει 6,5 λεπτά την κιλοβατώρα για τις ανταγωνιστικές χρεώσεις ενώ στην πραγματικότητα πληρώνει πάνω από 9 λεπτά. 

Η απόφαση της ΡΑΕ εκτός από παραλήψεις έχει και τεχνικά λάθη που θα δημιουργήσουν πρόβλημα στην υλοποίηση των "κατευθυντηρίων γραμμών". Για παράδειγμα προβλέπεται η συμπερίληψη των ορίων  της ζώνης ασφαλείας, στις συμβάσεις προμήθειας. Σε άλλο σημείο της απόφασης όμως προβλέπεται (ορθώς)  η περιοδική αναθεώρηση των ορίων. Θα πρέπει δηλαδή οι Πάροχοι να στέλνουν κάθε μήνα νέες συμβάσεις στους πελάτες τους με τα νέα όρια; (Ένας τουλάχιστον πάροχος φαίνεται ότι το κατάλαβε ήδη!)

Χαρακτηριστικό της προσπάθειας διευκόλυνσης των παρόχων είναι το ότι οι "κατευθυντήριες γραμμές" δεν αποκλείουν την χρήση ποινών αποχώρησης και σε τιμολόγια με ρήτρες, παρ΄όλο που σωστά επιτρέπονται στα σταθερά τιμολόγια. Απλώς εκφράζεται με μορφή σχεδόν ευχής οι ποινές αυτές να είναι αναλογικές να αντιστοιχούν δηλαδή στο μέγεθος του εγκλήματος της αποχώρησης! ("Οι εν λόγω «ρήτρες πρόωρης αποχώρησης» δύνανται να προβλέπονται μόνο στις συμβάσεις «σταθερού τιμολογίου», που συνάπτονται για προκαθορισμένη διάρκεια" .....).

Ακόμα και στην ορθή κατά τα άλλα σύσταση να υπάρχουν σταθερά τιμολόγια αφήνεται παράθυρο να αλλάζουν οι χρεώσεις των σταθερών αυτών τιμολογίων όταν συμβαίνει κάτι "παράξενο¨" (Το εν λόγω σταθερό τιμολόγιο, εφόσον είναι ορισμένης διάρκειας, δύναται να τροποποιείται, σε περίπτωση επιβολής χρεώσεων από Ρυθμιστικές ή Νομοθετικές παρεμβάσεις, σύμφωνα με τα οριζόμενα κατωτέρω.....¨".)

Η ΡΑΕ, όσον αφορά τους καταναλωτές, με την απόφασή της αυτή έτεκε μυν (γέννησε ποντικάκι). Αλλά το πρόβλημα με την ΡΑΕ δεν αφορά μόνο την απόφαση. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας δεν έχει κάνει τίποτα απολύτως για να πληροφορήσει και να εκπαιδεύσει το καταναλωτικό κοινό για το πρόβλημα. Έχει αφήσει την ευθύνη αυτή στην ιδιωτική πρωτοβουλία, στην πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών στην Ελλάδα, το allazorevma.gr. Η ιστοσελίδα αυτή είναι, εδώ και 5 σχεδόν χρόνια,  η μόνη πηγή πληροφόρησης για τους καταναλωτές σχετικά με το πόσο πραγματικά τους στοιχίζουν οι ρήτρες αναπροσαρμογής.  Αντί λοιπόν να καταναλώνει χρήμα και χρόνο για την κατάρτιση αποφάσεων χωρίς δόντια, με κίνδυνο να εκτίθεται  ως αιχμάλωτος των παρόχων, είναι καλύτερα με την βοήθεια της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να επενδύσει στη ενημέρωση των καταναλωτών. Γιατί οι ενημερωμένοι καταναλωτές θα αναγκάσουν τους παρόχους να προσαρμόσουν τις πρακτικές τους ώστε να είναι διαφανείς και τίμιες.