Αυτό που συνέβη στο Τέξας στα μέσα Φεβρουαρίου ήταν ένα μια εξαιρετικά μεγάλη αστοχία του ηλεκτρικού Σύστηματος της Πολιτείας. Περίπου 4 εκατομμύρια σπίτια (το ένα τέταρτο των νοικοκυριών) έμειναν για μέρες χωρίς ρεύμα γιατί ο διαχειριστής του Σύστηματος προέβη σε αναγκαστικές κυλιόμενες απορρίψεις φορτίου για να εξασφαλίσει την ευστάθεια του. Ποια ήταν η αφορμή για την κρίση και ποια τα αίτιά της;
Πριν προχωρήσουμε να θέσουμε το γενικό πλαίσιο. Θα βοηθήσει την ανάλυση η σύγκριση με κάτι πιο οικείο σε μας - την Ευρώπη και την Γερμανία ειδικότερα. Το Τέξας είναι μια Πολιτεία με πληθυσμό 28 εκατομμύρια (συγκρίσιμο με το σύνολο Ολλανδίας συν Βέλγιο) και έκταση μεγαλύτερη από το άθροισμα της Γαλλίας και της Γερμανίας. Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι 20% υψηλότερο από αυτό της Γερμανίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο πληθυσμός του Τέξας αυξήθηκε κατά 15% μεταξύ 2010 και 2019 (κατά 4 εκατομμύρια). Στην περίοδο αυτή κτίσθηκαν στην πολιτεία του Τέξας 1,5 εκατομμύριο κατοικίες - οι περισσότερες στις ΗΠΑ.
Στον ηλεκτρισμό οι ομοιότητες του Τέξας με την Γερμανία είναι πολλές. Οι δύο "χώρες" έχουν σημαντικές επενδύσεις στην αιολική ενέργεια. Οι Γερμανοί έχουν περίπου 65 GW αιολικής και οι Τεξανοί γύρω στα 28 GW. Άρα, η κατά κεφαλή εγκατεστημένη ισχύς αιολικών στο Τέξας είναι λίγο μεγαλύτερη από την Γερμανία. Το Τέξας είναι μια προνομιούχος περιοχή για αιολικά γιατί το δυτικό του μέρος, που είναι σχεδόν απέραντη στέπα, προσφέρει αιολικές συνθήκες θαλάσσιας (offshore) σε κόστος επίγειας εγκατάστασης (onshore). Κατά τα λοιπά οι Γερμανοί βασίζονται περισσότερο στα λιγνιτικά, ανθρακικά και πυρηνικά από ότι οι Τεξανοί - που βασίζονται κυρίως στο φυσικό αέριο (δεδομένου ότι είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο).
Η αιχμή των συστημάτων είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο παρά το ότι οι Τεξανοί είναι λιγότεροι - γύρω στα 65-70 GW. Στο Τέξας είναι παραδοσιακά θερινή - κάνει ζέστη το καλοκαίρι. Γενικά οι Τεξανοί καταναλώνουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια κατά κεφαλή - διπλάσια σχεδόν από τους Γερμανούς.
Η δομή των συστημάτων και ο σχεδιασμός των αγορών δεν διαφέρει πολύ. Οι αγορές είναι απελευθερωμένες με σχεδόν ίδιο τρόπο - δεν υπάρχουν κρατικές εταιρείες στην Γερμανία ούτε στο Τέξας. Εξαιρέσεις είναι μικρές δημοτικές επιχειρήσεις - πολλές σε αριθμό στην Γερμανία, λιγότερες στο Τέξας. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι και οι δύο "χώρες" έχουν επιλέξει να λειτουργούν το σύστημά τους με αγορές ενέργειας μόνο και έχουν αποφύγει την θεσμοθέτηση αγορών δυναμικότητας. Έχουν δηλαδή αποφασίσει να επαφίονται στις αγορές ενέργειας για να δημιουργούν κίνητρα για την παροχή εφεδρείας στο ηλεκτρικό σύστημα (πράγμα που αρέσει στο ισχυρό αιολικό λόμπι και στις δύο "χώρες")
Υπάρχουν και διαφορές. Ίσως η σημαντικότερη είναι ότι το ηλεκτρικό σύστημα του Τέξας έχει πολύ μικρότερες διασυνδέσεις με τις υπόλοιπες πολιτείες - σε αντίθεση με την Γερμανία (οι διασυνδέσεις των Τεξανών είναι μικρότερες από 1 GW). Μια άλλη διαφορά, που είναι αξιοπρόσεκτη, καθώς μια αμερικανική Πολιτεία έχει ήδη πετύχει ένα στόχο που η ΕΕ αποτυγχάνει μέχρι στιγμής ακόμα και να πλησιάσει, είναι ότι σχεδόν το σύνολο των καταναλωτών στο Τέξας έχει πλέον έξυπνο μετρητή εγκατεστημένο (και τον πρώτο πάροχο που προσέφερε δυναμικά τιμολόγια μέχρι να πτωχεύσει με την πρόσφατη κρίση!)
Τέλος, η ακόμα πιο σημαντική διαφορά είναι ότι η μέση τιμή της κιλοβατώρας στην Γερμανία για τους οικιακούς καταναλωτές είναι τρείς (!) φορές υψηλότερη από αυτή στο Τέξας (30 λεπτά του ευρώ στην Γερμανία - 12 λεπτά του δολαρίου στο Τέξας). Που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις υψηλότερες επιδοτήσεις των ΑΠΕ στην Γερμανία.
Η αφορμή για την κρίση ήταν η ασυνήθιστη για το Τέξας κακοκαιρία. Ήταν ένα γεγονός που συμβαίνει μια φορά τα δεκαπέντε χρόνια ίσως και σπανιότερα. Πιο ενδιαφέρον είναι να αναλύσει κανείς γιατί το αναπάντεχο αυτό γεγονός προκάλεσε τόσο σοβαρή αστοχία. Με βάση τα γεγονότα που συνέβησαν και την συγκριτική ανάλυση που προηγήθηκε μπορούν να βγουν ορισμένα συμπεράσματα και να καταλογισθούν τυχόν ευθύνες.
Ξεκινάμε με τους αθώους. Ήταν αιτία η ιδιωτικοποιημένη δομή του κλάδου; Ίσως αλλά αυτό δεν θα προστάτευε ούτε τους Γερμανούς γιατί έχουν παρόμοια δομή ιδιοκτησίας. Έφταιγε το ότι οι Τεξανοί βασίζονται στις αγορές ενέργειας μόνο; Αν έφταιγε έχουν και οι Γερμανοί πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση η απώλεια ταυτόχρονα 30 GW ισχύος φυσικού αερίου σε μια αιχμή 70 GW δεν θα μπορούσε να καλυφθεί από το περιθώριο ασφαλείας κανενός συστήματος - με αγορά δυναμικότητος ή όχι. Έφταιγε ότι οι Τεξανοί είχαν πολλά αιολικά; - μα οι Γερμανοί έχουν άλλα τόσα (κατ' αναλογία). Τα αιολικά δεν ήταν η ρίζα του προβλήματος στο Τέξας - η συνεισφορά τους έτσι κι αλλιώς ήταν αμελητέα. Από τα 28 GW εγκατεστημένα, 6,8 ήταν προγραμματισμένα την κρίσιμη μέρα και από αυτά τα μισά πάγωσαν. Δεν έχασε η Βενετιά βελόνι.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο σχεδιασμός της αγοράς στο Τέξας είναι συμβατικός - τουλάχιστον συγκρινόμενος με τη Γερμανική αγορά. Καθιστούσε την Πολιτεία τόσο ανοχύρωτη στο ακραίο συμβάν όσο και την Γερμανία. Ceteris paribus. Αν όλα τα άλλα ήταν τα ίδια. Ορισμένα δεν ήταν τα ίδια.
Πιθανότερος ένοχος είναι η έλλειψη διασυνδέσεων. Η διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων είναι τόσο χαώδης (το Τέξας στην πράξη δεν έχει διασυνδέσεις) που εύκολα βγαίνει το συμπέρασμα ότι το γερμανικό σύστημα θα άντεχε περισσότερο με την βοήθεια των γειτόνων του (προς το παρόν δημιουργεί αυτό προβλήματα στους γείτονες βέβαια). Είναι και το σημείο όπου ίσως πρέπει να καταλογισθεί αβλεψία στον σχεδιασμό της αγοράς του Τέξας (ας σημειωθεί πάντως ότι στο Τέξας έχουν επενδυθεί πολλά δισεκατομμύρια δολάρια για να γίνουν διασυνδέσεις των αιολικών που είναι εγκατεστημένα στην αχανή δυτική πλευρά της Πολιτείας). Όπως και να έχουν τα πράγματα, ο Διευθύνων Σύμβουλος του Διαχειριστή (ERCOT) του Τέξας (κάτι σαν τον δικό μας ΑΔΜΗΕ) ήδη αποπέμφθηκε από την θέση του.
Ένας άλλος πιθανός ένοχος είναι η δομή της ζήτησης ηλεκτρισμού μεταξύ των δύο περιπτώσεων. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι Τεξανοί καταναλώνουν διπλάσια ποσότητα ρεύματος κατά κεφαλή και - ακόμα χειρότερα - για θέρμανση (ούτε καν αντλίες θερμότητας). Στην Γερμανία οι καταναλωτές χρησιμοποιούν φυσικό αέριο. Η δομή της κατανάλωσης όμως έχει με την σειρά της δύο άλλοθι. Το γεγονός ότι το ρεύμα στοιχίζει τρείς φορές λιγότερο στο Τέξας από ότι στην Γερμανία και στο ότι οι κλιματικές συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές - οι Τεξανοί έχουν πρώτη προτεραιότητα να προστατευθούν από την ζέστη ενώ οι Γερμανοί από το κρύο. Ο κίνδυνος για blackout στην Γερμανία θα ήταν μεγαλύτερος το καλοκαίρι.
Ποια είναι τα συμπεράσματα από την παραπάνω ανάλυση; Πρώτα, ότι από την συγκεκριμένη κρίση δεν μπορούν να βγουν συμπεράσματα σχετικά με την δομή του κλάδου και τη ρύθμισή του (ιδιωτικοποίηση κλπ.) ούτε με την επιλογή της αγοράς ενέργειας μόνο (την απουσία δηλαδή αγοράς δυναμικότητας). Από την άλλη μεριά, ένα συμπέρασμα που φαίνεται να βγαίνει χωρίς μεγάλη δυσκολία, είναι η επιβεβαίωση της σημαντικότητας της ολοκλήρωσης των ευρωπαϊκών (φυσικών) διασυνδέσεων (η Ελλάδα είναι πολύ πίσω στον θέμα αυτό).
Τέλος, να παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν δύο ειδών καταστροφές: αυτές που έχουν αιτία τα φυσικά φαινόμενα και αυτές που έχουν ως αιτία ανθρώπινες (ατομικές ή συλλογικές) αποφάσεις. Η κρίση στο Τέξας οφείλεται σε αναπάντεχο φυσικό φαινόμενο. Η παρόμοια σε έκταση και καταστροφικές συνέπειες κρίση της Καλιφόρνιας το μακρινό 2000 ήταν αποτέλεσμα λανθασμένων πολιτικών αποφάσεων. Ο κυβερνήτης της Πολιτείας στην βάρδια του οποίου έσκασε η κρίση ανακλήθηκε με δημοψήφισμα. Με άλλα λόγια καλύτερα να προσπαθούμε να ελέγξουμε αυτό που είναι στο χέρι μας. Η απάντηση συνεπώς στο ερώτημα του τίτλου είναι: Το Τέξας δέχθηκε γκολ από ξαφνική αντεπίθεση του αντιπάλου. Οι καλιφορνέζοι ήταν που έφαγαν το αυτογκόλ.
Τώρα ξεχάστε ότι διαβάσατε στις ελληνικές εφημερίδες και τα κοινωνικά δίκτυα.
ΥΓ. Η ανάλυση ισχύει κατ΄ αναλογία στο πρόσφατο πρόβλημα της αγοράς εξισορρόπησης στην Ελλάδα. Δεν ήταν ατύχημα - ήταν καθαρό αυτογκόλ. Όσο και αν οι ειδήμονες, οι αρμόδιοι και ορισμένοι ενδιαφερόμενοι προσπάθησαν (ομνύοντας στις ελεύθερες αγορές) να μας πείσουν για το αντίθετο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου