Το κεφάλαιο είναι ένας "παρεξηγημένος" πλουτοπαραγωγικός πόρος. Ίσως φταίει για αυτό το ότι δεν είναι κάτι χειροπιαστό. Είναι ένα ιδεατό κατασκεύασμα - κατάλληλο για ιδεολογική επένδυση. Είναι λοιπόν χρήσιμο να εξηγηθεί ότι οι εναλλακτικοί τρόποι συσσώρευσης και αξιοποίησής του - η ελεύθερη αγορά και ο κεντρικός προγραμματισμός - έχουν κοινό στόχο. Την καλύτερη δυνατή χρήση αυτού του οικονομικού - δηλαδή σπανίζοντος - πόρου. Σπανίζοντος γιατί η συσσώρευσή του απαιτεί θυσία παρούσας κατανάλωσης με σκοπό την αύξησή της στο μέλλον μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας. Η θυσία της παρούσας γενιάς και η προσδοκία για καλύτερο μέλλον δεν αποτελούν ιδεολογική διαφορά μεταξύ των δύο εναλλακτικών μεθόδων κοινωνικής οργάνωσης. Το ερώτημα είναι ποια από τις δύο μεθόδους εξασφαλίζει αποτελεσματικότερα την επίτευξη του κοινού στόχου. Δηλαδή την μέγιστη δυνατή αύξηση της παραγωγικότητας υπό τον περιορισμό της ελάχιστης δυνατής θυσίας παρούσας κατανάλωσης.
Έχουμε την τύχη να ζούμε στην εποχή που έχει στην διάθεση της τα απτά αποτελέσματα ενός σχεδόν ελεγχόμενου κοινωνικού πειράματος που έγινε στην Σοβιετική Ένωση τον προηγούμενο αιώνα - το πείραμα του κεντρικού προγραμματισμού. Το πείραμα κατέληξε στην κατάρρευση του οικοδομήματος με αποτέλεσμα η θυσία τριών γενεών σοβιετικών πολιτών να πάει σχεδόν ολοκληρωτικά χαμένη. Η θυσία αυτή ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτή των δυτικών χωρών (η αναγκαστική αποταμίευση στην ΕΣΣΔ - που ένας συνεπής μαρξιστής θα την αποκαλούσε υπεραξία της εργασίας ή αλλιώς ποσοστό εκμετάλλευσης- ήταν της τάξεως του 40%). Το αποτέλεσμα αυτής της θυσίας ήταν η πλήρης απαξίωση των επενδύσεων που έγιναν με την μέθοδο του κεντρικού προγραμματισμού. Η ΕΣΣΔ κατέληξε να διακωμωδείται ως Άνω Βόλτα με πυρηνικά - πολύ πριν καταρρεύσει. Αφορμή για την κατάρρευση μεταξύ άλλων ήταν η ανάγκη της ΕΣΣΔ να δανειστεί από την Δύση για την κάλυψη επισιτιστικών αναγκών. Ακόμα και σήμερα, η διάδοχος της ΕΣΣΔ, η Ρωσία, βασίζει την οικονομία της - σαν χώρα του τρίτου κόσμου - στον ορυκτό της πλούτο. Τον οποίο μάλιστα δεν εκμεταλλεύεται στον μέγιστο βαθμό λόγω έλλειψης επενδύσεων!
Το παράδοξο είναι ότι, στον δυτικό κόσμο και ιδιαίτερα στην Ευρώπη αλλά ακόμα χειρότερα στην Ελλάδα, φαίνεται ότι δεν πήραμε το μάθημα από τα αποτελέσματα του σοβιετικού πειράματος*. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στον ενεργειακό τομέα, που υφίσταται το κύριο βάρος των πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής - τον στόχο του Net Zero για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πολιτικές αυτές, που μοιάζουν με τα σταλινικά πενταετή πλάνα, οδηγούν σε τεράστιου μεγέθους σπατάλη κεφαλαίου. Ο στόχος που τίθεται με πολιτικές αποφάσεις για τις εκπομπές CO2 την Ευρώπη δεν διαφέρει πολύ από τον στόχο (που προσωπικά έβαζε και επέβλεπε ο Στάλιν), για την παραγωγή ατσαλιού στην ΕΣΣΔ και δεν απέχουμε πολύ από το να αναγορεύουμε όσους δεν πετυχαίνουν τον στόχο "εχθρούς του λαού".
Μια πρόχειρη αλλά παραστατική εικόνα του προβλήματος φαίνεται αν συγκριθούν συγκεκριμένα απλά παραδείγματα σπατάλης κεφαλαίου: την υποδομή φυσικού αερίου στην Αρμενία του 2000 και την εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ στην Ελλάδα του 2023 (και την προγραμματισμένη για το 2030).
Η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας τροφοδοτείτο με φυσικό αέριο από την υπόλοιπη ΕΣΣΔ με ένα αγωγό μεταφοράς δυναμικότητας 10 δισ. κυβικών τον χρόνο - ο αγωγός είχε κατασκευαστεί επί ΕΣΣΔ. Την εποχή που ο γράφων επισκέφτηκε την Αρμενία (2000) δεν κυκλοφορούσε φυσικό αέριο στον αγωγό γιατί η Ρωσία το χρέωνε πλέον σε διεθνείς τιμές που η χώρα δεν άντεχε να πληρώσει. Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι η δυναμικότητα αυτή κάλυπτε τις ανάγκες μιας χώρας 3,5 εκατομμυρίων κατοίκων - που αντιστοιχεί σε ένα επίπεδο κατανάλωσης που η Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων κατοίκων δεν έχει φθάσει ακόμα μετά από ένα τέταρτο αιώνα**. Η υποδομή που κατασκευάστηκε με την μέθοδο του κεντρικού προγραμματισμού (που για τους υποστηρικτές του έχει το πλεονέκτημα να "βλέπει μακριά"- κρύο αστείο για τους Αρμένιους) ήταν με μια πρόχειρη εκτίμηση τρείς φορές μεγαλύτερη από αυτή που θα χτιζόταν αν υπήρχε στοιχειώδες κίνητρο οικονομικής αποτελεσματικότητας. Θηριώδης σπατάλη.
Στην Ελλάδα έχουμε ένα ηλεκτρικό σύστημα που έχει μια μέγιστη ισχύ - αιχμή - περίπου 10 GW και ετήσια κατανάλωση περίπου 50 ΤWH. Η ζήτηση αυτή, που έχει μείνει σχεδόν σταθερή τα τελευταία 10 χρόνια, θα μπορούσε να καλυφθεί (με την βοήθεια εισαγωγών) από τα υπάρχοντα θερμικά (λιγνίτης και φυσικό αέριο) και υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Παρ' ολ' αυτά έχουμε κατασκευάσει ένα δεύτερο ηλεκτροπαραγωγικό σύστημα από ΑΠΕ ισοδύναμο σε εγκατεστημένη ισχύ με το υπάρχον***. Με κόστος τουλάχιστον διπλάσιο από αυτό που χρειαζόταν αν κατασκευαζόταν με συμβατικούς σταθμούς (οι οποίοι δεν θα απαιτούνταν έτσι κι αλλιώς). Ακόμα χειρότερα, προγραμματίζουμε για την αγορά αυτή των 10 GW να έχουμε εγκαταστήσει 17 ακόμα GW με ΑΠΕ μέχρι to 2030 ενώ ήδη βρίσκονται σε λειτουργία ή κατασκευή πρόσθετα εργοστάσια φυσικού αερίου ισχύος περίπου 2,5 GW (που χρειάζονται για να υποστηρίξουν ένα σύστημα που θα βασίζεται στις ΑΠΕ****). Αυτή η σπατάλη είναι πιο θηριώδης από αυτή για την οποία ήταν υπεύθυνος ο σοβιετικός προγραμματισμός στην φτωχή Αρμενία επί ΕΣΣΔ.
Γιατί αυτές οι κοινωνικά καταστρεπτικές αποφάσεις; Στην ΕΣΣΔ υπήρχε ο στόχος της σοσιαλιστικής ουτοπίας. Ή πιο συγκεκριμένα του σταλινικού δόγματος για το "χτίσιμο του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα". Στην Ευρώπη σήμερα υπάρχει ο στόχος της αποφυγής της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει "σε μια μόνο χώρα" . Και αν είναι να γίνει σε "μια μόνο χώρα", αυτή δεν θα ήταν πάντως η Ευρώπη που είναι υπεύθυνη για το 9% των παγκοσμίων εκπομπών CO2 (πόσο μάλλον η πτωχή αλλά τίμια Ελλάδα). Η πολιτική της ΕΕ (και πολύ περισσότερο της Ελλάδος) για την κλιματική αλλαγή είναι παράλογη - πιο παράλογη από την σταλινική. Γιατί αν οι σοβιετικοί στόχευαν σε μια ουτοπία, οι σημερινοί ευρωπαίοι δεν στοχεύουν καν σε ουτοπία. Οι πολιτικές τους και οι στόχοι τους - το περίφημο Net Zero - μοιάζουν περισσότερο με αυτοευνουχισμό.
Ελπίζει κανείς ότι το αντίστοιχο της κατάρρευσης του σοβιετικού οικοδομήματος θα συμβεί με λιγότερο καταστρεπτικό και κυρίως ειρηνικό τρόπο στην περίπτωση των Ευρωπαϊκών πολιτικών για το κλίμα. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι αρκετοί Ευρωπαίοι βλέπουν με σκεπτικισμό την όλη προσπάθεια. Λιγότεροι στην Ελλάδα. Προτείνω να το δούμε αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου