Ας Σταματήσει Επιτέλους το Ανέκδοτο με τα "Κόκκινα" Τιμολόγια

Με κομμένη την ανάσα περιμένει η αγορά να βγει λευκός καπνός από το αρχηγείο της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων κλπ. (ΡΑΑΕΥ) σχετικά με τα νέα "ευέλικτα" τιμολόγια. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, οι ανεπίσημες και αδιαφανείς διαβουλεύσεις μεταξύ των αρμοδίων της ΡΑΑΕΥ και των Παρόχων συνεχίζονται με συναντήσεις που γίνονται εν κρυπτώ και παραβύστω. Για τις οποίες το κοινό στο οποίο θα επιβληθούν οι αποφάσεις έχει πρόσβαση μόνο μέσω διαρροών από Λειτουργούς του Τύπου με ιδιαίτερα ευαίσθητη ακοή. Η κατάσταση θυμίζει ανέκδοτο αλλά έχει και την τραγική της πλευρά. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ιλαροτραγωδία. 

Το allazorevma.gr, διακινδυνεύοντας να χαλάσει το κέφι των παρατηρητών της ιλαροτραγωδίας, προτείνει να τερματιστεί η παράσταση που δίνεται υποτίθεται για τους καταναλωτές χωρίς να ερωτώνται.  Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να προστεθεί ένα νέο χρώμα στα τιμολόγια. Δεν θα διευκολύνει ούτε τους καταναλωτές ούτε τους Παρόχους. Δεν έχει όμως και καμία πρακτική σημασία. 

Τα τιμολόγια σταθερής δαπάνης είναι και τιμολόγια σταθερής τιμής - είναι μπλε. Θα λέγαμε ότι είναι πιο μπλε από τα μπλε. Οποιαδήποτε πρόσθετη "ευελιξία" προσφέρουν αφορά τον καταναλωτή και την συμπεριφορά του και την  οποία ευελιξία (π.χ. κλίμακα χρέωσης) ο ίδιος μπορεί να αγνοήσει ή να αξιοποιήσει - όπως έκανε με το νυκτερινό και τις κλίμακες κατανάλωσης του δεσπόζοντα Παρόχου (ή των ΥΚΩ) τόσα χρόνια. 

Αν υπάρχει ένα αγκάθι στην όλη υπόθεση είναι η επιλογή του Παρόχου που εισήγαγε την καινοτομία να ενσωματώνει (και έτσι να αποκρύπτει) στις προτάσεις του τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις. Αυτό μπορεί να λυθεί με μια ευγενική υπόδειξη από την ΡΑΑΕΥ  η οποία θα έπειθε τον καινοτόμο Πάροχο υπενθυμίζοντάς του ότι ο μεγάλος ανταγωνιστής - συναγωνιστής του σχεδίασε και προσφέρει ακριβώς το ίδιο προϊόν διαχωρίζοντας τα ρυθμιζόμενα. Είμαστε σίγουροι ότι ο Καινοτόμος Πάροχος θα θυσίαζε μέρος της καινοτομικής του έξαρσης για το κοινό καλό.

Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα της απόφασης να μην προστεθεί ένα ακόμα χρώμα στα τιμολόγια είναι κατά την γνώμη μας ότι έτσι όχι μόνο θα αποφευχθεί η σύγχυση στους καταναλωτές αλλά θα διευθετηθεί αυτόματα και το πρόβλημα της μετάβασης - καταργώντας το. Τα "ευέλικτα" τιμολόγια που η ΡΑΑΕΥ ανακάλυψε μήνες αφού είχαν αρχίσει να πωλούνται (και συνεχίζουν απρόσκοπτα να πωλούνται) και τα οποία οι Πάροχοι χαρακτηρίζουν ως μπλε, θα πρέπει να αλλάξουν χρωματισμό. Δεν είναι προφανές πως αυτό μπορεί να υλοποιηθεί εύκολα. Η τουλάχιστον χωρίς να τραυματιστεί η αξιοπιστία που έχει απομείνει στο κράτος (εκπροσωπούμενο από την ΡΑΑΕΥ) δεδομένου ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να δώσει σε τυχόν κακόπιστους την εικόνα του ευπειθούς ακόλουθου των Παρόχων.

Μετά από την αποτυχημένη διαχείριση και αυτού του θέματος, η ΡΑΑΕΥ πρέπει επιτέλους να αποδεχθεί ότι κάθε φορά που επεμβαίνει στην λιανική αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, ενεργώντας με τις καλύτερες προθέσεις, χειροτερεύει τα πράγματα. Επαναλαμβάνουμε την παλιότερη πρότασή μας να ακολουθήσει και στην συγκεκριμένη περίπτωση την σοφή στρατηγική: Μην  Κάνεις Τίποτα - Do Nothing.

Η Πράσινη Μετάβαση ως Δημιουργική Καταστροφή

Με την ευκαιρία της απονομής του βραβείου Νόμπελ για την οικονομική επιστήμη του 2025 σε ερευνητές που εστίασαν στην ανάπτυξη μέσω της διαδικασίας της "δημιουργικής καταστροφής", ορισμένοι ευφάνταστοι ζηλωτές της "πράσινης μετάβασης" αισθάνθηκαν -και το δήλωσαν- δικαιωμένοι: "Να! Το λένε και οι επιστήμονες! Φέρνουμε την επανάσταση που θα δώσει φτερά στην ανάπτυξη". Είτε από άγνοια είτε από πρόθεση κάνουν λάθος. Η δημιουργική καταστροφή που υποστηρίζουν είναι πράγματι καταστροφική αλλά είναι δημιουργική μόνο με την έννοια που έδωσε ο Στάλιν στην εκβιομηχάνιση της Ρωσίας την δεκαετία του '30 του περασμένου αιώνα.  

Οι διαφορές μεταξύ των πενταετών πλάνων του Στάλιν και του σημερινού Net Ζero της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σημαντικές αλλά μόνο ποσοτικές. Ο Στάλιν θυσίασε εκατομμύρια κουλάκους στην προσπάθεια για την δόμηση του σοσιαλισμού και από τους υπόλοιπους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης "ρούφηξε" υπεραξία σε πρωτόγνωρο βαθμό ακόμα και σε σύγκριση με τον πιο σκληρό καπιταλιστή. Υπεραξία που επενδύθηκε σε πολεμική βιομηχανία, η οποία επέτρεψε στην Σοβιετική Ένωση να κερδίσει τον πόλεμο αλλά καταδίκασε δύο ακόμα γενεές Ρώσων σε ένδεια. Ο Στάλιν κέρδισε τον πόλεμο αλλά έχασε την ειρήνη. Ήττα που επισφραγίστηκε το 1989.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μιμούνται τον πενταετή στόχο για την παραγωγή ατσαλιού του Στάλιν με τον στόχο για την μείωση τω εκπομπών CO2. Η καταστροφή που με τον τρόπο αυτό επιτελείται στην οικονομία των χωρών μελών έχει πλέον γίνει εμφανής. Η συνέχισή της προβλέπεται ότι θα φέρει νέα δεινά. Όπως ο Στάλιν, οι σημερινοί ηγέτες της ΕΕ επικαλούνται την επιστήμη. Οι κουλάκοι και οι θαμώνες του Γκουλάγκ στην ΕΣΣΔ δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν ότι ο σοσιαλισμός είναι η μοναδική επιστημονικά τεκμηριωμένη θεωρία για μια ορθολογική (και δίκαιη!) κοινωνική οργάνωση. Στην σημερινή ΕΕ, οι αμόρφωτες μάζες πρέπει να διαφωτιστούν για τον επικείμενο παγκόσμιο όλεθρο που υποτίθεται ότι προβλέπει η επιστήμη.  Η ομοιότητα μεταξύ της θεωρίας του Στάλιν για την νίκη του σοσιαλισμού σε ένα μόνο κράτος και της μονομερούς δέσμευσης της ΕΕ για την επίτευξη στόχων μείωσης εκπομπών CO2 φέρνει ανατριχίλα. Η ΕΕ, όπως και ο Στάλιν μπορεί να κερδίσει τον πόλεμο εναντίον του CO2 αλλά η πιθανότητα να χάσει την ειρήνη είναι πλέον ορατή (και ο Στάλιν είχε ίσως κάποιο δίκιο με τον πόλεμο). 

Αν οι ζηλωτές της πράσινης μετάβασης ήθελαν πραγματικά να κατανοήσουν τις απόψεις των τιμημένων με το Νόμπελ επιστημόνων, θα έπρεπε να ακολουθήσουν το νήμα της επιστημονικής σκέψης σχετικά με το πρόβλημα της ανάπτυξης. Αρχικό σημείο το θεμελιώδες ερώτημα: Τι συνέβη και τα τελευταία 250 χρόνια της ανθρώπινης ιστορίας ώστε να υπάρξει πρωτοφανής και αλματώδης βελτίωση του επιπέδου ζωής του ανθρώπου (ένα πραγματικό hockey stick); Η πρώτη αφελής απάντηση ήταν η συγκέντρωση και αξιοποίηση των κύριων πλουτοπαραγωγικών πόρων: του κεφαλαίου και της εργασίας. Καθώς συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερες ποσότητες όμως, τόσο το κεφάλαιο όσο και η εργασία έχουν μειούμενες αποδόσεις. Για να εξηγηθεί συνεπώς η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εφευρέθηκε το "Άλφα". Μια παράμετρος που πολλαπλασίαζε το αποτέλεσμα του κεφαλαίου και της εργασίας συμπυκνώνοντας την άγνοια των επιστημόνων. Ήταν ένας άγνωστος παράγοντας που τον ονόμασαν γενικά "τεχνολογία". Οι νέοι νομπελίστες διερεύνησαν την υπόθεση (και δεν είναι οι μόνοι) ότι ο Άλφα είναι "ενδογενής". Ότι μπορεί να εξηγηθεί από τις συνθήκες της κοινωνικής εξέλιξης. Με στόχο να ανακαλυφθεί το μαγικό κλειδί που οι πολιτικοί μας θα χρησιμοποιήσουν για να μην είναι η ανάπτυξη στα χέρια της μοίρας (εξωγενής) αλλά των κοινωνιών (ενδογενής).

Ένας  τρόπος για να ανακαλύψουν τι προκαλεί την ανάπτυξη είναι προφανής. Δεν είχαν ιστορικά όλες οι κοινωνίες την ίδια ανάπτυξη. Ίσως η συγκριτική μελέτη της πορείας των πιο πετυχημένων (πλούσιων) με τις φτωχότερες θα μπορούσε να βοηθήσει να κατανοηθεί ό ενδογενής μηχανισμός - αν υπήρχε. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αναλυθεί η πορεία μιας μόνο χώρας (κοινωνίας γενικότερα) διαχρονικά. Πότε και γιατί άρχισε σ' αυτές η αναπτυξιακή έκρηξη; 

Το πρόβλημα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Ούτε οι νέοι Νομπελίστες υποθέτω θα υποστήριζαν ότι βρήκαν την αλήθεια. Αν ήθελε πάντως κανείς να συνοψίσει την επιστημονική συμφωνία (consensus) των ημερών μας που βασίζεται στο απτό, καλά τεκμηριωμένο γεγονός της ιστορικής πρωτοκαθεδρίας της Δύσης στην αναπτυξιακή διαδικασία, θα το διατύπωνε κάπως έτσι: Η οικονομική ανάπτυξη επηρεάζεται σημαντικά από τους κανόνες που οι κοινωνίες υιοθετούν (και εσωτερικεύουν τα μέλη τους - ιδιαίτερα τους άτυπους κανόνες που είναι μέρος της κουλτούρας) με σκοπό τον συντονισμό της προσπάθειας για ατομική και συλλογική επιβίωση. Το consensus αυτό στην οικονομική θεωρία υποβαθμίζει την σημασία της ύπαρξης φυσικών πόρων ως προϋπόθεση ανάπτυξης. Και στη θέση τους τοποθετεί το ανθρώπινο και το θεσμικό κεφάλαιο. Το τελευταίο θεωρείται και το πιο σημαντικό: Προστασία της ιδιοκτησίας, ελευθερία των συναλλαγών, ελευθερία της σκέψης και του δημόσιου λόγου, κοινωνική αποδοχή των καινοτομιών (και των καινοτόμων), αμερόληπτη δικαιοσύνη, διαφάνεια και αναίμακτος ανταγωνισμός στις διαδικασίες διαχείρισης των κοινών.  Πως δημιουργείται όμως αυτό το "καλής ποιότητας" θεσμικό κεφάλαιο;  Αυτό είναι το δύσκολο ερώτημα. Είναι αποτέλεσμα μιας αυτόνομης εξελικτικής διαδικασίας των κοινωνιών ανάλογη με αυτήν της βιολογικής; Σε ποιο βαθμό είναι σε θέση να επηρεάσουν την εξέλιξη ιδέες και πράξεις ατόμων ή ομάδων; Έχουν δοθεί απαντήσεις - καμία πλήρως πειστική. Έχουν αντίθετα απορριφθεί πολλές. Μεταξύ αυτών το ότι η αυταρχική εφαρμογή ουτοπικών ιδεών -ακόμα και αν γίνεται με αγαθές προθέσεις- βοηθάει μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη.

Θεωρητικά η ΕΕ, σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ του Στάλιν, διαθέτει το θεσμικό κεφάλαιο που θα μπορούσε να μετριάσει την καταστροφή που επέρχεται λόγω του ουτοπικού Νet Ζero.  Λέγεται Δημοκρατία - δηλαδή αναίμακτος ανταγωνισμός για την εξουσία και ελευθερία της σκέψης και του δημόσιου λόγου. Τα πρώτα δείγματα πολιτικών που όντες βασιλικότεροι του βασιλέως στην προώθηση της πράσινης ατζέντας είδαν πρόσφατα το φως το αληθινό - δηλαδή ότι η πράσινη μετάβαση είναι μεν καταστροφή αλλά όχι αναγκαστικά δημιουργική - είναι ενθαρρυντικά. 

Η Μεταστροφή στον Δρόμο για την Δαμασκό του Π/Θ για την "Πράσινη Μετάβαση"

Δημοσιεύτηκε πρόσφατα στους Financial Times άρθρο του κυρίου Πρωθυπουργού (εφεξής Π/Θ) με τις προτάσεις του ("χρυσούς κανόνες") σχετικά με την πολιτική της ΕΕ για την "πράσινη μετάβαση". Είναι ένα εντυπωσιακό κείμενο γιατί αλλάζει (με ένα μόνο άρθρο) όλα τα μέχρι τώρα δεδομένα. Υποσκάπτει, με ευέλικτη αλλά αρκετά σαφή διατύπωση τα θεμέλια της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα. Είναι ένα κείμενο, που ελπίζει κανείς ότι προαναγγέλλει πολιτικές πρωτοβουλίες τόσο στην ΕΕ όσο και στην χώρα (για να δώσουμε όπως πάντα το καλό παράδειγμα). Γι' αυτό και ο γράφων αποφάσισα να το αναλύσω περαιτέρω. Να διερευνήσω το τι σημαίνουν στη πράξη οι "χρυσοί κανόνες" που προτείνει ο Π/Θ και με την ευκαιρία να το εμπλουτίσω με τις προτάσεις αλλά και τις διαφωνίες μου. Παρατίθεται παρακάτω  το κείμενο του Π/Θ (ΚΜ) μεταφρασμένο στα ελληνικά* (σε italics) και ακολουθούν ανά παράγραφο οι δικές μου (ΑΓ) παρατηρήσεις.

ΚΜ: «Η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας δεν αφήνουν περιθώρια για επιπλέον κόστος στις οικονομίες μας. Ταυτόχρονα, το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον έχει μειώσει την προθυμία της Ευρώπης να αναπτύξει νέες εξαρτήσεις από καύσιμα, ορυκτά ή τεχνολογίες. Και η ΕΕ αντιμετωπίζει μια πληθώρα άλλων προκλήσεων — η ενεργειακή μας μετάβαση πρέπει να ενισχύσει ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο για το πού θέλει να βρίσκεται η Ευρώπη στον κόσμο. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις προκλήσεις, θα ήθελα να προτείνω πέντε χρυσούς κανόνες για την πράσινη μετάβαση.

ΑΓ: Δεν υπάρχει αντίρρηση στην διάγνωση του Π/Θ. Απλώς θα ήταν καταλληλότερη η χρήση της λέξης "αδιέξοδο" αντί του ευφημισμού "σταυροδρόμι" (και βέβαια κανένας πολιτικός δεν μιλάει για "προβλήματα" αλλά πάντα για "προκλήσεις"). Σημαντική η αναφορά σε μη ανεκτό πλέον κόστος - προφανώς των πολιτικών που ακολουθούνται. Ο Π/Θ φαίνεται ότι δεν έχει πειστεί ότι η τιμή του ρεύματος "γύρισε στο επίπεδο πριν την κρίση" ούτε ότι σε πέντε-δέκα χρόνια θα γίνει φθηνότερο. Βέβαια η διαπίστωση άργησε πολύ αλλά κάλλιο αργά παρά ποτέ. Ενδιαφέρον ότι θεωρεί ως δεδομένο περιορισμό  την "απροθυμία της ΕΕ να αναπτύξει νέες εξαρτήσεις". Υπάρχει μια ασάφεια εδώ που ίσως θα χρειαζόταν  διευκρίνηση. Ποιες είναι αυτές οι νέες εξαρτήσεις;  Για παράδειγμα το ρωσικό ή το αμερικανικό φυσικό αέριο; Ποια από τις δύο είναι η παλιά και ποια η νέα; Γιατί επί του παρόντος η ΕΕ εστιάζει στην μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο - που είναι μια "παλιά" εξάρτηση. Ας είναι -  δεν είναι τόσο σημαντικό.

ΚΜ: Πρώτον, πρέπει να επικεντρωθούμε στην αποδοτικότητα του κόστους. Ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να καίνε άνθρακα στα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και πετρέλαιο για τη θέρμανση των σπιτιών και των εργοστασίων μας, προωθούμε την απανθρακοποίηση των πλοίων και των αεροπλάνων, καθώς και των πιο δύσκολων βιομηχανικών διαδικασιών. Αυτή η έμφαση στην αντιμετώπιση όλων των εκπομπών ταυτόχρονα είναι κοντόφθαλμη. Πρέπει να ενισχύσουμε τις τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που είναι ανταγωνιστικές, συνεχίζοντας παράλληλα να αναπτύσσουμε εκείνες που δεν είναι — αλλά με λογικό ρυθμό. Είναι επίσης όλο και πιο προφανές ότι τα τελευταία βήματα για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας θα είναι πολύ δαπανηρά. Πρέπει να προχωρήσουμε με προσοχή, να διατηρήσουμε την ευελιξία και να βεβαιωθούμε ότι τα μαθηματικά βγαίνουν.

ΑΓ: Η πρώτη πρόταση του χρυσού κανόνα υπ' αριθμόν 1 είναι ικανή να προκαλέσει ρίγη ενθουσιασμού σε κάθε νεοφιλελεύθερο οικονομολόγο. Πράγματι πρέπει να "επικεντρωθούμε στην αποδοτικότητα του κόστους". Αυτό δεν είναι βέβαια κάτι καινούργιο. Από το Κιότο ακόμα το 1992, η διεθνής κοινότητα έχει αποφασίσει την θεμελιώδη αρχή: Η αποτροπή της κλιματικής αλλαγής πρέπει να γίνει με τον λιγότερο δαπανηρό τρόπο. Το πόσο δαπανηροί είναι οι εναλλακτικοί τρόποι δεν είναι μυστικό. Η McKinsey έχει κάνει (και συνεχίζει να ενημερώνει) εδώ και χρόνια τους σχετικούς υπολογισμούς ακόμα και για την Ελλάδα. Το υπόλοιπο κείμενο του πρώτου χρυσού κανόνα όμως δημιουργεί σύγχυση εκεί που δεν χρειάζεται. Αποδοτικότητα για κάθε τεχνολογία (ή γενικά πολιτική) στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής είναι το πρόσθετο κόστος για την αποτροπή της εκπομπής ενός πρόσθετου τόνου CO2. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι η ΕΕ παραβιάζει συστηματικά και κατάφωρα την λογική αυτή. Απτή απόδειξη γι' αυτό είναι ότι το κόστος των δικαιωμάτων για το νέο σύστημα εκπομπών για τις μεταφορές και τα κτίρια θα είναι  διαφορετικό από αυτό της ενέργειας. Ο κύριος πρωθυπουργός προσπαθεί να πετύχει δυο τρυγόνια προσπαθώντας να προστατεύσει την ναυτιλία αλλά είναι επίσης λογικά συνεπές με τον Χρυσό Κανόνα Νο 1 να ισχυριστεί κανείς ότι όλο το σύστημα των επιδοτήσεων στις ΑΠΕ (και πλέον στην αποθήκευση) αποτελεί παραβίαση της αρχής του Κιότο (και της στοιχειώδους οικονομικής λογικής). Για παράδειγμα, μιλώντας ανεκδοτολογικά, δεν θα έπρεπε καν να τίθεται θέμα επιδότησης στην ηλεκτροκίνηση και τις offshore ανεμογεννήτριες - ειδικά στη Ελλάδα. Ποιες είναι οι προτάσεις που θα βελτίωναν τη διατύπωση του χρυσού κανόνα Νο1; Πρώτα ο υπολογισμός του "κοινωνικού κόστους" των εκπομπών ώστε κάθε πολιτική να μπορεί να συγκριθεί με αυτό και να κρίνεται έτσι η "αποδοτικότητά" της (η ανταγωνιστικότητά της κατά τον Π/Θ). Με άλλα λόγια να υποκατασταθούν όλες οι υπάρχουσες πολιτικές με ένα γενικευμένο Φόρο Άνθρακα. Συμπληρωματικά, να εστιασθεί η προσπάθεια σε δράσεις που έχουν ταυτόχρονα κοινωνική και ιδιωτική ωφέλεια και συνεπώς δεν χρειάζονται επιδοτήσεις (οι μελέτες της McKinsey περιλαμβάνουν και τέτοιες).

KM: Δεύτερον, πρέπει να εκτιμούμε την τεχνολογική ουδετερότητα. Για πολύ καιρό συμπεριφερόμασταν σαν η ενεργειακή μετάβαση να είναι ένα παιχνίδι ηθικής. Είναι καιρός να βγούμε από τον κήπο του καλού και του κακού. Η Ευρώπη υπογράφει συμφωνίες για την αγορά φυσικού αερίου από την Αμερική, αλλά δεν υποστηρίζει την παραγωγή φυσικού αερίου εντός της ΕΕ. Υπάρχουν πολλά χρήματα για τη χρηματοδότηση του υδρογόνου ως πηγής ενέργειας, αλλά πολύ λίγα για την πυρηνική ενέργεια. Δεν μπορούμε να διαθέτουμε χρήματα με βάση τις εντυπώσεις. Πρέπει να στοιχηματίσουμε στις τεχνολογίες που μπορούν να προσφέρουν αυτό που πραγματικά έχει σημασία: χαμηλότερες εκπομπές.

ΑΓ: Ο Χρυσούς Κανόνας Νο2 κατά την άποψή μου περιττεύει. Αν και μας μαγεύει η αποστροφή περί "ηθικού παιχνιδιού" (στο οποίο όμως, όντας πολιτικός, επιδίδεται συστηματικά ό ίδιος και τα φερέφωνά του)  η λογική του περιλαμβάνεται σε αυτή του Χρυσού Κανόνα Νο 1. Προφανώς τεχνολογική ουδετερότητα σημαίνει ότι αξιολογούμε τις εναλλακτικές τεχνολογίες/πολιτικές όχι γιατί είναι ωραίες ή πολιτικά συμφέρουσες  αλλά γιατί είναι λιγότερο ή περισσότερο αποδοτικές στην προσπάθεια αποτροπής της κλιματικής αλλαγής. Κάθε πρόσθετο σχόλιο περιττεύει (συμφωνούμε  βέβαια ότι είναι παράλογη η απαγόρευση του fracking στην Ευρώπη και ότι πρέπει να διευκολυνθεί ρυθμιστικά η χρήση της πυρηνικής ενέργειας).

KM: Τρίτον, πρέπει να αφοσιωθούμε εκ νέου στην εσωτερική αγορά. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές τιμών στην Ευρώπη, ιδίως στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Η ολοκλήρωση της αγοράς πραγματοποιείται κατά περίπτωση και λίγοι επιθυμούν να μοιραστούν τη φθηνή ηλεκτρική τους ενέργεια. Έτσι, καταλήγουμε να έχουμε αρνητικές τιμές σε μια χώρα, ενώ σε μια άλλη οι τιμές είναι τριψήφιες. Αυτό είναι παράλογο. Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ολοκλήρωση δεν πραγματοποιείται από μόνη της. Είναι ένα πολιτικό εγχείρημα. Πρέπει να το προωθήσουμε στα υψηλότερα επίπεδα.

ΑΓ: Με τον Χρυσό Κανόνα Νο 3 ο κύριος Π/Θ πετυχαίνει διάνα (hits the nail in the head που λένε και στο Χάρβαρντ). Όπως για να υπάρχει ενιαία αγορά στα υπόλοιπα αγαθά χρειάζονται, τραίνα, αυτοκινητόδρομοι,  αεροδρόμια και λιμάνια, για να λειτουργήσει αποδοτικά η ενιαία αγορά ηλεκτρισμού χρειάζονται διασυνδέσεις. Ο Π/Θ απόλυτα σωστά το αναγορεύει σε πολιτικό πρόβλημα δηλαδή σε πρόβλημα που δεν μπορούν να λύσουν οι αγορές. Πράγματι οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών αδιαφορούν - αν δεν υπονομεύουν - τις διακρατικές διασυνδέσεις. Πιθανόν για να προστατεύσουν τα συμφέροντα των εγχώριων παραγωγών με την δικαιολογία της ασφάλειας τροφοδοσίας (παρόλο που θα μείωναν το κόστος της). Το πόσο δύσκολο είναι το πρόβλημα το γνωρίζει με την εμπειρία στην χώρα του ο Π/Θ. Σε τι συνίσταται συνεπώς ο Χρυσός Κανόνας Νο3; Σε εφαρμόσιμη δράση; Σε ευχή; Μακάρι να εισακουστεί. Ίσως εφαρμόζοντάς την πρώτος για να δώσει το παράδειγμα.

KM: Τέταρτον, χρειαζόμαστε ισχυρότερη διακυβέρνηση της αγοράς. Οι αγορές ενέργειας, και ιδίως οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, γίνονται όλο και πιο περίπλοκες, αλληλεξαρτώμενες και αδιαφανείς. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο μείγμα για ένα προϊόν που είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ζωή και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Οι δομές της αγοράς μας επιδιώκουν την κλασική έννοια της αποδοτικότητας. Ωστόσο, με αυτόν τον τρόπο, το σύστημα και οι επιπτώσεις του στο κοινό καθίστανται πολιτικά μη βιώσιμα. Πρέπει να ξαναρχίσουμε τη συζήτηση για τη διακυβέρνηση της αγοράς — πώς καθορίζονται οι τιμές, σε ποιες αγορές και ποιος είναι πραγματικά εξοπλισμένος για να παρακολουθεί αυτές τις τιμές και να αποτρέπει τη χειραγώγηση της αγοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

ΑΓ: Ο Χρυσός Κανόνας Νο 4 μας απογοητεύει. 'Όχι γιατί περιμέναμε κάτι διαφορετικό από έναν  πολιτικό. Αλλά γιατί παρουσιάζει ιδέες που, εκκινώντας από ορθές διαπιστώσεις, χρησιμοποιούνται για να αντιστρέψουν την πραγματικότητα. Συγκεκριμένα: Η πρώτη διαπίστωση είναι ορθή: Οι αγορές ενέργειας είναι "δύσκολες". Ο λόγος όμως είναι ότι οι πολιτικοί παραδοσιακά στρέφουν την προσοχή τους σε αυτές. Το να χρησιμοποιεί κανείς τον όρο "αδιαφανείς" για τις αγορές γενικά είναι λάθος. Αν κάτι προσφέρουν οι αγορές είναι η διαφάνεια των συναλλαγών. Η δεύτερη διαπίστωση είναι επίσης ορθή: Οι αγορές είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί αποτελεσματικότητα στην χρήση των πόρων. Ακολουθεί όμως μια συγκλονιστική ομολογία. Τα αποτελέσματα των αγορών δεν είναι "πολιτικά βιώσιμα" (προσοχή στον υφέρποντα κυνισμό: Δεν είναι αρνητικά για το κοινωνικό σύνολο - απλώς πολιτικά μη βιώσιμα). Λογικά στην επόμενη φράση προτείνεται έλεγχος του καθορισμού των τιμών  και πρόσθετη ρύθμιση. Η ζωή όμως έχει δείξει ότι η μη βιωσιμότητα της κατάστασης στο ρεύμα δεν είναι αποτέλεσμα των αγορών αλλά των πράξεων πολιτικών ηγετών. Οι δυο σημαντικότερες αιτίες για τα προβλήματα στο ρεύμα στην Ευρώπη σήμερα είναι η στρέβλωση των αγορών με τις επιδοτήσεις για τις ΑΠΕ και η έλλειψη διασυνδέσεων - και οι δύο ανάγονται σε πολιτικές αποφάσεις (ή την έλλειψή τους). Παραφράζοντας έναν διάσημο πολιτικό, ο Π/Θ μεταξύ αποτελεσματικότητας και πολιτικής βιωσιμότητας επιλέγει την δεύτερη και κινδυνεύει να καταλήξει να χάσει και τις δύο. Πράγμα που στην δική του χώρα το έχει καταφέρει.

KM: Πέμπτο και τελευταίο, η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. Για πολλά χρόνια, η Ευρώπη έθεσε την απανθρακοποίηση πάνω από όλα τα άλλα. Άλλοι στόχοι — η απασχόληση, η βιομηχανική παραγωγή, η στρατηγική αυτονομία — έχασαν όταν ήρθαν σε αντίθεση με την απανθρακοποίηση. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε σε αυτή την πορεία. Η απανθρακοποίηση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά δεν είναι ο μόνος στόχος. Αν πρέπει να δεχτούμε κάποιες εκπομπές για λίγο ακόμα για να σώσουμε τις βιομηχανίες μας ή να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή, ας είναι. Πρέπει να διεξάγουμε αυτές τις συζητήσεις με ειλικρίνεια. Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε με την κλιματική ουδετερότητα και να ελπίζουμε ότι όλα τα άλλα θα μπουν στη θέση τους.

ΑΓ: Ο Χρυσός Κανόνας Νο5 είναι το κερασάκι στην τούρτα. Ο Π/Θ βλέπει ξαφνικά το φως. Θυμίζοντας την μεταστροφή του Σαούλ στον δρόμο για την Δαμασκό αποτάσσει στον πυρήνα της την Ευρωπαϊκή πολιτική με μια και μόνο φράση: "Η μετάβαση δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός". Ακόμα πιο συγκεκριμένα παρακάτω αποκαθηλώνει τον στόχο του Net Zero: "αν πρέπει να δεχθούμε κάποιες εκπομπές για λίγο ακόμα..." για να "διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή" (προσοχή : πάλι την συνοχή - δηλαδή την αποδοχή - και όχι κατ' ανάγκη το κοινό καλό)

ΚM: Αυτοί οι πέντε κανόνες είναι απλοί. Πιθανότατα, από μόνοι τους, να μην είναι αμφιλεγόμενοι. Αλλά αν τους λάβετε σοβαρά υπόψη — αν χαράξετε μια στρατηγική βασισμένη σε αυτούς τους κανόνες — αναπτύσσετε μια πολύ διαφορετική ατζέντα για την ΕΕ, και μάλιστα ριζοσπαστική. Πιστεύω ότι αυτό χρειαζόμαστε το 2025. Διαφορετικά, μπορεί να κερδίσουμε τον αγώνα για την κλιματική ουδετερότητα, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουμε ότι κάναμε λάθος αγώνα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί αυτό.»

ΑΓ: Με την σύνοψη του πρωθυπουργικού κειμένου δίνεται και το τελειωτικό χτύπημα. Ο Π/Θ χαρακτηρίζει την ατζέντα που προτείνει "ριζοσπαστική" και ομολογεί ότι έχει αρχίσει να υποπτεύεται ότι μπορεί να "κάνουμε τον λάθος αγώνα". Εκτιμώ ότι το κείμενο αυτό, στο οποίο ένας πολιτικός με θάρρος αναγνωρίζει ένα λάθος του - πράγμα ασυνήθιστο πρέπει να το ομολογήσουμε - είναι ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός. Τόσο σημαντικό όσο, κατ' αναλογία, οι σχετικές ενέργειες της νέας αμερικανικής κυβέρνησης. Αναμένω με ενδιαφέρον τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και θα παρακολουθώ προσεκτικά τις σχετικές μελλοντικές αποφάσεις του  πρωθυπουργού. Για παράδειγμα η άμεση και "ριζοσπαστική" αναθεώρηση του ΕΣΕΚ είναι μια ενέργεια συμβατή με το πνεύμα του πρωθυπουργικού κειμένου όσο και η κατάλληλη διαχείριση της ρητορικής των φερέφωνων που ελέγχει. Αλλιώς θα γίνει αυτό που η λαϊκή σοφία απεύχεται με το γνωμικό: "Δάσκαλε που δίδασκες και λόγο δεν εκράτεις" .

* Δεν ευθύνομαι για την μετάφραση - το αντέγραψα από τον Τύπο. Δυστυχώς και το αγγλικό πρωτότυπο είναι πίσω από pay wall στην σελίδα των FT.

Πόσοι Πάροχοι "Χωράνε" στη Λιανική Αγορά Ρεύματος;

Σε προηγούμενο σημείωμα , ο γράφων υποστήριξε την υπόθεση ότι η έλλειψη ανταγωνισμού στην λιανική αγορά ρεύματος κοστίζει στους καταναλωτές ένα ποσό της τάξης του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ τον χρόνο. Ο υπολογισμός αυτός έγινε με την υπόθεση ότι η αγορά στην χώρα μας είναι από τις λιγότερο ανταγωνιστικές στην Ευρώπη. 

Μια πρόχειρη έρευνα στα στοιχεία της Eurostat επιβεβαίωσε ότι η υπόθεση αυτή σχετικά με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της  ΕΕ είναι εύλογη. Όπως φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα (που αποτελεί επεξεργασία από τον γράφοντα του πρωτότυπου στην ιστοσελίδα της Eurostat), ο αριθμός των κατοίκων ανά Πάροχο στην Ελλάδα - περίπου 550.000 - είναι πρακτικά ο μεγαλύτερος στην ΕΕ (μαζί με την Κροατία, την Ιρλανδία και την Μάλτα) και απέχει πολύ από τον μέσο όρο στην ΕΕ των 200.000 κατοίκων ανά Πάροχο.  Αυτό αποτελεί μια πρώτη ένδειξη ότι, δυνητικά, στην ελληνική αγορά θα μπορούσαν να "χωρέσουν" περισσότεροι από 40 Πάροχοι στην λιανική ρεύματος (και φυσικού αερίου).

Ο αριθμός των 40 θα πρέπει να συγκριθεί με τον αριθμό των ενεργών Παρόχων σήμερα που δεν είναι μεγαλύτερος από 9 (ο αριθμός των 19 στον Πίνακα της Eurostat αφορά το 2023 και πιθανότατα περιλαμβάνει τους αδειοδοτημένους ορισμένοι από τους οποίους δεν είναι ενεργοί).

Πόσο ισχυρή ένδειξη για το επίπεδο ανταγωνισμού είναι ο αριθμός κατοίκων ανά Πάροχο; Υπάρχουν  ομολογουμένως καλύτεροι όπως ο Δείκτης Herfindahl Hirschman που μετρά την σχετική ισχύ των παικτών στην αγορά. Αμφιβάλουμε όμως ότι θα άλλαζε την κατάταξη της Ελλάδος δεδομένου ότι αυτός εμφανίζει στην χώρα μας εικόνα δυοπωλίου. Χειρότερα δεν γίνεται - εκτός από την Μάλτα.

Το γενικό συμπέρασμα, που κατά την άποψη του γράφοντος εύκολα αναδύεται από τους αριθμούς του Πίνακα (χωρίς καν προσφυγή στο Ινστιτούτο της Φλωρεντίας!), είναι ότι η λιανική αγορά ρεύματος δεν παρουσιάζει οικονομίες κλίμακος και συνεπώς ότι το βέλτιστο μέγεθος των επιχειρήσεων είναι σχετικά μικρό. Με ευθύνη του Ελληνικού κράτους η ευκαιρία για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της αγοράς στην χώρα μας δεν αξιοποιείται.

Τα Ρυθμιζόμενα Επιβαρύνουν Περισσότερο τους Μικρούς Καταναλωτές Ρεύματος

Οι αποφάσεις του κράτους για την "παγιοποίηση" των ρυθμιζόμενων χρεώσεων στο ρεύμα (από τον Μάϊο του '23), συνδυαζόμενες με τα αυξημένα πάγια των σταθερών τιμολογίων και την πρόσφατη απόφαση του δεσπόζοντα παρόχου να χαμηλώσει το μηνιαίο όριο χαμηλής χρέωσης (στο ειδικό τιμολόγιο) έχουν διευρύνει το χάσμα ανάμεσα στην τιμή που πληρώνουν οι μεγάλοι καταναλωτές σε σχέση με τους μικρότερους. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα δίνουν την εικόνα.

Ένας μεγάλος καταναλωτής, με 5 μεγαβατώρες τον χρόνο, πληρώνει το ρεύμα με τιμή σχεδόν 20% φθηνότερη σε σχέση με ένα μικρότερο που καταναλώνει 2,5 μεγαβατώρες. Αυτό οφείλεται κυρίως στην πολύ υψηλότερη τιμή των ρυθμιζόμενων χρεώσεων για τον μικρό καταναλωτή - πάνω από 40%. Αυτό γιατί ένας καταναλωτής ρεύματος (σε φθηνό σταθερό τιμολόγιο), ανεξάρτητα από την κατανάλωσή του, πληρώνει 270 ευρώ ετησίως για πάγια πριν καταναλώσει την πρώτη του κιλοβατώρα. 

Παρ' όλο που η αλλαγή αυτή στην δομή των τιμολογίων είναι ριζική και πρωτοφανής στην ιστορία της ελληνικής αγοράς ρεύματος (όντας ίσως πιο ριζοσπαστική συγκρινόμενη και με τις υπόλοιπες πολιτισμένες χώρες της ΕΕ) δεν έχει γίνει γνωστή ευρέως στους καταναλωτές ενώ είναι πιο σημαντική από τα "πορτοκαλί" τιμολόγια (πόσο μάλλον τα επερχόμενα "κόκκινα"), το "μεσημβρινό" διζωνικό τιμολόγιο την "μηνιαία" καταμέτρηση - όλες τις "μεταρρυθμίσεις" που προωθεί το κράτος τα τελευταία χρόνια. Είναι σημαντική γιατί όλες αυτές οι "καινοτομίες" χάνουν μέρος της αξίας τους όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό του λογαριασμού που είναι πάγιο. 

Η αλλαγή στην δομή των τιμολογίων είναι μια πολιτική που εξυπηρετεί ένα καλά κρυμμένο στόχο: Την επίτευξη του Net Zero μέσω του "εξηλεκτρισμού των πάντων". Η λογική είναι ότι το κόστος της πρόσθετης κιλοβατώρας πρέπει να μειωθεί έτσι ώστε να έχουν κίνητρο οι πολίτες να υποκαταστήσουν άλλες πηγές ενέργειας με τον ηλεκτρισμό. Που αναμένεται στο μέλλον να έχει (σχεδόν) μηδενικό μεταβλητό κόστος στην ουτοπία του συστήματος με ΑΠΕ και μπαταρίες μόνο. 'Όταν δεν θα χρειάζεται μετρητής  ούτε καν "έξυπνος", αφού ο λογαριασμός  θα είναι ένα πάγιο - όπως τώρα στο κινητό!.

Υποθέτουμε ότι ο στόχος είναι καλά κρυμμένος γιατί α) βραχυπρόθεσμα η πολιτική είναι αντίστροφα αναδιανεμητική. Οι μικροί καταναλωτές - που κατά τεκμήριο είναι οι λιγότερο προνομιούχοι - πληρώνουν  ακριβότερα το ρεύμα και β) ο στόχος της ουτοπίας του Net Zero υπόκειται στον νόμο του λόρδου Κέυνς: Μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί. Πράγμα στο οποίο συμφωνούν και οι περισσότεροι κοινοί θνητοί.

Αν το παρόν σημείωμα έχει μια πρακτική χρησιμότητα είναι να επαναλάβει την πρόταση - έκκληση του γράφοντος προς το κράτος. Την επόμενη φορά που θα θελήσει να επιδοτήσει το ρεύμα να δώσει την επιδότηση (από τον κρατικό προϋπολογισμό) στο πάγιο και όχι στην κιλοβατώρα. Γιατί υπάρχει κίνδυνος να μας πάρουν χαμπάρι... 

Πόσο θα Κόστιζε το Ρεύμα Αν Δεν Ανησυχούσαμε για την "Κλιματική Αλλαγή";

Συμμετέχοντας στην προσπάθεια του κράτους να μειώσει το κόστος του ρεύματος (προς το παρόν για την βιομηχανία αλλά γιατί όχι αργότερα και για τους πολλούς)  το allazorevma.gr αποφάσισε να θέσει ένα ερώτημα που, από ότι γνωρίζουμε, δεν έχει καν τεθεί μέχρι τώρα - τουλάχιστον δημοσίως. Πόσο θα κόστιζε το ρεύμα αν κάναμε την (αντιεπιστημονική) υπόθεση ότι η "κλιματική αλλαγή" δεν είναι πρόβλημα; Η ερώτηση έχει νόημα γιατί, ακόμα και αν η κλιματική αλλαγή είναι πράγματι πρόβλημα, η φτωχή Ελλάδα δεν μπορεί μόνη της να το αντιμετωπίσει. Οποιαδήποτε επιβάρυνση των Ελλήνων για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής όχι μόνο έχει αμελητέο όφελος για την χώρα - δεν έχει κανένα όφελος για όλο τον κόσμο.

Έχει όμως κόστος. Είναι συνεπώς εύλογο να προσπαθήσει κανείς να εκτιμήσει το μέγεθος της ανιδιοτελούς συνεισφοράς της φτωχής πλην τίμιας Ελλάδας στην αντιμετώπιση του παγκόσμιου προβλήματος. Είναι και χρήσιμο γιατί θα επιτρέψει στους πολίτες - οι οποίοι στην δημοκρατία αποφασίζουν - να εκτιμήσουν αν είναι επαρκές ή περισσεύει σε σχέση με άλλες θυσίες που καλούνται να υποστούν. Με πρώτες τις πιθανές ζημιές από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής - αυτές που κατά ορισμένους "πανεπιστημιακούς" μας είναι σίγουρες.

Η εκτίμηση μας λοιπόν είναι  ότι οι Έλληνες επιβαρύνονται - μόνο στην αγορά ηλεκτρισμού - με ένα ποσό της τάξεως των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο για την εφαρμογή πολιτικών αποτροπής της κλιματικής αλλαγής - ένα ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 1% του ΑΕΠ. Τα 1,8 δισεκατομμύρια επιβαρύνουν άμεσα τους πολίτες μέσω των λογαριασμών τους ρεύματος και ισοδυναμούν με το 30% της δαπάνης τους για ρεύμα. Τα 700 εκατομμύρια επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις - οι οποίες με τη σειρά τους την μετακυλίουν (όπως κάθε φόρο) στους εργαζόμενους, στους πελάτες τους και στους μετόχους.

Χωρίς την επιβάρυνση για την κλιματική αλλαγή, το τυπικό κυμαινόμενο τιμολόγιο (πράσινο ή "ειδικό) θα στοίχιζε περίπου 19 λεπτά (περιλαμβανόμενων ρυθμιζόμενων χρεώσεων  και ΦΠΑ) έναντι 26 που στοιχίζει σήμερα. Μια μείωση της ετήσιας δαπάνης για τον μέσο καταναλωτή κατά 30% ήτοι 263 ευρώ τον χρόνο (από 976 σε 712). Στο ποσό αυτό θα πρέπει να προστεθεί και η εξοικονόμηση από την μείωση της ακρίβειας στο ποσοστό που συμμετέχει η ηλεκτρισμός στη  διαμόρφωση τους κόστους των καταναλωτικών προϊόντων (αφήνουμε τη εκτίμηση αυτής της μείωσης ως άσκηση σε τυχόν ενδιαφερόμενους "πανεπιστημιακούς").

Εκτός από το ρεύμα, στην συνολική επιβάρυνση "για το κλίμα" πρέπει να προστεθούν τέλη στο ντήζελ και στα ξενοδοχεία. Ακόμα χειρότερα, με απόφαση της ΕΕ έρχονται από το 2027 νέοι κλιματικοί φόροι στις μεταφορές και τις οικοδομές σε ύψος που εκτιμάται στο 1 δισεκατομμύριο ευρώ. 

Είμαστε πεπεισμένοι ότι ένας ανεξάρτητος, αντικειμενικός παρατηρητής. που δεν εξυπηρετεί συμφέροντα, εστιάζοντας την προσοχή του στους αριθμούς δεν μπορεί παρά να διαμορφώσει την άποψη ότι με τους φόρους για την αποτροπή της "κλιματικής αλλαγής" έχει "χαθεί η μπάλα". Θα θεωρήσει δε εύλογες  - ως ελάχιστες - τις παρακάτω αρχές σχετικά με τις πολιτικές που πρέπει να ισχύσουν για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα - ανεξάρτητα από την άποψη που έχει για τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής:

• Να εξασφαλίζεται ο κλιματικός στόχος με το ελάχιστο δυνατό κόστος - όπως ακριβώς έχει διατυπωθεί η αρχή αυτή από το Κυότο το 1992. Έστω και αν αυτή η αρχή έχει την λογική συνέπεια - μεταξύ άλλων- της κατάργησης των επιδοτήσεων στις ΑΠΕ και των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
• Να συμπεριληφθεί στις εναλλακτικές πολιτικές (θεωρητικά να τις αντικαταστήσει όλες) η επιστροφή στους πολίτες μέρους ή του συνόλου των φόρων και τελών που επιβάλλονται στις εκπομπές CO2. 

Πάμε τώρα να αναζητήσουμε τον ανεξάρτητο αντικειμενικό παρατηρητή (τον Impartial Spectator του Adam Smith!) που δεν εξυπηρετεί συμφέροντα.

Όχι - η Τιμή του Ρεύματος ΔΕΝ Ξαναγύρισε στη Περίοδο πριν την Κρίση

Διαδίδεται το μήνυμα από κρατικά κανάλια επικοινωνίας (ΑΠΕ) και αναπαράγεται από τον αρμόδιο Υπουργό και έγκριτους Λειτουργούς του Τύπου (οικονομικούς συντάκτες) ότι η τιμή του ρεύματος "γύρισε" στα επίπεδα "πριν την κρίση". Σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρεί το allazorevma.gr για την κατάρτιση του μηνιαίου Δείκτη Τιμών, το μήνυμα αυτό είναι εξόφθαλμα λανθασμένο. Τόσο εξόφθαλμα που μας έκανε εντύπωση. Είναι δυνατόν το κράτος να κάνει τόση οικονομία στην αλήθεια; Επειδή δεν μπορούμε να το αποδεχθούμε, κάναμε μια μικρή έρευνα για να δούμε τι λένε τα δικά μας νούμερα - ίσως εμείς κάνουμε λάθος. Τα αποτελέσματα της έρευνας συνοψίζονται στον παρακάτω Πίνακα.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα, ο μέσος όρος των τιμών στην περίοδο από τον Ιανουάριο του 2024 έως σήμερα είναι κατά 45% υψηλότερος σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της περιόδου από τον Απρίλιο του 2020 έως τον Ιούλιο του 2021. Σε μια περίοδο που ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή ανέβηκε συνολικά κατά 19%. Συνεπώς η τιμή του ρεύματος αυξήθηκε σε πραγματικούς όρους κατά 25% περίπου.

Επειδή είναι συνήθης τακτική να κάνουν ορισμένοι "μασάζ" στα δεδομένα ώστε να βγάλουν τα συμπεράσματα που θέλουν, εξηγούμε τι σημαίνει στην ανάλυσή μας "πριν την κρίση" και "μετά την κρίση". Είναι απλό και λογικό: Θεωρήσαμε ως περίοδο κρίσης το μεγαλύτερο συνεχές διάστημα στο οποίο το κράτος επιδότησε την κατανάλωση ρεύματος. Αυτό έγινε από το Σεπτέμβριο του 2021 έως τον Δεκέμβριο του 2023*. Για τις πριν και μετά την κρίση τιμές πήραμε μέσους όρους μεγάλων περιόδων για προφανείς σε όσους κατανοούν τις στατιστικές μεθόδους λόγους (για να αποφύγουμε αυτό που οι αγγλοσάξονες ονομάζουν "cherry picking"). Παρατηρώντας τα στοιχεία του Πίνακα, βγαίνουν ορισμένα πρόσθετα συμπεράσματα που διαψεύδουν μύθους που διακινούνται από πολιτικούς, έγκριτους Λειτουργούς του Τύπου και δυστυχώς - "πανεπιστημιακούς". Ενδεικτικά:

Η τιμή της ΔΕΗ για το μεταβλητό τιμολόγιο είναι κατά 55% υψηλότερη από αυτή πριν την κρίση. Να σημειώσουμε ότι η ισχύουσα τιμή της ΔΕΗ είναι τα 153 ευρώ. Η διαφημιζόμενη των 129 ευρώ είναι "προωθητική" ενέργεια μέχρι 31/12. Από 1/1 η τιμή του πράσινου τιμολογίου της ΔΕΗ εκτοξεύεται λόγω της ειλημμένης απόφασης να χαμηλώσει το όριο της κατανάλωσης με χαμηλή χρέωση.

Η τιμή του φυσικού αερίου δεν είναι - με διαφορά - ο κυριότερη αιτία για την αύξηση της τιμής του ρεύματος και ειδικότερα της χονδρικής. Η χονδρική έχει σχεδόν διπλασιασμό της τιμής ενώ το ΦΑ μόνο κατά 40%. Ίσως το κράτος μπορεί να μας εξηγήσει τον λόγο.

Η συνεισφορά των ΑΠΕ είναι αντίθετη από την αναμενόμενη. Ενώ η συμμετοχή τους στο μίγμα παραγωγής αυξήθηκε σημαντικά, αυτό δεν μεταφράστηκε σε καμία πτώση καμιάς τιμής είτε της χονδρικής είτε της λιανικής.

Σημαντική συνεισφορά στην αύξηση της χονδρικής είχαν αντίθετα στοιχεία κόστους που ελέγχονται από το κράτος. Τα "καπέλα" στην χονδρική για τους Λογαριασμούς προσαυξήσεων και οι αυξήσεις στις χρεώσεις των δικτύου διανομής και μεταφοράς. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και η επίπτωση της αύξησης του ποσοστού απωλειών στα δίκτυα διανομής. Αποτέλεσμα της -μοναδικής για πολιτισμένη χώρα- ανικανότητας του ΔΕΔΔΗΕ να καταμετρήσει το ρεύμα που καταναλώνει η χώρα.

Οι δικοί μας υπολογισμοί συνεπώς βρίσκονται σε τεράστιου μεγέθους διάσταση με τα λεγόμενα του κράτους. Είτε εμείς κάνουμε (μεγάλο) λάθος είτε το ελληνικό κράτος. Αλλιώς δεν μπορούμε παρά να δεχθούμε μια άλλη εξήγηση: το κράτος κάνει "μασάζ" στα δεδομένα με πρόθεση να δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις (αν είναι ποτέ δυνατόν!). Είμαστε στην διάθεση όποιου ενδιαφέρεται για να ανταλλάξουμε απόψεις και στοιχεία σχετικά με τους δικούς μας υπολογισμούς. Διατηρούμε  όμως το δικαίωμα να ζητήσουμε και τα αντίστοιχα στοιχεία του κράτους. Η αλήθεια είναι ότι δεν περιμένουμε κάτι τέτοιο. Η εμπειρία μας είναι ότι οι απόψεις και τα στοιχεία μας θα αντιμετωπισθούν με την σιωπή του τάφου.

 

*Υπήρξαν έξη μήνες (9-8/24 και 12/24-3/25) μετά την κρίση που δόθηκε μικρή και εντελώς αχρείαστη επιδότηση - δείγμα μικροπολιτικού πανικού. Αυτό δεν επηρεάζει την συνολική εικόνα

Δείκτης Τιμών Σεπτεμβρίου: Σταθερότητα Παρά την Αύξηση της Χονδρικής

To allazorevma.gr, η πρώτη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην χώρα, δημοσιεύει τον μηνιαίο Δείκτη Τιμών Ρεύματος που καταρτίζει, για τον Σεπτέμβριο του 2025. Ο Δείκτης Τιμών Ρεύματος τον Σεπτέμβριο μειώθηκε ελαφρά σε σχέση με τον δείκτη Αυγούστου 2025. Από 228,07 πήγε στα 227,64 ευρώ την μεγαβατώρα.

Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις του Σεπτεμβρίου '25 δεν περιλαμβάνουν κρατική επιδότηση και παρέμειναν σταθερές στα 80,62 έχοντας ενσωματώσει την αύξηση των χρεώσεων Δικτύου Διανομής.

Ο Δείκτης Ανταγωνιστικών Τιμών για οικιακούς καταναλωτές, έμεινα σταθερός στα 134,32 ευρώ την μεγαβατώρα έναντι 134,73 τον Αύγουστο. Οι τιμές των εναλλακτικών Παρόχων τον  Σεπτέμβριο σε μέσο όρο ήταν στα 126,70 ευρώ την μεγαβατώρα, πρακτικά σταθερές σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (126,88 ευρώ την μεγαβατώρα). Οι τιμές της ΔΕΗ είχαν επίσης σταθερές στα 140,62 ευρώ την μεγαβατώρα. σε σχέση με τον Αύγουστο.

Στο Πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η εξέλιξη του κόστους της αγοράς και των τιμών των εναλλακτικών και της ΔΕΗ τους τελευταίους 12 μήνες. 

Τον Σεπτέμβριο η χονδρική τιμή είχε απότομη και σημαντική αύξηση (+25%) σε σχέση με τον Αύγουστο. Οι Εναλλακτικοί Πάροχοι δεν πέρασαν (σε σταθμισμένο μέσο όρο) την αύξηση της χονδρικής στις λιανικές τιμές (-0,3%). Το ίδιο η ΔΕΗ . Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανταγωνιστικές τιμές στην λιανική έμειναν σταθερές στην διάρκεια δυο μηνών κατά τους οποίους η χονδρική είχε σημαντικές αυξομειώσεις (-25% τον Αύγουστο και + 25% τον Σεπτέμβριο). Αναμενόμενο δεδομένου ότι οι πιο ανταγωνιστικές τιμές αφορούν στην πλειοψηφία τους σταθερά τιμολόγια.

Το Τυπικό Κυμαινόμενο Τιμολόγιο για τον Σεπτέμβριο του 2025 έπεσε στα 267,09 ευρώ την μεγαβατώρα, σημαντικά χαμηλότερο από τον Αύγουστο (277,59). Το ΤΚΤ αποτελεί μια εκτίμηση της τιμής που πληρώνουν στην μεγάλη πλειοψηφία τους οι Έλληνες καταναλωτές που είναι ακόμα σε πράσινο τιμολόγιο και είναι υψηλότερο κατά 39,45 ευρώ την μεγαβατώρα από τον Δείκτη Τιμών του allazorevma.gr ο οποίος καταρτίζεται με βάση τον σταθμισμένο μέσο όρο των φθηνότερων τιμολογίων που προσφέρονται στην αγορά. Η ετήσια δαπάνη για ρεύμα ενός μέσου καταναλωτή που θα παραμείνει το επόμενο 12μηνο σε πράσινο τιμολόγιο εκτιμάται ότι θα είναι 1.002 ευρώ - δηλαδή περίπου 210 ευρώ υψηλότερη από ότι θα ήταν (792 ευρώ) αν επέλεγε το φθηνότερο τιμολόγιο.

Το allazorevma.gr Γιορτάζει τα 10 του Χρόνια!

Πως περνούν τα χρόνια! Είναι δέκα χρόνια, από τον Οκτώβριο του 2015, που η ιστοσελίδα μας είναι στην διάθεση του καταναλωτικού κοινού. Το ότι επιβίωσε και ήδη μακροημερεύει (οι κυβερνήσεις πέφτουν αλλά το allazorevma.gr μένει!) ήταν έκπληξη για πολλούς. Περιέργως αρνητική για ορισμένους ισχυρούς. 

Το allazorevma.gr, μια ιδιωτική πρωτοβουλία που κάλυπτε τις απαιτήσεις Οδηγίας της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρισμού δύο χρόνια πριν η ΡΑΑΕΥ κάνει κάτι γι' αυτό, υπέστη διωγμό με την μορφή καταχρηστικών νομικών αγωγών (SLAPP - Στρατηγικές Αγωγές Κατά της Συμμετοχής του Κοινού). Όσο για την αντιμετώπιση του κράτους - και από τις δύο κυβερνήσεις στην διάρκεια της λειτουργίας μας; Πλήρης αδιαφορία στα όρια της εχθρότητας.

Οι καταναλωτές όμως είχαν άλλη άποψη. Οι μοναδικοί επισκέπτες της σελίδας μας (κατά την Google), έφτασαν το ένα εκατομμύριο τριακόσιες χιλιάδες (1.300.000) μέχρι την 30η Σεπτεμβρίου 2025. Κάθε μέρα μας επισκέπτονται εκατοντάδες καταναλωτές. Αυτοί που την έχουν χρησιμοποιήσει για να αλλάξουν Πάροχο μετρούνται ήδη σε δεκάδες χιλιάδες. Το allazorevma.gr είναι η πρώτη (χρονικά) ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος στην Ελλάδα και η πιο δημοφιλής. Οι καταναλωτές εκτιμούν την ανεξάρτητη, αξιόπιστη και αντικειμενική πληροφόρηση. Αυτή όμως δεν είναι η μόνη πρωτιά και μοναδικότητά μας.

Το allazorevma.gr είναι η μόνη πηγή πληροφόρησης του κοινού σχετικά με το μεγαλύτερο πρόβλημα της αγοράς ρεύματος σήμερα: Την ορθή σύγκριση μεταξύ μεταβλητών και σταθερών τιμολογίων (όπως ήταν η πρώτη που αντιμετώπισε σωστά το πρόβλημα των ρητρών στο παρελθόν). Ακολουθώντας τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές παρέχουμε στον χρήστη την δυνατότητα να εκτιμήσει την συνολική δαπάνη του για ρεύμα το επόμενο 12μηνο. Το allazorevma.gr εκτιμά ότι η σύγκριση για τον επόμενο μήνα μόνο, που αποτελεί την συνήθη πρακτική στην αγορά, είναι παραπλανητική - κατάλληλη μόνο για "ενεργειακούς τουρίστες".

Το allazorevma.gr είναι το μόνο εργαλείο που προσφέρει την δυνατότητα στους καταναλωτές να αξιολογήσουν τους παρόχους τους. Η βάση δεδομένων μας περιέχει περισσότερες από 4.000 αξιολογήσεις Παρόχων από καταναλωτές. Τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων αυτών είναι πλέον διαθέσιμα στη ιστοσελίδα.

Εκτός από τους παρόχους το allazorevma.gr βαθμολογεί πλέον ποιοτικά και τα τιμολόγια. Eκτός από την χρηματική ωφέλεια, παρουσιάζει και τα χαρακτηριστικά του κάθε τιμολογίου που, είτε δεν είναι εύκολο να αποτιμηθούν σε χρήμα, είτε περιλαμβάνονται στα “μικρά γράμματα” των συμβάσεων που είναι "δυσπρόσιτα" για τους καταναλωτές.

Τέλος, η χρήση της ιστοσελίδας για τους οικιακούς και μικρούς επαγγελματίες καταναλωτές όχι μόνο είναι δωρεάν αλλά συχνά ανταμείβεται με την επιστροφή σ΄ αυτούς μέρους της προμήθειας που παίρνουμε από τους Παρόχους, όταν αλλάζουν Πάροχο μέσω του allazorevma.gr

Το allazorevma.gr είναι μια ιδιωτική κερδοσκοπική επιχείρηση που λειτουργεί με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών. Ταυτόχρονα παρέχει όμως "δημόσια αγαθά". Λαμβάνει μέρος στην διαμόρφωση των κανόνων της αγοράς διατυπώνοντας απόψεις και κάνοντας συγκεκριμένες προτάσεις για την καλύτερη λειτουργία της. Επενδύει σε θεσμική υποδομή με την αξιολόγηση των Παρόχων και την κατάρτιση και δημοσίευση του - μοναδικού εγχώρια καταρτιζόμενου - μηνιαίου Δείκτη Τιμών Ρεύματος.

Μετά από δέκα χρόνια λειτουργίας και διαρκώς αυξανόμενη αποδοχή από το καταναλωτικό κοινό, το allazorevma.gr είναι μια σταθερά στην αγορά ρεύματος στην Ελλάδα – θα τολμήσουμε την λέξη θεσμός. Προσβλέπουμε ως διαχειριστές και θεματοφύλακες του θεσμού με ενθουσιασμό στην επόμενη δεκαετία.