Μια Αξιολόγηση της Λιανικής Αγοράς Ρεύματος - με Ευρωπαϊκή Βοήθεια

Ένα από τα πλεονεκτήματα του να είναι μια χώρα μέλος της ΕΕ είναι ότι υπάρχει μια συλλογική υποδομή που μπορεί  να χρησιμοποιηθεί, κατάλληλα προσαρμοσμένη για τις ανάγκες κάθε χώρας, για την ανάπτυξη και βελτίωση των θεσμών της. Ένα μικρό παράδειγμα: Η ρύθμιση των αγορών. Αν, για παράδειγμα, κάποιος θελήσει να αξιολογήσει την λειτουργία της λιανικής αγοράς ρεύματος στην Ελλάδα, υπάρχει διαθέσιμος σχετικός "τυφλοσούρτης" (handbook). Ο γράφων έκανα ακριβώς αυτό. Χρησιμοποίησα το hanbook που έχει καταρτίσει ο CEER (Συμβούλιο των Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας) για να αξιολογήσω την λειτουργία της λιανικής αγοράς ρεύματος στην Ελλάδα. Καλό βαθμό αξιολόγησης παίρνει μια αγορά όσο περισσότερο ανταγωνιστική είναι και συνεπώς όσο καλύτερα τα περιθώρια κέρδους των πωλητών αντανακλούν το δικό τους κόστος. "Περισσότερο" και "καλύτερα" σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες μέλη της ΕΕ. Αλλά και "περισσότερο" και "καλύτερα" στην διαδρομή του χρόνου.

Υποθέτω ότι δεν αποτελεί έκπληξη ότι, όπως συνοπτικά παρουσιάζεται στον Πίνακα παρακάτω, η ελληνική αγορά είναι "λιγότερο" ανταγωνιστική και "χειρότερη" ως προς τα περιθώρια κέρδους, τόσο σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη όσο και σε σχέση με το παρελθόν. Οι σχετικές παρατηρήσεις:

Η συσχέτιση των τιμών χονδρικής και λιανικής στο 89% κατά μέσο όρο στην περίοδο '21-'24 είναι πολύ χαμηλότερη από την αναμενόμενη σε Ευρωπαϊκές αγορές - που είναι γύρω στο 98-99%. Αξιοσημείωτο ότι το '21 - πριν την κρίση και τις κρατικές επιδοτήσεις - ήταν στο 98%. Τα επόμενα δύο χρόνια της κρίσης οι τιμές αποδεσμεύτηκαν, πράγμα ίσως κατανοητό. Το ερώτημα είναι τι συνέβη το 2024 που η συσχέτιση έπεσε στο 58%. Αυτό που παρατηρήθηκε είναι ότι οι Πάροχοι, με προεξάρχοντα τον δεσπόζοντα, χρησιμοποίησαν την δυνατότητα της έκπτωσης στην "βασική τιμή" των πράσινων τιμολογίων για να απορροφήσουν τις αλλαγές στην χονδρική. Το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς είχαν μικρές εκπτώσεις και υπερκέρδη τα οποία "ξόδεψαν" στο δεύτερο εξάμηνο όταν η χονδρική αυξήθηκε. Με τον τρόπο αυτό "αποδεσμεύτηκαν" οι τιμές λιανικής από την χονδρική υποκαθιστώντας στην πράξη την ανάγκη κρατικής επιδότησης. Ξέχασαν όμως να ενημερώσουν τον Υπουργό με συνέπεια ο "πονηρός"* σχεδιασμός του πράσινου τιμολογίου να μείνει (μερικώς) αναξιοποίητος. Έτσι, ο Υπουργός άρχισε πάλι τις επιδοτήσεις.

Το μέσο μικτό περιθώριο των Παρόχων στην περίοδο '21-'24, στα 31 ευρώ την μεγαβατώρα, είναι περίπου διπλάσιο έως τριπλάσιο σε σχέση με αυτό των αγορών άλλων ευρωπαϊκών χωρών (10 στην Ολλανδία, 14 στην Πορτογαλία) και το τέταρτο υψηλότερο μεταξύ των χωρών  μελών της ΕΕ. Οι απώλειες των Παρόχων το '21 καλύφθηκαν και με το παραπάνω τα επόμενα 2 χρόνια της κρίσης και των κρατικών επιδοτήσεων, με το καταπληκτικό 78 του 2022 και 36 ευρώ/μεγαβατώρα του 2023. Τα 15 ευρώ του 2024 είναι αποτέλεσμα των 38 ευρώ το πρώτο εξάμηνο και των -8 το δεύτερο (40% στο Α' και -3% στο Β'). Η εκτίμηση μου είναι ότι η διακύμανση των τιμών στο 2024 επηρεάστηκε κυρίως από την τιμολογιακή πολιτική του υπό κρατικό έλεγχο δεσπόζοντα παρόχου αλλά και (λιγότερο) από τον ανταγωνισμό, που εκφράστηκε μέσω της προσφοράς  τιμολογίων σταθερής τιμής για πρώτη φορά μετά από χρόνια στην ελληνική αγορά. Το δεύτερο είναι και η μοναδική ελπιδοφόρα τάση που δείχνουν τα στοιχεία για την λειτουργία της αγοράς.

Στον Πίνακα ακολουθούν οι δείκτες που το handbook του CEER προτείνει για την μέτρηση του επιπέδου του ανταγωνισμού στην αγορά. Τα στοιχεία μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη στον ενημερωμένο πολίτη της χώρας. Ο δείκτης Herfindahl Hirschman  έχει μεν μια ελαφρότατη κάμψη στη περίοδο '21- '24, παραμένει όμως στο επίπεδο του δυοπωλίου, εξηγώντας σε μεγάλο βαθμό (ex ante!) τα υψηλά περιθώρια των πωλητών. Ο ανταγωνισμός αντιστοιχεί σε κλάδο με δύο μόνο παίκτες (για την ακρίβεια 1,8). Οι δείκτες συγκέντρωσης της αγοράς συνεχώς χειροτερεύουν με τον χρόνο. Τα μερίδια των τριών (3) και των πέντε (5) μεγαλύτερων παρόχων είναι συντριπτικά και βαίνουν αυξανόμενα. Είναι πλέον ορατός ο δοκιμασμένος, διαχρονικός στόχος του ελληνικού κατεστημένου**: Μια αγορά αποτελούμενη από ένα δεσπόζοντα κρατικοδίαιτο (ή υπό κρατικό έλεγχο) προμηθευτή και τρείς ιδιώτες που "κόβουν μονέδα" εκμεταλλευόμενοι την (εκούσια ή ακούσια) αδράνεια του δεσπόζοντα.

Με την βοήθεια του ευρωπαϊκού τυφλοσούρτη (και της σχετικής βιβλιογραφίας του ACER και του CEER) ο γράφων χρειάστηκα λιγότερο από μια ημέρα εργασίας για να καταρτίσω τον Πίνακα του παρόντος. Η έλλειψη χρόνου, επαρκών στοιχείων και σχετικής εξειδίκευσης (αν και απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) ίσως έχουν  οδηγήσει σε λάθη. Σχετικές παρατηρήσεις είναι συνεπώς ευπρόσδεκτες. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν είναι διαθέσιμες στους τυχόν ενδιαφερόμενους. Ειδικά αυτούς που δεν είναι ημιερασιτέχνες όπως ο γράφων αλλά είναι αρμόδιοι (και πληρώνονται γι' αυτό) να καταρτίζουν τέτοιου είδους Πίνακες και αναλύσεις.

* Πονηρός γιατί είναι αδιαφανής. Ενώ υπόσχεται σταθερότητα και προβλεψιμότητα για ένα τουλάχιστο μήνα, δίνει την δυνατότητα στον Πάροχο μέσω των εκπτώσεων στην "βασική τιμή" να εξουδετερώσει όποτε και όσο θέλει (ή εντέλλεται) τόσο την σταθερότητα όσο και την προβλεψιμότητα.
** Το ελληνικό κατεστημένο, δηλαδή τα πολιτικά κόμματα, επιλέγουν την δομή αυτή της αγοράς μεταξύ άλλων για να α) διατηρούν την  δυνατότητα να "αξιοποιούν" στελέχη τους με διορισμούς στις ελεγχόμενες επιχειρήσεις και β) να διατηρούν σε ένα βαθμό τον έλεγχο στις τιμές των αγαθών που πωλούν αυτές οι επιχειρήσεις ιδιαίτερα όταν αυτά προκαλούν κοινωνικές ευαισθησίες. Πάντα όμως με σεβασμό και προσαρμοστικότητα στις σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες. Περίπου όπως ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης στις εντολές του Βεζίρη - δηλαδή "ψιλοκοροιδεύοντας".