Ο δημόσιος διάλογος κατακλύζεται απο τις διαβεβαιώσεις πολιτικών και πνευματικών ηγετών ("Πανεπιστημιακών"), που παπαγαλίζονται απο ορισμένους Λειτουργούς του Τύπου αλλά και πολλούς άσχετους, ότι οι ΑΠΕ (δηλαδή τα φωτοβολταικά και τα αιολικά) είναι ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτό, κατά την άποψη του γράφοντος, είναι ένα θηριώδες ψέμα - που το περιμένει κανείς απο πολιτικούς και ενδιαφερόμενους "επιχειρηματίες" αλλά ξαφνιάζει κάπως όταν λέγεται απο "πανεπιστημιακούς". Θηριώδες γιατί οι ΑΠΕ έχουν στοιχίσει δεκάδες δισεκατομμύρια στους Έλληνες και προβλέπεται ότι θα στοιχίσουν πολλά ακόμα στο μέλλον.
Ακόμα και το χειρότερο ψέμα όμως κρύβει μέσα του μια δόση αλήθειας. Ακόμα και η δαπάνη για επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων που έχουν δοθεί στις ΑΠΕ δεν αρκεί για να αποδείξει ότι οι ΑΠΕ είναι ακριβές (ή φθηνές!). Θα αποδεχθούμε συνεπώς ότι είμαστε εμείς που δεν καταλαβαίνουμε τις δηλώσεις των πνευματικών μας ηγετών (δεν θα χάσουμε χρόνο για τους πολιτικούς) και θα προσπαθήσουμε να ξεκαθαρίσουμε το τοπίο με την ελπίδα ότι θα βρούμε τρόπο να συνεννοηθούμε. Να εξασφαλίσουμε ότι μιλάμε για τα ίδια πράγματα πριν διαφωνήσουμε (ή παρ' ελπίδα συμφωνήσουμε!).
Η έννοια του κόστους δεν είναι εύκολη παρά μόνο για τους λογιστές. Οι εκ των "πανεπιστημιακών" οικονομολόγοι αλλά και οι μαθητές τους το ξέρουν κατά τεκμήριο καλά. Για τους οικονομολόγους, το κόστος αναφέρεται πάντα σε μια απόφαση που καλείται κάποιος να πάρει. Ανάμεσα σε περισσότερες απο μια εναλλακτικές αποφάσεις, το κόστος κάθε μιας απο αυτές είναι η ωφέλεια που θα είχαμε αν επιλέγαμε την άλλη. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν οι αποφάσεις αφορούν μακροχρόνιες δεσμεύσεις αλλά η σύνδεση της έννοιας του κόστους με μια απόφαση δεν αλλάζει. Η ανάλυση που ακολουθεί είναι οργανωμένη με την λογική αυτή.
Οριακό κόστος - η απόφαση του Διαχειριστή. Αν οι "πανεπιστημιακοί" μας έβαζαν αυτή την παραπάνω λεξούλα "οριακό" τότε η δήλωση "Οι ΑΠΕ έχουν το μικρότερο οριακό κόστος" θα ήταν ορθή. Πράγματι, απο την στιγμή που κατασκευάστηκαν και είναι έτοιμες για λειτουργία, οι ΑΠΕ έχουν μηδαμινό κόστος - περίπου όπως και τα πυρηνικά. Ποια είναι η απόφαση που συνδέεται με το οριακό κόστος; Η απόφαση του διαχειριστή ενός διασυνδεδεμένου συστήματος παραγωγής να δίνει πρώτη προτεραιότητα για την κάλυψη της ζήτησης στην παραγωγή των ΑΠΕ - κάθε ώρα που είναι διαθέσιμη.
Πλήρες κόστος - η απόφαση του Επενδυτή. Η απόφαση που πήρε ο διαχειριστής με βάση το οριακό κόστος έχει μια προυπόθεση. Ότι οι ΑΠΕ έχουν κατασκευαστεί και είναι διαθέσιμες για παραγωγή. Αυτή η απόφαση ανήκει στον επενδυτή, ο οποίος προφανώς δεν πρόκεται να δώσει τα λεφτά του σε ένα έργο που θα αμείβεται με το οριακό τους κόστος - δηλαδή σχεδόν με μηδέν. Η επενδυτική απόφαση λαμβάνεται με το μέσο (ή πλήρες) κόστος και όχι το οριακό. Που περιλαμβάνει την απόσβεση, την απόδοση κεφαλαίου και το λειτουργικό κόστος σε όλη την διάρκεια της ωφέλιμης ζωής της εγκατάστασης (20 χρόνια;) Το οποίο πλήρες κόστος πρέπει να είναι μικρότερο ή ίσο με την τιμή της χονδρικής αγοράς ρεύματος στην ίδια περίοδο. Η επενδυτική απόφαση δεν είναι μόνο: "προχωρώ ή όχι". Μπορεί να είναι: "επιλέγω να επενδύσω σε ΑΠΕ αντί σε παραγωγή με φυσικό αέριο (ή το αντίθετο)".
Εδώ πρέπει να γίνει μια σημαντική παρατήρηση. Ο επενδυτής, όπως προαναφέρθηκε, για να πάρει την απόφασή του πρέπει να προβλέψει την τιμή της αγοράς σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Που καθορίζεται απο το οριακό κόστος των ανταγωνιστικών παραγωγών και μάλιστα του ακριβότερου από αυτούς. Ο επενδυτής των ΑΠΕ λοιπόν είναι ευτυχής γιατί ο κανόνας στην αγορά είναι ότι οι συμμετέχοντες δεν αμείβονται με το δικό τους οριακό κόστος αλλά αυτό του ακριβότερου. Ελπίζοντας ότι οι αρμόδιοι δεν ακούν ορισμένους αμόρφωτους αλλά δυστυχώς και ορισμένους "Πανεπιστημιακούς", που προκαλούν σύγχυση ισχυριζόμενοι - πολλές φορές στην ίδια πρόταση - ότι οι ΑΠΕ είναι ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής και ότι στην αγορά ο καθένας πρέπει να πληρώνεται το κόστος του. Αν έχεις τέτοιους φίλους τι τους θέλεις τους εχθρούς. Καταστροφή!
Είναι λοιπόν οι ΑΠΕ φθηνότερες λαμβάνοντας υπόψη την επενδυτική απόφαση με κριτήριο το πλήρες κόστος; Η απάντηση είναι εύκολη. Αν δεν υπήρχαν πλουσιοπάροχες κρατικές επιδοτήσεις (που έχουν επιβαρύνει τους καταναλωτές με δεκάδες δισεκατομμύρια) δεν θα είχε κατασκευαστεί στην Ελλάδα (αλλά και πουθενά στον κόσμο) ούτε ένα κιλοβάτ ΑΠΕ. Παρ΄ολ'αυτά ο αδιάφθορος εραστής της αλήθειας "πανεπιστημιακός" μας υποθέτουμε ότι θα είχε μια αντίρρηση: "Εγώ δεν είπα ότι οι ΑΠΕ ήταν - ή ακόμα ότι είναι - αλλά ότι ΘΑ είναι ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής στο μέλλον". Η απάντηση είναι "Μακάρι". Το πρόβλημα δεν είναι οι ΑΠΕ καθεαυτές αλλά το κόστος τους και οι επιδοτήσεις που είναι αναγκαίες για να γίνουν οι σχετικές επενδύσεις. Είναι αλήθεια ότι οι υπερβολικές επιδοτήσεις στις ΑΠΕ έχουν μειωθεί και αλλάζουν μορφή. Γίνονται εγγυήσεις με σκοπό την μείωση του κινδύνου για τους επενδυτές δεδομένου ότι η επενδυτική απόφαση για τις ΑΠΕ βασίζεται στο πλήρες κόστος και (κυρίως) στην πρόβλεψη για την τιμή του φυσικού αερίου στα επόμενα 20 χρόνια. Οπότε υπάρχει ένας καταμερισμός εργασιών. Ο "πανεπιστημιακός" μας θα σχεδιάζει (αδιαφανείς για το ευρύτερο κοινό) έμμεσες επιδοτήσεις για τις ΑΠΕ και εμείς θα τις αναδεικνύουμε το κατά δύναμιν. Σε κάθε περίπτωση, ο γράφων έχει την άποψη ότι ακόμα και σήμερα επενδύσεις σε ΑΠΕ στην Ελλάδα δεν γίνονται αν δεν τις ευνοήσει το κράτος (δηλαδή οι πολίτες) βάζοντας το "δάχτυλο στην ζυγαριά". Και δεν τελειώσαμε ακόμα.
Κόστος για το σύστημα-η απόφαση του σχεδιαστή του συστήματος. Όταν η διείσδυση των ΑΠΕ στο μίγμα παραγωγής είναι μικρή ο διαχειριστής λειτουργεί με βάση το οριακό κόστος χωρίς να ανησυχεί. Απο ένα σημείο και μετά όμως αρχίζει να αντιλαμβάνεται αυτό που ο παράνομος οικιστής με το αυτόνομο φωτοβολταικό ήδη γνωρίζει. Χρειάζεται να αγοράσει και μια μπαταρία. Το κόστος του ρεύματος που παράγεται απο το ΦΒ περιλαμβάνει και την επένδυση στην μπαταρία. Ο διαχειριστής πρέπει να αγοράσει μπαταρία. Και αν δεν βρεί πρέπει να καταφύγει σε κάποιου άλλου είδους εφεδρεία π.χ. στο φυσικό αέριο. Συνεπώς για να ερευνήσουμε το εάν οι ΑΠΕ είναι φθηνές θα πρέπει, αφού υπολογίσουμε το πλήρες κόστος, να προσθέσουμε το κόστος εφεδρείας με το οποίο επιβαρύνουν το ηλεκτρικό σύστημα. Έχουμε κάποια ένδειξη σχετικά; Έχουμε τουλάχιστον δύο πρόσφατες: Την εκτόξευση του κόστους των υπηρεσιών εφεδρείας στην χονδρική αγορά που αυξάνουν την χονδρική τιμή (ΤΕΜ) κατά περίπου 30% και τις εκτεταμένες αναγκαστικές διακοπές στην παραγωγή χρυσοπληρωμένων ΑΠΕ. Το κόστος συστήματος είναι αποτέλεσμα της απόφασης που πήρε (ή αμέλησε να πάρει) ο σχεδιαστής του συστήματος (πιθανόν κάποιος "πανεπιστημιακός") στο παρελθόν. Ο οποίος αδιαφόρησε; Δεν πρόκανε; Να κάνει αυτό που έκανε η κρατική μονοπωλιακή επιχείρηση παραδοσιακά (και ο παράνομος οικιστής απο ανάγκη): Το "least cost planning". Τον προγραμματισμό ένταξης νέων μονάδων στο σύστημα με βάση προβλέψεις για την ζήτηση υπο τον περιορισμό του ελάχιστου συνολικού (πλήρους) κόστους (σε όρους παρούσας αξίας). Το κόστος συστήματος με 80% ΑΠΕ στο μίγμα παραγωγής είναι υψηλότερο απο αυτό με 50% και απείρως πιο υψηλό από αυτό με 0%.
Κοινωνικό κόστος - η απόφαση της κοινωνίας. Ο σχεδιαστής του συστήματος ίσως δεν ήταν αμελής. Θα ισχυριστεί ότι ο στόχος του είναι η αποτροπή της κλιματικής αλλαγής και η παραγωγή ρεύματος απο ΑΠΕ συνεισφέρει στην επίτευξη του στόχου αυτού. Καλό είναι να μην του δημιουργήσουμε διανοητική θύελλα ρωτώντας τον πόσο θα επηρεάσει (ή έχει επηρεάσει στο παρελθόν) η χώρα μας την παγκόσμια υπερθέρμανση και με ποιό τρόπο ο ίδιος έχει εξουσιοδοτηθεί να επιβάλει την ποινή της αγοράς συγχωροχαρτιού στην ελληνική κοινωνία. Γιατί αν δώσει τις σωστές απαντήσεις, οποιαδήποτε συζήτηση για το αν οι ΑΠΕ είναι φθηνές ή ακριβές πρακτικά παύει να είναι ενδιαφέρουσα.
Θα τον ρωτήσουμε πάντως αν, γενικά, οι ΑΠΕ είναι ο φθηνότερος τρόπος για να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης εκπομπών. Για να μας απαντήσει θα πρέπει να υπολογίσει (ή να ανακαλύψει) ένα κοινωνικό κόστος του άνθρακα και να το συγκρίνει με το κόστος αποτροπής μέσω των ΑΠΕ. Ακόμα όμως και αν δεν βρεί ένα επαρκώς τεκμηριωμένο κοινωνικό κόστος (ή ανακαλύψει ότι το φάσμα των σχετικών επιστημονικών εκτιμήσεων είναι τόσο μεγάλο που καθιστά την σύγκριση αδύνατη) θα πρέπει να συγκρίνει το κόστος αποτροπής μέσω ΑΠΕ σε σχέση με άλλες πολιτικές ή δράσεις. Υπάρχει σχετική βιβλιογραφία. Αφού την μελετήσει μπορούμε να επανέλθουμε για να συνεχίσουμε την συζήτηση περί φθηνών ή ακριβών ΑΠΕ.
Ο γράφων έχει διαμορφώσει την άποψή του για το εαν οι ΑΠΕ είναι ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής ρεύματος σύμφωνα με τον οικονομικά ορθό τρόπο ορισμού του κόστους. Προφανώς δεν ήταν, δεν φαίνεται να είναι και είναι μεγάλη η πιθανότητα ότι δεν θα είναι στο προβλεπτό μέλλον (δεν είναι καν ο φθηνότερος τρόπος αποτροπής της "κλιματικής αλλαγής"). Στο παρόν κείμενο όμως δεν προσπαθεί τόσο να πείσει για την άποψή του όσο να θέσει ένα πλαίσιο (μεθοδολογία, ορολογία) για την συνέχιση του διαλόγου. Για ποιο κόστος μιλάμε; Σε ποιόν χρονικό ορίζοντα; Κάτω απο ποιές υποθέσεις; Let the games begin.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου