Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Ύδρευσης (ΡΑΑΕΥ), μετά από οκτώ περίπου χρόνια προσπαθειών, έχει αποτύχει να αναπτύξει μια αξιόπιστη ιστοσελίδα σύγκρισης τιμών ρεύματος. Αυτό είναι πρόβλημα γιατί η ύπαρξη τέτοιου είδους ιστοσελίδων είναι θεσμοθετημένη από τη Ευρωπαϊκή (και Εθνική πλέον) νομοθεσία. Προσπαθούμε παρακάτω, με την βοήθεια της οικονομικής επιστήμης να αναλύσουμε το πρόβλημα. Το κάνουμε αυτό για να αποκλείσουμε την πιθανότητα οποιασδήποτε υποψίας προσωπικών ευθυνών (Κανείς δεν φταίει - είναι το κακό το ριζικό μας). Να λοιπόν μια προσπάθεια - ηθικά ουδέτερης - οικονομικής ανάλυσης:
Η οικονομική θεωρία έχει αναγνωρίσει από την δεκαετία του 1960 (George Stigler, Νόμπελ Οικονομικών 1982) ότι - ακόμα σε μια ανταγωνιστική αγορά - οι πωλητές έχουν την δυνατότητα να χρεώνουν ολιγοπωλιακές τιμές χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την ανταγωνιστική τους θέση δημιουργώντας σύγχυση στους υποψήφιους πελάτες τους. Ο Stigler εξήγησε το φαινόμενο υποθέτοντας ότι οι καταναλωτές δεν έχουν κίνητρο να επενδύσουν χρόνο και προσπάθεια για να επιλέξουν την καλύτερη λύση. Η πληροφορία γι' αυτούς έχει κόστος - τουλάχιστον σε σύγκριση με την εκτιμώμενη δαπάνη. Οι πωλητές έχουν κάθε συμφέρον συλλογικά και ατομικά να αυξήσουν αυτό το κόστος παρουσιάζοντας τις προτάσεις τους με όσο πιο ακατάληπτο τρόπο είναι δυνατόν.
Ο ίδιος ο Stigler, στην επιστημονική δημοσίευση (paper) που αναδεικνύει το πρόβλημα, προφητεύει ότι στο μέλλον η αγορά ή ίδια θα το λύσει. Ότι δηλαδή θα υπάρξουν οικονομικές οντότητες που θα βρουν κερδοφόρο το να συλλέγουν και να παρουσιάζουν τις πληροφορίες στους καταναλωτές με τρόπο που θα εξοικονομεί το κόστος για την απόκτησή τους.
O Stigler δεν πήγε παρακάτω για να περιγράψει το πως θα έβγαζαν το λεφτά τους αυτοί οι συλλέκτες ομαδοποιημένων πληροφοριών. Αν το σκεφτόταν λίγο, είμαστε σίγουροι ότι θα χρησιμοποιούσε το παράδειγμα του επιχειρηματικού μοντέλου των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης. Που λειτουργούν σε δύο παράλληλες αγορές. Της διαφήμισης από την πλευρά των πωλητών και της παροχής δωρεάν υπηρεσιών ("ενημέρωσης") στους πελάτες τους. Δεν χρειάζεται υποθέτουμε ιδιαίτερη ανάλυση γιατί η προφητεία του Stigler βγήκε αληθινή την εποχή του Διαδικτύου - που εκμηδενίζει το κόστος της συλλογής και της διάδοσης της πληροφορίας - ειδικά για τον επίδοξο συλλέκτη / ομαδοποιητή.
Η ύπαρξη κερδοφόρου επιχειρηματικού μοντέλου για την λύση του προβλήματος από ιδιώτες καθιστά αχρείαστη την επέμβαση του κράτους. Αν κάποιος ανησυχεί για την αδυναμία της αγοράς (όπως η ΕΕ) υποχρεώνει το κράτος να επέμβει. Ας συγκρίνουμε τώρα με βάση την οικονομική θεωρία τις δύο λύσεις : την κρατική και την ιδιωτική. Η πρόβλεψη είναι ότι το κράτος θα ξοδέψει τρεις φορές παραπάνω, θα κάνει τη δουλειά σε χρόνο τρεις φορές μεγαλύτερο και το προϊόν θα είναι χειρότερης ποιότητας.
Ο ιδιώτης έχει κίνητρο να είναι αντικειμενικός ανεξάρτητος και αξιόπιστος. Στην αντίθετη περίπτωση κινδυνεύει το επιχειρηματικό του μοντέλο - ο λόγος ύπαρξής του. Το συμφέρον του είναι η απόλυτη διαφάνεια. Τα έσοδά του προέρχονται από τους πωλητές. Γιατί, εκτός από το ότι έχουν στην διάθεσή τους ένα φθηνό κανάλι διαφήμισης και διανομής, είναι οι καταναλωτές που τους αναγκάζουν να αποδεχθούν την ύπαρξη της ανεξάρτητης οντότητας - άλλωστε τελικά πελάτες θέλουν να προσελκύσουν. Ταυτόχρονα, ο ιδιοκτήτης της ιστοσελίδας, έχοντας προφανές κίνητρο, φροντίζει να προσφέρει όσο το δυνατόν καλύτερες υπηρεσίες στο χαμηλότερο δυνατό κόστος.
Το κράτος αναπτύσσει το εργαλείο του γιατί οι πολιτικοί και οι γραφειοκράτες το έχουν αποφασίσει με σκοπό υποτίθεται το γενικό συμφέρον. Ο αρμόδιος για την εφαρμογή όμως δεν έχει κίνητρο ούτε σχετικά με το κόστος ανάπτυξης ούτε την ταχύτητα. Ακόμα χειρότερα, τα στελέχη στα οποία ανατίθεται η εργασία δεν έχουν κανένα κίνητρο για να παρασχεθούν καλές υπηρεσίες στους καταναλωτές απλώς διεκπεραιώνουν μια υπαλληλική τους υποχρέωση. Το βασικό κίνητρό τους είναι - όπως είναι φυσικό - η δική τους καριέρα. Η οποία στο μέλλον είναι πιθανό να εξαρτάται από πωλητές - τις οικονομικές οντότητες ακριβώς των οποίων η ύπαρξη εργαλείου σύγκρισης τιμών "δυσκολεύει" κάπως την ζωή.
Στην περίπτωση της ΡΑΑΕΥ η ζωή επιβεβαίωσε ακόμα χειρότερο σενάριο (πράγμα όχι τόσο συνηθισμένο) από την πρόβλεψη της οικονομικής επιστήμης. Η ΡΑΑΕΥ βρέθηκε υποχρεωμένη να αναπτύξει μια σελίδα σύγκρισης τιμών από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αγνοώντας την ύπαρξη και λειτουργία ήδη για δυο χρόνια τέτοιων ιδιωτικών σελίδων στην Ελλάδα, δαπάνησε (μέσω απευθείας αναθέσεων) ένα ποσό δεκαπλάσιο από ότι χρειάστηκαν οι ιδιωτικές και της πήρε δύο χρόνια - έναντι 2 μηνών στους ιδιώτες - για να αναπτύξει μια εφαρμογή που αν την παρουσίαζε ιδιώτης θα προκαλούσε δυσάρεστη έκπληξη και ταυτόχρονα καγχασμούς ειρωνείας. Ακόμα και σήμερα, μετά από 8 χρόνια από την πρώτη της παρουσίαση εξακολουθεί να είναι άχρηστη έως επικίνδυνη για τους καταναλωτές που θα έχουν την ατυχία να την χρησιμοποιήσουν. Ενώ στελέχη που είχαν αναλάβει αρχικά την ανάπτυξή της ήδη εργάζονται σε πωλητές.
Δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς στην συγκεκριμένη περίπτωση μια ακόμα πλήρη αποτυχία του κράτους. Ούτε ελπίζει μετά από οκτώ χρόνια στην αλλαγή της κατάστασης. Ο ελέφαντας δεν αντιδρά και κάνει πως δεν ακούει. Οπότε μένει η δικαίωση γιατί αποδείχτηκε με βάση την οικονομική θεωρία (και όχι ανεκδοτολογικές θεωρίες συνωμοσίας) ότι ακόμα και με την υπόθεση των καλύτερων προθέσεων, η έλλειψη των κατάλληλων κινήτρων μπορεί να οδηγήσει σε παταγώδη αποτυχία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου